43 (1183) Kylmykuun 6. päivy vuozipäiväkse s. 3

Transkriptio

1 K a r j a l a n r a h v a h a n l e h t i 43 (1183) Kylmykuun 6. päivy 2013 s. 3 ÔÔ Igä elä, igä opastu Opastajien jatkoopastuksen instituutas pietäh tiedokonehkursit eläkkehel olijoile rahvahile. ÔÔ Komsomolan vuozipäiväkse s. 3 Komsomolan 95-vuozipäiväkse Petroskois piäzi ilmah Jurii Šleikinan kniigu Komsomol Karelii v litsah. Kniigan prezentatsiele kerdyi eri vuozien komsomol tsua, kudamien mustelmat otettihgi uudeh kniigah. ÔÔ Karjalan kielen kiinnostustu Ruočis s. 4 Karjalan kielen ystävät -yhtymäh kuulujat piettih illačču Ruočin piälinnas Tukholmas. Yhtymy tahtou luadie karjalan kieli tundietukse ruoččilazien da toizien kanzoin keskes. ÔÔ Enzimäzekse astunuh s. 5 Salmis rodivunnuh Sanni Tikka oli enzimäine, ken rubei Jovensuun rahvahanopistos, sit OK-opintokeskukses opastamah karjalan kieldy. Taidoloin yönny Kanzalline teatru ozutti oman uudizen. Boris Vasiljevan pouvestin mugah luajittu A zori zdes tihije -spektakli tuli mieleh kaččojile. Kuva on otettu -saital. Taidoloin yö Petroskois»»Kylmykyyn 3. päivänny Petroskois piettih Taidoloin yö -aksiii. Petroskoilazet voidih kävvä muzeiloih, teatroih, filarmounieh da ozutteluzualoih päiväl, illal libo yöhämäris. Sivu 6

2 2 «Oma Mua»»» tazavaldu Sellittiä muamankielien pädevytty»»suomelas-ugrilazes školas kehitettih karjalan da vepsän kielen opastamizeh Tatjana Vasiljeva Opastusvuvvennu 2014 syvyskuus Suomelas-ugrilazeh školah tulou läs 100 enzimäzen kluasan opastujua. Tänävuon nämmä lapset vie ollah lapsien päivykodiloin kazvatit, ga suovattoin heidy valmistetah školah tämän opastuslaitoksen opastajat. Mennyt nellänpiän karjalazih da vepsäläzih yhtymih kuulujat piettih paginua da sellitettih karjalažuttu da vepsäläžytty vahnembile, kudamien lapset lähtietäh tulien vuvven enzimäzeh kluassah. Enzimäi omua školua vahnembile ezitettih muamankielen yhtymän opastajat. Hyö saneltih karjalan, vepsän da suomen kielen opastamizeh näh, opastuskniigoih da literatuurah näh. Karjalazien VII kerähmön vallittuloin nevvoston johtai Tatjana Klejerova juohatti tulluzile, kui 20 vuottu tagaperin perustettih tämä škola, sellitteli tämän opastuslaitoksen eriluadužuttu da tarkoitustu. Tatjana Sem onovna lujoitti, ku kahten libo kolmen kielen malto tuou lapsile vaiku hyödyy. Vepsäläzien seuran johtai Zinaida Strogal - ščikova saneli vepsäläzih näh, kuhkutti vahnembii sih, ku hyö kirjutettas omii lapsii vepsän kielen kluassah. Karjalan Rahvahan Liiton piälikkö Jelena Migunova saneli sih näh, ku karjal on nygyaigaine kieli, kudamua ainos vai puaksumbah pagizou nuorižo linnas. Migunova lujoitti, ku karjalan kielen maltuo nygöi tarvitah spetsialistat opastus-, kul tuuru-, turizmualal, ministerstvoin da virrallistoloin ruadajat. Omis paginois kaikin oldih yhty mieldy: muamankielen malto pädöy kaikkiel. Vahnembat hyvin otettih vastah kaikkii ezittyjii, tarkah kuunneltih. Hos tänäpäi on jugei sanuo varmah, vallitahgo net vahnembat, kudamien lapset lähtietäh tulien vuon enzimäzeh kluassah, karjalan libo vepsän kielen omile lapsile, ga onnuako mustoh jiäy hos näppine nämmis kuhkutuksis da paginois. Himoittas uskuo, hos puolet niilöis vahnembis, ket oldih täl kerähmöl, konzu ruvetah kirjuttamah pakičuksii školah, vallitah opastamizekse karjalan libo vepsän kieli. Oma Mua + Vienan Karjala = yhtehine lehti Tänä vuon yheksäskymmenes enzimäzen kluasan opastujis karjalan kieldy opastutah vai nelli, vepsän kieldy kaksi, dostalit suomen kieldy. 12-sivuhine lehti ilmestyy joga nedälii Hinnat vuvven 2014 enzimäzele puoliškole: poštan kauti 251,94 rubl ua toimitukses 160 rubl ua puolekse vuvvekse toimitukses 290 rubl ua vuvvekse pdf-lehti Ven al 180 rubl ua puolekse vuvvekse

3 »»yhteiskundu «Oma Mua» 3 Eläkkehel olijat rahvas mielihyväl opastutah käyttämäh internettua. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Igä elä, igä opastu»»opastajien jatko-opastuksen instituutas pietäh tiedokonehkursit eläkkehel olijoile rahvahile Ol ga Smotrova Maltetahgo vahnamban polven rahvas ruadua tiedokonehel? Erähile sidä neruo ei nimikse pie, toizet iče ei malteta, ga tahtotah opastuo, on mostugi, kel on oma tiedokoneh kois, oma sähköpoštu dai on omua sivuu sotsiualuverkolois. Yhtelläh himoniekkua opastumah ruadamah tiedokonehel on ylen äijy, internettahhäi ilmai sidä et puutu. Petroskois ei ole äijiä kohtua, kus piettäs ilmazii tiedokonehkursiloi, niilöi on onnuako vai Karjalan Kanzallizes kirjastos da Opastajien jatko-opastuksen instituutas, konzutahto moizii kursiloi oli myös Petroskoin valdivonyliopistos da erähis linnalazis školisgi. Tänä vuon instituuttu otti opastettavakse 25 eläkkehelästy, ga pyrgijiä oli äijiä enämbi. Enzimäine joukko, kuduas on 13 hengie, rubei opastumah mennyt nedälil, toine joukko opastuu tämän nedälin aigua. Dengua kursiloin pidämizeh suadih Gennadii da Jelena Timčenkoloin hyvyönluadijas fondaspäi. Nämmih varoih jatko-opastuksen instituutan ruada- jat valmistettih myös opastuskniigazet tiedokonehel ruadajih niškoi. Jogahine kursuniekku ottau ičele seiččie kniigastu, ku kursiloin loppiettuu hänel pidäy opastua ruadamah tiedokonehel vie seiččie hengie. Opastumah rahvas käv väh mielihyväl, monet tahtottas jatkua opastustu, tiijustua enämbi, migu heile opastetah, on mostugi, kel on jygiettävy tämä opastus, ei ni joga-»»terveh tulgua uudeh opastuskursih hine ruohti lähtie opastumah 79 vuvven ijäs. Myö emmo ylen hyvin malta ruadua tiedokonehel, maltammo vai kaččuo bunukoin kuvii kois. Himoittas opastuo käyttämäh sähköpoštua, Kylmykuus-talvikuus Opastajien jatko-opastuksen instituutas jatketah tiedokonehkursiloi. Dengua niilöih andau jo opastusministerstvu. Kursiloih kačotah ottua 130 eläkkehelästy da opastua niidy vuorokkai joukolleh kahten kuun aigua. Opastuskursi jatkuu viizi päiviä čuasun aigah. Opastusprogrammoin joukkoh kuulutah: Windows, Microsoft Word, Internet, Skype, myös sähköpoštan da -saitan käyttämine. Kursiloin opastajat kučuttas opastumah kylälästy rahvastugi. Eliä opastusaigua voibi instituutan yhteiskois, eländy maksau 450 rubl ua päiväs. Opastumine on ilmaine. Ližiä tieduo telefonas työndiä kirjazii. Tiä kai hyvin sellitetäh, toinah teriämbi voibigi ruadua, sanotah petroskoilazet Tatjana Stefan uk da Svetlana Fil kina. Nämä kursit ollah hyvät sit puolesgi, ku joga päiviä sinne kävyy Sberbankan, Eläkehfondan da toizien valdivonlaitoksien ruadajua. Hyö sellitetäh, midä voibi ruadua heijän saitoil, sanommo, kaččuo, ongo ristikanzal maksamattomua štruaffuu, nevvotahgi, kui vardoijakseh smuttijoi internetas. Omii mielii kirjutakkua Komsomolan vuozipäiväkse Kniigan prezentatsiele kerdyi eri vuozien komsomol tsua, kudamien mustelmat otettihgi uudeh kniigah. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua»»uuttu kniigua Komsomolan 95-vuozipäiväkse Petroskois piäzi ilmah Jurii Šleikinan kniigu Komsomol Karelii v litsah. Tämä ei ole minun keksitty kniigu, se on kirjutettu lähes seiččemenkymmenen ristikanzan mustelmien pohjal. Minun kniigu on ristikanzoih nähte, heijän elaijas enne da jälles voinua. Ga kniigu ei ole tarkoitettu nämmile ristikanzoile, hyö muitehäi tietäh omua ozua, se on tarkoitettu heijän lapsile, bunukoile da pruavobunukoile da kaikile, ket eletäh Karjalas, sanelou oman kniigan prezentatsies Jurii Šleikin. Kniigan prezentatsii piettih 29. ligakuudu Karjalan Kanzallizes muzeis, sinne kerdyi eri vuozien komsomol tsua, kudamien mustelmat otettihgi uudeh kniigah. Hyögi suadih enzimäzinny uuzi kniigu. Lugiettavakse se voibi ottua Karjalan Kanzallizes kirjastos.

4 4 «Oma Mua»»» omat juuret da jället Karjalan kielen kiinnostustu Ruočis»»Karjalan kielen ystävät -yhtymäh kuulujat piettih illačču Ruočin piälinnas Tukholmas. Yhtymy tahtou luadie karjalan kieli tundietukse ruoččilazien da toizien kanzoin keskes. Illačus kerätyt dengat mennäh Vieljärven Karjalan kielen koin hyväkse. Illačus ezityi Anna Tulla -joukon pajattai Darja Kuznetsova. Häi soitti gituaral da pajatti karjalankielizien runoniekoin tekstoih kirjutettuloi pajoloi. Olli Hörkkö Yhtistyksen illačus, kus ruadoi kirjulaukkugi, oli sinäpiän kielien segahäly. Karjalan ližäkse paistih ruočikse, ven akse dai toizil kielilgi. Pidoh tuli kui Karjalan kielen ystävät -yhtistykseh kuulujua, mugai karjalažuoh kiinnostunnuttu ruoččilastu. Illačus ezityi Anna Tulla -joukon pajattai Darja Kuznetsova. Häi soitti gituaral da pajatti karjalankielizien runoniekoin tekstoih kirjutettuloi pajoloi. Karjalaine muuzikku kiinnosti kaikkii, sendäh rahvas mielihyväl ostettih Anna Tullan CDdiskoi. Enzimästy kerdua moizeh illaččuh piädyi olemah Joach Burvalli. Pitkät kul tuurupivot ei kiinnosteta minuu, sanou Joach, ga ystävy, kudai kučui minuu tänne, sanoi, ku tämä illačču ei la ole suomelazien, ga karjalazien vastavus, sendäh tulin tänne. Myö, ruoččilazet, pahakse mielekse puaksuh nimidä emmo tiijä meijän muan lähialovehel olijois kielis da kul tuurois. Ruoččilazel Mariaana Lehmonen Nilssonal karjalan kul tuuru on jo vähäzen tuttu. Kazvoin Suomes Rautalampi-kohtas, sinne voinan jälles tuli karjalankielisty rahvastu. Minuu jo lapsennu olles kiinnosti heijän kieli da meijän kandurahvahan edustajien mieles ihan toine kul tuuru. Kiinnostus omih juurih da karjalan kielen arvon nouzu Ruočin susiedumuasgi, Suomes, on tiettäväine yhtistännyh samanhengizii ruoččilazii. Illačus kerätty summu on tiettäväine pienehkö, voibi sanuo simvouline, sanou yhtistyksen piälikkö Olli Hörkkö, ga monet yhtistykseh kuulujat tahtotah iellehgi luadie karjalan kielen opastuksen ližäkse midätah piendy, ga konkreettisty ruaduo kielen livuttamizekse oman eländypaikan ulgopuolelgi. Karjalan kielen ystävät -yhtistys ruadau jo kaksi vuottu. Registriiruitunnu se on vaigu vuozi. Omii vastavuksii yhtymän jäsenet pietäh kaksi-kolme kerdua kuus. Enimil yhtistykseh kuulujil ollah karjalazet juuret, ga erähät vai maltetah paista karjalakse. Kiinnostus omih juurih da karjalan kielen arvon nouzu Ruočin susiedumuasgi, Suomes, on tiettäväine yhtistännyh samanhengizii ruoččilazii. Hyvin avvutti sidä petroskoilazen toimittajan da kieliaktivistan Jelena Filippovan Ruočis pietyt kielikursit. Omii mielii kirjutakkua Passibo sinule, armas L us a, L uda, L udmila Jessoil ču L udmila F o dorovna Jermolajeva mennyt pyhänpiän Jessoilan kul tuu rutalois pietys pivos oli nimipäivyniekku. Muga sanottih omua podruugua hyvitelles Galina Kurillo, Anna Kukanova, Galina Jermolajeva, Svetlana Tihonova, kudai pajatti pajon Passibo sinule, armas. P otr Šombin soitti mandalinal, a L udmila F odorovna lähti pläšnäh, pajatti pajon, kuduan suvaiččou enin da vie lugi karjalakse runoloi. Kaikkii illaččuh tulluzii häi gostitti iččeh pastettuloil magieloil piirualoil. Täl inehmizel on kolme poigua, seiččei bunukkua. Ukko Nikolai, kuduanke on igä eletty yhtes, ainos auttau omua mučoidu, pidäy por adnas omin käzin Siämärven rannale nostettuu kodii. Jermolajevat eletäh sobuh keskenäh da ollah hyvin susiedoin da tuttavien kel. L udmila F odorovna ijän ruadoi lapsien päivykois, se ruado oli hänele mieleh. Eläkkehel olles häi kaikelleh kannattau da auttau karjalan kielen säilyttämizen da kehittämizen ruaduo. Kul tuurutalois pietty pido oligi omistettu L udmila Jermolajevale inehmizele, karjalazele, lapsien kazvattajale, opastajale, karjalan kielen akkiloič čijale. Pyhänpiän pietys illačus oli lämmin da ves- Jermolajevat eletäh sobuh keskenäh da ollah hyvin susiedoin da tuttavien kel. sel olla: Aldoizen da Siämärven pajot, Rodničokfolklourujoukon ezitys. Saimmo nähtä fotokuvua perehen al boumas L udmila F odorovna ukon, lapsien da bunukoin rinnal. Illačču rodih hyvä passibo sen luadijoile, pidäjile, nimipäivyniekale da hänen perehele. Galina Vasiljeva L udmila Jermolajeva (hur.) lugemas runoloi Jessoilan runofestivualis. Kuva: Jelena Migunova, Oma Mua

5 »»opastus Enzimäzien joukos»»salmis rodivunnuh Sanni Tikka opasti karjalan kieldy Jovensuun rahvahanopistos, sit OK-opintokeskukses «Oma Mua» 5»»rajan tagua Jelena Filippova Algavui kai vuvvennu 1995, konzu Suomeh perustettih Karjalan Kielen Seuru. Karjalaine Sanni Tikka tuli seurah, rubei ruadamah sekretarin ruaduo. Sil aigua opastajannu ruadanuh inehmine oli jo penziel. Silloihäi jo tuldih tiedokonehet, minul pidi opastuo ruadamah niilöil. En maltanuh sidä nikui. Sanoin arhijepiskopale sen. Ga häi lauhtutti, sanoi: työnnyt, harjavut hil l akkazin. Minä sil aigua ylen äijäl kiinnostuin kieleh da kaikkeh sih, mi liittyy karjalažuoh. Mustan, enzi vuon, seurah sain kaheksakymmen hengie. Äijy ruaduo oli, ga minuh niškoi nenne oldih ylen hyvät vuvvet, mustelou Sanni Tikka. Kieldy ku ruvettih elävyttämäh, pidi suaha opastusgi karjalakse. Sanni Tikkua kehitettih karjalan kielen opastajakse Jovensuun rahvahanopistoh. Inehmine sit rubei rahvahanopistos opastamah karjalan kieldy. Karjalan kieli on inehmizele oma. Häi rodivui Salmis da salmikse maltoi hyvin. Kursiloilhäi oldih eri rahvas, kengo pagizi suistamon murdehel, kengo suojärven, kengo čiisto livvikse. Minä ainos sanoin: jogahine anna pagizou omal kielel, kudamua kieldy maltatto, sih paiskuagi. Toine tostu taki ellendämmö. Minä ylen hyvin ellendän kai murdehet, ellendän vepsäläziigi. Karjalaine karjalastu taki ainos ellendäy. On toinah eruo paginas, lienne ku midägi sanua emmo rubie tiedämäh, ga arbuammo, sikse meile piä Nikolai Feklistov Sanni Tikan juuret ollah Salmis. Jovensuus inehmine opasti karjalan kieldy Rahvahanopistos dai OK-opintokeskukses kerhos. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua da äly on annettu, sellittäy opastai. Sanni Tikka sanou: karjalazet ollah monikielizet rahvas. Konzu voinan jallois pajettih Suomeh, sit toinah tuli Suomie myöte liikkuo. Yhtes kohtaspäi toizeh muutettih, sit pidi joga toizen čupun murrehtu opastuogi. Maltammo läs kai suomen kielen murdehet. Ven an Karjalas oli muga: Opastusministerst vas uvven opastunduvuvven algavuttuu kaikil ruadajil pertilöis oli höyryllizen räken duuhuine. Joga pertis ruadajat oččuhies kovasti duumaittih da toine toizenke kerähmölöis paistes nostettih kyzymys: mittuine nevvo pidäs andua karjalan školien opastajile, mibo piälimäine opastundansuundu. Enne joga školas kuului tävvel iänel sydämellizesti boikoit uskalmot, joga opastundah dai joga ruadoh niškoi selgiet sanat: Ainos valmis! Net harjaitetut tavat nygöi lapsienke kois paistih karjalakse, konzu lapsi lähti školah, školas kiellettih, ei suannuh karjalakse paista, sit koisgi ruvettih pagizemah ven akse. Samat dielot oldih meil, jatkau paginua Sanni. Paiči rahvahanopistuo, Sanni Tikka kävyi opastamah karjalan kieldy Kiteel. Kyzyttih, ga ei ni kieldävynnyh. Sit kuuzi vuottu yhteh palah ajeli Kiteel. Midä vagavembat opastajat, sidä vorembat opastujat meile pidäy unohtua, eigahäi opastajat da opastujat ruvetah suu avvoi tävvel väil nagramah. Piätettih pidäy kävvä ezmäi joga opastuslaitokseh tiijustamah, kui sen ruadajat iče varustettih opastuslaitokset uvvekse opastusvuvvekse. Dieluohäi on miärättömän Paiči rahvahanopistuo, Sanni Tikka kävyi opastamah karjalan kieldy Kiteel. Jovensuun rahvahanopistos oli moine aigu, konzu kieldy ei opastettu, vuvvennu 2005 heitettih. Erähänny pyhänpiän Sanni Tikka da OKopintokeskuksen ruadai Lea Lihavainen istuttih da duumaittih, kui olis suaha karjalan kieli järilleh Jovensuuh. Sit tuli mielehgi perustua opintokeskukseh karjalan kielen kerho. Kerholois opastundu on hyvin kehitynnyh Suomes, niilöis taritah kaikenmostu opastustu, voitgo kielih opastuo, voitgo, sanommo, käziruadoloih. Karjalan kielen kerho ruadau Jovensuus jo monien vuozien aigah. Ezmäi Sanni Tikka oli iče sen vedäjänny. Nygöi hänen ruaduo jatkau Pirjo Sivonen. Pirjo da hänen ukkoh Pekka Haimakainen, kudai sežo kävyy kerhoh, oldih Sinni Tikan opastujat rahvahanopistos. Hyö tuttavuttih sie, sit Sanni Tikan urokat, karjalan kieli da karjalažus yhtisti heidy. Mennyt vuon Pirjo da Pekka mendih venčale Karjalas. Minul on hyviä mieldy ku on nuordu, ket jatketah meijän ruaduo. Kerran, konzu rahvahanopistos kyzyin, mindäh kursilazet tuldih opastumah karjalan kieleh, nuoret sanottih: vahnembua polvie rahvas maltetah karjalua, hyö paistah omal kielel, meile pidäy ellendiä heidy, sendäh tulimmogi. Eigo se ole hyvä vastavus? löyhkäy Sanni. miäry. Sit suammo äijän tieduo opastuslaitoksih, opastajih, opastujih näh, voimmo piättiä, mittuoh puoleh voimmo kehittiä opastundudieloloi, ku vois rauhallizesti zavodie hos yksi opastunduvuozi, kui muailman rahvas muijal eletäh da ruatah rauhallizesti, vagavah. Bohatat muanruadajat harvah annettih omii lapsii jasliloih, sendäh gu piettih tädä huigiennu aziennu, ga köyhile muanruadajile se ylen avvutti. Karjalan kyläškola vuozisuan allus»»histourii Maikki Bobina Kyläškolis opastajat oldih paikallizet ristikanzat, kudamat paistih ven akse libo iče oldih ven alazet ga paistih paikallizel kielel. Vuvvennu 1890 opastua karjalan kielel da paista školis karjalakse kiellettih, sendäh gu ei olluh karjalan kirjukieldy, da duumaittih, gu se on tiel opastandale da ven avuttamizele. Oli mostu, konzu algaju opastai käveli kyliä myöte lapsenke. Lapsi oli kiändäjänny, gu opastai voinnus paista opastujien vahnembienke. Sil aigua školas da sen ulgopuolel pidi paista vaigu ven akse, sendäh oli enämbi ven alastu opastajua. Vuvvennu 1905 omal kielel opastua sai vaigu niilöil kanzoil, kenel oli oma kirjukieli da kirjaimikko. Karjalas enzimästy vuottu opastettih karjalakse, sit ven akse. Opastuskniigat painettih karjalan kielel, ven an kielen kirjaimil. Školien virguniekat kiinitettih huomivuo valdivollizeh merkih: pruazniekoil nostettih valdivon lippu, lapset pajatettih valdivollistu gimnua, riputettih tsuarin da hänen perehen kuvii seinäle. Školas oldih ruado-urokatgi. Brihačut luajittih lippahii, lauččoi, magavosijoi da sidä midä pidi eläjes. Tyttölöi opastettih nieglomizeh, ombelemizeh, kirjoindah, olgihattuloin punomizeh da m.i. Vie školis opastettih muan- da ogroduruaduo školan mual. Lapset opastajanke kazvatettih erilazii kazvoksii. Puaksuh täs ruavos lapsile annettih kringelilöi. Karjalas vuozisavoil oli vie jasliloi, kudamih toiči annettih lapsii. Heidy kačottih paikallizet naizet dai opastajat. Bohatat muanruadajat harvah annettih omii lapsii jasliloih, sendäh gu piettih tädä huigiennu aziennu, ga köyhile muanruadajile se ylen avvutti. Karjalazis perehis lapsii enimite kačottih omahizet, sendäh jasliloih harvah annettih lapsii, puaksumbi hyö käydih sinne vaigu murginale. Konzu lapsi lähti koispäi školah dai vie kunnetahto, omahizet prostittihes hänenke malittuu lugijen da annettih blahosloven n ua. Suvi-Karjalas oli semmoine taba: konzu lapsi lähti školah, muamo, buabo libo kentahto vahnembis naizis seizatui kynnyksele (sidä piettih oman da vierahan rajannu), da lapsil pidi hiivuo hänen jalloin välis. Naine sil aigua sanoi: Kui minun huigei ei virty, mugai minun lapsi älgäh virtykkäh! Tädä ritualua sežo piettih keski-igähizet tytöt, konzu hyö enzi kerdua mendih gostih vierahah kyläh da brihačut, konzu lähtiettih mečästämäh. Vie, konzu lapsi lähti kunnetahto loitokse, hänele toiči annettih luadanku oman muan dai päčin tuhkanke. Sih nähtes, gu lapsi hyvin pagizis, školas, hänen piäl katkattih nižuleiby sanojen: Kui tämä leiby piäl katkenou, nengagi anna sinun pagin puhkenou. Toiči lapsen piäle ripoitettih leivän muruugi. ÎÎ Jatkuu. Algu n:s 42

6 6 «Oma Mua»»» kul tuuru»»karjalan kielen kodi Kannattammo kogo mierol Ol ga Kuzmina Karjalan kielen da kul tuuran vuozi loppietah hyvyönluajinduaksiel Karjalan kielen koin nostamizen kannattamizekse. Tarkembah sit saneltih Karjalan kul tuuruministerstvas pietyl presskonferensiel. Priäžäs hyvyönluajinduaktsii avatah 9. kylmykuudu Laučat-nimizel etnoillačul, kuduah yhtytäh Karjalan tundietut pajo- da tansijoukot. Konzu myö tiijustimmo täs hyvyönluajindukontsertas, kerras piätimmö yhtyö sih. Tahtommo kannattua vieljärveläzii, anna heile roihes oma Karjalan kielen kodi. Sattuman ližäkse konsertah yhtyy vepsänkieline Noid-joukko, Karjala-tansiansambli, Petroskoin tundiettu Skylarkjoukko, kudai ezittyy ven an, suomen da anglien kielil, sego Artferge-tansikollektiivu. Vedämäh etnoillaččuu rubieu Karjalan rahvahallizen teatran ozuttelii Santeri Kuikka, sanelou Sattuma-nimizen folkjoukon edustai Arto Rinne. Priäžäs 10. kylmykuudu pietäh tazavallan kul tuurukuhkutuksien jarmanku, sen aigah Karjalan etnokul tuurukeskuksien ruadajat ruvetah pidämäh erilazii master-kluassoi, opastetah rahvastu pastamah šipainiekkoi, kudomah, punomah tuohes, luadimah saviezinehii, perindöllizii tyttilöi sego äijy midä muudu. Sen ližäkse ohjelmas roitahes Karjalan kielen koin prezentatsii, Čičiliušku-tyttiteatran Koirien Kalevala-ezitys sego Onego-nimizen orkestran konsertu. Karjalan filarmounies 18. kylmykuudu ezitytäh tazavallan rahvahallizien kul tuuroin keskuksen kollektiivat, pietäh kižoi kaččojile, rubieu ruadamah mustoezinehien jarmanku. Sen jälles roihes Karjalan simfouniiorkestran konsertu. Nengostu perindyö - pidiä hyvyönluajindukontsertoi - meil jo on olluh. Rahvas ostetah liput da iče voijah vallita sen hinnan, rubieugo se maksamah 100, 1 000, vai rubl ua. Uskon, gu mostugi rahvastu löydyy. Kai suavut dengat mennäh Karjalan kielen koin hyväkse, sanelou Karjalan kul tuuruministru Jelena Bogdanova. Tämän hyvyönaktsien järjestämizes äijäl autettih volont ourat. Hyö valmistettih kai afišat. Karjalan kielen koin tunnusmerkin luadi nuori dizaineru Jekaterina Voronova, sen pohjakse tuli lapsen piirustus. Lapsile annettih ruado piirustua, mittumannu hyö nähtäh Karjalan kielen kodi. Erähäs piirustukses oldih brihačču kažinke da päčči. Netgi vallittih Karjalan kielen koin simvolakse. Tänäpäi Karjalan kielen koin alustu on jo valmis. Projektan mugah kaksikerroksizen taloin tilat roitah 400 neliömetrii. Enzimäzes kerrokses roitahes suuri gost uperti, voimisteluzualu, pezoda syöndypertit sego mustoezinehien myöndykohtu. Toizeh kerrokseh tahtotah avata pieni hotelli gostih niškoi. Tiettäväine, myö vieljärveläzet olemmo ylbiet sit, gu meile nostetah oma Karjalan kielen kodi, voibi sanuo, gu sit tulou mualoin da kanzoinväline keskus, kudai rubieu yhtistämäh kui Karjalas, mugai Ven an toizil alovehil, Suomes da Ruočis eläjii karjalazii. Internetan kauti rubiemmo pidämäh karjalan kielen opastuskursiloi, sanelou Karjalan kielen kodi-nimizen yhtymyksen aktivistu Julija Ponomar ova. Karjalan kielen koin nostamizekse pidäy läs kahtu puolenke miljounua rubl ua. Se on suuri summu. Sendäh tämä hyvyönluajinduaktsii on vai algu, nengomii pidoloi tahtotah jatkua iellehgi. Karjalan kielen koin nostamizekse pidäy läs kahtu puolenke miljounua rubl ua. Midä? Konzu? Kus? -kiža loppihes suurel karjalazel kruugal. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Taidoloin yö Petroskois»»Kylmykuun 3. päivänny Petroskois piettih Taidoloin yö -aksii Tamara Sidorova Tänä vuon kogo Ven al enzi kerdua piettih Taidoloin yö -aksii. Tämä aksii yhtistäy jälgivuozinny piettylöi Muzeiloin yö, Kirjastoyö, Teatruyö da äijät muut aksiet. Oli tämä aksii Petroskoisgi. Mennyt suovattan petroskoilazet voidih kävvä muzeiloih, teatroih, filarmounieh da ozutteluzualoih päiväl, illal libo yöhämäris. Onnuako suuriman programman aksieh niškoi valmisti Karjalan Kanzalline muzei. Taidoloin yö muzeis kesti kai kaksi päiviä, sen aigah muzeis sai fotografiiruijakseh professionualizeh fotokamerah, fotografiiruijakseh kaikenmoizis ruutis, kudamat oli suadu muzeih Kanzallizes teatraspäi, tiettäväine, sai kaččuo ozutteluloigi. Muzein seinis sai kävvägi pajokonsertah, opastuo uvvistamah vahnoi fotokartočkoi tiedokonehprogrammoin vuoh, yhtyö kanzoinvälizeh Suška-projektah: ottua ičelleh mitahto fotokartočku, da andua Suškah kuva omas al boumas, muga eri mu- Luadimah syvysluajilmuksii tuli lastu da vahnemban polven rahvastu. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua alois da linnois eläjät rahvas vaihtetah fotokartočkoi. Aksien tossu piän muzein yöniekoin joukos oli suuri arteli lastu, kudamat tuldih yhtes omien vahnembienke opastumah käziruadoloih, sanommo, luadimah syvysluajilmuksii libo vepsälästy perindöllisty tyttii. Paiči master-kluassoi, muzeis piettih Rahvahan yhtenäžyön pruazniekale omistettu Midä? Konzu? Kus? -kiža, kudamah yhtyi eri kanzoin rahvastu. Kižuajua kerävyi seiččie joukkuo karjalazien, vepsäläzien, uzbekoin, jevreilöin, ukraintsoin joukot da kaksi segajoukkuo. Kyzymykset oldih jugiettavat, net koskiettih loittozien mualoin kul tuurua, sendäh oigiet vastavukset pidi enimytten arvata, eigo tiediä. Parahikse arbuajikse roittihes karjalazet, kahteskymmenes kyzymykses hyö vastattih oigieh Onnuako suuriman programman aksieh niškoi valmisti Karjalan Kanzalline muzei. seiččemeh. Täh kižah loppihgi Karjalan Kanzallizen muzein kahten päivän aksii. Omii mielii kirjutakkua

7 »»pei, pei, pezästy El fu Jun «Oma Mua» 7»»Suarnu Maikki Bobina Eli-oli pieni el fu, sen nimi oli Jun. Häi rodivui el foin keskes, kuduat uskottih kummih da suvaičukseh. El fu suvaičči lennellä peldoloil, kaččeli kukkazii, kuduat sie kazvettih. Äijäl suvaičči puhtastu sinisty taivastu, kummallizii lammikkoloi, suvaičči meččiä da sie eläjii olendoloi (hänel ainos oldih hyvät välit niilöinke). Sie, kuspäi oli el fu, ainos oli kezä. Yöl pieni el fu suvaičči kaččuo tiähtii. Net muanitettih sidä omal kaunehuol. Jun ainos tahtoi lendiä sinne, taivahah. Moni kerdua kuvaili, kui korgiel lendäy ihan tiähtih sah. El fu ainos duumaičči kuibo net sie eletäh, on vikse niilöil igävy sie taivahas olla. Nethäi ollah ylen loitton Muaspäi, mis net duumaijah, midä tahtotah. Kerran pieni el fu lendi taivahah. Hänen dovarišat diivittihes sidä, miksebo pidäs lendiä muga loitton Muaspäi, voibihäi muitegi kaččuo täspäi tiähtii. Kaikin sanottih, gu ei pie sinne lendiä, sanottih gu Mualgi on äijy kummua, da net ollah aiga mielužembat, migu toizet. Ga Jun oli jo piättänyh lendiä sinne. Häi kyzyi abuu tuulel, gu se vedäs händy taivahassah. Yöl, konzu kuudam jo nouzi taivahah, sanua sanomattah, el fu lähti taivahah kaččomah tiähtii, kudualois häi jo pitkän aigua duumaičči. Tuuli jätti el fan tiähtien keskeh da lendi iäres. Se jäi čomien läpettäjien taivahan olendoloin keskeh. El fu kummastui sidä, gu tiähtii oli äijiä enämbi, migu häi kuvaili. Jogahine tiähti oli omah luaduh čoma. Jun lendi niilöin keskes da kuundeli, mis net paistah. Tiähtet oldih elävät, kui häi oligi kuvailluh. Net maltettih paista, rodivuttih da kuoltih, kui muutgi, voidih suuttuo, nagrua da itkie. Jun kodvan lendeli tiähtien keskes da kuundeli niilöin paginoi, mil kummastutti taivahan olendoi. El fu nägi aiga čoman ruskien tiähten da lendi tervehtimäh sidä. Ruskei tiähti kovah iäneh nagroi da pagizi mis lienne toizien tiähtienke. Konzu se huomai pienen el fazen oman ies, se vaikastui, vuottajen midä tämä pieni olendo sanou, kuibo häi tänne puutui. Jun enzikse ei ni tiedänyh midä sanuo, kodvazen peräs häi tervehti tiähtii, kerdoi gu häi ammui kaččou Muaspäi, kui täs taivahas eletäh tiähtet. Se tuli mieldy myö ruskiel tiähtel da se muheloitti vastah. Tiähti sanoi, gu händy kučutah Tajakse da hänel on enämbi vuottu. Sanoi, gu händy täs pietäh čomattarennu. Jun huomai, gu tiähti ozutahes nuorel, hos vuottu hänel oli äijy. Taja nagrahtihes da kučui omii dovariššoi tervehtimäh el fua. Äijät čomat tiähtet tuldih kaččomah el fua, kyzeltih händy, kuspäi häi tuli da kui sie eletäh. Jun kerdoi heile kai, midä hyö tahtottih tiediä: čomis paikois, kummallizis olendolois, erilazis mieldykiinnittäjis perindölöis. Erähät tiähtet nagrettih, toizet haškettih, uskomattah sidä, mis kerdoi Jun. Omah peräh el fu puašitti tiähtii kerdomah omas elaijas. Joga tiäh- ti kerdoi oman jutun, el fu tiijusti, gu monet tiähtet kuoltah da pieninny palazinnu pakutah alah. Tiähtet diivittihes, konzu Jun sanoi, gu oli nähnyh, kui pakutah tiähtet taivahaspäi, da se on aiga čoma. Ei täs nimidä čomua ole! suutuksis sanoi Taja. Tiähti-rukat puaksumbah kuoltah hädäh libo igäväh. Konzu tiähtet kuoltah vanhuttu, se on selgei, pidäyhäi andua paikku nuorile tiähtile. Toizet tiähtet kannatettih nämmii sanoi. El fu nägi, gu Tajua kaikin kunnivoittih, niken ei sanonuh sanua vastah, jogahine tahtoi sanuo sidä, mi tulis mieldy myö Tajale. Tottu sanuo, Taja oli čomembi toizii. Se suvaičči, konzu händy sanottih moločakse, suvaiččigi paista toizis tiähtis. Jun kumardihes kaikile da lähti iellehpäi. Mittumii vai tiähtii taivahal ei olluh: suurii dai pienii, sinizii, ruskieloi, keldazii, vihandoi! Jun käveli tiähtien keskes da huomai yhten pienen tiähten, kudai oli yksin loitomba kaikkii. El fu lendi sen luo da kuuli igävän pajon. Tämä tiähti pajatti omas elaijas, da kui äijäl häi tahtos kävvä toizih mualoih. El fu kuundeli ihastuksis tädä čomua igäviä pajuo. Tämä tiähti ei olluh ylen kirkas, vai toiči se paloi čomal tuulel. Se ei olluh moine kirkas kui Ruskei Tiähti, toizien keskes sidä oli jugei huomata, ga el fua miellytti juuri tämä tiähti. El fu tuttavui hänenke, kyzyi midäbo se igävöiččöy. Tiähti rouno ku väzyjen igävyksis muheloitti vastah. Tiähti sanoi, ku händy kučutah Lin, häi eläy jo läs vuottu, da duumaiččou, ku hänen valos nikenele ei ole hyödyy. Jun diivihes sidä, sanoi, ku ei ole nähnyh čomembua tiähtii da hänen valo vältämättäh keltahto pädöy, Mualhäi monet suvaijah kaččuo taivahah. Lin hengähtihes da sanoi, ku häi sežo tahtos kävvä Muale dai toizih paikkoih. Sanoi, gu tahtou tuttavuo toizien olendoloinke, ei tahto ainos vai täs istuo. Jun žiälöičči tiähtie da rubei kerdomah sille erilazii vesselii tarinoi, kuduat roittihes toiči Mual. Lin tarkah kuundeli el fan suarnoi, puaksuh nagroi. Tiähti, omah peräh, kerdoi el fal, midä häi iče on nähnyh Muan olendoloin elokses. Lin da Jun hätken paistih elaijas Mual da Taivahas, erilazis muailmois da olendolois. Meni jo äijy aigua, el fu mustoitti, gu hänel pidäy jo mennä kodih, häi passiboičči tiähten paginas da kerävyi matkah. Tiähti sežo passiboičči el fua da puašitti tulemah toiči. Jun sanoi, gu vie tulou da lendi eččimäh tuuldu, kudai vedäs händy kodih. Toizennu illannu Jun jo lendi tiähten luo. Tiähti äijäl ihastui sidä, hyö hätken paistih da nagrettih. Mittumii vai kerdomuksii el fu ei sanelluh! Sidä, midä nägi iče dai sidä, midä saneltih toizet. El fu da tiähti roittihes dovarišakset, nygöi joga ildua Jun käi Tajan luo. El fua miellytti tiähten hil l aine nagrandu, sen čomat taivahankarvazet silmät. Tämän tiähten valuo nygöi häi kerras eroitti toizis tiähtis, kai konzu oli Mual. Lin joga päiviä vuotti omua dovariššua, kudamal silmät oldih meččien- da peldoloinkarvazet. Ylähänpäi häi hyvin nägi kui eläy el fu Mual, Lin suvaičči, kui čomasti da vesselästi Jun pagizi. El fanke hänel oli hyvä olla, häi unohti kai omat igävät. Jun ainos keksi midätäh uuttu mieldykiinnittäjiä. ÎÎ Jatkuu Kuva on otettu: web-fantasy.net Valentina Libertsova Lapsien pajoine Lapset meččäh lähtiettih, Poimiččuzet ečittih, Poimiččuzet tuohizet, Čomazet da kebjiezet. Poimiččustu tuohistu. Poimiččustu kebjiesty. Lapset koispäi liikuttih, Buabal leibiä pakittih, Čihoi lehtih kiärittih, Poimiččuzih peitettih. Leibykannikkuo otettih. Buaban leibiä kiitettih. Lapset astuttih meččäh, Pieni Van oi heile vastah. Pieni Van oi-rukkaine, Valgei kudžertukkaine. Ottuat minuu keräle! Minä pieni en ole. Sinul ei ole poimiččuu. Pieni ainos pidäy kaččuo, A gu meččäh yöksytäh, A gu kunne pakutah! Minä pyzyn joukon kel! Avvuttazin Mašazel! Emmo voi myö sinuu ottua, Pidäy sinul hierus vuottua, Yhteltiedy vazua juottua, Kažii koiran kele syöttiä. Yksi, kaksi, kolme nelli Juota, Van oi, vazastu! Syötä, Van oi, koirastu! Älä rauku väčkä, Van oi, Kazvau pihah karju mandžoi. Ruskien, kypsen sinä keriät, Syöt dai kerras suuri kazvat. kazvau pihas mandžoine. kazvau kyläs Van aine. Lapset meččäh hakattih, Van ua kyläh jätettih. Lapsi rubei itkemäh, Koiru hyppäi nuolemah. Kazvau pihas mandžoine. Kazvau kyläs Van aine. Liedžuh tuli kažine, Sanoi: Ota käzile. Myö rubiemmo liedžumah, Koiru rinnal hyppimäh. Sinne-tänne hau-hau-hau! Sinne-tänne n au, n au-n au! Van oi liedžui kodvazen, Syötti koiran, kažizen. Mandžoit kirkieh valeli, Hallot pinoh nosteli. Vot on Van a moločču! Ylen ruadai brihačču! Lapset mečäs käveltih, Äijy muarjua kerättih. Mandžoidu da šl uboidu, Vagoidu da must oidu, Poimiččustu kerättih. Muarjua muale sorrettih. Lapset mečäspäi tuldih, Äijy takkua kannettih: Muarjoin kele poimičut, Sienien kele reppuzet, Da vie vastat kainalos, Da vie kukat vyödälös. Takat senčoih lykättih, Randah kezoil nel l uttih, Kylbiettih da uijeltih, Higirevut huuhtottih. Kenbo sanoi, väzyttih? Yössäh miäččyh kižattih! Vot on lapset, kylän lapset: Ruatah, midä heile käskiet. Tervehet da čomazet, Joga dieloh kirkiezet. Kylän lapsii hyvitämmö! Yhtes pajuo pajatammo!

8 8 «Oma Mua» Muhahtai! Pöllästynnyh tuatto soittau bol niččah da kyzyy abuu: Auttakkua minuu, minun poigu jöi zel onkua. Midäbo minul ruadua? Midäbo hänel rodih? Huulet zelenäzet, hambahat zelenäzet, kieli zelenäine, nagrau Fotografiiruiče sit!»»joudoaigu Kannata Karjalan kielen kodi! Hyvyönluadiiaksiet kylmykuus pietäh Petroskoil da Priäžän kyläs»»midä? konzu? kus? 01/ 11 24/ 11 Kanzallizen teatran foije Karl Marksan piha, Suomen hyvittelykorti tänäpäi ozuttelu 9. kylmykuudu Priäžän kylän kul tuurutaloi Nuorižon etnoillačču. 10. kylmykuudu Priäžän kylän kul tuurutaloi Kul tuurualguhpanokygylöin jarmanku: Karjalan etnokul tuurizet keskukset! Karjalan kielen koin prezentatsii. Čičiliušku-teatran ezitys. Pajo-da tansujoukkoloin konsertu. Perindöllizien käziruadoloin master-kluasat Karjalan filarmou nien rahvahien soitti mien Onegoorkestran konsertu. 18. kylmykuudu Karjalan filarmounien taloi Kanzallizien kul tuuroin keskuksen pajo-da tansujoukkoloin konsertuohjelmu Simfouniiorkestru ezittäy Ven an da ulgomuan kuulužimua klassillistu muuzikkua. Omii mielii kirjutakkua Kilbuniekoin azuteksii suau kaččuo Perindöllizien käzineroloin keskuses. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Luadie uuttu»»petroskoil on sanottu Karjalan uvvet suveniirat -kilvan voittajat. Palkičendupido piettih Perindöllizien käzineroloin keskukses mennyt kolmanpiän, 30. ligakuudu Jelena Filippova Tämä oli jo toine kilbu, kudai piettih Karjalan kul tuuruministerstvu da Kul tuuruinitsiatiivoin keskus. Kilbu pietäh piädykauti sih nähte, ku suas kehittiä käzineroloi da luadie omua, toizis mualois da alovehis eruojua suveniirua. Kui sanoi kilvan arvostelujoukkoh kuului Viktor Zorin, ei pie luadie sidä, midä muite kaikkiel on tarittavannu, Karjalas pidäy olla omua, meijän muan histourieh da perindölöih pohjavunnuttu. Sih niškoi miehen mugah pidäy kačahtuakseh tuaksepäi, pidäy hyvin tutkie meijän rahvahan juurii da perindölöi. Onhäi meil omat värit, azuteksis da luajilmuksis on prostoihuttu da vagavuttu. Tämän arvostelujoukkoih kuulujan mieldy novvettih kilbuniekatgi. Kaikkiedah tämän vuvven kilbah työttih 82 ruaduo da arvostelujoukko pani merkile, ku kilbuniekoin nerot tänävuon mennyöh verratunnu on äijiä enämbäl kazvettu. Voittajat vallittih nelläs nominatsies. Karjalan linnoin da rajonoin brendu -nominatsies voitti anukselazen Jelena Novikovan hanhi-kelloine. Jelena ruadau Anuksen taidoškolas. Pidäy sanuo linnan taidoškolan kuuzi ruadajua yhtyi kilbah. Sen školan neroniekan Marija Kudel nikovan Tuulen hengähtys -mustomerki oli toizekse paras Uvven vuvven lahju -azutes. Parahakse täs nominatsies sanottih petroskoilazen Ol ga Matvejevan Präniekky-suveniiru. Kahtes nominatsies Karjalaine perindölline suveniiru da Paras ezittelysuveniiru parahat ruavot oldih petroskoilazen Makoš-pajal. Arvostelujoukko pani merkile sen, ku net ollah korgiedu luaduu da tämän pajan neroniekat, kui toiziengi käytetäh nygyaigazii ruadoneroloi da taboi. Omin käzin tietty dielo on hyvä luadie, ga pidäy käyttiä niilöi tehnolougieloi, kudamat kebjendettäs da parandettas iče ruadoprotsessua, sanotah arvostelijat. Tämän ližäkse rahvas internetas voidih vallita heijän mieles paras suveniiru. Enimäl kaikkie internetan käyttäjii miellytti petroskoilazen Galina Mihailovan puus vestetyt da mualatut havvit. Inehmine sežo sai lahjan kilvan luadijois. 14/ 11 Vieljärven kylän keskiškola Škol naja piha, Karjalaine suarnu-festivuali 16/ 11 Lapsien taidotaloi Krasnaja piha, Yhteiskunnallizien järjestölöin jarmanku»»hyvittelemmö! Hyvittelemmö meijän kolleegua Meijän elaigu -priäžän piirilehten piätoimittajua Ol ga Ivanovua roindupäivänke! Toivotammo hänele menestysty ruavos, tervehytty, perehsobuu, ozua da lykkyy. Oman Muan ruadajua Margarita Kemppastu hyvittelemmö roindupäivänke! Toivotammo hänele ozua, lykkyy da lujua tervehytty. Rua iellehgi Karjalan rahvahan hyväkse!»»siänennustus Petroskoi Anus Priäžy Suojärvi Sortavala Pitkyrandu yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy 07 / / / / / / / On otettu: haldivoiččijat: Karjalan rahvahan lehti Alustettu kezäkuus 1990 Karjalan tazavallan Zakonoinhyväksyndykerähmö, Karjalan tazavallan halličus, Karjalan Rahvahan Liitto da Julguamo Periodika Piätoimittai Natalja Sinitskaja Julguamon da toimituksen adressi: Titovan piha 3, Petroskoi, Karjalan Tazavaldu ÎÎ Tel: (814-2) ÎÎ omamua@mail.ru Internet: ilmahpiästäi: ÎÎ Valdivolline Periodika-b udžettulaitos ÎÎ Painettu Verso-painamos Petroskoi, Varkauksen randu-uuličču, 1a ÎÎ Kirjoile pani Ven an Federatsien kirjupainoalan komitiettu ÎÎ Registrunoumeru Indeksu ÎÎ Painettavakse on allekirjutettu čuasu ÎÎ Painandulugumiäry 700 ÎÎ Tiluandu 1036 ÎÎ Hindu 15 rubl ua Redizainu Fenomen-mediajoukko (Piiteri)