Karbapenemaasin tuottajien epidemiologiaa Jari Jalava, FT 26.3.2014
Terminologiaa CPE = Karbapenemaasia tuottava enterobakteeri ESBL = Laajakirjoista beetalaktamaasia tuottava enterobakteeri ST = sekvenssityyppi (MLST) esim. ST258 PFGE = pulssikenttäelektroforeesi
Karbapenemaasit Bakteerien tuottamia entsyymejä, jotka hajottavat karbapeneemejä KPC = Klebsiella pneumoniae carbapenemase OXA = oxacillin-hydrolyzing, usein OXA-48 tai OXA-181 VIM = Verona integron-encoded metallo-β-lactamase NDM = New Delhi metallo-β-lactamase
Karbapenemaasin omaavat bakteerit Resistenttejä kaikille beetalaktaameille penisilliinit, kefalosporiinit, monobaktaamit ja karbapeneemit Karbapenemaasi ovat linkkautuneet muihin resistenssitekijöihin MDR= multidrug resistance resistentti 3 eri antibioottiryhmälle XDR= extensive drug resistance herkkä ainoastaan 1 tai 2 eri antibiootille PDR= pandrug resistance resistentti kaikille antibiooteille In vitro herkkiä usein vain: kolistiini tigesykliini ja gentamysiini
Klebsiella pneumoniae, NDM, Intia ampicillin R cefuroxime R cefotaxime R ceftriaxone R ceftazidime R cefepime R cefoxitin R pip-tazo R aztreonam R meropenem R imipenem R ertapenem R cefotaxime/clavulanic acid R cefepime/clavulanic acid R >128 mg/l >128 mg/l ciprofloxacin R nalidixic acid R tetracyline R tigecycline R streptomycin R gentamicin R tobramycin R nitrofurantoin R temocillin R fosfomycin R colistin S chloramfenicol R Sulfa-Trimi R 96 mg/l EUCAST /CLSI, maljalaimennosmenetelmä + MIC-testiliuskat
CPE:n kliininen merkitys Infection Patient No of cases XDR mikrobilääkehoidot Crude Mortality (%) Mortality risk** Cases Controls ratio 95%CI Species Gene Country Reference Bacteremia 32 71,9 21,9 3,3 2,9-28,5 K. pneumoniae KPC Israel Borer A. et al. 2009 Various infections 33 33 9 8,3 1,07-64 Enterobacter sp. KPC-2 Israel Marchaim D. et al. 2008 Various infections 99 48 20 3,7 1,97-7,01 K. pneumoniae KPC-2/KPC-3 USA Patel G. et al. 2008 Various infections 48 44 12 3,9 1,1-13,6 K. pneumoniae KPC Israel Schwaber M. et al. 2008 Various infections 48 44 2 5 1,7-14,8 K. pneumoniae KPC Israel Schwaber M. et al. 2008 Blood stream infection 192 48* 17-22* 3,89 1,34-11,25 K. pneumoniae KPC-3 Israel Ben-David et al. 2011 Blood stream infection 162 42,9 15,8 2,83 1,08-7,41 K. pneumoniae VIM-1 Greece Daikos et al. 2009 Blood stream infection 18 44 41 0,7 0,2-2,1 K. pneumoniae VIM-1 Greece Mouloudi et al. 2010 Blood stream infection 19 68 41 2,9 0,9-9,2 K. pneumoniae KPC-2 Greece Mouloudi et al. 2010 *Attributable mortality **Severity of illness ST258 virulenssi?
Israel K. pneumoniae ST258 + KPC CLSI mero R>= 16 µg/ml imi R>= 16 µg/ml ei karbapenemaasia Leavitt et al. AAC 2007
K. pneumoniae, karbapeneemiresistenssi, 2005 EARSS: invasiiviset infektiot < 1% http://www.ecdc.europa.eu/en/activities/surveillance/ears-net/pages/index.aspx
K. pneumoniae, karbapeneemiresistenssi, 2006 EARSS: invasiiviset infektiot K. pneumoniae ST258 + KPC 11% http://www.ecdc.europa.eu/en/activities/surveillance/ears-net/pages/index.aspx
K. pneumoniae, karbapeneemiresistenssi, 2007 EARSS: invasiiviset infektiot K. pneumoniae ST258 + KPC 22% http://www.ecdc.europa.eu/en/activities/surveillance/ears-net/pages/index.aspx
Acute care hospitals Kliiniset näytteet EARSS: 22% Schwaber et al. CID 2011
kolonisaatioviljely Kliininen näyte 20% Pitkäaikaishoitolaitokset Potilaiden kolonisoitumista ja kantajuutta 82% 80% 18% 2007 2012 Schwaber and Carmeli CID 2014
K. pneumoniae, karbapeneemiresistenssi, 2012 EARS-Net: invasiiviset infektiot K. pneumoniae ST258 + KPC 28,8% 22% 60,5% http://www.ecdc.europa.eu/en/activities/surveillance/ears-net/pages/index.aspx
Karbapeneemeille resistentti K. pneumoniae (ST 258), 2013 1996 Paikallista leviämistä Endeeminen alueiden sairaaloissa/hoitolaitoksissa
OXA-48 CPE, 2013 Lontoo K. pneumoniae Belgia E. cloacae Rotterdam K. pneumoniae ST395 Pariisi K. pneumoniae ST395 2001 Jerusalem K. pneumoniae ST39 Hoitolaitosepidemioita Resistenttejä bakteerikantoja ympäristönäytteissä
NDM CPE, 2013 2008 2007 2006 Hoitolaitosepidemioita? Resistenttejä bakteerikantoja ympäristönäytteissä
Suomessa eristetyt CPE-kannat 2009-2013 Suomi: 1. 61% K.pneumoniae 2. 27% E. coli 3. 7% E. cloacae 4. 5% others Ranska: 1. 59% K.pneumoniae 2. 22% E. coli 3. 12% E. cloacae 4. 7% others Belgia: 1. 69% K.pneumoniae 2. 15% E. cloacae 3. 11% others 4. 6% E. coli UK: 1. 80 % K.pneumoniae 2. 10% E. coli 3. 8% E. cloacae 4. 3% others
CPE-kannat vuosittain NDM: 9 kpl E. coli 4 kpl K. pneumoniae Useita erilaisia sekvenssityyppejä! OXA: 7 kpl K. pneumoniae 5 kpl E. coli 1 R. planticola Erilaisia sekvenssityyppejä! KPC: 18 kpl K. pneumoniae 1 klp E. cloacae ST258 ja sen sl-variantit: ST11 ja ST512
CPE-kannat vuosittain, NDM Intian-niemimaa 2006, Balkanin alue 2007
2009 2013 * 10 kantaa, ei kontaktia ulkomaille, tartunta? * 11 (10 tapausta) tartunta Suomessa K. pneumoniae KPC E. cloacae NMC-A E. coli NDM K. pneumoniae NDM E. cloacae IMI-1 E. coli OXA-48 K. pneumoniae VIM K. pneumoniae OXA-181 K. pneumoniae OXA-48 K. pneumoniae GES-14 R. planticola OXA-48 E. cloacae KPC E. coli OXA-181
Yhteenveto Enterobacteriaceae-heimon lajien karbapeneemiresistenssi lisääntyy merkittävästi Kolonisaatio, infektiot 1. Sairaala- ja hoitolaitosepidemioita Menestyksekkäät kloonit esim. K. pneumoniae ST 258 Klebsiella pneumoniae, (Enterobacter cloacae) USA, Kreikka, Italia, Israel, Irlanti Resistentit kannat leviävät potilaiden mukana (sairaalat, hoitolaitokset) 2. Sairaalaepidemioita ja leviämistä ympäristössä OXA-48/181-karbepenemaasit K. pneumoniae ST395 ja ST39 sairaalaepidemiat Marokko: OXA-48 ympäristössä Leviäminen: potilaat, turistit 3. Leviämistä ympäristössä NDM-karbapenemaasit, useita eri lajeja Balkanin alue, sairaaloissa?
Yhteenveto Suomi: Enterobacteriaceae-lajien karbapeneemiresistenssi toistaiseksi hyvin harvinaista Ensimmäiset K. pneumoniae ST258 kannat kesällä 2009 Ensimmäinen epidemia kesällä 2013 Tärkeimmät seurattavat lajit: 1. K. pneumoniae 2. E. cloacae 3. E. coli Muuta huomioitavaa NDM-karbapenemaasin yleistyminen Potilailla noin 60% (80%) on kontakti ulkomaille K. pneumoniae ST258/512, tartuntalähde ei aina tiedossa
Kiitokset THL Monica Österblad Outi Lyytikäinen Laura Lindholm HUSLAB Fire-laboratoriot