Lennettih linduzet-runot kaunehen Siämärven piäl

Transkriptio

1 K a r j a l a n r a h v a h a n l e h t i 34 (1072) Elokuun 31. päivy 2011 ÔÔ Muanruadajien pruazniekku Anuksen mual s. 2 ÔÔ Karjalan kirjuttajat nygöi internetas s. 3 ÔÔ Čidžoitkielileirin s. 3-4 päivykniigu Aldoine-joukko pajatti festivualis Aleksandr Volkovan sanoih kirjutettuloi pajoloi. Kuvat: Jelena Migunova, Oma Mua Lennettih linduzet-runot kaunehen Siämärven piäl ÔÔ s. 5 Mustu kuldu»»elokuun jälgimäzenny pyhänpiän Jessoilan kylas piettih Karjalan runohuon festivuali Jelena Migunova Pidiä moine runohuon pruazniekku tuli mieleh Karjalan Rahvahan Liiton Jessoilan ozaston jäsenele Zoja Saveljevale. Heinykuun lopus häi keräi yhteh Jessoilan kylän aktiivistu rahvastu, ku paista sih näh, kui olis järjestiä Siämärven mual moine festivuali, kudamal kuulus runuo da pajuo karjalan kielel. Pruazniekan järjestäjat kačottih pidiä runofestivuali luonnon helmas, ku čomannu, lämmänny päivänny lopul keziä Jessoilan gost at kuultas runoloi karjalan kielel čoman Siämärven rannal, kudai omal kaunehuol kuhkuttau rahvastu ottavumah kirjuttamizeh. Festivualin allus Paraskeva Piätteničän časounalluo pruazniekan gostii vastattih Rodničok-fol klourujoukon lapset. Hyö tervehtittih tulluzii karjalan kielel da gostitettih leiby-suolal. Kuuzitostu vuottu tagape L udmila Jermolajeva lugi runoniekoin kilvas Jen gu-aigu-runon. rin enzimästy kerdua Siämärven rannal kuului runuo karjalan kielel. Net runot oldih omistettu voinal tapettuloile da repressiruittuloile siämärveläzile, sanoi pruazniekan avajazis Zoja Saveljeva. Kuuzitostu vuottu tagaperin täs algavui karjalankielizen literatuuran uuzi kauzi. Enzimäine oli Vladimir Brendojevan runohuon kauzi, se, tiettäväine, jatkuu iellehgi, ga tämä uuzi kauzi on roinnuhes Aleksandr Volkovan hyvyös. Paraskeva Piätteničän časounas rahvas eistyttih Aleksandr Volkovan kodihpäi, kus runoilii musteli omua lapsestusaigua da lugi vahnembile, omale kodirannale omistettuloi runoloi. Täs otti paginvuoron endine Kanzallizen poliitiekan komitietah endine piälikkö Viktor Ahtijev. Häi kiändyi jessoil čoin puoleh: Anuksen piiris oli oma runoilii Vladimir Brendojev. Teilegi lykysti, ku Jessoilan mual on roinnuhes Aleksandr Volkov, kudai kai väit panou sih, ku karjalan kieli eläs Karjalas. Pruazniekan piätapahtumat oldih Siämärven rannal, kusgi lennettih runot-linduzet, sie sai kaččuo Siämärven kuvii da ostua paikallizien neroniekoin luajilmuksii. Kuului Siämärven piäl Aleksandr Volkovan, Zoja Saveljevan, Oleg Mošnikovan runuo da kiännösty. ÎÎ Jatkuu 2. sivul Kirjuta suarnu vepsän kielel Valerii Sidorkin Vepsäläzen kul tuuran seuru kehitti pidiä I alovehienväline kilbufestivuali Vepsäläine suarnu. Kanzallizen poliitiekan komitiettu hyväksyi tämän projektan da andau jengua sen todevuttamizeh. Kilbufestivualin tarkoituksennu on kiinnostuttua lapsii da vahnembii vepsäläzeh kul tuurah. Kilvan voittajii ruvetah valliččemah kahtes nominatsies. Enzimäzes nominatsies ruvetah kaččomah, kui lapsi maltau sanelta vepsälästy suarnua. ÎÎ Jatkuu 2. sivul

2 2»» tazavaldu Kirjuta suarnu vepsän kielel ÍÍAlgu 1. sivul Toine nominatsii on vähästy jugiembi: lapsel pidäy ičel keksie suarnu da sanelta se, suarnas pidäy olla vepsäläine aihe. Kilbufestivualis lapset voijah ezittyö joukkonehgi. Kilvan arvostelujoukkoh tullah vepsän kielen, vepsäläzen literatuuran da kul tuuran tutkijat. Arvostelujoukko rubieu kaččomah sidägi, maltetahgo kilbuniekat muamankieldy da kui saneltah suarnua. Kaikin, ket tahtotah tulla kilbufestivualih voijah ilmoittua sih nähte 16. syvyskuussah. Vepsäläine suarnu -kilbu pietäh 26. syvyskuudu Kalajoven kyläs. Kai kilbufestivualin voittajat suajah lahjat, kaikin, ket yhtyttih festivualih, suajah lahjakse Iče kuulin, iče näin -kniigan, kudai on kahtel kielel ven an da vepsän. Vepsäläine suarnu -kilbufestivualin hantuzis pietäh vie lapsien piirustuksien kilbu, kudai roih omistettu vepsäläzele kul tuurale. Lennettih linduzet-runot kaunehen Siämärven piäl ÍÍAlgu 1. sivul Ezityi festivua lis Jessoilan kylän Aldoine-joukkogi. Sinnypiän se ezitti Aleksandr Volkovan sanoih kirjutettuloi pajoloi, kudamii kai joukon pajattajat äijäl suvaijah da mielihyväl pajatetah. Volkovan runoloin kiännöksih kirjutettuloi pajoloi ezitettih Jessoilan gost atgi Jevgenii Šorohov da F odor Kuz min. Festivualin hantuzis oli pietty runoloin lugijoin kilbu. Lapset dai ruavahat lugiettih kengo omii, kengo Aleksandr Volkovan runoloi. Oleg da Jelena Obnosovat lugiettih runon rakkahuos, nuori neičykkäine Polina Anekova lugi Zoja Saveljevan runuo Abuniekku, Tamara Sergejeva lugi Särgilahti- runon, kudaman kirjutti iče. Školaniekku Mihail Orlov lugi Aleksandr Volkovan runon Lapsestus. Järvet karjalan- da Jouččenet -runuo ezitettih Galina Kurillo da Nina Nikitina. Aldozen joukon alalline pajattai L udmila Jermolajeva lugi Volkovan runon Jen gu-aigu. Aldoine-joukon ohjuaju Marina Lukina pajatti Jelena Bogdanovan runoloih kirjutettun pajon Sinä minuu ainos vuotit. Kilbah yhtyigi runoilii Oleg Mošnikov, kudai lugi omii runoloi. Ku kilbuniekoin keskes oli ruavastu rahvastu dai lastugi sendäh kai runoloin lugijat suadih kiitändykirjazet da lahjat. Hos Jessoilan paikallizen administratsien pluanois ei olluh moizen pruazniekan pidämisty, ga yhtelläh se mielihyväl kannatti karjalazii täs tärgies dielos. Avvutti festivualin järjestämizes Kanzallizen poliitiekan komitiettugi da Karjalan Rahvahan Liitto. Tiettäväine, ei ollus tädä festivualii ilmai karjalan kielen akkiloiččijan Zoja Saveljevan induo, oman rannan suvaiččijan Aleksandr Volkovan runoilijan neruo da Jessoilan kirjaston emändän Galina Vasiljevan maltuo. Yhtehizil voimil da Jumalan avul pruazniekku rodih hyvä. Festivualin järjestäjien mieles, pidäy kai väit panna sih, ku tämä enzimäine runofestivuali Siämärven mual tulis perindöllizekse. Aleksandr Volkov lahjoitti oman runokniigan Jessoilan kylähaldivon piämiehen sijahizele Ol ga Anekovale. Luadie runofestivuali tuli mieleh Zoja Saveljevale. Kuvat: Jelena Migunova, Oma Mua Kirjasto on rattahile pandu Kolmen vuvven aigah Ven an kul tuuru minis ter stvan kannatuksel ruadau kirjastoprojektu. Projektu on tarkoitettu sih niškoi, ku rahvas, kudamat eletäh kylis kus ei ole kirjastuo, enämbi tiettäs kul tuuras, opastundas da toizis alois. Kylii myöte ajeltah mašinat, kudamih on sijoitettu kirjasto, tiedokonehet da media-materjualat. Moizis kirjastolois rahvas voijah piästiä internettahgi. Tänäpäi projektah yhtyi Ven an viizitostu alovehtu, projektah yhtynyzien kirjastoloin joukos on Kondupohjan kirjasto da Karjalan kanzalline kirjasto. Elokuus suomelazes Turkulinnas piettih kanzoinväline Kirjasto rattahil festivuali, kudai oli omistettu samanmoizen projekturuavon 50-vuozipäiväkse. Festivualih tuli kuvventostu muan kirjaston ruadajua Kitais, Gretsies, Norjas, Ruočis, Eestis da toizis mualoispäi. Ven alpäi tuli kahtentostu alovehen kirjastoloin ruadajua. Yhtes oli ezitetty läs viittykymmendy mašinua (kirjastuo rattahil). Festivualih tulluot rahvas vallittih parahat kirjastot: enzimäzele sijale piäzi Ruočin kirjasto, toizele Niderlandoin kirjasto, kolmele sijale piästih Ven a da Duanii. Muanruadajien pruazniekku Anuksen mual»»anuksen mual viijetty kerdua piettih Maidofestivuali»»Kylän elostu Natalja Judina Hos on tämä pruazniekku sanottu maidofestivualikse, ga yhtistäy se kaikkii muanruadajii: žiivatoin kaččojii, ouveššiloin kazvattajii, mehanizattoroi da maijon tuottajii. Enimät kyläläzet ruatah souhozois, sendäh pruazniekku vie voibi sanuo kaikkien kyläläzien pruazniekakse. Festivuali pietäh Karjalan tazavallan halličuksen, Muatalovusministerstvan kannatuksel, sendäh sil on tazavallan stuatussu. Joga vuottu fetsivuali pietäh, kuduastahto Anusrannan kyläs, kus on hyvä souhozu. Täl kerdua se oli Alavozes. Alavozen souhozu on Karjalas suurin maijon tuottaju, joga vuottu sie valmistetah enämbi seiččie tuhattu kiluo maiduo joga lehmäs. Festivualin avajazis pruazniekan rahvastu tervehtittih Anuksen piirin haldivon piälikkö Ol ga Tervo, Muatalovusministerstvan ruadai Aleksei Sal nikov, Alavozen kylähaldivon piälikkö Jelena Rikkijeva. Samal aigua piirin souhozoin da linnan maidozavodan parahat Traktoristoin kilvoin voittai Sergei T apin Agrarnii-souhozaspäi. Kuva: Valerii Kirillov ruadajat suadih kunnivokirjazet da jengutugie. Muanruadajien nimeh piettih suuri konsertu, kudamas pajattamas da tansimas oldih anukselazet da petroskoilazet. Tavan mugah festivualin suurimannu tapahtumannu oli traktoristoin kilvat. Niilöih tullah parahat piirin ruadajat da Anuksen opiston opastujat. Tänävuon kilvas oli 13 miesty, heijän joukos oli mennyzien kilvoin voittajuagi: Anuksen opiston ruadai Mihail Podjanov da Sergei Vasiljev Mägriän souhozaspäi. Oli nuordugi, vaste vai täh ruadoh tulluzii. Alavozelaine Aleksandr Gavrilov loppi Anuksen opiston, tuondoi tuli armiespäi, nygöi ruadau oman kylän souhozas. Voittajakse souhozoin keskes tuldih mägriäläzet, parahakse traktoristakse rodih Sergei T apin Agrarnii-souhozaspäi. Pruazniekan aigua sai oppie da ostua Anuksen maidozavodan tuotehtu, kaččuo lehmii. Lapsile oli luajittu omat kilvat. Se ku pruazniekku rodih hyvä, tovesti alavozelazien da pruazniekan gostien hyvä mieli. Omii mielii kirjutakkua

3 »»kul tuuru 3 Karjalan kirjuttajat nygöi internetas»»kanzalline kirjasto on luadinuh internetresursan, kudamas suau lugie Karjalan kirjuttajien tevoksii Jelena Filippova Kaksi enzimästy kirjua Kanzallizen kirjaston ruadajat pandih omale uvvele internetresursale tämän kezäkuun lopul. Nennis Karjalan kirjuttajat- da Elonpuu-kirjois pidi ruveta sanelemah rahvahale Karjalan kirjuttajien ruavos. Enzimäzes kirjashäi on tarkua tieduo joga Karjalan kirjuttajas, toizeh on kerätty meigäläzien runoilijoin runuo. Täkse päiviä kirjasto jongoi on äijäl suurennuh, ga sen tarkoitus endizelleh on sama. Yhtekse, tahtommo ku meigäläzis kirjuttajis tiettäs ei vai Karjalas, a muijalgi, internetan kauti se voibi ihan hyvin luadie. Olemmo sidä mieldy, ku meil on äijy hyviä nerokastu kirjuttajua, kudamis pidäs tiediä. Toizekse, tänäpäi enimät suvaijah parembi lugie internetas, nämmii rahvahii vuozi vuottu rodieu enämbi vai, sellittäy uvven resursan luajindua kirjaston ruadai, projektan piälimäine Galina Galaničeva. Ellendettih kirjaston ruadajat segi, ku tänäpäi on jygei piästiä ilmah kirju, semmite vaigei se on kyläläzile. Ei ni kirjat painoluvulleh nygöi suuret olla, laukas niilöi et lövvä, julguamotgi nennien kirjoin tostu painostu ei luajita. Sendäh moine internetresursu on aiga hyvä. Se kaikile, kirjuttajile dai lugijoile, on hyväkse, jatkau paginua Galina Grigorjevna, kirjuttajat voijah andua ičes tiediä, lugijat tiijustetah heijän Kanzallizen kirjaston uvvel saital avtor.karelia. ru on kirjua kaikenluaduu, prouzua da runuo, kritiekkua da kiännösty, folklourua da suarnua. ruaduo. Joga kirjuttajan kel pidäy olla sobimus, ilmai kirjuttajan lubua nimittumua kirjua internettah pujoittua ei sua. Niken, kenen puoleh kiändyi Galina Grigorjevna, ei vie sanonuh, ku ei sua hänen kirjua ottua. Rahvahan kel inehmine maltau paista, maltau heidy omah puoleh suaja da sellittiä, ku tämä ruado on ylen tärgei. Tänäpäi iče kirjuttajatgi, konzu tietäh täs saitas, kirjutetah kirjastoh da tullah iče yhteisruadoh. Tänäpäi ruammo nennien kirjuttajienke, kudamat kuulutah kudamahtahto kirjuttajien liittoh. Otammo vastahgi nuorien kirjuttajien kirjoigi, niidy jo on saital, heijängi ruaduo nygöi voijah tiijustua rahvas. Lugiettavua pidäs olla kaikile dai kaikenmostu, meil kaikilhäi ollah omat harjaitekset. Minul ičel, ku olen jo äijän ruadanuh nennien kirjuttajien dai kirjoin kel, net kai ollah mieldy myöte, omat lapset rouno ollah, sellittäy Galina Galaničeva. Karjalan, vepsän da suomen kielel kirjua täl resursal vie ei ole, ga tuliel nämmii kirjoigi, kerran ku kirjuttajat sih ruadoh suostutah, voibi panna. Muite Kanzallizel kirjastol kandurahvahih niškoi on oma internetresursu: Karjalan-, vepsän- da suomenkielisty lugemistu suau löydiä myös suomelas-ugrilazes internetkirjastos ru. Ga ei nenne resursat roita tiel uvvele saitale, joga saital voi olla kandurahvahien kirjutettavua, semmite jo tänäpäi uvvel saital on viittuandua toizih saitoih, kudamis suau löydiä ližiä tieduo Karjalan kirjuttajis. Kirjaston ruadajat saital iče vältämättäh kirjutetah joga kirjuttajas, on kirjuttajan kuvua da tevostu. Sidä paiči uvvele resursale on pandu video- da audiokirjuteksii, suau kaččuo kirjaston azuttuloi fil moi da kuunnelta kui omii runoloi lugietah iče kirjuttajat. Piädykauti omale saitale»» ÎÎ Kanzallizen kirjaston uuzi saitu rubei ruadamah kezäkuun lopus. ÎÎ Täh aigah saital kävyjiä oli enämbi ÎÎ Saitua kačottih, sanakse, meil, Ukrainas, Valgoven al, Azer baidžanas, Uzbekistanas, Gollandies, Japounies, Yhtysvallois da monis toizis mualois. Ulgomualois Suomes on enin saitan kaččojua. ÎÎ On lugiettu myös, kui lugietah kirjoi. Heinykuul lugemistu oli 134, elokuun puolivälis jongoi 157. ÎÎ Enzi allushäi kirjua ei olluh äijy, niidy enämbi rodieu, sit enämbi ruvetah lugemahgi. ÎÎ Lugiettavua karjalan, vepsän da suomen kielel suau löydiä myös kirjaston toizil internetresursoil: karelia.ru da Niilöis on tieduo kandurahvahis, lugiettavua da kuunneltavua heijän kielil. Käygiä vai kaččomah nennii saitoi. ÎÎ Kaikkien nämmien projektoin todevutandas autoi Ven an da Päivännouzun Jevroupan instituuttu Helsinkis. panimmo nimen avtor.karelia. ru, saital voibi olla ei vai kirjuttajien da runoilijoin kirjutettavua, ga myös taidoilijoin, kuvittajien da lehtimiehien ruaduo. Iče nimi jo miäriäy saitan tulien kehityksen, lujoittau Galina Galaničeva. Čidžoit-kielileirin päivykniigu»»elokuun päivinny Kinnermäl piettih kielileirii kielipezien opastajih niškoi. Opastusnedälin aigua leiriläzet kirjutettih karjalan kielel päivykniigua, kudaman taričemmo teijän lugiettavakse Tänäpäi meil on enzimäine leiripäivy Kinnermäil. Meidy kerävyi yhteh nellitostu naistu Videles, Tuuksel, Priäžäs, Vieljärves, Petroskoil da Suomespäi. Ezmäzekse kyläs eläi rahmannoi emändy Nadežda Kalmikova azetti meidy yötiloih. Sit häi da nuori, valdivonyliopistos opastui vieljärveläine neidine, Julija Ponomar ova saneltih meile kylän histouriedu. Käimmö vahnah kylän časounah. Murginan aigah söimmö vačat tävvet passibot syömizien varustajile!!! No sit tuli aigu tuttavuo toine toizeh sanella kugalazet olemmo da kuspäi tulimmo. Kaikin olemmo lapsienkazvattajat da kaikin opimmo harjaittua pienii karjalan kieleh. Opimmo sit yhtes keksie leirin nimi, ga se jäi huomenekse toinah löydyy pättävy čoma nimi. Hyväs mieles olemmo, gu jo enzimäzenny piän saimmo lahjakse kaikenmostu kniigua da muudu materjualua. Kiitämmö sit meijän vedäjii Ol ga Ognevua da Natalja Antonovua. Ehtäl, kylyh käydyy, mielihyväl söimmö savustettuu kalastu, kuundelimmo Timoi Munnen pajoloi da ičegi opimmo hol aittua niidy. Hyvä oli päivy, mieldykiinnittäi!!! Vera Nef odova: Tänäpäi tuttavuin uuzih ristittyzih. Tiijustin äijän uuttu, mi koskou lapsien kazvattamizen alua. Himoittas ruadua täl alal, ga enne sidä pidäy suaha ližiä neruo. Tamara Gončarova: Ylen hyvä oli pestäkseh mustas kylys, mieleh tuli lapsusaigu. Hyväs mieles olen, ku tiijustin uuttu karjalastu rahvastu. Svetlana Jegorova: Meijän emändy da ižändy hyvin otettih meidy vastah da ainos paistah meijänke karjalakse. Natalja Antonova (hur.) da Tamara Gončarova šipainiekkua pastajes. Kuva: Ol ga Ogneva, Oma Mua Nadežda Čupukova da Tatjana Digujeva: Kai on hyvin! Tulimmo Kinnermäile da syväin alevui kaikin paistah livvikse. Päivy oli monipuoline da saimmo äijän uuttu mieldy. Huondeksel havačuimmo tukat pörhälleh, magaimmo, kui mladenčat. Inna Čikkujeva da Jevgenija Iljina: Ezmäine päivy miellytti. Ammui emmo kuulluh mostu puhtastu karjalan kieldy. Mirja Hotejeva da Maikki Volhonova: Meil on hyvä mieli, ku tulimmo tänne. Hyvät rahvas on tiä, on hyvä mahto paista keskenäh karjalakse Meijän leirin toine päivy. Päivy uvvessah huškahtih emmo ehtinyh ni silmii lipahuttua. Jälles huondesveruo kerävyimmö yhteh pidämäh paginua vagavas teemas Lapsen olendu päivykois huondekses ildassah. Ozutimmo iče pienii rouliozutuksii, opimmo olla lapsen da vahnembien sijas. Puutui sit nagrua kylläl! Tiijämmö nygöi enämbän uuttu sanua lapsen luonnos da tavas. Jälles murginua Mirja da Maikki saneltih meile omas ruavos Petroskoin Lumikellopäivykois. ÎÎ Jatkuu 4. sivul

4 4»» oma kieli, oma mieli Čidžoit-kielileirin päivykniigu ÍÍAlgu 1. sivul Heil oli kogonaine prezentatsii. Himoittas kävähtiäkseh nygöi linnah nämmien lapsien luo gostih. Toinah konzutah lykystäy. Ildupuolel telmimmö sarual kižaimmo peittozil, nippizil, panimmo mustoh kaikenmoizii luguzii. Vesseläh aigu meni! Vera Nef odova: Tänäpäi äijän puutui nähtä, kui pidäy ruadua lapsienke. Mirjan da Maikin prezentatsii oli mieldykiinnittäi. Tamara Gončarova: Mieldy myö rodih Mirjan da Maikin opastandu, heijän luajitut kniigazet da kino. Maikki Volhonova da Mirja Hotejeva: Kaikin kižaimmo peittozil. Oli ylen vessel. Olimmo iče kui pienet da kirmiet lapset. Myö panimmo mustoh mugažat luguzet da nygöi rubiemmo lapsienke sanelemah niidy. Svetlana Jegorova: Ylen hyvin peityin pučin tuakse, se oli päivän paras hetki. Nadežda Čupukova: Väzyin hagopalakse, oksenduksessah. Ga sendäh sain kylläl hyviä mieldy. Iče olimmo, kui lapset, vinguimmo, kui počit. Mirja Hotejeva: Hyvä, ku meile gostih tänäpäi käydih kyläläzet lapset. Hyö nagrettih meidy, tahtottih hätkembi meijänke juoksendella, ga emmo enämbiä kestänyh. Tatjana Digujeva: Väzyttäy, ga kestin kaiken. Hyviä mieldy tuodih kižat. Jevgenija Iljina da Inna Čupukova: Ylein miellytti kui myö luajimmo karjalazii tyttilöi. Tänäpäi myö tiijustimmo karjalazii kižoi da pajatimmo karjalazii lapsien pajoloi Kolmas päivy leiris... Opimmo vuottua lämmiä siädy, ga jovvat vikse vuottua sumuttau vai endizelleh... Enne murginua meile gostih kävyi Kolatselläs rodivunnuh Alisa Petrovna Gubareva. Naine on ruadanuh lapsien kazvattajannu 53 vuottu. Vuvves 1989 häi harjaittau pikkarazii karjalan kieleh Petroskoin Marjaine-päivykois. Midä vai materjualua ei ole suitettu täs aijas. Kačoimmo mieldykiinnittäjii ezityksii, kui lapset maltetah paista, pajattua karjalakse da tansie. Jälles murginua kaččelimmo ainehistuo eri žurnualoispäi. Marina, Vera da Tamara ezitettih iččenäzen ruavon tuloksii. Ildupuolel kaikin lähtimmö matkah Jyrgiläh. Sie meidy vuotti gostih 88- vuodehine Petrovan Del a, Jelena Ivanovna Petrova. Mielihyväl kuundelimmo hänen musteluloi endizes elaijas. Sen jälles siirryimmö Muhorovan taloih. Pikkarazet Fed a da L oša ellendetäh da jongoi iče opitah lapattua livvikse. Jevgenija Iljina da Inna Kursilazet yhtes Marjaine-päivykoin kazvattajan Alisa Gubarevan kel. Kuva: Ol ga Ogneva, Oma Mua Čikkujeva: Ylen ihastutti vastavus oman opastajan Alisa Petrovna Gubarevan kel. Ylen mellytti čoma kylä Jyrgil järven rannal. Tamara Gončarova: Oli hyvä mieli kävvä Jyrgilän kyläh da paista vahnan buabanke. Tiijustin vahnua elaigua. Minuu miellytti Ol an muzei da vahnat vešit. Maikki Volhonova da Mirja Hotejeva: Alisa Petrovna Gubareva andoi meile äijän suarnua, kudamii voibi andua lapsile. Meidy miellytti, kui Ol an brihačču kai toimittau karjalakse. Heijän perehes on hyvä avata kielipezä. Svetlana Jegorova: Minä olen hyväs mieles, kui Petrova Del a buabo on nengoine optimistu. Häi kai mustau. Ylen pagizii buabo. Tan a Digujeva da Nadežda Čupukova: Jäimmö hyväh mieleh, gu pienet lapsukkazet opitah murdua karjalan kieldy Leirin nelläs päivy uvvessah algavui vihmas, ga pahua mieldy sendäh emmo pie. Ruaduo meil täydyy kogo päiväkse. Nadežda Čupukova da L udmila Stafejeva (hurualpäi oigiele) luajitah materjualua omah ruadoh nähte. Kuva: Ol ga Ogneva, Oma Mua Huondeksel karjalazii suarnoi kaččelimmo, kižaimmo. Marina saneli omas ruavos Nurmeksen kielipezäs. Jälles murginua Annika Pasanen saneli kielipezän ruavon printsipois. Tänäpäi meil oli karjalazien syömizien päivy. Kogo joukol pastoimmo šipainiekkua, nevvoimmo toine tostu, kui pidäy ajella piirualoi, yhtistiä. Ehtäl meile gostih tuldih vieljärveläzet rahvas. Istavuimmo yhtehizeh stolah, söimmö kalastu, gribua, kartohkua, šipainiekkua, tönčöidy. Kuundelimmo vieljärveläzien pajoloi da zuakkunoi, ičegi opimmo pajattua. Tamara Gončarova: Passibo kui näin karjalazes päčis tulen da luajin šipainiekkua. Mirja Hotejeva da Maikki Volhonova: Pastoimmo šipainiekkua da Nataša nevvoi meidy kui pidäy luadie niidy. Ehtäl gostih tuli rahvastu Vieljärvespäi. Heijän pajot oldih ylen čomat. Svetlana Jegorova: Jogahine opastui pastamah šipainiekkua. Ehtäl söimmö niidy čuajunke. Nadežda Čupukova da Tan a Digujeva: Pastoimmo šipainiekkua, olimmo kaikin dielos. Kai nenät oldih jauhos, rožazet oldih ruškiet, iče gu päiväzet. Tahtozimmo sanuo muga: Anna kaikil meijän čidžoizil sydämes eläy päiväine. Inna Čikkujeva da Žen a Iljina: Ylen miellytti pastua šipainiekkua. Vessel oli vastavus Vieljärven gostien kel, äijän pajatimmo da nagroimmo Viijes päivy Kinnermäl. Kačos vai siä koheni! Ei sua ni uskuo, ku päiväine pastau čirittäy. Jälles huondesveruo Annika jatkoi oman paginan kielipezän toimindas. Saimmo kuulta hänes vähäzen saamen kieldygi. Erähät tytöt ezitettih meile iččenäzen ruavon tuloksii. Lövvimmö aigua kodvazen kižata sarual se on jogapäiväine meijän lebävys. Jälles murginua opastundu jatkui pihal skamn azil. A»»Meil on mih opastuo sit kačoimmo, kui omil käzil voibi luadie materjualoi lapsih niškoi. Kylyn jälles meil oli pido Vahnan tytin uuzi elos. Petroskoilpäi gostih tulluh Rita Kemppainen opasti meidy, kui ommella sobii da šuorittua vahnoi tyttilöi. Tamara Gončarova: Enzimäzen kerran panin piäle karjalazen ferezin, räččinän, peredniekan da čepčän piäh. Maikki Volhonova da Mirja Hotejeva: Tämä oli paras päivy, yhtelläh igävy sentäh ku Vera, Marina da L uda jo lähtiettih kodih. Vera itkustui gu pidäy lähtie kodih. Tan a Digujeva da Nadežda Čupukova: Ajettih kodih enzimäzet čidžoit Marina da Vera. Meile oli kyynäldy tävvet silmät. Kuibo huomei kaikin prostimmokseh? Inna Čikkujeva da Žen a Iljina: Tänäpäi kuundelimmo, kui Suomes ruatah karjalazet kielipezät. Meidy miellytti, gu Suomes sežo tahtotah opastua karjalan kieldy. Illal myö kačoimmo karjalazii sobii, panimo ferizit piäl. Suuri passibo Rital. Ol a: Ezmässargen pöllästyin, Tossargen ihastuin, Kolmanpiän äijäl väzyin, Nellänpiän sit kampis piäzin. Piätenčän jo rodih žiäli Huomei kaikin lähtieh iäre Tänäpäi ajammo kodih...((((( Eihäi suannuh ni smiettie, ku aigu menöy muga terväh. Kačoimmo leirin ruavon tulokset, sanoimmo omii toivomuksii da saimmo tovestukset leiris olendas. Tiettäväine, žiäli on erota. Nedälis muga harjavuimmo toine toizeh. Rubiemmo nygöi mustelemah, mittuot vesselät meil oldih illat. Kui zobotittih meidy meijän nerokkahat opastajat Natoi da Ol a, tarkah kačottih, gu emmo murdas ven ua. Emmo unohta, mittumil magieloil syömizil meidy syötti meijän emändy Nad a. Kylyzesgi kiitämmö ylen äijäl. Lämmittäjile da vien tuojile suuret-suuret passibot. Ijäkse jiäy mieleh meijän armas Kinnermy. Kai tytöt: Oli hyva da hyövylline karjalan leiri. Ylen jygei on proššaijakseh Kinnermän kel da toine toizenke, Ol an kel, Natoin kel, Nad an kel. Ei nareko sanota: Paras opastai on rahvas. Ylen hyvä oli gu myö opastimmo toine tostu pagizemah karjalakse. Kaikile tervehytty! Igä elä, igä opastu! Myö olimmo enzimästy kerdua moizil kursoil. Suomespäi meidy oli kolme, vie oli Inaris eläi, tädä karjalazien pezien projektua hommai da järjestäi Annika Pasanen. Kursat oldih toven mieldykiinnittäjät da hyövyllizet. Niilöin vedäjät pandih kai omat väit sih, ku nämmien kuvven päivän aigah myö suazimmo mi vai voi enämbän tieduo omah ruadoh niškoi. Kielipezien ruadohäi on pandu alguh ei muga ammui. Karjalas erähis kylis se vaste vie rubei kehittymäh. Sendäh moine opastundu on toven tärgei meile opastajile. Terväh mendih päivät Kinnermäl. Erota ei himoitannuh. Sovimmo opastajienke pidiä yhtevytty, ku suaha abuu toine toizes da nevvuo. A täl kerdua himoittas kiittiä meijän opastajii hyväs ruavos da rahmannoidu kinnermälästy emändiä Nadežda Kalmikovua, häi keitti meile aiga hyviä syömisty da järjesti mugažat eländytilat. Toinah kerävymmö tulien vuongi kaikin yhteh. Meilhäi on mih opastuo. Marina Viglijeva da Vera Nef odova, Suomi

5 »»kandurahvas 5 Mustu kuldu»»pertti Koivisto tervan laskendas tiedäy kaiken Natto Varpuni Joga karjalaine tiedäy, mi on meččy. Karjalazet ollah meččykanzu, meččy avvuttau heidy. Se andau ruaduo da syömisty, tuldu da lämmiä, rakendusmaterjualua, tervehytty da vägie. Meččy andau karjalazile mostugi tavarua, kudamua harvah ken voi suaja tänäpäi. Pertti Koivisto libo Reki-Pertti on suomelaine biznesmies. Häi eläy Kuhmon linnas da ruadau turizmualal. Reki-Pertti tutkiu suomelazien da karjalazien ennevahnallistu elaigua, midä hyö ruattih da kui elettih. Nämmii karjalazien da suomelazien ruadoloi mies ozuttau sit turistoile. Vuv vennu 1995 Reki-Pertti opastui suamah mustua kuldua. Mustakse kullakse häi sanou tervua. Tervan laskendu ei olluh kebjei ruado: Ezmäi varustettih tervastu pedäjän kanduo. Kannot hallottih, hienondettih da kingiesti lad d attih raudupuččih. Kaivettih haudu. Sinne azetettih aste tervoin valundah näh. Tervazel täytetty pučči kumattih havvan piäl, kus oli rengi, azetettih pučispäi raudukuuraine rengih, ku sinne valus tervu. Ymbäri pučči voijettih hyväzesti savel, ku pučči ei ottas tuldu. Viritettih tuli, poltettih sidä kodvu, kuni rubieu valumah tervu. Pučin pohju oli ylähänpäi. Sen piäl lykäiltih čuuruu, ku pučis ei sytyttäs tervazet. Tiä minul on valmistettu pikkaraine tervuhaudu. Tämänmoizii pikkarazii tervuhaudoi myö sanommo poijikse. Minä tahton suaha täs poijas viizitostu litrua tervua. Midä pienembi on tervuhaudu, sidä vähembi tervua siepäi tulou, sanou tervanlaskii. Vuvvennu 2000 Kuhmos luajittih muailman suurin tervuhaudu. Se oli 25 metrii. Haudah oli pandu kubometrii Enne tervua viettih puččilois venehil. Tervua laskijes Pertti Koivisto ainos oppiu sormel sen lämbötilua, kaččou tervan värii da oppiu sen maguu. Muga mies tiijustau, ongo tervu hyvä vai ei ole. Kuva: Natto Varpuni Tervaspuul libo tervaskannol pidäy olla kuivu, pilkuo sidä pidäy hienombakse. tervaspuudu. Kuhmolazet tervanlaskijat suadih sit tervuhavvas litrua hyviä luaduu tervua. Tervua laskiettih kolmen nedälin aigah. Keskimiäräzen havvan poltamizeh pidäy nedäli vai. Vienankarjalas tervan laskendu on vahnoi perindölöi. Karjalazet laskiettih tervua iččeh niškoi libo myödäväkse. Äijy starinua da arbaitustu on kerätty vahnas rahvahas tervan laskendas. Tiä on kaksi vienankarjalastu arbaitustu, kudamien vastavus on tervan laskendu: Isä poltti ilvekšen, loi luut rauniolla, veren vuuvatti kotih. Juurikka joven takana, šatašarvi kankahalla, puun voije, venosen rašva. Minä lasken tervua jo äijän vuottu, sendän tiijän tämän ruavon sekriettöi. Tervashaudu pidäy sytyttiä alahanpäi, ku tuli levies hil l akkazin haudua myö. Vahnat rahvas sanottih, ku tahtonet la suaja hyviä tervua, pidäy tipahuttua haudah kylän parahan lehmän maiduo. Ku tahtonet olla rauhas tervan laskemizen aigua, lykkiä sit kirves meččäh, muga voi karkoittua kai pahat henget da zvierit tervuhavvan ymbäristös. Tervan laskendu on hyvä perindö da mieldykiinnittäi ruado. Kuhmon alovehel vahnoi tervuhaudoi löydyy joga kohtas, sanelou tervan laskii. Kaksisadua vuottu tagaperin Kainuun da Kuhmon alovehet oldih muailman suurimii tervansuandukohtii keskiluvul 1900-luvun allus sie rahvas elettih pahoi nälgyvuozii. Marjoin da grivoin keriändy, žiivatoin kazvattamine ei tuodu nimidä hyödyy. Tervan laskendal vai sai suaja jengua. Tervua viettih soudamal Oulun linnah. Siepäi ielleh Anglieh. Pidäy sanuo, 1800-luvul Anglien laivoi tervattih kuhmolazel terval. Enne tervattih venehet, pučit, parzirakendukset, sukset da regyöt, ku net ei lahottas. Enziallus terval parandettih heboloin, lehmien da koirien kibielöi kabjoi da käbälii. Tervas myös suadih hyviä čakkuvoijettu. Tänäpäi tervua käytetäh leviesti. Rahvas iellehgi tervatah venehii da ruadobrujii. Suomes suau ostua kabju- da löylytervua, tervumal l ua, tervun amuu, tervujiämaiduo, tervugorčitsua da äijy muudu tuotehtu, kudamii luajitah tervan pohjal libo tervanke, sanou Reki-Pertti. Reki-Pertti on rodivunnuh da eläy Suomes, ga mies on Rebolan karjalazii. Hänen tuatan tuatto rodivui Ruokkulan Suarenpiäs da kävyi kauppuamah Suomeh vuodessah Omat juuret da oman kanzan perindöt ollah tärgiet Pertti Koivistole.»»kylän elostu Hierut vie vois piästiä surmas Valentina Libertsova Tiettäväine, parembi olis juosta omua pihua myöte puhtahas ilmas tuttavah kohtah, suvaija, äbäzöijä sidä. Lapsil kiškotah oman luonnon tiijustandu, omien juurien tutkindu, muamankielel paginat. Täl keviäl suuret riijat meijän piiris mendih Kuittizen školan salbavundah niškoi. Ei sua ellendiä, kel da mikse tuli piäh tappua škola (iellehgi, tiettäväine, kylä!) syvien tozi livvin juurienke da suurien kul tuuruperindölöinke. Tiettänehgo piirin ohjuajat, ku sie on Vladimir Brendojevan roindukohtu, sie seizou hänen vahnembien kodi. Vikse ei oldu karjalazen literatuuran Täs synnyinrannan minun algu -festivualis 2008 vuvvel? A ku hyvä ohjelmu silloi oli luajittu! Kaunis vastavus, putilleh pidoloih varustetut školan huonukset. Ekskursien aigah Kuittizen kyliä myö joga tiešuaral, joga merkičyskohtal midätahto ozuteltih školan opastujat da gost at. Anuksen kirjaston ruadajat da toizet järjestäjät vai kiiteltih Kuittizen školan johtajua Aleksandr Heinostu. Oma mua -lehti hyvin kirjutti toiči Heinozen perehes, Kuittizen školas, opastajih da opastujih näh net ollah tuttavat karjalazien keskes omil kielennostanduarvoruadoloil. Liennöygo ken piirin herrois tabavunnuh neččih mieheh, vai mi sih ehtii, kel midä on himo suaha, meil pienil ristikanzoil sellitiä on jygei, eigo himuo ole tret t uija. Vaiku riijat da kerähmöt ei vie avvutettu ni yhtel školal, ni yhtel laitoksel yksisama kai hil l ah libo terväh salvattih. Tahtomata piäh tulou mieli kenbo jälgehtulii? Kotkatjärvi? Tuuksi? Alavoine? Kusbo loppu? Kusbo karjalazet karjalakse pagizijat? Kaikkiigo voitetah?! Karjalan sananpolvi tarattau: Ristikanzan surmua kämmenel et vältä sie on ižändänny Jumal. Školii, laitoksii, hieruloi ižändöijäh piirin herrat, kudamil on nygöi annettu liigua valdua, mendänehgo kai net rahvahan hyödyh? A viehäi vois piästiä jälgimäzet hierut surmas. Loppevui opastusvuozi, suadih attestuatat školan loppijat, mendih lomale opastajat. Vie yksi opastaijoukko roih pahas mieles kaiken kezän. Riijat jatkutah, ielleh sevoitutah. Jo sangiet Petroskoin lehtet Karelija da TVR-Panorama kirjutettih omat mielet, ga tunduu erästy kielastustu. Työttih ruavos Olonija-piirilehten toimittajua Kuittizen školan puolistandukirjutuksis Svetlana Gusevua. Löydynöygo ken vägevy, gu vois avvuttua, puolistua, löydiä sanat, piästiä Kuittizen karjalan rahvahallizen školan da kaiken hierun surmas?! Vai vie yhtes hierun keskikohtas perustuu tapetun karjalan školan kalmu?! Loppuoza. Algu n:s 33 Monien vuozien aigah Kuittizen školas opastettih karjalan da suomen kieldy. Tundiettu karjalaine runoilii Vladimir Brendojev opastui sit školas. Tundiettu kielentutkii L udmila Markianova erähinny vuozin oli školan johtajannu. Kuva: Martti Penttonen

6 6 Muhahtai! Ukko akale:»» joudoaigu Armahaine, läkkä teatrah, minä ostin kaksi lippuu! Vuota kodvaine, minä šuorivun. Šuorivu vai teriämbi, spektakli jo huomei algavuu! Goroskoppu syvyskuukse Syvyskuus jo lomat loputah, algavutah ruavot. Syvyskuus algavuugi opastunduvuozi. Luvekkua, kui ruvetah menemäh teijän dielot ruavos da opastundas. Boššiloil pidäy pidiä silmäl omien vallanalazien ruadodovarišoin ruaduo. Älgiä ruadakkua yhtes ulgomualazienke, hyödyy moizes ruavos ei rodei. Häkkilöil ei pie ruadua pluanan mugah täs kuus. Sil rodieu kylläl ruaduo, kel on väliaigaine ruado. Ei pie varata ottuakseh ruadoh, täs kuus työ voitto ruadua kerras kaksi dieluo. Kuun enzimäzel puoliškol suatto ližiä jengua. Kaksozet ei kehtata ruadua. Teil pidäy jättiä bokkah kai dielot, kudamat ollah tiel ruavole. Heittäkkiä tyhjät paginat ruadodovarišoinke, älgiä kaččokkua uudizii internetas. Täs kuus voitto piästä hyväh virgah, sanommo, rubietto ohjuamah praktikantoi. Ruakat parembi ruvetah ruadamah omas ruadopertis. Teil ei pie lähtie ruadomatkah. Ku pidänöy vastavuo toizien laitoksien ruadajienke, kuččukkua sit heidy ičen luo. Täs kuus äijän midä ostatto da myöttö. Leijonat voijah vastata oma mielespiettävy opastundupaikal. Ruavos lykystäy niidy, ket ruatah käziruadoloi. Teil puuttuu luadie hyvii veššilöi. Neidizile ozutahes, ku heile ei anneta ruadua täytty vägie, hyö ruvetah ruadamah kaikkie omah tabah. Sendäh heidy voijah työndiä iäre ruavospäi, libo hyö iče lähtietäh iäre. Niilöile, ket iellehgi tahtotah ruadua omal paikal, pidäy panna kundoh kai dokumentat. Viesoile ei pie olla vaikkani, pidäy kerras sanuo omat mielet kaikkih dieloloih näh. Piäliköt voijah potakoija teidy ruadamah midägi peitoči, täs ruavos tiele sit äijän maksetah. Skorpionoile ei pie siästiä jengoi. Älgiä ostakkua huogehii veššilöi, mustakkua, ku pitkyšižäli kahtenkerran maksau. Täs kuus voitto suaja ližiä jengua. Piššalimiehet suajah abuu valdivollizis laitoksis. Ottakkua bankas lainat da todevutakkua uuzii projektoi. Älgiä pangua jengua taloloin nostamizeh. Vuorikozile pidäy tarkah kuunnelta, midä ruadodovarišat sanotah. Älgiä vai kiistäkkiä heijänke, ku etto nimidä tiijä heijän dieloloih näh. Vezimiehet opitah olla opastajinnu. Sanommo, rubeitto nev vomah ruadajii, kudamat vastevai tuldih ruadoh libo sellitättö teijän vallanalazile ruadodovarišoile, kui da midä heile pidäy ruadua. Kalat ku tuldaneh uudeh ruadoh, ozutetah sie mittumat nerrokkahat ruadajat hyö ollah. Sih niškoi teile pidäy olla vai vähästy kirkiembi, migu ainos oletto virgumiehienke paistes. Ruavos olgua moizinnu, mittuminnu teidy tietäh teijän dovarišat, älgiä nimidä varakkua. On valmistannuh Ol ga Smotrova Karjalazil joga kohtazel, joga troppazel oli oma nimi. Kuva: Natalja Sinitskaja, Oma Mua Oman Muan uuzi kilbu»»kodirandaine Anuksenlinnas 6. syvyskuudu pietäh XI karjalazen literatuuran Vladimir Brendojevan nimine festivuali Täs synnyinrannan minun algu. Tänävuon tundiettu anukselaine runoilii olis täyttänyh 80 vuottu. Tavan mugah festivuali pietäh runoilijan roindupiän. Tämä festivuali rodieu Anukses da runoilijan roindukyläs Sammatukses. Programmu: 9.30 festivualin avajazet linnan kirjastos Tiijättöhäi, karjalazet annettih nimet joga kohtazele, joga čuppuzele. Kaikel oli oma nimi, lambiloil da järvilöil, niittylöil da peldoloil, kylänagjoilgi. Mustattogo työ, hyvät lugijat, oman čupun paikannimilöi? Oppikkua mustoittua da kirjuttua meile. Sikse Oma Mua ilmoittau uvven kilvan Kodirandaine. Oppikkua juohattua kaikis lyhevin, kaikis pitkin, kaikis vahnin, čomin da kummakkahin paikannimi. Tiijättögo työ myös paikanimilöi, kudamis olis kazviloi, elättilöi, linduloi, kaloi, ristikanzan nimii da numerualoi. Kirjuttakkua, kus nenne kohtat ollah, mittuzetbo ollah da mindäh teijän mieles on suadu moizet nimet. Parahat oman rannan tiedäjät da kirjutuksien kirjuttajat palkičemmo. Työndäkkiä omat kirjutukset Oman Muan adresile: ÎÎ E:mail: libo poš tan kauti: Petroskoi, Titovan piha, 3 Mustakkua vai panna merki: Kodirandaine. Tulgua festivualih muistinhetki runoiljan kalmal Lugou Vladimir Brendojev -cd-diskan prezentatsii linnan kirjastos Ozuttelu linnan taido školas Sammatukseh lähtendy Vladimir Brendojevan literatuurupalkindoloin jago Soittajien kilvat Sammatuksespäi lähtendy Programmas voi roita muutostu. ÎÎ Ližiä tieduo: library_olonets@onego.ru Tel. ( ) , »»midä? konzu? kus? 07 /09 15 /11 19 /09 04 /09 18 /09 Karjalan taidomuzei Pohjazen časounan peitolline muailmu -ozuttelu. Karjalan kodirannan muzei Jättiä tulieloile polvile -ozuttelu on omistettu muzein 140-vuozipäiväle. Linnan Tyttitaloi Pohjaine kruugu -ozuttelu, kudamah kačottavakse on pandu Karjalan eri muasteriloin tyttii. Media-keskus Vihod Karelian Craft: nelli vuvven aigua -ozuttelu. Suau kaččuo dai ostuagi meigäläzien neroniekoin luajilmustu. Linnan ozutteluzualu Kahtenkymmenen viijen vuvven mendyy -ozuttelu. Kačottavakse on pandu petroskoilazien taidoilijoin kuvua, fotokuvua, käziruavon luajilmustu.»»hyvittelemmö!»»siänennustus Petroskoi Anus Priäžy Suojärvi Sortavala Pitkyrandu yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy 31 / / / / / / / On otettu: Meijän lehten alallistu lugijua da kirjuttajua Akilan Iivanua hyvittelemmö tulien vuozipäivän kel! Hyviä ozua teile, tervehytty, pitkiä igiä, vägie da lykkyy kaikis ruadolois. Passibo teile nevvolois da suures avus, kudamua olemmo nämmien vuozien aigah teis suannuh. Omamualazet haldivoiččijat: Karjalan rahvahan lehti Alustettu kezäkuus 1990 Karjalan tazavallan Zakonoinhyväksyndykerähmö, Karjalan tazavallan hallitus, Karjalan Rahvahan Liitto da Julguamo Periodika Piätoimittai Jelena Migunova julguamon da toimituksen adressi: Titovan piha 3, Petroskoi, Karjalan Tazavaldu ÎÎ Tel: (814-2) ÎÎ omamua@mail.ru Internet: ilmahpiästäi: ÎÎ Valdivolline Periodika-laitos ÎÎ Painettu Verso-painamos Petroskoi, Varkauksen randu-uuličču, 1a ÎÎ Kirjoile pani Ven an Federatsien kirjupainoalan komitiettu Indeksu ÎÎ Registrunoumeru ÎÎ Painettavakse on allekirjutettu ÎÎ Painandulugumiäry 700 ÎÎ Tiluandu 644 ÎÎ Hindu 10 rubl ua Redizainu Fenomen-mediajoukko (Piiteri)

7 »»TV:n programmu syvyskuudu 7 Ezmäinargi 05/ 09 Toinargi 06/ 09 Kolmaspäivy 07/ 09 Nelläspäivy 08/ 09 Piätteniččy 09/ 09 Suovattu 10/ 09 Pyhäpäivy 11/ , 09.00, 12.00, 15.00, 18.00, 00.30, Новости 13.20, Т/с "ДЕТЕКТИВЫ" Свобода и справедливость с Андреем Макаровым Давай поженимся! Пусть говорят Т/с "НЕМНОГО НЕ В СЕБЕ" Т/с "ТОВАРИЩИ ПОЛИ- ЦЕЙСКИЕ" Свидетели 00.55, Х/ф "ПАТРИОТ" С новым домом! О самом главном 13.00, Т/с "ТАЙНЫ СЛЕД- СТВИЯ" 14.50, Дежурная часть Т/с "КОНТРИГРА" Дежурный по стране Вести Профилактика Х/ф "ПРИКОСНОВЕНИЕ РУКИ" Городок Канал "Евроньюс" 10.00, 15.40, 19.30, Новости Х/ф "ТРИУМФ ЛЮБВИ" Д/ф "Невольник чести". Николай Мясковский" Линия жизни Телеспектакль Всего несколько слов в честь г-на де Мольера Мультфильм Д/с "Экосистемы. Паутина жизни" Д/с "Пространство круга" Примадонны мировой оперы Д/с "Время" Главная роль Сати. Нескучная классика , Academia Д/с "Бабий век" Кинескоп с Петром Шепотинником. Международный кинофестиваль в Локарно Д/ф "Бухара. Жемчужина Шелкового пути" Скрипачи ХХI века в честь Давида Ойстраха Д/ф "Ору-Прету. Черное золото Бразилии" 05.00, 09.00, 12.00, 15.00, 18.00, 00.30, Новости Т/с "ДЕТЕКТИВЫ" Свобода и справедливость с Андреем Макаровым Футбол. Отборочный матч Чемпионата Европы Сборная России - сборная Ирландии. Прямой эфир Т/с "НЕМНОГО НЕ В СЕБЕ" Т/с "ТОВАРИЩИ ПОЛИ- ЦЕЙСКИЕ" На ночь глядя 00.50, Х/ф "КРАСНЫЙ ДРАКОН" Х/ф "НИНДЗЯ ИЗ БЕВЕРЛИ-ХИЛЛЗ" С новым домом! О самом главном 13.00, Т/с "ТАЙНЫ СЛЕД- СТВИЯ" 14.50, Дежурная часть Т/с "КОНТРИГРА" Д/ф "Заложницы. Маршальские жены" Вести Профилактика Честный детектив Х/ф "ГОНКИ ПО ВЕРТИ- КАЛИ", 1 серия Городок 10.00, 15.40, 19.30, Новости Х/ф "АВТОМОБИЛЬ НА КРЫШЕ" Д/ф "Раздумья на Родине. Василий Белов" Слыхали ль вы? 12.45, Д/с "Время" Мой Эрмитаж Телеспектакль Мегрэ и человек на скамейке Д/ф "Харун-аль-Рашид" Мультфильм Д/с "Экосистемы. Паутина жизни" Д/с "Пространство круга" Примадонны мировой оперы Главная роль Власть факта 20.40, Academia Д/с "Бабий век" Х/ф "ХОЛОДНЫЙ ДОМ" Д/ф "Головная боль господина Люмьера" Р.Щедрин. Сюита из оперы "Не только любовь" Д/ф "Авила. Город святых, город камней" 05.00, 09.00, 12.00, 15.00, 18.00, 00.30, Новости Т/с "ДЕТЕКТИВЫ" Свобода и справедливость с Андреем Макаровым Давай поженимся! Пусть говорят Т/с "НЕМНОГО НЕ В СЕБЕ" Т/с "ТОВАРИЩИ ПОЛИ- ЦЕЙСКИЕ" Среда обитания Х/ф "ПОКА ТЫ СПАЛ" 02.50, Х/ф "ПЕРВОЕ ВОСКРЕСЕНЬЕ" С новым домом! О самом главном Т/с "ТАЙНЫ СЛЕДСТВИЯ" Дежурная часть Т/с "КОНТРИГРА" Исторический процесс Вести Профилактика Горячая десятка Х/ф "ГОНКИ ПО ВЕРТИ- КАЛИ", 2 серия Городок 10.00, 15.40, 19.30, Новости Х/ф "ПОКА БЕЗУМ- СТВУЕТ МЕЧТА" Д/ф "Ключ к смыслу. Иван Сеченов" Слыхали ль вы? 12.45, Д/с "Время" Шаг в вечность. Левон Лазарев Телеспектакль Мегрэ и человек на скамейке Д/ф "Советский сказ Павла Бажова" 15.50, Мультфильм Д/с "Экосистемы. Паутина жизни" Д/с "Пространство круга" Примадонны мировой оперы Д/ф "Аркадские пастухи" Никола Пуссена" Главная роль Абсолютный слух 20.40, Academia Д/с "Бабий век" Х/ф "ХОЛОДНЫЙ ДОМ" Д/ф "Братья Уорнер" Д/ф "Египетские пирамиды" 05.00, 09.00, 12.00, 15.00, 18.00, 00.30, Новости Т/с "ДЕТЕКТИВЫ" Свобода и справедливость с Андреем Макаровым Давай поженимся! Пусть говорят Т/с "НЕМНОГО НЕ В СЕБЕ" Т/с "ТОВАРИЩИ ПОЛИ- ЦЕЙСКИЕ" Человек и закон Х/ф "ДЕТОКСИКАЦИЯ" 02.45, Х/ф "МОСКВА НА ГУДЗОНЕ" Свой взгляд О самом главном Т/с "ТАЙНЫ СЛЕДСТВИЯ" 14.50, Дежурная часть Т/с "КОНТРИГРА" Поединок Д/ф "Код обезьяны. Генетики против Дарвина" Вести Профилактика Х/ф "ГОНКИ ПО ВЕРТИ- КАЛИ", 3 серия Комната смеха 10.00, 15.40, 19.30, Новости Х/ф "В СТАРЫХ РИТ- МАХ" Д/ф "Египетские пирамиды" Слыхали ль вы? 12.45, Д/с "Время" Третьяковка - дар бесценный! Телеспектакль Мегрэ и старая дама Секреты старых мастеров Мультфильм Д/с "Экосистемы. Паутина жизни" Д/с "Пространство круга" Примадонны мировой оперы Оборона "Архангельского". Специальный репортаж Черные дыры, белые пятна 20.40, Academia Д/с "Бабий век" Х/ф "ХОЛОДНЫЙ ДОМ" Д/ф "Аль Пачино" Д/ф "Куфу - обиталище Конфуция" 05.00, 09.00, 12.00, 15.00, Новости 13.20, Т/с "ДЕТЕКТИВЫ" Жди меня Поле чудес Пусть говорят Голосящий КиВиН. Кубок обладателей кубка Х/ф "СПЕЦНАЗ ГОРОДА АНГЕЛОВ" Х/ф "ГЛОРИЯ" Мусульмане С новым домом! О самом главном Мой серебряный шар Дежурная часть Юрмала Фестиваль юмористических программ Х/ф "СЛУЖАНКА ТРЕХ ГОСПОД" Х/ф "ОПАСНЫЕ СВЯЗИ" Х/ф "ПЕРСОНАЖ" 10.00, 15.40, 19.30, Новости Оборона "Архангельского". Специальный репортаж Х/ф "ГРОЗА" Слыхали ль вы? Д/с "Время" Письма из провинции Телеспектакль Мегрэ и старая дама Д/ф "Куфу - обиталище Конфуция" Мультфильм Заметки натуралиста с Александром Хабургаевым Д/ф "Шарль Перро" Царская ложа Партитуры не горят 18.35, Д/ф "Волшебные люди Вануату" Искатели Линия жизни Части целого. Обсуждение фильма "Раскол" Х/ф "ХОЛОДНЫЙ ДОМ" Д/ф "Париж в песнях" Д/ф "Карл Фридрих Гаусс" 06.00, 10.00, 12.00, Новости Х/ф "РАЗНЫЕ СУДЬ- БЫ" Мультфильм Играй, гармонь любимая! Слово пастыря Смак Д/ф "Люсьена Овчинникова. Жизнь в ожидании любви" Х/ф "ДОБРОВОЛЬЦЫ" Ералаш Х/ф "НАЗАД В СССР" Кто хочет стать миллионером? Большие олимпийские гонки Призрак оперы Прожекторперисхилтон Т/с "КАРЛОС" Тихий дом Х/ф "ВОСПОМИНАНИЯ НЕУДАЧНИКА" Х/ф "СЕКС, ЛОЖЬ И ВИ- ДЕО" Хочу знать Х/ф "ПЕТРОВКА, 38" Вся Россия Сельское утро 08.00, 11.00, Вести 08.10, 11.10, Вести- Москва Военная программа Субботник 09.30, Городок Национальный интерес Честный детектив 12.20, Т/с "СЫЩИК СА- МОВАРОВ" Субботний вечер Десять миллионов с Максимом Галкиным 19.20, Х/ф "СЕКТА" Вести в субботу Девчата Х/ф "ИСПЫТАНИЯ" Х/ф "ПУТЕШЕСТВИЯ ВЫПУСКНИКОВ" Комната смеха Библейский сюжет Х/ф "СЕРДЦЕ БЬЕТСЯ ВНОВЬ..." Личное время Х/ф "ЧУДАК ИЗ ПЯТО- ГО "Б" 14.00, Мультфильм Очевидноеневероятное Игры классиков с Романом Виктюком Спектакли "Правда - хорошо, а счастье лучше" По следам тайны Д/ф "Мотылёк. Люсьена Овчинникова" Романтика романса Х/ф "ПЛЮМБУМ, ИЛИ ОПАСНАЯ ИГРА" Д/ф "Выход через сувенирную лавку" Ни дня без свинга. Давид Голощекин Легенды мирового кино Заметки натуралиста с Александром Хабургаевым Д/ф "Эдгар По" 06.00, 10.00, Новости Х/ф "ШКОЛЬНЫЙ ВАЛЬС" Армейский магазин Мультфильм Здоровье Непутевые заметки Пока все дома Фазенда Д/ф "9/11. Судный день Америки" Х/ф "ЛЫСЫЙ НЯНЬКА: СПЕЦЗАДАНИЕ" Ералаш КВН. Премьер-лига. Финал За кулисами "Большой разницы" Минута славы. Мечты сбываются! Нонна, давай! Большая разница Х/ф "БУШ" Х/ф "РЭЙ" Х/ф "ОГАРЕВА, 6" Сам себе режиссер Смехопанорама Утренняя почта Сто к одному , Вести С новым домом! 11.25, Т/с "ОТКРОЙТЕ, ЭТО Я" Вести-Москва Смеяться разрешается Х/ф "КОГДА ЦВЕТЕТ СИРЕНЬ" Вести недели Х/ф "РАСПЛАТА ЗА ЛЮ- БОВЬ" Д/ф "Цитадель 911" Х/ф "БЕЗ ИЗЪЯНА" Х/ф "ВЕЗУНЧИК" Городок Обыкновенный концерт с Эдуардом Эфировым Х/ф "НЕОТПРАВЛЕН- НОЕ ПИСЬМО" Легенды мирового кино 12.40, Мультфильм 13.45, Д/ф "Белые медведи на тонком льду" Шедевры мирового музыкального театра Х/ф "АВТОПОРТРЕТ НЕ- ИЗВЕСТНОГО" Дом актера Д/ф "Александр Свирский. Защитник и покровитель" Х/ф "РЕПЕТИЦИЯ ОР- КЕСТРА" Итоговая программа "Контекст" Д/ф "Разговор с Феллини" Х/ф "ДНЕВНИК АННЫ ФРАНК" Д/ф "Александр Цфасман. Российский джаз - великие имена" Huomivo! Ô Ô Musta kaččuo Karjalan TV:n kanzalliskielizen toimituksen Omin silmin -ozutustu nellänpiän 1. syvyskuudu Rossija 1 -kanualal aigah. Ô Ô Joga päiviä paiči suovattua da pyhiäpäiviä samal kanualal aigah ollah uudizet karjalan, vepsän da suomen kielel.

8 8»» sanasuari»»uuttu runuo Zinaida Dubinina Menetetty hyvys Hieru ainos meidy kuččuu, Sie kai muailmu on avvoi. Järvi läikkyy, tuomi kukkiu, Niityt, pihat kukkua tävvet. Verduamah ei niidy rubie Linnan kukkih net on toizet. Nämä lapsusaijan kukat, Armahat da omat moizet. Net gu paras lahju muale, Suuri Jumalan suvaičus, Taivahas kosketus helly, Hyvys, kudai silmih kaččou. Kusbo vie on nenga suuri, Nenga luaskau sinitaivas, Nenga välläh lendäy tuuli, Nenga magei vezi kaivos! Miksebo ei hierus eliä? Mikse vaiku toiči kävvä? Avvoi sydämet dai veriät, Midä vie ei teile tävvy? Omii mielii kirjutakkua»»pyhät da arret Ol ga Ogneva On menos syvysarren enzimäine nedäli. Syvysargi työndyi kallehes kirikön pruazniekas Emänpäiväs (28. elokuudu). Tämä argi kestäy Rastavanpyhässäh ynnällizet kolmetostu nedälii. Syysargi kezän loppou, talven tuou. Syvysarren ruavot ollah vil l an leikkavo da puimine, marjoin da sienien keriändy, kartohkan kaivandu, juurikazviksien muaspäi otandu da vagoloin da peldoloin kaivandu da kynnändy. Kai peldoruavot ennevahnallizien tiedoloin mugah pidäs loppie Pokrovassah (14. päivässäh ligakuudu). Olisgo ozru orren piäs, kagru karzinas, pädis leikata leputella. (Suistamo) Syvysaigu da miehelmenedyaigu on lyhyt, eläjes roih pitkembät aijat. Päivy sanou: on kezä, a kuu sanou: nygöi on sygyzy, aigugi sanou: on sygyzy, siä sanou: on sygyzy. (Salmi) Sygyzy seibähäh vinguttau, Poluudittu syväin»»kerdomus Valentina Kondratjeva Hanku, ketbo nämmä ollah? Midä tänne tuldih? O-o-o! Hilku! Tämä mies täh taloih puaksuh kävyi! Jo enne voinua oli äijän kerdua! A kudaibo? Kudualebo veräi valmehekse avattih? Se, Hilku! Se on Adol f Hitler! Hilkun selgiä myöte juokseldi vilu. A midä hyö kaikin ollah mustis sovis? Kuoligo ken susiedois? Ei niken kuolluh, moizet heil on sovat. Hilku, olis käv vä, kyzyö sinuh niškoi, toinah Hitler sinuu žiäleiččis, työndäs välläle? Oh, Hanka, vai sidä älä lua ji! Minul viehäi muamo on, a midä sit barakas toizet sanotah? Hilku vaikastui. Hänen nuores, valgies piäs kiehuttih mielet. Kui häi voibi lähtie välläle, kunne välläle? Häi vuottau, gu meijän voitetah voinu, häi piäzöy sit omale muale. Hilkul oli diivo, gu tämä oli Hitler, häi ičekseh smietti: Ga ei ni suuri moine kazvol ole, hondoine, pienet usat! I tämä mies algoi voinan? Hänen täh kuoltah rahvas, paloi heijän hieru, kodi? Voinal ollah Van a, Son a, Pekka! Häi rikoi kai, midä oli mietitty Hilkul elokses! Se ristikanzu on täs! On rinnal, tuli gostih, syöy, juou, konzu kezäruadoloi kyzyy. Syvystuuli on jygiembi kevättuuldu. Syyspilvet on pimiembät, sagielleh kävelläh, tuulen mugah havistah. Syvyszor a ku ruskottau illaspäi, sit roih pitkät lämmät. Syvyszor a vihmakse, kevätzor a kelikse. Sygyzyl yö on kui mustu kaži, päivy ku harmai hiiri. Syvysyö kahteltostu podvodal ajau. Ehtäs on selgei, vähäine proidiu pilvet tullah, tuuli nouzou pilvet ajau. Toiči on kolmet-nellät kerrat tiähtet yös. Pihl ajas on äijy marjua vihmoikse. Min verda pihlajašša marjua, sen verda šygyžyllä vihmua, sanottih Tunguon karjalazet. Anuksen čupun karjalazil oli toine primietty: pihl aivuozi rändžyvuozi, pihl atoi vie rändžembi. Sygyzyl pizar vetty korvoi ligua. Syysliga ei pihal terväh kuiva. Syysvihmu on vilu, ei kevätvihmakse. Kevätvihmu kazvattau, syysvihmu hapattau. Syvyssiäl pidäs panna kengät jalgah, toizet takkah. Pitkät vihmat tullah koillizen tuulduu. Koilline gu hengähteleh, ga vie andau vetty. Linnut toizet kuoltah nälgäh! Hilkul rodih moine abei, hänel himoitti, gu voidashäi meijän karahtuakseh! Kus nygöi Nevvostolaine armii on? Häi sanos, kus on Hitler. Hilku! Mibo sinunke rodih? Älä varua, en minä lähte kyzymäh. Läkkä loitombi. Hilku näpisti huulet da sissäh näpisti kulakat, kodvan kai ei voinnuh oijendua sormii. Ižändy, pol aku-pomeššiekku oli kova, rutto mies. Hilku händy varai. Talvikuul ižändiägi otettih voinale. Pomeššiekoil oli kaksi lastu, kaksi tytärdy viizi da kaheksa vuottu. Tytöt ylen äijäl miellyttih Hilkuh. Hyö itkiettih da pokoroittih muamua jättiä händy yökse. Ei sua tiediä kui, ga naine sai jätellä Hilkuu yökse erähin kerroin, sit tyttözil oli hyvä mieli. Jälgimäi, konzu ižändy oli jo voinal, emändy Hilkuu da muamua kučui syömäh yhteh stolah. Oli kai muga, tytöt kiistah vuoroi muattih Hilkunke. Muamo sit saneli: On hyviä dai pahua rahvastu joga kanzas. Minä smietin, hyviä on enämbi. Meidy surmas piästettih hyvät rahvas. A midä ielleh, jumalat vai tietäh. Hilkul da muamal oli suuri diivo, gu luageris heijänke ei olluh ni yhty hengie heijän hieruspäi. Kunne kaikkii karkotettih, hyö ei voidu tiediä. Heijänke oldih anglielazet, bel gielazet, fransielazet, ukrainalazet da toizii kanzoi. Kezäkuul 1943 vuvvel suomelazii plennoloi laival Itämeren kauti viettih Suomeh Hango-linnah. Laivaspäi kerras taluttih kylyh. Hilku muamanke puututtih ruadoh Jandoniemele, pomeššiekalluo. Myös oli diivo, gu laivalgi ei olluh ni yhty omahierulastu. A Hangos kaksi kylyn lämmittäjiä oldih tuttavat da ylen tuttavatgi: kaksi Toivo Rikkistu. Yksi Toivo opastui Hilkunke yhtes kluasas, a toine opastui yhtes školas, vai oli kahtu vuottu vahnembi. Hilku! Sinägo olet? Kuspäibo sinä gor a tulit? Sano, mi sinunke tapahtui? Minä muamanke Germuaniespäi, luagerispäi. Kaččokkua, mittuzet olemmo! A työ kuibo tiä? A myö Eestispäi, sežo luageris olimmo, sežo odva hengih jäimmö. Nygöi täs ruammo, kylyy lämmitämmö. Äijy rahvastu tuvvah muokkavunnuttu. A viego kedä näittö meijän hieruspäi? Emmo, työ enzimäzet! Kunne teidy nygöi? Emmo sidä tiijä! A myö tiijämmö! Kylyh! Kai roih hyvin! Älgiä varakkua! Suomes etto luagerih puutu! Andakkua vai teijän sovat, net pidäy pidiä palavas höyrys. Vai älgiä äijäl niidy poltakkua, muudu sobua meil ei ole, sanoi muamo. Älgiä nimidä zobotikkua, kai azummo hyvin, mengiä vai pezemähes, da teile pidäy huogavuo. Ylen on äijäl teidy vaivattu. Jatkuu. Algu n:lois 20 26, Karjalaine rahvahankalendari Anuksen čupun karjalazil oli primietty: pihl aivuozi rändžyvuozi, pihl atoi vie rändžembi. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua lennelläh ylähän illal ei tule vihmua, alahan lennelläh roih vihmu. Taivas menöy kegozin vihmua vaste. Ku huondeksel vihmuu lehmän kabjal (konzu lehmii ajetah meččäh), sit päiväkse roih poudu. 31. elokuudu on Frola, heboloin pruazniekku. Sellin Suvipiän kylän pruazniekku. Pyhiä Frolua piettih heboloin vardoiččijannu. Ennevahnas Frolannu viel kastettih, ristittih heboloi.»»suarnua-vuarnua Yheksä vellie Oli enne sie ukko da akku. Elettih-oldih, heile rodih yheksä poigua. Poijat net kazvettih, ga muamah jo on kymmenendeh mahan kel. Sit poijat ruvetah keskenäh pagizemah: Nygöi meile pidäy ruveta ruadamah, hos meččuiččemah. Tuattah osti kaikile oružat dai hyö lähtettih meččäh. A lähtijes muamale sanotah: Ku rodineh sinul tytärlapsi, ga pane kuožali veriän piäle. A ku rodineh poigu, ga puras pane, sit ni kodih emmo tule. Muamah sai tytärlapsen. Ristittih se lapsi, nimi pandih Anni. Kiirehel hyö pandih kuožali veriän piäle, ku heijän tiettäs gu rodih tytärlapsi. Syvättären akan lapsi tuli, kuožalin otti da purahan tilah pani. Vellet tullah, kačotah, puras on pandu: Emmo mene kodih, sanotah, on kymmenenden poijan muamo suannuh. Mendih sit järilleh meččäh. Tytär kazvau, jo kuvvestostu vuozi on. Tyttö kyzyy muamalleh: Mama, myö kolmeigo olemmo, eigo muudu nikedä perehty? Oi, An a, ku tiedäzit ga. Sinul on yheksä vellesty mečäs. Ga työnä, mama, minuu heijän luo gostih. Pasta omas nännimaijos yheksä pärpäččysty dai minä lähten. Muamah tiedäy, gu poijat ollah oigiel käil, sit muga nevvou: Älä kačo hurual käil lähte, a oigiel käil on vezaine, sil puolel i astu tiešuarassah. Panou Anni pärpäččyzet kormanih da lähtöy. Astuu, astuu, ga ei oigies. Hänel on dovarišannu pieni pukkukoiraine. Vezazen sen Syvätteren akan tytär pani hurual puolel, ga tyttöine huruah kädeh lähtigi. Häi astuu, astuu, ga kukoin kannuksil mökkine pyöriy. Anni sanou: Azetu, azetu, armas mökki, matkalazel muotakseh. Mökki azetuigi. Meni Anni mökkizeh, ga sie Syvätteren akan tytär istuu päčil, jällat hiilokses. Anni sanou: Laske, t outaine, yökse. Pimeni nygöi ga (häi eihäi tiijä, ken on). Ohoh, sanou, yheksän vuottu täh ei käynnyh ristikanzan duuhuu, nygöi tulit syödäväkse. Älä jo, t outaine, rubie syömäh, midäbo on minus. Luudu näppine da rokkua ku pezevetty. Maltoit pahan huoran tytär paista, mene ielleh. Työndi iellehgi. Jatkuu