Ukiumoortumik nalunaarut 2013

Transkriptio

1 Otto Otto Otto Fabricius PINNGORTITALERIFFIK GRØNLANDS NATURINSTITUT Ukiumoortumik nalunaarut 2013 Paasisaqarusuppunga Science & Society

2 Imaat t 2 Aallaqqaasiut imi eqqaasassat Suliat Aalisakkanut Qalerualinnullu Immikkoortortaqarfik Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortortaqarfik....9 Kalaallit Nunaanni Silap Pissusianik Ilisimatusarfik 10 Attaveqatigiinnermut Allatseqarfik...12 Pinngortitaleriffiup periarfissiissutai.14 Anguniagaq...14 Suliassat Aaqqissuussaaneq.. 14 Siulersuisut 2013-mi katitigaanerat Aningaasaqarneq...16 Avataaniit aningaasalersorneqarlutik 2013-im ianingaasaliissutit...17 Atortuutit periarfissiissutaat...19 Illutat...19 Asimi misissuiveqarfiit..20 Umiarsuit umiatsiaaqqallu..20 Illu umiatsiaasivik quersuarlu. 21 Sulisut Svend Aage Horstedimut eqqaaniut.26 Nunani tamani ataatsimiinnerit..28 Nunatsinni ataatsimiinnerit Ataatsimiinnerni allakkiat.33 Ilisimatuussutsikkut allaaserisat.35 Nalunaarusiat Allakatigut paasissutissat allat Oqalugiaatit Suliat allat Ilisimatusarnermi killiffigisamik naliliineq..52 Asimi misissuinerit Ukiumoortumik nalunaarut 2013 Aaqqissuisoq: Pinngortitaleriffik Grønlands Naturinstitut Ilioqqarnera: Henrik Lund ISSN Ukiumoortumik nalunaarut taamaallaat qarasaasiakkuugassanngorluni saqqummersitaavoq. Ukiumoortumik nalunaarut Pdf-inngugaq uannga aaneqarsinnavoq Pinngortitaleriffik Grønlands Naturinstitut Greenland Institute of Natural Resources Postboks Nuuk Tlf Fax info@natur.gl

3 3 Aallaqqaasiut Pinngortitaleriffiup siulersuisui ukiuni suliniarfiusussani aggersuni 2017-ip tungaanut ingerlasussani suliffeqarfiup ilisimatusarfittut ineriartorteqqinnissaa anguniarlugu 2013-ip aallartinnerani siunnerfiliipput. Nalerarineqartussat nutaat tassaapput avatangiisinut ilinniartitaanernullu tunngasut, Pinngortitaleriffiup - suliassami pingaarnerit avataasigut - tamaviaarussassai. Pinngortitaleriffik aatsitassarsiorniarnernut Kalaallit Nunaannilu nunami suliffissuarnik pilersitsiortorniarnernut atatillugu avatangiisit tungaasigut siunnersuisarnermi piginnaasanik ukiuni makkunani qaffassaavoq. Naalakkersuisut Kalaallit Nunaanni avatangiisinut tunngasutigut ullumikkut pingaarnertut siunnersortigaat Nationalt Center for Miljø og Energi Danmarkimiittoq (DCE), Pinngortitaleriffillu siunnersueqataasartuulluni. Taamatut inissisimaneq siunissami paarlangalertariaqarpoq, avatangiisillu tungaasigut siunnersuisarnerup nunatsinniit akisussaaffigineqalernissaa anguniagaavoq. Pinngortitaleriffik aamma pinngortitamut tunngasutigut universitetini ilinniartitsinerni peqataalerniarpoq, taamaalilluni biologinngorniarluni ilinniartitaanerit nunatsinnut attuumassuteqarnerulerlutillu iluaqutaanerulersinniarneqarlutik; soorlu siunissami Issittumi uumassuseqassuseq pinngortitarlu pillugit ilisimatusartartut maani angerlarsimaffeqarnerulersinniarneqarlutik. Kalaallit Nunaanni pinngortitaq pillugu ilinniartitaanissat ARTEK-ip ingerlariaasianut eqqaanartumik ingerlanneqarnissaat anguniarneqarpoq, ilinniarnerulli aallartinnera nanginneratalu annersaa Kalaallit Nunaanni ingerlanneqartarnissaat anguniagaavoq. Pinngortitaleriffik taama pilersitseqataajumalluni Danmarkimi nunanilu allani universitetinik suleqateqarnissanik isumaqatigiissusioreerpoq. Ilinniartitsisalernissanik pilersaarutit nassatarisaannik Pinngortitaleriffiup illutai ukiuni aggersuni avannamut allilerneqassapput, taamaalilluni Kalaallit Nunaanni Peqqinnissaq pillugu Ilisimatusarfissaq illutassaqartinniarlugu aamma. Sanaartornissamik pilersaarutit ingerlallualereerput. Kalaallit Nunaanni Kommission for Videnskabelige Undersøgelser-ip 2012-imi atorunnaarsinneqarnerata kingorna ph.d-ngorniartarneq pillugu allaffissorneq postdoc-aningaasaliissutaasartullu Kalaallit Nunaanni ilisimatuutut misissuisarnernut attuumassutillit Pinngortitaleriffiup 2013-imi aqutarilernikuuai. Akisussaaffik tamanna Pinngortitaleriffiup suliassaasa pingaarnerit pissusissamisoortullu ilagaat: Kalaallit Nunaanni Kalaallit Nunaallu pillugu ilisimatusartarnerit iluaqutissartai Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiinnut kingunissaqartikkumallugit. Ukiumoortumik nalunaarummi uani Pinngortitaleriffiup 2013-imi suliarisimasai atuarsinnaavatit. Atuarluarina! Klaus H. Nygaard Pisortaq

4 4 No. 92 Medusa bimorpha Otto Fabriciusimit titartagaq 2013-imi eqqaasassat Mitit amerliartorput Pinngortitaleriffiup 2013-imi angusaasa qularnanngilluinnartumik qiimmallannarnersaraat mitit pillugit siunnersuineq. Tassami ilisimatusartartut uppernarsivaat Qeqertarsuup Tunuani Upernaviullu avannaata akornanni mitit ukiut aqqanillit kingulliit ingerlanerini arfinileriaammik amerleriarsimasut. Kalaallit Nunaanni timmissat pillugit nalunaarut 2000-kkut aallartinneranni malunnaatilimmik sukateriffigineqarnikuuvoq - ilaatigut Pinngortitaleriffiup siunnersuuteqarneratigut. Taama pisoqarpoq Kalaallit Nunaata avannarpasissuani miternik kisitsisarnerit paasinarsisimmassuk, mitit piaqqisartut amerlassusiat 80%-inik ikileriarsimasut. Mitit aappariit manniliortartut sumiffinni pineqartuni 2001-imi iusutut naliliffigineqarput imili mitit aappariit manniliortartut inut naliliffigineqarlutik. Mitit amerlasuunik piaqqisarnerat peqqutaalluni taama sukkatigisumik amerleriapallapput. Mitillu pillugit nutaarsiassatsialak nutaarsiassaqarfinnit malugineqangaanngilaq, tassami saqqummernerata nalaani oktoberip naajartornerani nunatsinni -italinnik aatsitassarsioqqusinngilluinnarnerup atorunnaarsitsisinnaanera sukaallugu kingumut eqqartoqqinneqarmat. Appat ikileriarujussuarput Miterniit allaanerusumik appat 2013-imi oktoberip aallartinnerani nunatsinni, minnerunngitsumillu Danmarkimi allaaserineqartaqattaarujussuarput. Pinngortitaleriffimmeersut siunnersuipput appat sivikinnerpaamik ukiuni qulini piniaqqusaajunnaavillutilluunniit imaluunniit piffissaq piniagaasarfiat sivikillerujussuarneqartariaqaraluartoq; tamannalu sakkortuumik aalassaatigineqarpoq. Appat Kalaallit Nunaanni piaqqisartut ikilerujussuarsimapput. Appat aappariit piaqqisartut ataatsimut katillugit amerlassusiat ukiuni 1990-ip missaaniit ullumikkumut 15%-inik ikileriarsimapput, sumiiffiilli ilaanni allaat 74%-it angullugit ikileriarsimallutik. Taamaalillutik Kalaallit Nunaanni appat ineqarfii 19- iniit 12-iinnanngorlutik ikileriarsimapput, ukiullu taakku ingerlanerini ineqarfiit tallimat appaarussimapput. Ilisimatusartartut erseqqissumik nalunaarutigaat appat piaqqisartut Svalbardimi aamma ikileriarsimasut, norgemiullu aamma Atlantikup avannaata imartaani uumassuseqassutsip ataqatigiinnerani pissutsit allanngornerat isumakuluutigaat. Atlantikup avannaata imartaata qiterpasinnerusortaani sarfaqarfik subpolare strømhvirvel -imik taaguutilik sarfarnikillisimavoq. Tamatuma kingunerisaanik imartarujussuarmi tamaani allaat Nunatta kitaata kujataata imartaa angullugu pissutsit allannguuteqariartulersimapput, immap kissassusia nillissusialu aammalu tarajoqassusia allanngoriartulersimallutik. Allannguutillu tamakku aamma appat tamaaniittartut nerisassakinnerulernerannik kinguneqarsimagunarput. Appat immap kissassusiata nillissusiatalu allangulertornerinut malussarissorujussuusarput. Ilaatigut Pinngortitaleriffimmi ph. d-nngorniutikkut appat qanoq pinerat ukiuni aggersuni qulaajaavigineqassaaq. Naalagaaffiit issittuniittut aamma appanik kisitsillutillu annertuumik nalunaaqutsersuillutik aallartereernikuupput, ilaatigut appat Nunatta kitaata

5 5 Unnuk Kulturisiorfimmi eqquiniaatitsinermi ulapittoqarpoq. Asseq: H. Lund. imartaani sumiiffigisartagaat ukiisaarfiilu nalunaarsoqqissaarneqartussaallutik. Avaleraasartuut isumallualersitsipput Avaleraasartuut milliuunilikkaarsuullutik massakkut Kalaallit Nunaata imartaani aasisalersimapput. Tamanna ilaatigut misissusinertigut 2013-imilu aalisarnermit paasissutissatigut uppernarsarneqarpoq. Avaleraasartuut pisarineqarsimasut 2011-imiit imut 400-riaatingajammik amerleriarsimapput. Misileraalluni aalisarnermi avaleraasartuut 134 tonsit 2011-mi pisarineqarput, 2013-imilu tonsingajannik pisaqartoqarpoq tassa ilumoortoq. Atlantikup avannarpasissortaa 8,8 millioner tonsinik avaleraasartooqassangatinneqarpoq. Arlalissunnguariaannarluni Kalaallit Nunaata imartaani ilisimatuutut misissuisoqarsimavoq, tamaanilu tamakkorniartarneq aamma nutaajulluinnarpoq, mianersortumilli naliliinikkut ilimagineqarpoq tamakkua 6%-ingajaat ukiup ingerlanerani Tunup imartaaniittartut. Ilimanarluinnarpoq avaleraasartuut nutaatut Kalaallit Nunaata imartaani aalisarneqarsinnaallualerumaartut. Avaleraasartuulli suli arlaleriarluni misissuiffigineqarnissaat Pinngortitaleriffiup kissaatigaa. Qilalukkat qernertat immallu naqqanik sajuppillatsitsisarnerit qassiiliuutaapput Kalaallit Nunaata avannarpasissuani uuliamik ujaasisoqalermalli pingaartumik qernertat atugaannut tunngasut isumakuluutigineqalersimapput. Tamakku nunatsinni Danmarkimilu annertuumik qassiiliuutaasimapput. "immap naqqanik sajuppillatsitsisarnerit qilalukkanut qernertanut qanoq sunniuttarpat?" apersortoqartualerluni. Akineqassanersoq suli erseqqissumik ilisimaneqanngilaq, naak issittoqarfinni allani aamma uuliamik ujaasisoqartarnikuugaluartoq suli manna tikillugu seismik-ip qilalukkanut qernertanut sunniutigisartagaanik misissuisoqarnikuunngimmat. Pinngortitaleriffik piniartut aamma Danmarks Center for Energi og Miljø, DCE, peqatigalugit imi Baffin Bugt-imi, seismik atorlugu misissuisoqarnerata nalaani misissuilermat aatsaat misissuisoqalerpoq. Misissuinerup inerneri 2013-ip naalernerani pigineqalerput tassanilu erseqqissaatigineqarpoq sajuppillatsitsisarnerit qilalukkanut qernertanut ulumut sunniuteqartarsimasinnaanerat oqaatigiuminaatsoq imaluunniit sunniuteqartarsimasinnaanerat oqaatigineqarsinnaanngingajattoq imi kisitsinermi oqaatigineqaraluarpoq qilalukkat qernertat kingullermik 2007-imi kisitsinerminngaanniit eqimattakkuutaarnerusimasut. Piffissamili misisuiffiusumi qilalukkat qernertat pissuserisartagaasa allanngorsimanerinik malussartoqanngilaq. Ilisimatusartartulli suli annerusumik misissuisoqartariaqarnera tikkuarpaat, sivisuumik attanneqarsinnaasunik sunniutaalersinnaasut suli ilisimaneqanngimmata Nalliuttorsiorneq nuannersoq Juni 2013-imi pingasoriarluni nipituumik hurraartortoqarpoq Helle Siegstad aalisakkanik qalerualinnil-

6 6 Kunngikkormiutut ataqqinassusulik Kunngissaq Frederik, Aarhus Universitetimi rektoriusimasoq Lauritz B. Holm- Nielsen aamma ilisimatuussutsikkut misissuiveqarfiup Zackenbergip ingerlatsisua Niels Martin Schmidt misissuiviup Daneborgip pisortatigoortumik atoqqaartinneqarnerani. Assileeqqaartoq: P. B. Christensen. lu sammisaqarluni sulinermini ukiunik 25- ngortorsiormat - taakkunannga ukiorpassuarni aalisakkanut qalerualinnullu immikkoortortaqarfimmi pisortaalluni. Pinngortitaleriffimmi sulisunik ukiorpassuannguilluni nalliuttorsiortoqartarnera qaqutigoortuunngilaq, sulisummi taarseraattorsuusanngimmata. Pinngortaleriffimmulli tunngatillugu Hellep nalliuttorsiutigineqarnera immikkut nuannersuuvoq. Hellemi suliffeqarfimmut pingaaruteqarluartuuvoq uumasoqassutsimut tunngasutigut siunnersuinermik misilittagaqarluartuugami, nunani allani ilisimatuutut ingerlatsivinnik attaveqarfippassuaqarluni, Pinngortitaleriffiup umiarsuaasa ingerlanneqarnerinut tunngasunik ilisimasaqarluartuulluni - minnerunngitsumillu qiimasorsuunera nuannaarutaasaqimmat. Misissuiveqarfiit kunngikkormiorpalaartumik atoqqaartinneqarput Kunngissap Frederiup Qaanaami iperartornermik ilinniarsimanini 2013-imi aasakkut atorluarpaa. Tunup avannaani ilisimatuussutsikkut misissuiveqarfiit nutaat puiaasap champagnep torrallallugu iperaattamik iperarlugu uppitinneratigut atoqqaartikkamigit. Misissuisoqarfiit Zackenbergimiittoq Daneborgimiittorlu ilaatigut ilisimatusarnermut naalakkersuisoq Nick Nielsen Danmarkimilu ilaatigut qaffasinnerusumik ilinniagaqarnermut ministeri Morten Østergaard najuttoralugit pisortatigoortumik atoqqaartinneqarput. Atortuutit 35 millioner kroninik nalillit Aage V. Jensens Fondemit aningaasaliiffigineqarsimapput taakkulu atorlugit issittuni silap pissusia uumasssusillillu misissuiffigineqassapput. Sulili Station Nordimi nivariaqqaartoqartussaavoq avannaarsuanimi allamik aamma misissuiveqarfiliortoqartussaammat. Tassani atortussat 70 millioner kroninik nalillit WILLUM Fonden-ip Aarhus Universitet -imut aningaasaliissutigisimavai misissuiveqarfissarlu 2014-imi atorneqalissangatinneqarpoq. Tassani ilisimatuutut misissuinissami pingaarnerutinneqassapput silap pissusia, sila, siku imarlu. Misissuiveqarfik nunarsuarmi misissuiveqarfiit avannarlersarissavaat unnuisarfeqarluni, misissuisarfeqarluni, qamuteralaqarluni, assakaasuusarsualinnik qamussuaqarluni inuttaqaratillu timmisinnaasunik timmisartuaraqassalluni. Timmisartuusat tamakkua silaannaap sananeqaatai misissorsinnaassavaat aammalu uumasunik nunallu ilusaanik silaannarmiit misissuisarsinnaallutik. Kalaallit Nunaanni ilisimatusarnerit soqutigineqaqaat Kalaallit Nunaanni Ilisimatuutut Misissusisarneq Pillugu Ataatsimiititaliarsuup (KVUG) 2012-imi atorunnaarsinneqarnerata kingorna akisussaaffimmik suli allamik Pinngortitaleriffimmut nuussisoqarpoq. Ph.d. aamma postdoc-stipendianut Kalaallit Nunaanni ilisimatuutut misissuinermut attuumassuteqartunut allaffissorneq Kalaallit Nunaannut tunniunneqarpoq, Pinngortitaleriffillu 2013-imi siullermeerluni qinnuteqartitsivoq. Kalaallit Nunaanni ilisimatuutut misissuinissap soqutigineqarnerujussuata kingunerisaanik ilisimatutuut sammisanut pingaarnernut (humaniora, naturvidenskab ilaalu) aningaasaluussutaasussat atorfinnut tallimaasunut 42-nik qinnuteqartoqarpoq. Pinngortitaleriffik 2013-imi Nuummi ph.d.-skolemik,

7 Silis-Hø egh Bolatta 7 Pinngortitaleriffimmi Unnuk Kulturisiorfimmi: Kangerlummeersut peqquaqqat uumasut naviananngillat takuuk! Assileeqqaartoq: P.S. Mikkelsen. ilinniartut 50-it tikillugit amerlassusillit peqataaffigisaannik aaqqissuusseqataavoq. Sammineqarput silap pissusiata allanngoriartornerata avatangiisinut, inunnut peqqissutsimullu sunniutai. Peqataasut nunanit aqqaneq marlunneersuupput ilisimatuutullu sulianik nalilersuisarnernik sungiusaqatigiillutik. Arctic Science Partnership-ip ataani ilisimatusartartorpassuit november 2013 Nuummi Hotel Hans Egedemi isumattorsaqatigiipput, tassani ilisimatusarfeqarfiit Pinngortitaleriffiup, Aarhus Universitetip aammalu University of Manitobap, Canadamiittup, suleqatigiinnissamik atsioqatigiissuteqarnikuusut ilisimatusartartui naapeqatigiipput. Ilisimatusartartut 60-init ikinnerunngitsut nunanit 15-ineersut Pinngortitaleriffiup ataani Silap Pissusianik Ilisimatusarfiup suliaanit angusat nalilersorlugillu isummersorfigaat. Ph.d.-rtumut akissarsisitsineq Ph.d-nngorniarluni ilinniartoq Nynne Hjort Nielsen nunatta imartaani niisat pillugit misissuinerminut tunngatillugu ilisimatuutut suliaminik kikkunnut tamanut paasititsiniutigalugu allaaserisani 2013-imi allalluagaanerpaatut akissarsissutigaa. Nersornaat Academicus Articus-imik taaguuserneqarsimasoq tunniunneqartarpoq ilisimatuussutsikkut paasisat nutaat paasinarsaruminaakulussinnaasut pillugit kikkunnit tamanit paasineqarsinnaasumik immikkut ittumik torrallataasumik saqqummiussaqarnermi. Nunanit tamalaaneersorpalaaq Pinngortitaleriffik nunanit tamaneersut suliffiattut oqaatigineqarsinnaavoq, nunanit assigiinngitsunit qulinit sinnilinninngaanneersunik sulisoqarami. Ukiorli kaajallallugu tikeraartorpassuusartut aamma nunanit allaneersorpalaarnermut ilapittuutaasarput: Nunanit allaneersorpassuarnik Pinngortitaleriffimmi ataatsimiittoqartarpoq, 2013-imilu inuit nunanit assigiinngitsunit 15-init amerlanernit pisut Pinngortitaleriffiup sanianiittumi Anneksimi riarlutik unnuisimapput. Pinngortitaleriffik aamma nunanit tamaneersunik misissuisoqarfinni 45-ni sulisunik nunarsuup avannarpasissorpalaartut INTERACT-inik taaneqartut pillugit 2013-imi ataatsimiiffigineqarpoq. Suleqatigiinneq taanna programmi EU's 7' rammeprogram atorlugu aningaasaliiffigineqarnikuuvoq. Pinngortitami ilisimatusarnerup Kalaallit Nunaanni oqaluttuassartaa Pinngortitami ilisimatusarnerup 1767-imiit aallartilluni ullumimut oqaluttuassartaa pillugu saqqummersitaq ataavartussaq 2013-ip aasaani Pinngortitaleriffimmi ammarneqarpoq. Palasi Otto Fabricius imut Paamiuni palasiusimasoq Kalaallit Nunaanni siullersaalluni pinngortitamut tunngasunik nalunaarsuisimavoq. Saqqummiutassatut suliarujussua Flora Groenlandica 1780-imi tamanut saqqummiunneqarsimavoq. Saqqummersitat assigiinngitsorpassuupput, nunarsuarmilu allaneersorpassuit takkuttartut eqqarsaatigalugittaaq kalaallisut tuluttullu oqaasertalersugaalluni. Saqqummersitsineq ima aaqqissugaavoq alakkarterisut Pinngortitaleriffiup illutaa pingaarneq tamakkipajaarlugu angalaarsinnaanngorlugu. Saqqummersitsineq eqqumiitsuliortunit Bolatta SilisHøegh-imit massakkullu toqusimalersumit AnneBirthe Hove-mit alutornartunik eqqumiitsuliartalersorneqarsimavoq.

8 SINERISSAP QANITTUANI SAARULLIK KITAATA IMARTAANI RAAJAT AALISAKKALLU QALERALIK DISKO BUGT, UUMMANNAQ UPERNAVILLU SINERISSAP QANITTUANI SAATTUAQ TUNUP IMARTAANI QALERALIK TUNUP IMARTAANI RAAJAT AALISAKKALLU 8 Suliat Aalisakkanut Qalerualinnullu Immikkoortortaqarfik Aalisakkanut Qalerualinnullu Immikkoortortaqarfiup aalisakkat aalisarneqarnermikkut kalaallinut inuiaqatigiinnut pingaaruteqarnerpaat iluaqutigineqarnissaat mianerineqarnissaallu pillugit ilisimatuussutsikkut siunnersuisarnernik akisussaasuuvoq. Taamaattumik sulinermi pingaarnerpaajusariaqarput aalisakkat Kalaallit Nunaata imartaani pisarineqarsinnaasut soorlu raajat, qalerallit, saarulliit, saattussat suluppaakkallu pillugit ilisimatuussutsikkut misissuisarnerit, paasissutissanik katersanik suliareqqiisarnerit siunnersuisanerillu. Taakkulu saniatigut immikkoortoqarfiup aamma pisarineqartartut allat soorlu nipisaat kapisillillu annikinnerusumik sammisarpai. Paasissutissat aalisarnermeersut Pinngortitaleriffiullu nammineq misissuinerineersut suliareriikkat nunani tamani ilisimatuussutsikkut suliniaqatigiiffinnit naliliiffigineqartarput soorlu makkunani, Northwest Atlantic Fisheries Organization (NAFO) aamma International Council for the Exploration of the Sea (ICES), taakkunanilu nunat ilaasortaasut ilisimatuutut nalilersuisartuinit nalilersorneqartarlutik. NAFO aamma ICES siunnersuinernik aaqqissuussisarput, taakkulu Pinngortitaleriffiup Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussanut ingerlateqqittarpai. Aalisarneqarsinnaasunik misissuisarnerit Immikoortortaqarfiup sulinerani aallaaviusarput raajanik, saattussanik, qaleralinnik, suluppaakkanik saarullunnillu umiarsuit Pâmiut Sannalu atorlugit ukiumoortumik misissuisarnerit. Taakkulu aamma Pinngortitaleriffiup missingersuutaani aningaasartuutaanerpaajusarput. Paasissutissat aalisarnermeersut ilanngullugit misissuisarnerni paasissutissat pissarsiarineqartut suliassanik assigiinngitsorpaalussuarnik malitseqartitsisarput, ilaatigut umiarsuit nalunaarsuiviinut allattukkanik misissuinernik, pilersaarusiornernik misissuinernillu ingerlatsinernik, aalisakkanik nalunaaqutsersuinernik, siunnaat tunngavigalugit utoqqaassusersiuinernik tamatumalu kingunerisaanik aalisakkanik utoqqaassusersiuinernik aammalu aalisarnermiit misissugassanik katersukkanik misissuinernik kinguneqartitsisarlutik. Immikkoortortaqarfik paasissutissanik immamut tunngassuteqartunik katersuisarpoq aamma, tamakkulu ilaatigut nunani allani silaannaap pissusianik misissuiveqarfinnut nassiunneqartarput. Tamakku saniatigut immikkoortortaqarfik aaamma ilisimatuutut misissuinikkut suliniutissanik nutaanik pilersaarusiortarlunilu ingerlatsisarpoq aammalu nalunaarusiortarlunilu ilisimatuussutsikkut allaaserisaqartarluni. Immikkoortortaqarfiup bioloogii/ilisimatusartartui aamma aalisarnikkut soqutigisaqaqatigiiffiit, suliffissuit oqartussaasoqarfiillu sinniisaannik suleqateqarlutik aalisakkat qaleruallillu tunisassiarineqartartut pillugit aqutsinikkut pilersaarusiornernik suliaqartarput. Sumiiffinni ilisimasat suleqatigiinnerlu Pinngortitaleriffimmit aalisartut, aalisarnermik nakkutilliisut, aallaaniarnermik aalisarnermillu nakkutilliisut soqutigisaqaqatigiiffiillu pitsaasumik suleqatigineqarnissaat pingaartinneqarpoq. Taamaattumik immikkoortortaqarfimmi sulisut periarfissaqaranga-

9 AALISAGARTASSIISSUTIT PISAT Pâmiut Pisanik nalunaarsuiffiit Sanna NAFO ICES paasissutissanik misissueqqissaari nerit Naalakkersuisut 9 mik sumiiffinni soqutigisaqaqatigiiffiit ataatsimeeqatigisarpaat soqutigisaqaqatigiiffiillu apeqqutit aalisarnermut tunngasut pillugit isumattorsaqatigiissitsisarnerinut peqataasarlutik. Ataatsimiinnernut peqataasarnerit tamakku Pinngortitaleriffimmeersut sumiiffinni aalisartut ilisimasaannik misilittagaannillu katersuiniarnerinut pingaaruteqarluinnartarput aammalu misisueriaatsinik, angusanik, siunnersuutinik apeqqutinillu aalisakkanut tunngasunik saqqummiussuinissamut periarfissiilluartarlutik. Nunani tamaneersunik suleqateqarneq Immikoortortaqarfiup ilisimatuutut misissuisartui aalisakkat, immikkoortortaqarfiup sammisai pillugit nunani tamani ilisimatuutut misissuisartut suleqatigiinnerinut peqataasarput. Taamaalilluni immikkoortortaqarfiup Kalaallit Nunaat NAFO-mi, ICES-imi NEAFC-milu (North East Atlantic Fisheries Commission) sinniisuuffigisarpaa. Immikkoortortaqarfillu aamma nunat tamat ilisimatuussutsikkut suleqatigiinnerinut arlalinnut peqataasarpoq soorlu saarulliit, suluppaakkat avaleraasartuullu pillugit (kingornuttagaasigut misissuinerni: norgemiut, islandimut qallunaallu ilisimatuutut misissuisartui peqatigalugit), nipisat (nunani avannarlerni ilisimatuutut misissuisartut peqatigalugit aamma saattussat (canadamiut ilisimatuutut misissuisartut peqatigalugit). Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortortaqarfik Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortortaqarfiup immami miluumasut, nunami miluumasut, timmissat naasullu pillugit ilisimatuussutsikkut siunnersuisarnerit akisussaaffigai. Immikkoortortaqarfiup sulinerata ilarujussua avataaniit aningaasaliiffigineqartarpoq. Pinngortitaleriffik Namminersorlutik Oqartussat isumaqatigiissuteqarfiginerisigut pisinnaasanik pisariaqartunik piginnaanngorsarniarpoq siunissami siunnersuisalernisaani pisariaqarumaartussanik, uuliasiornermut attuumassuteqartunik siunnersuisarsinnaanngorumalluni. Immikkoortortaqarfiup anguniagaq taanna pillugu DCE/Aarhus Universitet suleqatigaa sulininilu Kalaallit Nunaanni Silap Pissusianik Ilisimatusarfik aamma Aalisakkanut Qalerualinnullu Immikkoortortaqarfik peqatigalugit ingerlallugu, Piniagassanik misissuisarnerit kisitsisarnerillu Immikkoortortaqarfiup uumasut inuiaqatigiinnut pingaarutillit sammineruai, tulleriiaartumillu kisitsisarnernik misissuisarnernillu ingerlatsisarluni, taamaalilluni ukiut tamaasa uumasoqatigiinnik kisinneqartussatut tullinnguuttunik kisitsinernik misissuinernillu suliaqartarluni. Periuseq tamanna Pinngortitaleriffiup uumasut piniarneqarsinnaasut pillugit siunnersuisarnerinut tunngaviuvoq. Nuuk Basic Immikoortoqarfik ukiut arfinilissaanni nakkutilliinissamik aaqqissuussami NuukBasic-imi peqataavoq, aaqqissuusap immikkoortortaanni BioBasisimi Marin-

10 Høe a SilisBolatt iigai orp riffiup le a t ti inngor ghip P ik iit palmit kanaartaan pi a orp ers s a rsa nne 10 Basisimilu suleqataalluni. BioBasis-ip tatsit, kuuit Kangerluarsunnguamilu issittup issipallaanngitsup naasuinik naasoqassuseq nakkutilliinissamut periuseq aalajangersimasoq naapertorlugu nakkutigai, taannalu Zackenberg-imi issittup issilluinnartumiittup naasuinik nakkutilliisarnermi malinneqartumut assingussuteqarpoq. Avatangiisit pillugit siunnersuineq misissuinerillu Pisinnaasanik ineriartortitsinermut ilisimasanillu Danmarkimiit nussuinermut atatillugu immikkoortortaqarfiup DCE avatangiisit pillugit siunnersuinerup tungaatigut suleqatigisimavaa. Uuliasiornernut atatillugu immap naqqanik sajuppillatsitsisarluni misissuiniarluni qinnuteqaatinik naliliisarneq aatsitassarsiornissanillu pilersaarutit ilaat aalajangikkat aammalu Kitaani suliniutinik aatsitassarsiornermut attuumassutilinnik nakkutilliineq suleqatigiissutigineqartunut ilaasimapput. Aatsitassanut oqartussaasoqarfik piffissami Baffin Bugtimi annertuumik misissuisitsimavoq, uuliamik ujaasinerit avatangiisinut sunniutaat pitsaanerusumik naliliiffigisinnaajumallugit. Ingerlatsinerit taakku nalilersorneqarnerat DCE-p Pinngortitaleriffik suleqatigalugu ataqatigiissaarsimavaat. Miluumasunut Timmissanullu Immikkoortoqarfiup puisinik, nannunik arfernillu misissuinerit akisussaaffigisimavai. Sumiiffinni ilisimasat suleqatigiinnerlu Immikkoortortaqarfiup KNAPK sumiiffinnilu piniartut, immikkoortoqarfiilu aammalu asimi suliffigisaani piniarnermik nakkutilliisut suleqatigisarpai. Paasisaqaru Science & Nunanik tamanik suleqateqarneq Immikkoortortaqarfiup nunani tamani suliniaqatigiiffiit attaveqarfiillu assigiinngitsut suleqatigilluarpai, ilaatigut North Atlantic Marine Mammal Commission (NAMMCO), The International Whaling Commission (IWC), CAFF/Circumpolar Seabird Working Group, CAFF/Circumpolar Bioversity Monitoring Program, Circum Arctic Ranfiger Monitoring and Assesment Network (CARMA), IUSCN/Polar Bear Specialist Group, the Canada-Greenland Joint Commission on Polar Bears, the Canada Greenland Commission for the Conservation and Management of Narwhal and Beluga aamma International Network for Terrestial Research and Monitoring in the Arctic (INTERACT). Immikkoortortaqarfiup avataaneersut suleqatigisartagai ilaatigut makkuupput: DCE (Nationalt Center for Miljø og Energi, siornatigut DMU, Danmark), Departement of Fisheries and Oceans (DFO, Canada), Københavns Universitet, Naturhistorisk Museum (Norge), New York University (USA), St. Andrews University (Scotland), University of Washington (USA), Aarhus Universitet aamma Aurora Wildlife Research (Canada). Kalaallit Nunaanni Silap Pissusianik Ilisimatusarfik Kalaallit Nunaanni Silap Pissusianik Ilisimatusarfik (GCRC) silap pissusiata allanngoriartornerata issittuni immamut, imermut, nunamut kalaallinullu inuiaqatigiinnut sunniutigisinnaasaanik sammisaqarfiuvoq. Immikkoortortaqarfik avataaniit aningaasalersorneqarluni Pinngortitalerffimmi 2009-mi pilersinneqarpoq.

11 suppunga 11 Society GCRC-mi ilisimatuutut misissuisartoqatigiit marluiupput: ataaseq inuiaqatigiinnut tunngasunik sammisalik (Klima og Samfund) aappaalu avatangiisinik ilisimatusarnernik sammisalik. Suleqatigiiaat immikkoortut taakkua imminnut qanittumik suleqatigiillutik silap pissusiata allanngoriartornerata Kalaallit Nunaannut sunniutai takussutissiorniarpaat ilisimatuussitsikkullu ingerlatsivimmik nunani tamani akuerisaasumik kalaallinut inuiaqatigiinnut tunngassutilimmik pilersitsiniarlutik. Uumassuseqassutsip ataqatigiinnera pillugu ilisimatusarnerit misissuinerillu GCRC-ip Kalaallit Nunaata imartaani uumassuseqassutsip ataqatigiinnera aammalu silap pissusiata allanngoriartornera inuillu ingerlataasa soorlu aatsitassanik ujarlernerup, umiarsuarnik ingerlaartoqarnerulernerata kiisalu piniarnerup aalisarnerullu sunniutaat malinnaaffigai. GCRC-ip aamma immap sikuani pissutsit aammalu immap sikuata aamma silap immallu imminnut sunniivigeqatigiittarnerat malinnaaffigai. Immikkoortortaqarfiup nakkutilliinermi periuseq Greenland Ecosystem Monitoring (GEM), pinngortitami pissutsinik (silaannaq, nuna, tatsit imarlu) Tunup avannaani Kalaallit Nunaatalu kujataani kitaani nakkutilliiffiusoq peqataaffigai; GCRC-ip immami uumassuseqassutsip ataqatigiinneranik nakkutilliineq akisussaaffigaa (MarinBasis-Nuuk aamma Zackenberg. GCRC nunat tamat suleqatigiiffiini arlalinni peqataavoq, soorlu Circumpolar Bioversity Monitoring Programme (CBMP) aamma Adaptation Actions for Changing Arctic (AACA) Arktisk Råd-ip ataaniilluni apeqqutit silap pissusiata allanngoriartorneranut, pinngortitami uumassuseqassutsip ataqatigiinneranik tunngassuteqartuni nakkutilliinermut aammalu inuit ingerlatsinerisa sunniutaannut tunngasut pillugit Naalakkersuisunut siunnersuisarluni. Silap Pissusia Inuiaqatigiillu Ingerlataq Silap Pissusia Inuiaqatigiillu Ilisimatusarfiup Kalaallit Nunaannilu Silap Pissusianik Ilisimatusarfiup suleqatigiissutigaat, tassanilu apeqqutit Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiinnut avatangiisinullu massakkorpiaq pingaaruteqavissut sammineqartarput. Ingerlataq silap pissusianut inuiaqatigiinnullu tunngasoq Kalaallit Nunaanni Silap Pissusianik Ilisimatusarfiup massakkut ilisimatusaatitut ingerlataanut attuumassuteqarpoq aammalu Kalaallit Nunaanni silap pissusiata allanngoriartornerata, pinngortitap pissarititaanik iluaquteqarnerup, isumalluutit ataavartuunngitsut aamma inuit pinngortitami pissutsinut sunniutaasa (inuit avatangiisinik/ pinngortitamik atuinerisa) imminnut ataqatigiinnerisa paasineqarnerunissaat pillugu suliniuteqarnermut iluaqutaasussaavoq. Periutsip takussutissiorniarnermi atorneqartup immikkoortuisa pingaarutillit ilagaat silap pissusiata allanngoriartornerata inuiaqatigiit aaqqissuussaanerinut taamalu nunami aningaasarsiornermut sunniutigisinnaasaanik misissuinikkut paasinninniarnissaq, ilanngullugu aatsitassarsiorluni inuussutissarsiornerup ineriartortinneqarnerani pissutsinik paasinninnerunissaq.

12 Uilungaatsiarsuaq 178 cm takissusilik 12 Qilakitsumi nassaaq. Aage V. Jensen-ip aningaasaateqarfianit aammalu Geologisk Museum-imit Pinngortitaleriffimmut tunissut. Uillut Inoceramus steenstrupi-t ilisimaneqartut annerpaartaat ukiunik 83 million-inik pisoqaassuseqarpoq. Sumiiffinni ilisimasat suleqatigiinnerlu GCRC - sinerissami piniartut aalisartullu suleqatigalugit - sumiiffinni ilisimasanik, silap pissusiata allanngoriartornerata kalaallinut inuiaqatigiinnut sunniutaanik paasinninnissamut pingaarutilittut ilaasussanik katersuisarpoq. Immikkoortortaqarfiullu aamma silap pissusiata allanngoriartornerata sunniutaanik aammalu aatsitassarsiornerup immami miluumasut ingerlaartarnerinut siammarsimassusiannullu sunniutaannik paasisaqarniarnerunermi piniartut suleqatigisarpai. Nunanik allanik suleqateqarneq GCRC-ip ilisimatusartartut arlalippassuit nunani allani ilisimatuutut misissuisoqarfinneersut suleqatigai. GCRC-lu aamma Pinngortitaleriffik peqatigalugu ilisimatusarfeqarfiit pingasut suleqatigiiffianni Arctic Science Partnership (ASP)-imi peqataasut pingajoraat, tassanilu suleqatigiinnissaq Pinngortitaleriffiup, University of Manitobap Aarhus Universitetillu isumaqatigiissutigisimavaat. ASP pingaarutilittut inissisimalersimavoq, tassani nunat tamat issittuni ilisimatusarnikkut suleqatigiinnerat nukittorsarneqarlunilu ilinniartitaaneq pingaartinneqarami aammalu issittuni ajornartorsiutit assigiinngitsut arlalissuit saqqummiussorneqartarlutik. Attaveqatigiinnermut Allatseqarfik Attaveqatigiinnermut Allatseqarfiup Pinngortitalerfiup iluani avammullu paasissutissiisarnerani attaveqartarneranilu suliassanik isumaginnittuuvoq, ilaatigut "Ilisimasavut" suliffeqarfiup nittartagaani isumagineqarlunittaaq. Tassani kikkulluunniit Kalaallit Nunaanni pinngortitaq, aalisakkat piniagassallu pillugit paasisaqarsinnaapput. Tamakku kialluunniit oqaaseqarfigisinnaallugillu ilisimatuutut misissuisartunut, Pinngortitaleriffimmeersut siunnersuisarnerat ilisimatuutullu misissuisarnerat pillugit apeqquteqarsinnaapput. Suliassat tamakku immikkoortortaqarfinni marlunni Silallu Pissusianik Ilisimatusarfeqarfimmi sulisut qanittumik suleqatiginerisigut aaqqissuunneqartarput. Allatseqarfiup inuiaqatigiinnut paasissutissiissutigisartagai tamakkulerinermi aqqutissat nalinginnaasut soorlu aviisit, TV, radio, nittartakkat, quppersagaaqqat, nalunaarusiat saqqummersitsinerillu aqqutigalugit pisarput. Allatseqarfiup aamma pinngortitaleriffimmi sulisut apeqqutit paasissutissiisarnermut tunngasut pillugit ilitsersortarpai, allatseqarfillu pisortaqatigiit suliassaataanik annikitsunik suliaqartarlunilu ukiumoortumik nalunaarusiat aaqqissuunneqarnerannut akisussaasuusarpoq. Attaveqatigiinnermullu Allatseqarfik aamma suliniutinut annertuunut, soorlu assersuutigalugu Unnuk Kulturisiornermut peqataasarpoq, 2013-imilu inuit 934-t Pinngortitaleriffimmut alakkaassimapput.

13 Pinngortitaleriffik nunarput tamakkerlugu piniartunik aalisartunillu suleqateqartarpoq Aaveq Qilalugaq qenertaq Nanoq 13 Mitit Arfivik Natseq Niisak Tikaagullik Arferit angisuut Qasigiak Inuussutissarsiutigalugu aalisartartut tamarmik aalisarnerminnit uuttortaasarnerminniillu paasissutissaatinik sineriammit tamarmiit Pinngortitaleriffimmut nassiussuisarput. Aalisartut piniartullu 63-it Pinngortitaleriffimmik toqqaannartumik 2013-imi sullissipput. Piniartartut tamarmik pisarisartakkaminnik Piniarnikkoortumik Pinngortitaleriffimmut nalunaarsuisussaatitaapput

14 siunertaq periusissatut pilersaarut Iliuusissaq SIUNNERSUINEQ SUKUMIISUMIK MISISSUINERIT INUIAQATIGIIT ILINNIARTITAANERAT INUIAQATIGIINNIK ATTAVEQAQATEQARNEQ ERSEQQISSUMIK SIUNNERFEQARTUMILLU PAASISSUTISSIINEQ ILISIMATUSARFEQARFINNIK SULEQATIGIINNISSAMIK ISUMAQATIGIISSUTIT NUNANIT TAMANIT AKUERISAASUMIK PIFFISSAQ EQQORLUGU SIUNNERSUINEQ ILISIMATUSARIAATSIT AKIMORLUGIT SULEQATIGIINNEQ PITSAASSUTSIMIGUT NUNARSUARMIOQATIGIINNUT NALLERSUUSSINNAASOQ AVATANGIISIT PINNGORTITARLU QULAKKEERINNIFFIGINIARLUGIT PIUJUARTITSINERMIK TUNNGAVEQARLUNI INGERLATSINERMUT PAASISSUTISSAT TUNNGAVIUSUT PERIUSISSATUT PILERSAARUT Pinngortitaleriffiup periarfissiissutai Anguniagaq Pinngortitaleriffik Kalaallit Nunaanni Nammersorlutik Oqartussat pinngortitami ilisimatuussutsikkut misissuisarfigaat Inatsisartullu inatsisaat nr juni meersoq tunngavigalugu pilersinneqarluni. Pinngortitaleriffik pisuussutit uumassusillit Kalaallit Nunaanniittut eqqaaniittullu piujuartitsinissamik tunngaveqarluni iluaqutigineqarnissaat tunngavigalugu ilisimatuussutsikkut paasissutissanik katersuisussaavoq aammalu avatangiisit pinngortitallu tamatumalu uumassuseqassusiata qularnaarneqarnissaanik aqqutissiueqataasussaalluni. Ilisimasat tamakku annerusutigut Pinngortitaleriffiup Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussanik sullissinerani tunngaviusussaapput. Pinngortitaleriffiup Namminersorlutik Oqartussat, kommunit allallu naasunik uumasunillu ilaqutiginninnerup tungaasigut siunnersortarpai. Naalakkersuisunut toqqaannartumik siunnersuisoqartarpoq ilaatigullu nunat tamat ilisimatuussutsikkut suleqatigiiffii, Kalaallit Nunaata sinniisoqarfigisai, assigiinngitsut aqqusaaqqaarlugit toqqaannanngikkaluartumik siunnersuisoqartarpoq. Pinngortitaleriffiup aamma Kalaallit Nunaata nunat tamalaat akornanni pisussaaffeqarfigisaani assigiinngitsuni, Pinngortitaleriffiup suliassaqarfigisaanut tunngassuteqartuni, sinniisuuffigisarpaa. Pinngortitaleriffik ilisimatusarnikkut paasisaminik inatsisitigoortumik avammut saqqummiussisussaatitaanermik pisussaaffeqarpoq. Tamatuma saniatigut Pinngortitaleriffiup aamma pisussaaffigaa avatangiisit pinngortitarlu pillugit ilisimatusarnerminit angusaminik inuiaqatigiinnut saqqummiussisussaatitaalluni. Suliassat Pinngortitaleriffiup ilisimatuussutsikkut suliai pingaartumik makkununnga sammisuupput: Pisuussutinik uumassusilinnik nalilersuinerit (peqassutsip annertussusaanik uuttortaaneq) Uumasoqatigiit siaruarsimanerinik takussutissiorneq Uumasoqatigiiaat ataasiakkaat amerliartortarnerat pissusaannillu paasinninniarneq Nerisareqatigiinneq uumasoqatigiillu assigiinngitsut susassareqatigiinnerat Piujuartitsinermik tunngaveqartumik iluaqutiginninneq uumasoqatigiiaallu assigiinngisitaarnerisa qularnaarnissaat pillugit siunnersuineq Sulinermi atugassianik atortuutinik naliliisarneq inerisaanerlu Silap pissusiata allanngoriartornerata kingunerisai Sulinermi sammiviit sisamaapput: Ilisimatusarneq, alaatsinaanneq/malinnaaneq, siunnersuineq paasissutissiisarlunilu attaveqatigiittarnerit. Aaqqissuussaaneq Pinngortitaleriffiup siulersuisuisa pingaarnertut akisussaaffigaat qularnaassallugu, Pinngortitaleriffiup inatsisitigoortumik suliassani Aningaasanut Inatsisitigut sinaakkusiunneqartut iluini pitsaanerpaamik

15 15 Borgmester Asii Chemnitz Narup malinnaalluarpoq Pinngortitaleriffimmi pisortaanerup Klaus H. Nygaardip saqqummersitsineq ataavartoq ammarmagu. Asseq: F. Ugarte. naammasissagai. Siulersuisut siunnerfiliisunik pilersaarusiukkanillu suliassanik aalajangersaasarput ukiukkaartumillu aaliangersimasumik suliarineqartussanik akuersisarnermik saniatigut missingersuutinik akuersisartuupput. Pinngortitaleriffiup pisortaanerunerata Pinngortitaleriffiup ulluinnarni aqunneqarnera akisussaaffigaa suliffeqarfillu sinnerlugu avammut kiinnertartuulluni. Pinngortitaleriffiup inatsisit tunngavigalugit suliassaminik siulersuisullu periarfissiissutigisaasa iluini pitsaanerpaamik naammassinninnissaa pisortaanermit qulakkeerneqartussaavoq. Pinngortitaleriffik aaqqissuussaavoq aalisakkanut qalerualinnullu ilisimatuusutsikkut misissuinernut immikkoortortaqarfeqarluni, miluumasunut timmissanullu ilisimatuusutsikkut misissuinernut immikkoortortaqarfeqarluni, allaffissornermut immikkoortortaqarfeqarluni attaveqatigiinnermullu allattoqarfeqarluni. Immikkoortortaqarfiit tamarmik immikkoortumi pisortamik, pisortaanerup ataaniittumik aqutsisoqarput. Attaveqatigiinnermut allatseqarfik atorfilittut suliaqarfiuvoq toqqaannartumik pisortaanerup ataaniilluni. Sulianut tunngasutigut immikkoortortaqarfiit saniatigut aamma Kalaallit Nunaani Silap Pissusianik Ilisimatusarfik 2009-mi avataaniit aningaasaliisoqarneratigut pilersinneqarpoq. Ilisimatusarfiup pisortaraa centerleder/professor pisortaanerup ataaniittoq. Siulersuisut 2013-mi katitigaanerat: Siulersuisut siulittaasuat nunap immikkoortuani nakorsaq Gert Mulvad (Dronning Ingridip Peqqissaavia, Dronning Ingridip Napparsimmavissua) Naalakkersuisoqarfimmi pisortaq Jørgen Isak Olsen (Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik) Naalakkersuisoqarfimmi pisortaq Mikael Kristensen (Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoqarfik) Siulittaasoq Henrik Sandgreen, (KNAPK) Pisortaaneq Brian Buus Pedersen (Kalaallit Nunaanni Sulisitsisut Peqatigiiffiat) Savaatilik Carl Frederiksen (Savaatillit Peqatigiit Suleqatigiissut siulersuisuini ilaasortaq) Ataqatigiissaarisartoq Henrik Philipsen (sulisut sinniisaat, Pinngortitaleriffik) Ilisimatusartoq Josephine Nymand (sulisut sinnisaat, Pinngortitaleriffik).

16 16 Otto Fabriciusip allattugaataanit qupperneq marlunnik titartagartalik, takuneqarsinnaallutik immap aasiaannik titartakkat marluk aammalu taama ittumik assilisaq 2013-imeersoq misissuut Pâmiut atorlugu aasaanerani misissuinermeersoq. Aningaasaqarneq Pinngortitaleriffiup inatsisinik tunngaveqartumik suliassai Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussat tunngaviusumik akuersissuteqarnerisigut aningaasaliiffigineqartarput imi 51,2 mio. kr-it aningaasaliissutigineqarput; taakkununngalu ilaapput 3,8 mio. kr-it, Pinngortitaleriffiup ukiuni siuliini suliassanut aningaasaliissutitut Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfimmiit pissarsiarisimasai. Tamakkununnga tapiliutitut aamma isertitaqataasartunik ingerlatsisoqarpoq, tassa tikeraat akunnittarfiannik ingerlatsinermit, angallatinik misissuutinik attartortitsinikkut aammalu sullissinernit isertitaqaataasartut. Pinngortitaleriffiup Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussat tunngaviusumik aningaasaliissutaat atorlugit ingerlatsinermut Pinngortitaleriffiullu illutaanut umiarsuaataanullu ingerlatsinermut aserfallajaallisaanermullu aningaasartuutit aningaasalersortarpai. Tunngaviusumik aningaasaliissutit saniatigut Pinngortitaleriffik avataaniit aningaasaliiffigineqartarpoq, ilisimatuutut misissunernut assigiinngitsunut atugassanik, misissuinissallu tamakku ilaat ukiuni arlalinni ingerlasussaasarput, 2013-imi avataaniit aningaasaliissutit 35,0 mio. kr-iupput. Pinngortitaleriffimmut 2013-imi aningaasaliissutit agguataarnerat: Aningaasanut Inatsimmit 51,2 mio. kr Avataaniit aningaasaliissutit 35,0 mio. kr Katillugit 86,2 mio. kr

17 17 Avataaniit aningaasalersorneqarlutik imianingaasaliissutit Aage V. Jensens Fonde Angallat sulilluni atugassaq Nuuk Basic atortorissaarutit Queq angallataasivik Saqqummersitaq Carlsbergfondet Qilalukkat qernertat nerisaasiat Uumasut nerisareqatigiinneranni qullerpaat DCE (Miljøstyrelsen) Biotide CBMP DCE (Miljøstyrelsen) Biobasis DCE (Aatsitassanut Aqutsisoqarfik) Baffin Bugt avatangiisinik nalilersuineq qalerallit Baffin Bugtimi puisit KANUMAS W nannut Qimusseriarsuarmi qilalukkanik qernertanik kisitsineq Qimusseriarsuarmi qilalukkanik qernertarniarnernik misissuineq Baffin Bugtip imartaani imaani nipit EU Eurofleet INTERACT Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoqarfik Tetracyklinimik nalunaaqutsersuineq Nunatsinni nipisat Nunatsinni nimeriak Aarluit angalaariaasiat Tuttut peqqissusiat Umimmanni uumasuaqqat Tuttut allerui Tuttut pillugit ph.d C-timmissat Nunatsinni timmissat kiisortut Qaanaami ilisimasat Ataatsimiigiarneq Qipoqqaat ilisarnaataat Immat arferillu naapiffii Bayesian Ecotide Nunatta kitaata imartaani sarfaqarfiit Krill uumasut nerisaqaqatigiinneran Nuup Kangerluani ammassaat Stipendier Forsknings- og Innovationsstyrelsen Post doc arfiviit pillugit Stipendier

18 18 Pinngortitaleriffiup avataani aalisakkanik misissuinerni ilisimatusaatitut misissuutaa, R/V Pâmiut. Komm. for Videnskabelige Undersøgelser Atlantikorsuup saarullia Ph.d. saattuat Ph.d. niisat Ph.d. siku Ph.d. Nuup Kangerlua Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi suliniummut Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmut atugassiissutit Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi aqutsinermut Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmi inuiaqatigiilerinermut Miljøstyrelsen og Energistyrelsen, DK Nuuk Basic ataqatigiissaarinermut Ilisimasavut CAFF-nalunaarusiat Nannunik kisitsinerit Nannunik kisitsinerit kitaata avannaani Niisannik misissuinerit Marin Basis Zackenberg Marin Basis Nuuk PETAX Kalaallit Nunaanni Silap Pissusianik Ilisimatusarfik Arferit soqqallit Kalaallit Nunaanni Avatangiisinut Aningaasaateqarfik / DCE Kitsissunnguit, atuagaq USA Immap iluani immiussissut, arfiviit Furesø Kommune Immap iluani immiussissut, arfiviit SPI aamma IIN Ukiuunerani bøjit Bøjit ataqatigiissut Illeqqat mikisut Tinittarnerup ulittarnerullu killingani uumassuseqassuseq ICES ESSAS Niels Bohr Instituttet Sinerissap qanittuani sermersuaqarfiit Nordisk Ministerråd CO 2 -mik tigooraaneq DEFROST Aniingaasaateqarfiit assigiinngitsut Misissueqqaarnernut ph.d Aatsitassanut Ikummatissanullu Aqutsisoqarfik Avatangiisinik nalilersuinermik pigin Office of Naval Research Qilalukkanik qernertanik misissuinerit Oak Foundation/Villum Fond Avatangiisinik nalilersuinermik piginnaanngorsaaneq

19 Pinngortitaleriffiup sinerissap qanittuani aalisakkanik misissuinerni ilisimatusaatitut misissuutaa, R/V Sanna. Atortuutit periarfissiissutaat 19 Pinngortitaleriffik kangerlunnut sikunullu qanilluni inissisimavoq, atortorissaaqisunillu misissuisarfeqarluni, sukkasuunik angallateqarluni kiisalu nunamiikkaanni imaamiikkaanniluunniit misilittagartuunik sulisoqarluni. Suliffeqarfik nunanit tamalaaneersunit ukiut tamaasa tikeraartoqartarpoq, imaanilu avatangiisinik issitumilu pissutsinik misissuiniarnerni aallaavissatsialattut isigineqartarluni. Suliffeqarfiup atortorissaarutitigut periarfissiissutai amerlasuunit iluarisimaarneqartarput, sulisut ikiuukkumatunerat iluarineqartarluni aammalu ilisimatusartutut sulisut pissarsinarneragaasarlutik. Tamassinnut qujanaq. Pinngortitaleriffiup illutai atortuutaalu tamangajammik aningaasaateqarfimmit Aage V. Jensen-imit tunissutaapput. Tunissutit tamavimmik Pinngortitaleriffiup ineriartortinneranut alliartortinneranullu tunngaviliisuupput. Illutat Illutat pingaarnersaat 1998-imi sananeqarsimavoq, anneksilu 2000-imi sananeqarpoq. Illut taakku marluk Aage V. Jensens Fondemiit taamanikkut Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussanut tunissutaapput. Illut pingaarnersaanniipput allaffiit, misissuisarfiit, toqqorsiviit, sannaviit, atuagaateqarfik, nerisarfik ataatsimiittarfiillu. Anneksimiipput tikeraat inaat, tikeraanut inissiat, biiliisivik inerujussuarlu ilinniartitsinermut, suleqatigiissitsinermut assigisaannullu atorneqartartoq. Ilisimatusartartut tikeraartut suliffeqarfinnilu assingusuni atorfillit tikeraartut piffissami sivikinnerusumi sivisunerusumiluunniit ininik allaffinnilluunniit attartorsinnaapput. Illup allissutaa januar 2011-mi atoqqaartinneqarpoq, tassaniippullu allaffimmi sulisunut inissat 25-it, ataatsimiittarfik videokkut ataatsimiissutinik atortulik, misissuisarfiit, toqqorsivik, cykeliisivik isersimaartarfillu kujammut sammisoq. Illup allissutaa Pinngortitaleriffiup tallissutigaa illutat pingaarnersaattut isikkulik, taassumap sananeqaataatut ittunik sananeqaateqarlunilu isikkoqatigiillutillu. Atortutigut periarfissiissutit pitsaasuuppata ineriartornissamut annertusaanissamullu periarfissaqarluassaaq. Illup allineqarneratigut Pinngortitaleriffiup suliarisartagai silap pissusianut avatangiisinullu tunngasut aammalu nunanit allaniit aningaasaliisussarsiortarneq sulilu amerlanerusunik suleqatissarsiortarneq periarfissarissaarnerulerput. Massakkullu anguneqareersimalerput kaaviiaartitat angusallu annertuumik qaffariarnerat, ilaatigut makkunatigut: Kalaallit Nunaanni Silap Pissusianik Ilisimatusarfimmik pilersitsineq Silap pissusianik misissuinermik ingerlatsinermik NuukBasic-imik pilersitsineq Misissuilluni ingerlatanik Nuummiittumik Zackenbergimiittumillu Greenland Ecosystem Monitoring Programme-mik taaguuserlugu ataqatigiissitsineq Canada Excellence Research Chair aamma University of Manitobamik suleqatigiinnissamik isumaqatigiissut Center of Exellence "Det nordiske Topforskningsinitiativ"-ip ataaniittoq EU-programmi INTERACT

20 20 Pinngortitaleriffiup Nuup eqqaani Kangerluarsunnguami misissuisarfia. Asseq: H. Lund. Asimi misissuiveqarfiit Asimi misissuisarfik Uummannap kangerluani nunaqarfimmi Niaqornanittoq illuuvoq type Illorput 82. Taanna 2007-imi ammarneqarpoq, misissuinerni aallaavittut sumiiffimmilu misissuisarfittut atorneqartarluni. Pinngortitaleriffiup neriuutigaa, asimi misissuisarfik taanna piniartut biologillu suleqatigiinnerulernissaannut aammalu uumassusilinnik misissuisartut suleriaasiisa piniartullu atugaasa paaseqatigiissutaanerunissaannut iluaqutaajumaartoq. Asimi misissuisarfik Nuummiit 20 km-it missiliorlugit ungasissusilimmi Kangerluarsunnguamiittoq september 2010-mi Niels Skov-imit Aage V. Jensens Fondemeersumit pisortatigoortumik atoqqaartinneqarpoq. Aningaasaateqarfiullu taassumap aamma angallat Aage V. Jensen II; Nuuk Kangerluarsunnguullu akornanni assartuinermi atorneqartartoq aningaasaliiffiginikuuaa. Misissuisoqarfimmiipput illut marluk, ilaatigut NuukBaasic-ip nakkutilliinermut ingerlataanut atasumik atorneqartartut. Illu angineq 55 m 2 -inik angissusilik missuisarfiuvoq, igaffittalimmik isersimaartarfeqarluni sisamanillu siniffeqarluni. Umiarsuit umiatsiaaqqallu Pinngortitaleriffik imaani misissuinermi atorneqartartunik marlunnik angisuunik misissuissutinik umiarsuaqarpoq sisamanillu mikinerusunik umiatsiaqarluni. R/V Sanna (marts 2012-mi atorneqalersoq, 456 GT) pingaartumik sinerissap qanittuani qaleralinnik, saattussanik saarullinnillu misissuinermi atorneqartarpoq aammalu silap pissusianik/avatangiisinik misissuinermi misissugassanik katersuinermi atorneqartarluni. Umiarsuaq sipililinnik kilisaateqarpoq, ilisimatuutut misissuinermi atortunik angisuunik passussinermi atorneqartartunik peqarluni atortuutinillu allanik soorlu bongo-net, saattussanut pullatit, ningittakkat uuttortaanermilu atortut passunneqartarnerinut atortunik assigiinngitsunik sipileqarluni. Umiarsuaq marlunnik masattuleriffinnik misissuiveqarpoq, panertunut misissuiveqarluni, qerititsiveqarluni akuutissaleriffeqarlunilu. Tamakkulu saniatigut umiarsuaq aamma umiarsuup qaavani pisariunngitsumik allanngortinneqarsinnaasumik sulliveqarpoq, immikkut toqqorsivilerneqarsinnaasumik. R/V Pâmiut (1971-imi sananeqarsimasoq, 1084 GT) annerusutigut avataani raajanik, qaleralinnik, saarullinnik aalisakkanillu itisoormiunik misissuinermi atorneqartarpoq. Umiarsuaq hæktrawleriuvoq masattunut panertunullu misissuivilik aammalu assigiinngitsunik kivittaateqarlunilu teknikikkut assigiinngitsunik atortulik pisariaqartunik misissuinermi suliaqarnermilu atorneqartartunik. Pamiut akuttunngitsumik Canadamiut ilisimatuutut misissuinissaannut attartortinneqartarpoq aalisakkanik canadamiut nunatsinnik avitseqatigiiffigisaanik misissuisarnerit eqqarsaatigalugit. Pinngortitaleriffik arlalinnik mikisunik angallateeraqarpoq pingaartumik imaani misissuinermut assartuinermullu atorneqartartunik: Erisaalik: Immikkut sanaaq "cabin cruiser"; Nuup eqqaani misissuinerni atorneqartarpoq Aage V. Jensen I: Daneborgimi Tunumiittumi

21 21 sulilluni angallat Aage V. Jenssen II: Immikkut sanaaq sukkasooq Nuup eqqaani assartuinermi sulinermilu atorneqartartoq Umiatsiaat marluk "buster"-typit pingaartumik arfilerinerni atorneqartarput: Tunnulik Qeqertarsuarmi kiisalu Siuttoq Nuummi Umiatsiaat qaatsiartaatit "skippy boats-inik taaneqartartut marluk (Daneborgimi immap sikuani sulinermi atorneqartarput) Illu umiatsiaasivik quersuarlu Pinngortitaleriffiup umiatsiaasivigalugu quersua Nuummi Kangerlukasimmi Killermiittoq Aage V. Jensen Fondemit aningaasaliiffigineqarsimavoq. Namminersorlutik Oqartussat Kommuneqarfik Sermersuullu isumaqatigiissuteqarfiginerisigut kikkunnilluunnit akeqanngitsumik umitsiaaqqanik tinutitsivittut atorneqarsinnaavoq.

22 22 Sulisut Ateq Atorfik Atorfinippoq Soraarpoq Aili Lage Labansen Ilisimatusartoq Aldo Pierino Solari Pirez Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Anja Retzel Ilisimatusartoq Ann Eileen Lennert Suliniummik ingerlatseqataasoq AnnDorte Burmeister Ilisimatusartoq Aqqalu Rosing-Asvid Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Carl 'Bror' Isaksen Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Christine Cuyler Ilisimatusartoq Dorte Søgaard Schrøder Ilisimatusartoq Emma Kristensen Attaveqaqatigiinnermi pisortaq Fernando Ugarte Miluumasunut Timmiss. Immikk. pisortaq Flemming Heinrich Angallammi naalagaq Gabriela García Besne García Laborant/Biologi Helle Siegstad Aalisakkanut Qalerualin. Immikk. pisortaq Henrik Lund Ilisimatusartoq Henrik Philipsen Atortuutilerisoq Ivali Lennert Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Jan Witkowski Qarasaasialerisoq Jean Francois Pages Iggavimmi aqutsisoq Jens Weinell Misissuivinnik ataqatigiissaarisoq John Mortensen Ilisimatusartoq Josephine Nymand Ilisimatusartoq Jørgen Sethsen Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Karl Brix Zinglersen Gis-ilerisoq/ Ilisimatusartoq Kathrine Lund Olsen Allaffissornermi pisortaq Katrine Raundrup Ilisimatusartoq Kitte Vinter-Jensen Suliniummik ingerlatsisoq Klaus Høyer Nygaard Pisortaaneq Knud Kreutzmann Pedel Kristine Engel Arendt Ilisimatusartoq Kunuk Olsen Lennert Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Lars Heilmann Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Lars Witting Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Lene Holm Kleist Siunnersorti Lene Kielsen Holm Suliniummik ingerlataqarluni ilisimatusartoq Louise Mølgaard Laborant Mads Peter Heide-Jørgensen Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Maia Olsen Suliniummik ingerlataqarluni ilisimatusartoq Malene Juul Simon Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Martin Emil Blicher Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Naja Christensen Siunnersorti

23 23 Ateq Atrofik Atorfinippoq Soraarpoq Naja Olsen Lennert Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Nanette Hammeken Arboe Ilisimatusartoq Nynne Hjort Nielsen Suliniummik ingerlataqarluni ilisimatusartoq Ole R. Geertz-Hansen Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Paaviaaraq Ludvigsen Allaffimmioq Peter Hegelund Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Peter Schmidt Mikkelsen Ilisimatusarfeqarfimmi pisortamut tullersorti Rasmus Berg Hedeholm Ilisimatusartoq Rasmus Nygaard Ilisimatusartoq Rebecca Scheuerlein Laborant Rikke Guldborg Hansen Suliniummik ingerlataqarluni ilisimatusartoq Signe Jeremiassen Biologit ikiortaat Sofie Ruth Jeremiassen Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Søren Lorenzen Post Suliniummik ingerlataqarluni ilisimatusartoq Søren Rysgaard Professor/Ilisimatusarfimmi pisortaq Tenna Kragh Boye Ilisimatusartoq Thomas Juul-Pedersen Ilisimatusartoq Thomas Krogh Suliniutinik ataqatigiissaarisoq Tina Mønster Suliniummik ingerlataqarluni ilisimatusartoq Torben Røjle Christensen Ilisimatusarfeqarfimmi pisortamut tullersorti Vivi Thomsen Siunnersorti Suleqatit illup avataaniittut Heidi Sørensen Karl Attard Kristin Laidre Lorenz Meire Rikke Becker Jacobsen DTU Aqua isumaqatigiis. mal. atorfeqartoq Jesper Boje Ole A. Jørgensen DCE isumaqatigiis. mal. atorfeqartoq Flemming R. Merkel Isumaqatigiissuteqarnikkut atorfeqartoq Carl Egede Bøggild Ronnie N. Glud Biologinngorniummik suliaqartoq Ph.d.-nngorniaq Ilisimatusartoq Biologinngorniummik suliaqartoq Ph.d.-nngorniaq Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Qaffasinerusumik atorfeqarluni ilisimatusartoq Professor ikiortaasoq Professor ikiortaasoq

24 24 Atorfeqavilluni umiarsuarmi inuttaq Birger Sivertsen Eirikur Gunnarsson Erik Krüger Hansen Finnbogi Hansen Jakup Mikkelsen Ole Jakob Petersen Oli J. Hansen Sverri Mikkelsen Søren P. Jensen Sivikitsuinnarmik atorfeqartoq Hans Jakob Kristiansen Hastrine Hom Wheeler Herman Møller Jens Peter Kleemann Karl Utuange Katrine Kleinschmidt Lauritz Rosing Morten Berthelsen Peter Arnold Binzer Poul Magnus Petersen R/V Paamiut Umiarsuup naalagaa Maskinmester Maskinmester nunamiittoq Aquttuuneq, paarlatsi Aquttoq siulleq Aquttuuneq Maskinmester siulleq Maskiinalerisut pisortaat Maskinmester siulleq R/V Pâmiut Matros Arnaqquaq, paarlatsi Pilittaq Pilittaq Aalisartoq Arnaqquaq Matros Aalisartoq Matros Matros Atorfeqavilluni umiarsuarmi inuttaq Rink Heinrich Nathan Josefsen Sivikitsuinnarmik atorfeqartoq Aqqaluk Egede Christian De Renouard Erneeraq Siegstad Gunnar Chemnitz Hans Nielsen Hermann Møller Jens Peter Kleemann Karl Frederik Olsen Karoline Jessen Klaus Nielsen Thomas Olsen R/V Sanna Umiarsuup naalagaa Maskiinalerisoq R/V Sanna Aquttoq Aquttoq, paarlatsi Matros Maskiinalerisumut paarlatsi Matros Igasoq ilinniarsimasoq Igasoq ilinniarsimasoq Aquttoq, paarlatsi Igasoq ilinniarsimasoq taartaasoq Maskiinalerisoq Matros, paarlatsi

25 25 Piffissap ilaannaani atorfeqartut ilinniartuujutigalutillu ikiortaasut Pinngortitaleriffimmi : Alice Hildur Hüllert Piffissap ilaannaa atorfeqartoq Christian Risager-Pedersen Piffissap ilaannaa atorfeqartoq Erik Wolder Born Avataaniit piffissap ilaannaa atorfeqartartoq Gaba Egede Angallammi naalakkamut taartaasoq Jørgen Broberg Angallammi naalagaq Karl Henning Jakobsen Pedel, paarlatsi Lotte T.S. Christensen Iggavimmi ikiorti Max Merkel Piffissap ilaannaa atorfeqartoq Morten Tore Heilmann Piffissap ilaannaa atorfeqartoq Uuttortaasartut Anthon Zeeb Jan Skade Per Nukaaraq Hansen Efraim Olsen Jørgen Kristensen Siverth Knudsen Hasselbach Sørensen Kaj Jensen Thomas Petersen Isak Møller Karl Lennert Tobias Petersen Jakob Chr. Schmidt Kristian Larsen Miternik kisitsisartut Adolf Jensen Hans Kristensen Mette Kristensen Aqqalunnguaq Jensen Jonas K. Jensen Oversættere Anna Heilmann Eva Brandt Olsen Maannguaq Berthelsen Bjørn Rosing Jens Lyberth Søren Kristiansen Ilinniartut ikiortaasut Ania Heide Olsvig Drechsel Julius Nielsen Nivi Karina Rosing Bo Hansen Karoline Bryndum Nivi Tröndheim Ilannguaq Kristiansen Laila S.K. Espersen Naasunnguaq Geisler Jan Yde Poulsen Marie Balslev Backe Rebecca Berg Jesper Nielsen Krogh Marie Helene Birk Susanne Sass Hvass Joakim Vinter-Olesen Melisa Larsen Thomas Frank-Gopolos Jonas Steenholdt Sørensen Miilu Kvania Tuperna Møller Jonathan Stounberg Nikolaj Schlie

26 26 Svend Aage Horstedimut eqqaaniut ( ) Påskelivissoq aliatsaatigeqisatsinnik tusarparput Kalaallit Nunaanni Aalisakkanik Misissuisoqarfiup pisortaanerisimasaa Svend Aage Horsted toqusimasoq. Svend Aage Horsted Kalaallit Nunaanni Aalisakkanik Misissuisoqarfimmi 1955-imi atorfinippoq 1991-imilu suliunnaarluni ukiuni 36-ini Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiutit pingaarnersariligaanni uumassusilinnik misissuisartut sulereersimalluni. Horsted misisisuisoqarfimmi 1970-imiit 1990-imut pisortaaneruvoq, piffissamilu tassani misissuisoqarfik alleriarujussuarpoq, aatsitassarsiornermut, uuliamik ujaasinernut erngullu nukinga atorlugu nukissiorfiliortitilernernut atatillugu nutaatut avatangiisinut tunngasunik misissuisarneq suliassanut ilanngunneqarmat. Atorfininninnisani sioqqulluguli Kalaallit Nunaannut tunngasut soqutigilersimavai, Horsted ilinniartuutillunili KGH sinnerlugu Kujataani raajaqarfinnik misissuisimagami, ilaatigut Narsami imi ukiisimalluni. Horsted soraarummeeriartorluni Københavnimut uteqqillatsiaannarsinnarluni suliartorluni Narsamukaqqippoq, tassanilu nuliassani Dora 1958-imi katillugu. Horsted eqqorluinnartumik Kalaallit Nunaanni"aalisakkanik misissuisorsuit" ilaattut taaneqarsinnaavoq, Adolf Jensenikkut Poul Marius Hansenilu ilagalugit. Horstedip saqqummersitai siulliit tupinnanngitsumik Kalaallit Nunaata imartaani kinguppaat itisoormiut pissusaannut tunngasuupput. Malitsigaat Kujataani, Qeqertarsuup Tunuani avataanilu Davisstrædemi misissuisarnerit pillugit allaaserisat ikkut qiteqqunneranniit pingaarnertut saarulliit misissuiffigisarpai, suliunnaarnissanilu tikivillugu tamakkununnga tunngasut uterfigeqqittuartarlugit. Imarpiup kapisiliinut tunngasut aamma taamanikkut sammineqartorujussuupput, tamakkulu aamma Horstedip peqqissaartumik sammisimavai, saniatigullu aamma suliaminut tunngasunik paasiuminarsagaasunik atuakkiortarsimalluni. Horsted atorfilittut sulinini tamakkerlugu nunani tamani ilisimatuussutsikkut suleqatigiiffinni isumalioqatigiissitanilu, siunnersuinernik sammisaqarfiusuni suleqataalluartarsimavoq (Det internationale Havundersøgelsesråd ICES, Det internationale komission for Nordvestatlantens Fiskerier, ICNAF, taassumalu taartigisaa NAFO, Den internationale laksekommission NASCO, il.il.). Horsted peqataaffigisamini suugaluartuniluunnit tunniusimalluni, sulilluarluni paasisimasaqarluarluni ataqqisaallunilu peqataasarpoq; suliassanik paasinniasuunera, ajornartorsiutinik pingaarutilinnik uparuartuillaqqinnera aaqqiissutissanillu siunnersuuteqartarnera aammalu erseqqissumik paasiuminartumillu oqaluttarnera tamarmik maluginiarneqartarlutillu iluarisimaarneqartarput. Pisinnaasaalu tamakku aamma nunatsinni peqataaffigisartagaani attaveqarfigisartagaanilu suniluunniit iluaqutaalluartarput. Kalaallit aalisartut taakkulu sinniisaat Narsamiitillunilu ilisarisimalerpai, taamatullu aamma KGH-mi sulisut pisortallu. Kalaallit Nunaata ministereqarfiani allaffissornikkut qullersat kingornalu aamma Namminersorlutik Oqartussat ilisimasaqassusia siunnersuisarneralu iluaqutigilluartarsimavaat. Kalaallit Nunaanni Aalisakkanik Misissuisoqarfiup Horstedip pisortaanerunerata nalaani alliartornerata

27 27 Kalaallit Nunaanni aalisakkanik misissuisoqarfimmi Svend Aage Horsted Jonathan Motzfeldtimik (saamerleq) Erik Schmidtimillu avatangersimaneqarluni. kingunerisaanik allaffissornermut tunngasunik suliassaqaleraluttuinnarsimavoq. Misissuisoqarfiup toqqissisimasumik ineriartornera assigiinngiiaartunillu suliassaqarneruleraluttuinnarnera Horstedip pisortatut pisinnaasaqassusianik ingerlatseriaasianillu peqquteqarpoq. Naalagarsuarpalaartuunani, suleqatimi isumaat siunnersuutaallu tusaaniartarlugit, taamaattorli akisussaaffini pisariaqarpallu nammineq aalajangiisussaanini ilisimaaralugu. Horsted aamma inuuvoq nalliuttorsiualaartoqartillugu peqataallaqqissoq, qiimalluni kissalaarlunilu. Horsted ukiorpassuarni Kalaallit Nunaanni Aalisakkanik Misissuisoqarfimmi sulinermini Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiutit pingaarnersaannut nalissaqarani pingaaruteqangaartumik naammassisaqarsimavoq, tamannalu Kalaallit Nunaanni Namminersornerullutik Oqartussat 2005-imi peqqutissaqavillutik nersorniarpaat Nersornaammik sølviusumik saqqarmiuleramikku. Eqqaaneqarnera ataqqinartuuli Klaus H. Nygaard Direktør