KAPITALI XX UKIUMOORTUMIK NALUNAARUTAAT 2018 INATSISARTUT. ukiumoortumik nalunaarutaat 2018

Transkriptio

1 KAPITALI XX INATSISARTUT ukiumoortumik nalunaarutaat 2018

2

3 KAPITALI XX

4

5 INATSISARTUT ukiomoortumik nalunaarutaat 2018 Saqqaani asseq: Nuummi aamma Ilulissani nunanit tamalaanit mittarfiit kiisalu Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiup sananeqarnissaannut, ingerlanneqarnissaannut aningaasalersorneqarnis saan nullu killiliussatut piumasaqaatit pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. xx, xx. xxx 2018-imeersup ulloq 15. november pingajussaaneerneqarnerani Inatsisartut taasissutigaat. Inatsisartut Allattoqarfiannit juni 2019-imi saqqummersinneqartoq Assit: Inatsisartut Allattoqarfiat, allatut nalunaarsimanngippat. 115g Arctic Volume White paperimut naqitaq. Inatsisartut Allattoqarfiat Postboks Nuuk

6 Inatsisartut Siulittaasuat Vivan Motzfeldt Islandip namminersulerneranit imminullu oqartussaaffigilerneranit ukiut 100-nngortorsiorlugit nalliuttorsiutiginninnermi peqataaneq Qinersinerup kingorna Inatsisartunut ilaasortat isumasioqatigiinnerat IMARISAI 1 Inatsisartut Siulittaasuata aallaqqaasiutaa Inatsisartut Siulittaasuat Inatsisartut Siulittaasoqarfiat Inatsisartut katitigaanerat Immikkut pisut Nersornaat naapertorlugu apeqqutit... 90

7 2018-imi piffissamut 1.1.-imit imut Inatsisartut ukiumoortumik nalunaarutaat Inatsisartut Ombudsmandiat Vera Leth Kuultiusumik Nersornaaserneqartoq Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata Avatangiisit pillugit Nersornaasiuttagaanik 2018-imi tunineqartut Attumeersut pulaartut Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat tamarmiusoq septembarimi ataatsimiinnerminik Nuummi ingerlatsisoq 8 Inatsisartut pillugit inatsisit Inatsisartut Ombudsmandiat Ataatsimiinnerit Ataatsimiititaliani ingerlatat Nunat Avannarliit Killiit aammalu Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni ingerlatat Allaffissorneq Aningaasaqarneq inatsisartut.gl

8 KAPITALI XX 1 Inatsisartut Siulittaasuata aallaqqaasiutaa

9 2018 Inatsisartunut qinersiviuvoq. Ulloq 28. november 2018 kingusinnerpaamik qinersiviusussaagaluarpoq. Inatsisartunut ulloq 24. april 2018-imi immikkut ittumik qinersisoqarnissaa pillugu inatsisissatut siunnersuummik suliaqarniarlutik Inatsisartut ulloq 13. marts 2018-imi immikkut ittumik ataatsimiigiaqqusaanerisigut qinersiviup siulia sioqqutsisumik naavoq. Qinersineq immikkut ittumik qinersineruvoq, tassami qinersivissatut naatsorsuutigineqartoq sioqqutilaarlugu qinersisoqanngikkaangat qinersineq sioqqutsilluni qinersinertut nalilerneqartarmat. Taamaalilluni upernaakkut ataatsimiinnissaq pilersaarutaasoq taamaatinneqarpoq Inatsisartunullu qinersinermik taarserneqarluni. Inatsisartuni naalakkersuinikkut suliaqarnerup tamarmi unitsinneqarnera qinersinissamik nalunaaruteqarnerup nassataraa, taamaalillutillu Inatsisartunut ilaasortat qinigaaqqinnissamik kissaateqartut partiit qineqqusaarnerannut akuulerput. Ulloq 24. april qinersisoqarpoq. Hans Enoksen sivisunerpaamik ilaasortaasimasutut inissitsiterfiusumik ataatsimiinnermut aggersaasuuvoq. Tamatuma kingorna Inatsisartut Siulittaasuattut nutaatut qinerneqarpoq. Inissitsiterfiusumik ataatsimiinneq nangiinnarlugu Inatsisartut immikkut ittumik ataatsimiipput. Naalakkersuisut Siu littaasuata qinnuteqarneratigut Inatsisartut aasaanerani sulinngiffeqannginnerminni inatsisissatut siunnersuutit pisariaqartinneqartut, minnerunngitsumillu Nuummi aamma Ilulissani nunanit tamalaanit mittarfiit kiisalu Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiup sananeqarnissaannut, ingerlanneqarnissaannut aningaasalersorneqarnissaannullu killiliussatut piumasaqaatit pillugit inatsisissatut siunnersuut oqaluuseraat. Mittarfissat pillugit suliaq aamma Inatsisartuni siullermeerneqarami innuttaasunit assut eqeersimaarutaavoq, 2018-imi ukiaanerani ataatsimiinnermi ulloq 3. oktober aallartittumi aappassaaniigassanngortinneqarlunilu pingajussaaniigassanngortinneqarpoq. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata ataatsimiititaliai Nuummi ulluni september 2018 ataatsimiinniassammata ukiaanerani ataatsimiinnerup aallartinnissaa Inatsisartunit sapaatip akunneranik ataatsimik kinguartinneqaqqaaraluarpoq. Taamaalilluni Inatsisartut ataatsimiinnerat ulloq 21. september aallartittussaagaluarluni, Inatsisartulli ataatsimiinnissaat sioqqutilaarlugu Naalakkersuisoqatigiinni allannguisoqarnera pissutigalugu ulloq 3. oktober aallartittussanngorlugu kinguarteqqinneqarpoq. Naalakkersuisooqatigiinnissamut isumaqatigiinniarnerit sivitsoruttooraluarput, ukiaaneranili ataatsimiinnissap ulloq 3. oktober aallartinnissaa sioqqutilaarlugu Naalakkersuisut Siulittaasuata Demokraatit tapersersortigalugit ikinnerussuteqarlutik Naalakkersuisut Siumumeersut Nunattalu Qitornaanersut nalunaarutigai. 9

10 KAPITALI 1 Mittarfiliassanut killiliussat pillugit inatsisissatut siunnersuut inatsisitut ukiaanerani ataatsimiinnermi akuersissutigineqartutut malunnaatilittut immikkut taaneqarsinnaavoq. Taamaalilluta amerlasuunik aningaasaliissuteqartussanngorpugut angallassinikkullu maanna aaqqissuussaanitsinnik malunnaatilimmik allannguisussanngorluta. Taamaalilluni inatsit taanna nutaaq aqqutigalugu ukiuni aggersuni inuussutissarsiutitigut malunnaatilimmik ineriartortoqalernissaa suliffinnillu nutaanik amerlasuunik pilersitsisoqarnissaa naatsorsuutigineqarpoq. Suleqatigiinnikkut annerusumik ineriartortitsisoqarsinnaallunilu annerungaartumik angusaqartoqarsinnaasartoq misilittakkat paasinarsisittarpaat. Taamaammat ukiumut matumunnga aningaasanut inatsisip Inatsisartuni amerlanerussuteqarluartunit taperserneqarsimanera iluarisimaarlugu maluginiarpara. Tamanna nuanniinnarani partiilli akornanni suleqatigiinnikkusussutsip nukittuneranik takutitsigami neriullualersitsivoq. Suleqatigiinnikkusussuseqarneq aamma nunat avannarliit akornanni suleqatigiinnermi atuuppoq, tamanna septembarimi ataatsimiititaliat, nunanit avannarlernit aallartitanit atorfilittanillu 150-iusunit peqataaffigineqartumik ataatsimiinnissaannut atatillugu Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiannik tamarmiusumik tikilluaqqusinermi Nuummi immikkut malugilluarneqarpoq. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat 1952-imi pilersinneqarnermi kingorna aatsaavissuaq tamarmiulluni Kalaallit Nunaanni katersuuppoq, nunanit avannarlernit kiisalu namminersorfiusunit tamanit inatsisartunik Nuummi tikeraartoqarneq immikkut ittumik nuannaarutigineqarpoq imi nalinginnaanngitsumik pisoq alla tassaavoq Inatsisartut ukiup ingerlanerani pingasunik assigiinngitsunik Siulittaasoqarsimanerat. Taamaammat siulikkalu marluk, Lars-Emil Johansen aamma Hans Enoksen Inatsisartunik sullissisimanerannik qutsavigiumavakka. Qinersinissaq nalunaarutigineqarmat qinigassanngorteqqinniarani Lars-Emil Johansenip aalajangiuppaa, taamaalillunilu sivisuumik naalakkersuinikkut pingaarutilimmik suliaqareerluni ulloq 15. maj Inatsisartut Siulittaasuattut tunuarluni. Hans Enoksen piffissami 15. maajimiit 3. oktobarip tungaanut Inatsisartut Siulittaasuattut atuuffeqarpoq, tamatuma kingorna Inatsisartut Siulittaasuattut qinigaavunga. Inatsisartut Siulittaasuattut qinikkatut nutaatut suliassaq taanna qujamasuutigalugu tiguara Inatsisartullu suleqatigiilluarnermikkut pitsaanerpaanik angusaqarnissaannut pitsaasunik sinaakkusiinissaq siunertaralugu ilungersorlunga suliumallunga, taamaalilluta ulluinnarni toqqissisimanissarput siunissallu qaamasuunissaa anguniarlugit ataatsimoorullugu sulissutigalutigu. Vivian Motzfeldt Inatsisartut Siulittaasuat, Juni

11 11

12 KAPITALI XX 2 Inatsisartut Siulittaasuat

13 INATSISARTUT SIULITTAASUAT 1) naatsorsorneqanngillat Angalanerit 1) 1) 9 4 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) 6 1 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 1 1 Mimi Karlsen (IA) 15. januarip tungaanut Inatsisartunut Siulittaasuugallarpoq. Lars-Emil Johansen (S) 15. januarimiit 24. aprilip tungaanut Inatsisartunut Siulittaasuuvoq. Hans Enoksen (PN) 24. aprilimiit 15. majip tungaanut Inatsisartunut sivisunerpaamik ilaasortaasimasutut Siulittaasuuvoq. Hans Enoksen (PN) 15. majimiit 3. oktoberimut Inatsisartunut Siulittaasuuvoq. Vivian Motzfeldt (S) 3. oktoberimiit Inatsisartunut Siulittaasuuvoq. INATSISARTUT SIULITTAASUAT PILLUGU Siulittaasoqarfiup suliassai piffissaq tamakkerlugu atorfimmi Inatsisartut siulittaasuata isumagisassarai. Inatsisar tut Inatsisartunullu ilaasortat sulinerminni naapertuuttumik atugassaqartinneqarnissaasa kiisalu Inatsisartut Naalakkersuisullu akornanni ataqatigiittoqarnera qulakkeerniarlugu Inatsisartut Siulittaasuat Siulittaasoqarfik peqatigalugu suliassarpassuit isumagineqarnissaannut akisussaavoq. Siulittaasup suliassaasa ilagaat Inatsisartut avammut ilisaritinnissaat Inatsisartut ataatsimiinnerini aqutsineq Inatsisartut ataatsimiititaliallu sulinerisa pilersaarusiorneqarnerisa ingerlanneqarnerisalu illersorneqarsinnaasumik isumagineqarnissaat ina.gl/siulittaasoq 13

14 KAPITALI 2 ANGALANERIT Ulloq Sumiiffik Siunertaq København Folketingimut ilaasortat nalliuttorsiualaarnerannut Naalakkersuisullu Kalaallit Nunaata Københavnimi sinniisoqarfiani ukiortaarsiortitsineranni peqataaneq Reykjavik Islandip præsidentianut Gudni Th. Jóhannessonimut, Altingip Siulittaasuanut Steingrímur J. Sigfússonimut, kiisalu Islandimi statsministerimut Katrín Jakobsdottirimut pulaarnerit Reykjavik Islandip namminiilivinneranit ukiut 100-nngortorsiorlugit nalliuttorsiutiginninnermut peqataaneq Oslo Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata katersuunneranut atatillugu nunani avannarlerni Inatsisartunut siulittaasut ataatsimeeqatigiinnerat PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSI MEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Islandip præsident aamma Altingip siulittaasua, Reykjavikimi 9.3. Bruxellesimi Norgip avannaata Europakontorianit aallartitat, Nuummi Norgip siusinnerusukkut Danmarkimi aallartitarisimasaa Ingvard Havnen, Nuummi Qeqertarsuup atuarfiani 9. klassimit pulaarneqarneq, Nuummi Naajaani Niisip atuarfiani atuartunit pulaarneqarneq, Nuummi Uummannap eqqaani 2017-imi tassaarsuaarmik eqqugaalluni ajunaarnersuarmut atatillugu Islandimit aningaasatigut tapiissutit pillugit qujaniutitut Islandip præsidentianut pulaarneq. Islandimi Inatsisartut ammaanersiorneranni najuunneq Kalaallit Nunaanni ilaatigut aalisarneq, attaveqarneq il.il. pillugit naalakkersuinikkut pissutsit pillugit ilisimatitsiffiusumik ataatsimeeqatigiinneq Nunat avannarliit akornanni nuttarsinnaanemik ajornannginnerulersitsiniarluni Nordisk Ministerrådip siunnersuusiornermik nalunaarusiorsinnaanermillu suliaanik saqqummiussineq Atuartut Inatsisartunut pulaartut Atuartut Inatsisartunut pulaartut Nunani avannarlerni Inatsisartunut Siulittaasut, Oslomi Tatiginninneq pingaartumik nunani inatsisartunut tunngatillugu innuttaasut naalakkersuinermik sulialinnik ingerlatsivinnillu tatiginninnerat Islandip Generalkonsulia kiisalu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannut allattaaneq Ukiup suliffiusup aggersup pisussallu oqaluuserineqarneri 14

15 KAPITALI 2 ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata katersuunnera, Oslomi Inatsisartut Siulittaasuat. Ukiumoortumik katersuunneq ULLOQ 20. FEBRUAR: ISLANDIP PRÆSIDENTIA- NUT PULAARNEQ Inatsisartut Siulittaasuat Uummannap eqqaani 2017-imi tassaarsuarmik eqqugaalluni ajunaarnersuarmut atatillugu Islandimit aningaasatigut tapiissutit pillugit qujaniutitut Islandip præsidentianut Gudni Th. Jóhannessonimut pulaarpoq. Inatsisartut Siulittaasuata aamma Altingip siulittaasua Steingrímur J. Sigfússon naapippaa Islandimilu Inatsisartuni, Althingimi ammaanersiornermut najuulluni. Siulittaasup tamatuma saniatigut Katrin Jakobsdottir, Islandimi statsministeri Venstre Grønnenut siulittaasoq kiisalu Bjarni Benediktsson, Islandimi finansministeri Selvstændighedspartiimullu siulittaa suusoq naapippai. ULLOQ 9. MARTS: NORGIP AVANNAATA EUROPA- KONTORIANIT AALLARTITANIK ATAATSIMEEQA- TEQARNEQ Norgip avannaata Bruxellesimi Europakontorianit aallartitat Issittumut tunngasunik suliaqartut Kalaallit Nunaannut paasisassarsiorlutik angalapput, tassungalu atatillugu Inatsisartut Siulittaasuannik ataatsimeeqateqarlutik. Norgip avannaata Europakontoria, Nordlandimit, Tromsimit kiisalu Finmarkimit pigineqartoq, ilaatigut Europami aalisarnermut naalakkersuinikkut ingerlatsinermik kiisalu Europami Issittoq pillugu naalakkersuinikkut ingerlatsinermik malinnaaffiginninniartuullunilu sunniuteqarniartuuvoq. Allaffik ilaatigut Kalaallit nunaata Bruxellesimi Sinniisoqarfianik suleqateqarpoq. Kalaallit Nunaanni naalakkersuinikkut ingerlatsineq kiisalu Norgip Kalaallit Nunaatalu akornanni suleqatigiissutigisat pillugit erseqqinnerusumik tusagaqarnissaq aallartitanit soqutigineqarpoq. 15

16 KAPITALI 2 Inatsisartut Siulittaasuat Lars-Emil Johansen islandip præsidentianik Gudni Th. Jóhannessonimik ulloq 20. februar naapitsivoq. 16

17 KAPITALI 2 Siulittaasup Altingip siulittaasua Steingrímur J. Sigfússon aamma naapippaa. 17

18 KAPITALI 2 Siulittaasoq Lars-Emil Johansen aamma Altingip siulittaasua Steingrímur J. Sigfússon. 18

19 KAPITALI 2 Siulittaasup tamatuma saniatigut Islandip statsministeria Katrin Jakobsdottir naapippaa. 19

20 KAPITALI 2 Siulittaasoq Lars-Emil Johansen allaffimmini ulloq 9. marts Norgip Avannaamiut Bruxellesimi Europakontoriannit aallartitanik pulaarteqarpoq. 20

21 KAPITALI 2 ULLOQ 12. APRIL: NORGIP SIUSINNERUSUKKUT DANMARKIMI AALLARTITARISIMASAANIK ING- VARD HAVNENIMIK ATAATSIMEEQATEQARNEQ Nunat avannar liit nunarsuup immikkoortuatut akuutitsiffiunerpaaf fittut inissisimalernissaannik nunani avannarlerni naa lakkersuisunut siulittaasut takorluugaqarnerannut sanilliullugu periarfissat atorluarneqanngitsut isiginiarlugit Nordisk Ministerrådimi suliaqarneq pillugu siunniussanik isiginiaaffiusumik nalunaarusiornissaq Ingvar Havnenip suliassatut tigusimavaa. Nalunaarusiaq pingaarnertut makkuninnga kaammattuuteqarfiussaaq a) Nunani avannarlerni innuttaasut killeqarfiit akimorlugit nuttarnerulersinnaanerat, b) nunani avannarlerni inuussutissarsiortut akuutitsinerulersinnaanerat pillugu, kiisalu c) nunani ataasiakkaani naalagaaffimmik ingerlatsinermi akuutitsinerup annertusineqarsinnaanera. Nordisk Ministerådimi suliaq, nunani avannarlerni nuttarsinnaanerup annertusarnissaanik siunnersuuteqarnermik kinguneqartussaq pillugu pisussanut pingaarnertut pilersaarusiornermik nalunaarusiornermillu kingu neqartussap ilaatut, sammisaq pillugu oqaloqatigiinnernik aallartitsiniarluni nunani avannarlerni tamani attuumassutilinnik Ingvar Havnen naapitsisarpoq, tassani aamma Kalaallit Nunaanneersunik. ULLOQ 15. MAJ: INATSISARTUT SIULITTAASUAT NUTAAQ Ulloq 24. april qinersinermi Hans Enoksen (PN) qinigaaqqippoq. Inatsisartunut sivisunerpaamik ilaa sortaasimasutut inissitsiternermi Siulittaasutut, Inatsi sar tunik qinigaarlaanik inissitsiternermut aggersaanermik su lia qartussatut toqqarneqarpoq. Inatsisartut ulloq 15. maj 2018-imi inissitsiterfiusumik ataatsimiinneranni Hans Enoksen (PN) Inatsisartut Siulittaasuattut nutaatut qinigaavoq. ULLUT 23. AAMMA 25. MAJ: ATUARTUNIK PULAARTOQARNEQ Inatsisartut Siulittaasuat allaffimmini Qeqertarsuup Atuar fiani 9. Klassinik ulloq 23. maj, kiisalu Naajaani Niisip Atuarfiani atuartunik ulloq 25. maj pulaartseqarpoq. ULLOQ 18. JULI: ISLANDIP NAMMINERSULER- LUNI IMMINUT OQARTUSSAAFFIGILERNERANIT UKIUT 100-NNGORTORSIORLUGIT NALLIUTTOR- SIORNERANI PEQATAANEQ Islandip tigummisaajunnaarluni tamakkiisumik imminut oqar tussaaffigilerneranit ukiut 100-nngortorsiorlugit nalliuttorsiutigineqarnerani Inatsisartut Siulittaasuat peqataa voq. Islandimi Inatsisartut Altingip oqaluttuarisaa nermi, tassalu ukioq 930-miilli ataatsimiittarfigisimasaani, Thingvellirimi nalliuttorsiortoqarpoq. Thingvellirimi oqalugiartut tassaapput Althingip Siulittaasua Steingrímur J. Sigfússon, Islandip præsidentia Guðni Th. Jóhannesson, Ministeriuneq Katrín Jakobsdóttir, partiit ataasiakkaat siulittaasui kiisalu Danmarkimit aallartitatut Folketingip Siulittaasua Pia Kjærsgård. Danskit Is landimiullu ukiut 100-t matuma siorna, Islandimik namminiilivilluni naalagaaffinngortitsisumik, naalagaaffiit suleqatigiinnissaannut inatsimmik atsioqatigiissuteqarnerat eqqissisimasumik ataqqeqatigiiffiusumillu pisimasoq oqalugiaatini saqqummiunneqartuni erseqqissaatigineqarpoq. Inatsisartut Siulittaasuata siulittaasoqatini Islandimi Inatsisartut Siulittaasuat Steingrímur J. Sigfússon pilluaqquaa inuiaallu Islandimiut tamaasa pilluaqqutillugit. Ukiut 100-t matuma siorna pisimasup takutippaa, qanoq nunat marluk imminnut ataqqeqatigiillutik, akunnerminni pitsaasumik attaveqatigiinnerminnik attassiinnarlutik tamarmillu tamakkiisumik imminnut oqartussaaffiginerannik namminersornerannillu isumannaarisumik isumaqatigiissuteqarsinnaasut. 21

22 KAPITALI 2 Siulittaasoq Lars-Emil Johansen allaffimmini norskit Danmarkimi aallartitarisimasaannik Ingvard Havnenimik ulloq 12. april ataatsimeeqateqarpoq. 22

23 KAPITALI 2 Hans Enoksen (PN) ulloq 15. maj Inatsisartut Siulittaasuattut nutaatut qinerneqarpoq. 23

24 KAPITALI 2 Siulittaasoq Hans Enoksen allaffimmini Qeqertarsuup Atuarfiani 9. klassenit ulloq 23. maj pulaarneqartoq. Atuartut Inatsisartunut pulaartut. 24

25 KAPITALI 2 Siulittaasoq Hans Enoksen allaffimmini Naajaani, Niisip Atuarfiani atuartunit ulloq 25. maj pulaarneqarpoq. Atuartut Inatsisartunut pulaartut. 25

26 KAPITALI 2 Islandip namminiilerneranit imminullu oqartussaaffigilerneranit ukiut 100-nngortorsiorlugit, Thingvellirimi ulloq 18. juli nalliuttorsiornermi Inatsisartut Siulittaasuat Hans Enoksen peqataavoq. Assimik piginnittoq: Skrifstofa Alþingis Altinget. 26

27 KAPITALI 2 ULLOQ 3. OKTOBER: INATSISARTUT SIULITTAA- SUAT QINIGAARLAAQ Vivian Motzfeldt (S) ulloq 3. oktober Inatsisartut Siulit taasuattut qinerneqarpoq. Sioqqullugu Inatsisartunut Siulittaasuusimasup Hans Enoksenip (PN) Siulittaasup allaffiani Siulittaasutut atuuffik tunniuppaa Siulittaasorlu nutaaq pilluaqqullugu. Partii Naleqqap Inatsisartut ataatsimiinnerisa aallartinnissaa sioqqutilaarlugu Naalakkersuisoqatigiinnit tunuarnerata nassatarisaanik Inatsisartut Siulittaasussaannik nutaamik qinersisoqarpoq. ULLOQ 30. OKTOBER: NUNANI AVANNARLERNI INATSISARTUNUT SIULITTAASUT ATAATSIMEE- QATIGIINNERAT Inatsisartut Siulittaasuat nunani avannarlerni Inatsisartunut Siulittaasut ataatsimeeqatigiinneranni peqataavoq. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata Norgemi, Oslomi, ulluni oktober katersuunneranut atatillugu ataatsimiittoqarpoq. Nunani avannarlerni Inatsisartunut Siulittaasut, Norgemit, Sverigemit, Finlandimit, Islandimit, Danmarkimit, Savalimmiunit, Ålandimit Kalaallit Nunaannillu aallartitaqarfigineqartumik ataatsimiinneranni Tatiginninneq Innuttaasut naalakkersuinermik sulialinnik naalakkersuinikkullu ingerlatsiviusunik tatiginninnerat, pingaartumik nunani namminerni Inatsisartunik pingaarnertut qulequtaritinneqarpoq. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata katersuunneranut atatillugu Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiannut ilaasortat, nunani avannarlerni Naalakkersuisunut ilaasortat kiisalu Inatsisartunut Siulittaasut ileqquusut malillugit Kong Harald Tallimaat Dronning Sonjalu qaaqqusisoralugit, Norgemi kunngikkormiunut ullup qeqqasiutinik nereqatigiinnermut qaaqqusaapput. Tamatuma kingorna norskit Inatsisartuini, Stortingimi qaffasissumik inissisimassut ataatsimiinnerannik Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata 70-issaanik katersuunnera ammarneqarpoq, tamatumani ilaatigut qarasaasianut attaveqaatitigut isumannaallisaaneq, nunat avannarliit akornanni killiligaanngitsumik nuttarsinnaaneq inatsisiliornikkullu suleqatigiinneq oqallisigineqarlutik. Inatsisartut Siulittaasuat tamatuma saniatigut Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannut Siulittaa su tut ataat simiinnernut arlalinnut peqataavoq, ilaatigut Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiannut Siulittaa soqarfik, Suleqatigiinnermut Naalakkersuiusut kiisalu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannut Siulit taasoqarfik ataatsimeeqatigisarlugit, taamaalillunilu nu natta attaveqarfiinik suleqatigisaanillu atuuttunik patajaallisaalluni. ULLOQ 4. DECEMBER: ISLANDIP GENERALKON- SULIANIK KIISALU NUNAT AVANNARLIIT KILLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIANNI ALLATTAANER- MIK ATAATSIMEEQATEQARNEQ Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffianni allattaaneq, Sigurdur Ólafsson, Nunat Avannarliit Killiit siunnersuisoqatigiiffianni ukioq suliffiusussaq aggersoq pillugu Siunnersuisoqatigiiffimmut Siulittaasuusumik, Vivian Motzfeldtimik oqaloqatiginnikkiartorluni Nuummiippoq. Tamatuma saniatigut Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannut Siulittaasoq allattaanerlu Islandip Generalkonsulianik, Skafti Jónssonimik ilisimatitseqatigiiffiusumik ataatsimeeqateqarput, tamatumani pisussat aggersut pillugit illua tungeriilluni paasissutisseeqatigiittoqarluni. 27

28 KAPITALI 2 Ulloq 3. oktober Vivian Motzfeldt (S) Inatsisartut Siulittaasuattut nutaatut qinerneqarpoq. Inatsisartut Siulittaasuattut tunuartumit Hans Enoksenimit (PN) tikilluaqquneqarlunilu pilluaqquneqarpoq. 28

29 KAPITALI 2 Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata, ulluni oktober katersuunneranut atatillugu Inatsisartut Siulittaasuat Vivian Motzfeldt Stortingimi Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiat sinnerlugu oqalugiarpoq. 29

30 KAPITALI 2 Nunani avannarlerni Inatsisartunut Siulittaasut, Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata Oslomi katersuunneranut atatillugu, ulloq 30. oktober ataatsimiinnerat. Saamerlermiit talerpimmut: Lagtingip Siulittaasua Páll á Reynatúgvu, Folketingip Siulittaasua Pia Kjærsgaard, Sverigemi Riksdagip Siulittaasua Åsa Lindestam, Ålandimi Lagtingip Siulittaasua Gun-Mari Lindholm, Stortingip Siulittaasua Tone Wilhelmsen Trøen, Inatsisartut Siulittaasuat Vivian Motzfeldt, Altingip Siulittaasua Steingrímur J. Sigfússon. Assiliisoq: Morten Brakestad, Stortinget. 30

31 KAPITALI 2 Siulittaasoq Vivian Motzfeldt Islandip Generalkonsulianik, Skafti Jónssonimik (talerperleq) kiisalu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuis oqatigiiffianni allattaanermik, Sigurdur Olafssonimik ulloq 4. december ataatsimeeqateqartoq. 31

32 KAPITALI XX 3 Inatsisartut Siulittaasoqarfiat

33 SIULITTAASOQARFIMMUT ILAASORTAT JANUAR Inatsisartut Siulittaasuat Ateq Lars-Emil Johansen (napparsimalluni sulinngiffeqartoq) Partii Siumut Siulittaasup tullia siulleq Mimi Karlsen (Siulittaasuugallartoq) Inuit Ataqatigiit Siulittaasup tulliata aappaa Ineqi Kielsen Siumut Siulittaasup tulliata pingajuat Debora Kleist Inuit Ataqatigiit Siulittaasup tulliata sisamaat Anthon Frederiksen Partii Naleraq SIULITTAASOQARFIMMUT ILAASORTAT 15. JANUAR 24. APRIL Ateq Partii Inatsisartut Siulittaasuat Lars-Emil Johansen Siumut Siulittaasup tullia siulleq Mimi Karlsen Inuit Ataqatigiit Siulittaasup tulliata aappaa Ineqi Kielsen Siumut Siulittaasup tulliata pingajuat Debora Kleist Inuit Ataqatigiit Siulittaasup tulliata sisamaat Anthon Frederiksen Partii Naleraq SIULITTAASOQARFIMMUT ILAASORTAT 15. MAJ 3. OKTOBER Ateq Partii Inatsisartut Siulittaasuat Hans Enoksen Partii Naleraq Siulittaasup tullia siulleq Mimi Karlsen Inuit Ataqatigiit Siulittaasup tulliata aappaa Jess Svane Siumut Siulittaasup tulliata pingajuat Randi V. Evaldsen Demokraatit Siulittaasup tulliata sisamaat Nikkulaat Jeremiassen Siumut 33

34 KAPITALI 3 SIULITTAASOQARFIMMUT ILAASORTAT 3. OKTOBER 6. NOVEMBER Ateq Partii Inatsisartut Siulittaasuat Vivian Motzfeldt Siumut Siulittaasup tullia siulleq Mimi Karlsen Inuit Ataqatigiit Siulittaasup tulliata aappaa Randi V. Evaldsen Demokraatit Siulittaasup tulliata pingajuat Jess Svane Siumut Siulittaasup tulliata sisamaat Hans Enoksen Partii Naleraq SIULITTAASOQARFIMMUT ILAASORTAT 6. NOVEMBER 31. DECEMBER Ateq Partii Inatsisartut Siulittaasuat Vivian Motzfeldt Siumut Siulittaasup tullia siulleq Mimi Karlsen Inuit Ataqatigiit Siulittaasup tulliata aappaa Randi V. Evaldsen Demokraatit Siulittaasup tulliata pingajuat Jess Svane Siumut Siulittaasup tulliata sisamaat Peter Olsen Inuit Ataqatigiit SIULITTAASOQARFIK PILLUGU Inatsisartut Suleriaasianni 3 naapertorlugu nutaamik qinersi nerup kingorna aammalu Inatsisartut ukiuat aallartikkaangat Inatsisartut siulittaasuannik siulittaasullu tulliinik sisamanik Inatsisartut Siulittaasoqarfiannut ilaasortassanik Inatsisartut qinersisarput. Inatsisartut Siulittaasoqarfiat Inat sisartut sinnerlugit avammut Inatsisartunullu sin niisuuvoq aam malu Inatsisartut ataatsi miin nissaasa nalinginnaasumillu su leriaasiisa pilersaarusiorneqarnerat aaqqissuunneqarnerallu isumagisaralugit. Siulittaasoqarfiup suliassai pingaartumik tassaapput Inatsisartut ataatsimiinnissaannik pilersaarusiorneq ingerlatsinerlu. Naalakkersuinikkut sulinerup pitsaanerulersinneqarnissaa siuarsarneqarnissaalu siunertaralugit Inatsisartut ataatsimiinnerinik Siulittaasoqarfik ingerlaavartumik nalilersuisarpoq. 34 ina.gl/siulittaasoqarfik

35 KAPITALI 3 Piffissami 15. majimiit 3. oktoberip tungaanut Inatsisartut Siulittaasoqarfiat: Siulittaasup tulliata aappaa Jess Svane, Siulittaasup tullia siulleq Mimi Karlsen, Siulittaasoq Hans Enoksen, Siulittaasup tulliata pingajuat Randi Vestergaard Evaldsen kiisalu Siulittaasup tulliata sisamaat Nikkulaat Jeremiassen (saamerlermiit talerpimmut). 35

36 KAPITALI 3 Piffissami 6. novemberimiit Inatsisartut Siulittaasoqarfiat: Siulittaasup tullia siulleq Mimi Karlsen, Siulittaasup tulliata pingajuat Jess Svane, Siulittaasoq Vivian Motzfeldt, Siulittaasup tulliata sisamaat Peter Olsen, Siulittaasup tulliata aappaa Randi Vestergaard Evaldsen (saamerlermiit talerpimmut). 36

37 KAPITALI 3 SIULITTAASOQARFIMMI AALLUTAT Angalanerit Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu ) 1) 3 3 1) 1) 2 1 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri ) naatsorsorneqanngillat ANGALANERIT Ulloq Sumiiffik Siunertaq London/Edinburgh Paasisassarsiorluni angalaneq PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Siulittaasoqarfik, London/Edinburghimi Tuluit Nunaanni, Londonimi parlamentimut paasisassarsiorluni pulaarneq kiisalu Edinburghimut paasisassarsiorluni angalaneq Edinburghimi nittaattorsuulluni anorersuarnera pissutigalugu aqqutaani taamaatinneqartariaqarsimasoq Siulittaasoqarfik kiisalu Folketingip Siulittaasoqarfia, Nuummi Attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliap ataatsimiinnera ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata ataatsimiititaliai Nuummi Nunat Avannarliiit Siunnersuisoqatigiiffiata ataatsimiititaliaasa 150-inik peqataasoqarlutik siullerpaamik Kalaallit Nunaanni ataatsimiinneranni Siulittaasoqarfik Inatsisartut sinnerlugit qaaqqusisuuvoq 37

38 KAPITALI 3 ULLUT FEBRUAR: SIULITTAASOQARFIUP LONDONIMUT AAMMA EDINBURGHIMUT PAASI- SASSARSIORLUNI ANGALANERA Tuluit Nunaanni EU-mi ilaasortaajunnaarnissap taasissutigineqarnissaa oqallisigineqalermalli, Kalaallit Nunaata taamani EF-iusimasumit ilaasortaajunnaarnerata, tamannalu pillugu Kalaallit Nunaanni misilittagarineqartut tusagaqar figinissaat nunani tamalaani tusagassiorfinnit assorsuaq soqutigineqalersimavoq, tassami Europami suleqatigiiffik pilersinneqarmalli tassanngaaniit Kalaallit Nunaat nunani kisiartaalluni ilaasortaajunnaarnikuusimammat. Tamanna pillugu kiisalu Tuluit Nunaanni inatsisartunit aallartitanik Inatsisartuni tikeraartoqarnissamut atatillugu Brexit, suliallu taassuma killiffia tusagaqarfiginerujumallugu Tuluit Nunaannut paasisassarsiorluni angalanissaq Siulittaasoqarfimmit toqqarneqarpoq, tamatumani Kalaallit Nunaata EU-mi aningaasaqarnikkut soqutigisai annertuut isumaqatigiissutaalu aamma aalisarnikkut isumaqatigiissutit pingaarutillit Brexit pillugu isumaqatigiinniarnerni qanimut malittarineqartut eqqarsaatigalugit. Ilaatigullu Inatsisartut Siulittaasuata Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatiigiiffianni Siulittaasutut, Brexitimut atatillugu atlantikumi inatsisartoqarnikkut suleqatigiissinnaaneq pillugu NAKS-imi oqallisigineqartunik ilisimasaqarnera aallaavigalugu. Soorluttaaq Inatsisartoqarfittaarsinnaaneq suli Siulittaasoqarfimmit naalakkersuinikkut oqallisigineqartoq, taamaammat Edinburghimi inatsisartoqarfik paasisassarsiorluni angalanermi alakkagassatut ilanngunneqarpoq. Taamaalilluni Siulittaasoqarfiup Tuliut Nunaannut tikeraarneranut Brexit, atlantikumi inatsisartoqarnikkut suleqatigiiffiliorsinnaaneq kiisalu Inatsisartoqarfiliornissamut isumassarsianik pissarsiniarnissaq tunngaviutinneqarput. Londonimiilli Edinburghimut angalanissaq persertorsuulluni anorersuarmat taamaatinneqarpoq. ULLUT AUGUST: NUNAT AVANNARLIIT SIUN NERSUISOQATIGIIFFIATA ATAATSIMIITITA- LIAASA ATAATSIMIINNERANNI PEQATAASUNUT 150-IUSUNUT SIULITTAASOQARFIK QAAQQUSI- SUU VOQ Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata 1952-imi pilersinneqarnerata kingorna Siunnersuisoqatigiiffik aatsaat tamarmiulluni Kalaallit Nunaanni katersuuppoq. Inatsisartut Siulittaasoqarfiata aaqqissuussinermi qaaqqusisuusup nunanit avannarlernit nunanillu namminersorfiusunit tamanit inatsisartunut ilaasortanik Nuummi tikeraartitsisuunini nuannaarutigaa. Tamanna Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata nunat avannarliit pingaarnertut illoqarfiini tamani ataatsimiinnernik taakkuninnga ingerlatsinissamik siunertaqarneranik tunngaveqarpoq. Ataatsimiinnerit ulluni 12. aamma 13. september ingerlanneqarput, tamatumani parteeqatigiikkaarluni ataatsimiinnerit, isumasioqatigiinnerit ataatsimullu ataatsimiinnerit ingerlanneqarlutik. Nuummi ataatsimiinnermi silaannaap allanngoriartornera Issittorlu qulequtaritinneqarput, soorluttaaq suliassaqarfiit Kalaallit Nunaannut tunngassuteqartut, ilaatigut Nakuusa pillugu suleqatigiinneq, Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik Illersuiniaqatigiiffik MIO, Ilinniartitaanermut Pilersaarut 2018 kiisalu NAPA-p meeqqanut inuusuttunullu suliniutai pillugit isumasioqatigiissitsinerit ingerlanneqarput. Qulequttat allat tassaapput Issittumi takornariaqarneq, attaveqarneq kiisalu silaannaap allanngo riartornera. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata Nuummi ataatsimiinneri Inatsisartut Siulittaasoqarfiat qaaqqusisoralugu Katuami nereqatigiinnermik naggaserneqarput. 38

39 KAPITALI 3 ULLUT AUGUST: TULUIT NUNAANNI INAT- SISARTUNIT AALLARTITANIK TIKERAARTOQAR- NEQ Siulittaasoqarfik Tuluit Nunaanni inatsisartunit aallartitanik Issittumi pissutsinik sammisaqartunik tikeraartoqarpoq. Aallartitat siulittaasuat Siulittaasoqarfiup tuluit inatsisartuinut tikeraarnerani Siulittaasoqarfimmit naapillatiarneqarsimavoq. Aallartitat Issittumi pissutsit sammivaat siornatigullu Kalaallit Nunaanniin ngi saannarsimallutik. Aallartitat inatsisartoqarnikkut sulineq, naalakkersuinikkut pissutsit atuuttut pillugit paasissutissanik paarlaasseqatigiinnissaq siunertaralugu Siulittaasoqarfimmik naapitsiumasimapput. Kalaallit inuia qatigiit kiisalu aatsitassarsiornermi aalisarnermilu inuussutissarsiornikkut ineriartortitsineq tusagaqarfigiumanerullugit Nuummi avataanilu ingerlatsivinnut suliffeqarfinnullu assigiinngitsunut pulaarput. ULLUT AUGUST: FOLKETINGIMI SIULIT- TAASOQARFIK PEQATIGALUGU ATTAVEQATIGIIN- NERMUT ATAATSIMIITITALIAP ATAATSIMIINNERA Siulittaasoqarfiup Folkertingillu siulittaasoqarfiata akornanni Attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliaq ukiumoortumik, Kalaallit Nunaanni Danmarkimilu paarlakaajaallugit pisartumik ataatsimiittarpoq. Attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliaq 2018-imi Qeqertarsuup tunuani ataatsimiittussaassimagaluarpoq, Folketingilli siulittaasoqarfiani ataat simiinnissanut ullorsiutip allanngortinneqarsimaneranik pissuteqartumik ataatsimiinnerit Nuummut nuunneqartariaqarsimapput. Attaveqatigiinnermut ataatsimiititaliap ataatsimiinnerini nunani namminerni inatsisartoqarnikkut sulinermi pissutsit pillugit oqallisiginnittoqarlunilu ilisimatitseqatigiittoqartarpoq, soorluttaaq nunani naalakkersuinikkut pissutsit killiffiat pillugu Attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliami ilisimatitseqatigiittoqartartoq. Tullianik ataatsimiinnissaq Danmarkimi august 2019-imi pissaaq, tassani Folketingip siulittaasoqarfia qaaqqusisuussalluni. 39

40 KAPITALI 3 Siulittaasoqarfik ulluni 26. aamma 27. februar Londonimi tuluit inatsisartoqarfiannut paasisassarsiorluni tikeraarpoq. Ilaatigut Lord Boswell of Aynho, Overhusimut ilaasortaasoq, Overhusimilu EU pillugu ataatsimiititaliamut siulittaasoq Siulittaa soqarfimmit ataatsimeeqatigineqarpoq. 40

41 KAPITALI 3 Assimi takuneqarsinnaapput (saamerlermiit talerpimmut) The Lord Jay af Ewelme, Ineqi Kielsen, Mimi Karlsen, Lord Boswell af Aynho, Anthon Frederiksen, Debora Kleist kiisalu The Lord Cromwell. 41

42 KAPITALI 3 Siulittaasoqarfiup Folketingillu Attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliaat ulluni august ataatsimiittoq. Assimi takuneqarsinnaapput (saamerlermiit talerpimmut) Mimi Karlsen, Hans Enoksen Inatsisartut Siulittaasuat, Pia Kjærsgaard Folketingip Siulittaasua, Jess Svane kiisalu Leif Mikkelsen. 42

43 KAPITALI 3 Attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliaq suliffeqarfinnik assigiinngitsunik alakkarterinermut aamma atorneqarpoq. Assimi takuneqarsinnaapput attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliamut ilaasortat Pinngortitaleriffimmut pulaartut. 43

44 KAPITALI 3 Attaveqatigiinnermut Ataatsimiititaliaq Ilisimatusarfimmut pulaartoq. 44

45 KAPITALI 3 Folketingip Siulittaasoqarfia Inatsisartullu Siulittaasoqarfiat aamma Nuup kangerluani angalaarunneqarput. 45

46 KAPITALI XX 4 Inatsisartut katitigaanerat 46

47 ILAASORTAT AGGUATAARNEQARNERAT Partii Siumut Inuit Ataqatigiit Demokraatit Partii Naleraq Atassut Suliqatigiissitsisut Nunatta Qitornai Attaviitsoq Katillugit Ilaasortat agguataagaanerisa allanngorarnera allannguinerillu ullui nalunaarsuummi takuneqarsinnaapput. ILAASORTAT AGGUATAARNEQARNERAT Inatsisartut 31-nik, ukiunut sisamanut qinigaasartunik ilaasortaqarput. Taasinerit tamarmiusut inernerisa naatsorsornerini partiinut qinigassanngortittunullu taasinerit ataatsimut naatsorsorneqassapput. Tamatuma kingorna ilaasortaaffiit agguataarneqassapput d Hondtip periaasia malillugu, tassa partiit ataasiakkaat, kattusseqatigiit ataasiakkaat kisimiillutillu qinigassanngortittut ataasiakkaat taasisaasa katinneri 1-imik, 2-mik, 3-mik ilaasortaasinnaasut amerlassusaat tikillugu agguartiterneqassapput. Siulliulluni ilaasortanngussaaq partii, kattusseqatigiit imaluunniit kisimiilluni qinigassanngortittoq amerlanerpaanit taagorneqarsimasoq, tulliulluni ilaasortanngussalluni partii, kattusseqatigiit imaluunniit kisimiilluni qinigassanngortittoq, amerlanerpaanit taaguunneqarsimasumit tul liul luni taaguunneqarsimasoq, taa malu pisoqaqattaassaaq ilaasortaaffissat tamakkernissaasa tungaannut. Ilaasortaaffiit partiimit kattusseqatigiiffimmilluunniit ilaasor taaffigineqalersussat partiip kattusseqatigiiffiulluunniit qinigassanngortitaanut agguarneqassapput siulliulluni ilaasortaasussanngorlugu qinigassanngortitaq amerlanerpaanit taagorneqarsimasoq, tulliulluni ilaasortanngussalluni partii, kattusseqatigiit imaluunniit kisimiilluni qinigassanngortittoq, amerlanerpaanit taaguunneqarsimasumit tulliulluni taaguunneqarsimasoq, taamalu pisoqaqattaassaaq ilaasortaaffissat tamakkernissaasa tungaannut. 47

48 KAPITALI 4 SULINNGIFFEQARALLARNERIT NAJUUTINNGIKKALLARNERILLU Ateq Piffissaq Piffissaq Piffissaq Piffissaq Piffissaq SIUMUT Doris J. Jensen Erik Jensen Herman Berthelsen Karl-Kristian Kruse Lars-Emil Johansen Nikkulaat Jeremiassen Simon Simonsen Suka K. Frederiksean Vivian Motzfeldt INUIT ATAQATIGIIT Agathe Fontain Mimi Karlsen Stine Egede DEMOKRAATIT Niels Thomsen Randi V. Evaldsen PARTII NALERAQ Hans Enoksen Pele Broberg ATASSUT Aqqalu Jerimiassen Siverth K. Heilmann NUNATTA QITORNAI Aleqa Hammond Vittus Qujaukitsoq SULIQATIGIISSITSISUT ATTAVIITSOQ Henrik Fleicher Michael Rosing

49 KAPITALI 4 SINNIISUT Ateq Piffissaq Piffissaq Piffissaq SIUMUT Jens Danielsen Jens-Erik Kirkegaard Jess Svane Mala Høy Kuko Nikkulaat Jeremiassen Vivian Motzfeldt INUIT ATAQATIGIIT Villy Olsvig DEMOKRAATIT PARTII NALERAQ Emanuel Nuko Henrik Fleischer ATASSUT Aqqaluk Heilmann Bentiaraq Ottosen NUNATTA QITORNAI SULIQATIGIISSITSISUT ATTAVIITSOQ 1) Siulittaasup napparsimalluni sulinngiffeqarnera ulloq aallartippoq SINNIISUSSAT SULINNGIFFEQARNERLU Inatsisartunut ilaasortaq Inatsisartunit tunuarumalluni qinnuteqaateqarpat Inatsisartut aalajangissavaat qinnuteqaat akuerineqassanersoq. Tamannali piffissani ataatsimiin nerit avataanni Inatsisartut Siulittaasoqarfiannit aalaja ngerneqassaaq. Inatsisartunut ilaasortaq peqqiilliornerminik, naartunerminik erninerminilluunniit, inuussutissarsiutiminik assigisaanilluunniit pingaarutilimmik pissuteqarluni Inatsisartunit sulinngiffeqarallarumalluni qinnuteqarpat Inatsisartut Siulittaasoqarfiata aalajangissavaa qinnuteqaat akuerineqarsinnaanersoq. Aammattaaq Inatsisartunut ilaasortat Naalakkersuisunut ilaasortatut atuuffimminnik isumaginninnissamik kissaateqartut sulinngiffe- 49

50 KAPITALI 4 qarnissaat Siulittaasoqarfimmit akuerineqarsinnaavoq. Naalakkersuisunut ilaasortaq peqqiilliornini allamilluunniit pingaarutilimmik pissuteqartumik sulinngiffeqarnissamik qinnuteqarpat Naalakkersuisut Siulittaasuata aalajangissavaa qinnuteqaat akuerineqarsinnaanersoq. Naalakkersuisut Siulittaasuat sulinngiffeqarnissamik nammineq kissaateqarpat tamanna Inatsisartunit akuerineqaqqaartariaqarpoq. Inatsisartunut ilaasortaq oqartussaassusiiagaappat, ilaasortaanerminit tunuarpat, toquppat, sulinngiffeqarallarnissaminut akuerineqarpat imaluunniit pissutissaqavilluni ataatsimeeqataasinnaajunnaarpat sinniisussaa Inatsisartut ataatsimiinnerinut peqataajartoqqullugu ataatsimiigiaqquneqassaaq. Tamanna aamma pisassaaq Inatsisartunut ilaasortap qinigaasinnaanerminik annaasaqarneranik Inatsisartut aalajangiigaangata. Ilaasortaq sulinngiffeqarallareersimalluni imaluunniit pissutissaqavilluni ataatsimeeqataanngikkallareerluni Inatsisartunut ilaasortatut sulileqqippat sinniisussaa tunuassaaq. Sinniisussaq tassaavoq inuk qinerneqartut allassimaffianni inummut Inatsisartunut isertumut kingullermut tullin nguullu ni amerlanerpaanit taaneqarsimasoq. PARTIIMUT ALLAMUT NUUNNEQ IMALUUNNIIT INATSISARTUNUT ILAASORTAAJUNNAARNEQ (ILAASORTAANERMIK ATORUNNAARSITSINEQ) Ateq Ulloq Henrik Fleischer Attaviitsoq Ilaasortanngorneq / Partiimut allamut nuunneq / Ilaasortaajunnaarneq Henrik Fleischer Siumumut ilaasortanngorneq Michael Rosing 1.1. Attaviitsoq Michael Rosing Partii nutaaq, Suleqatigiissitsisut Sara Olsvig Inatsisartunut ilaasortaajunnaarneq ILAASORTAQ PARTIIMUT ALLAMUT NUUPPAT Inatsisartunut qinigaareeraanni qinigaaneq inummut atassaaq, partiimut taasinerit aqqutigalugit tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit qinigaasoqarsimagaluarpalluunniit. Piffissap qinigaaffiup ingerlanerani ilaasortaq par tiimut allamut nuuppat imaluunniit attaviitsunngorpat qinigaaneq attatiinnarneqassaaq pineqartorlu Inatsisartunut ilaasortaaginnarluni. Qinigaq partiimut allamut nuut toq piffissap ilaani peqataanngippat qinigassanngortittup parteereqqaa gaa sinniisussamik qinerneqartut allassimaffianni allassimasumik aggersaassaaq. 50

51 KAPITALI 4 Ukiakkut ataatsimiinnermi ullut ataatsimiiffiit aappaat 4. oktober

52 KAPITALI 4 ULLOQ 24. APRIL 2018-IMI QINERSINEQ SIOQQULLUGU INATSISARTUNUT ILAASORTAT Siumut Lars-Emil Johansen Kim Kielsen Anders Olsen Ineqi Kielsen Jens Immanuelsen Jens-Erik Kirkegaard Jess Svane Knud Kristiansen Laura Táunâjik Mala Høy Kuko Martha Lund Olsen Nikkulaat Jeremiassen Demokraatit Vivian Motzfeldt Justus Hansen Nivi Olsen Randi Vestergaard Evaldsen 52

53 KAPITALI 4 Inuit Ataqatigiit Aaja Chemnitz Larsen Aqqaluaq B. Egede Bendt B. Kristiansen Debora Kleist Hans Aronsen Kelly Berthelsen Múte Bourup Egede Mimi Karlsen Peter Olsen Sara Olsvig Villy Olsvig Partii Naleraq Suleqatigiissitsisut Anthon Frederiksen Henrik Fleischer Per Rosing- Petersen Michael Rosing ina.gl/medlemmer 53

54 KAPITALI DECEMBER 2018 INATSISARTUNUT ILAASORTAT Siumut Vivian Motzfeldt Kim Kielsen Anders Olsen Doris J. Jensen Henrik Fleischer Jens Danielsen Jess Svane Karl-Kristian Kruse Laura Táunâjik Simon Simonsen Demokraatit Justus Hansen Malene Vahl Rasmussen Niels Thomsen Nivi Olsen Randi Vestergaard Evaldsen Steen Lynge 54

55 KAPITALI 4 Inuit Ataqatigiit Aqqa Samuelsen Aqqaluaq B. Egede Múte Bourup Egede Mikivsuk Thomassen Mimi Karlsen Peter Olsen Atassut Sofia Geisler Stine Egede Aqqaluk Heilmann Bentiaraq Ottosen Partii Naleraq Nunatta Qitornai Suleqatigiissitsisut Hans Enoksen Jens Napaattooq Pele Broberg Aleqa Hammond Tillie Martinussen ina.gl/medlemmer 55

56 5 Immikkut pisut

57 IMMIKKUT PISUT PILLUGIT TAKUSSUTISSIAQ Ulloq Pisoq Peqataasut Unnuk Kulturisiorfik Pisoq tamanut ammavoq Inatsisartunut Qinersineq Pisoq tamanut ammavoq Inissitsiterfiusumik ataatsimiinneq Inatsisartut Isumasioqatigiinneq Inatsisartunut ilaasortat Kunngikkormiutut ataqqinassusilik Kunngissaq Frederik 50-liivoq Tikeraaartut ataatsimiinnerlu Folketinngimi Kalaallit Nunaannut ataatsimiititaliaq Tikeraaartut ataatsimiinnerlu Tuluit Nunaanni Inatsisartunit aallartitat Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiani ataatsimiititaliat ataatsimiinneri Nunanut Avannarlernut Killernut ullorititaq Pisoq tamanut ammavoq Ukiakkut ataatsimiinneq Inatsisartut Inatsisartut Siulittaasoqarfiat aamma Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni ataatsimiititaliat ULLOQ 2O. JANUAR: UNNUK KULTURISIORFIK Inatsisartut 2001-imili unnuk kulturisiorfimmi tamanit takuniarneqarsinnaalerput, taamaalillutik innuttaasut Inatsisartut paasisaqarfiginissaannut periarfissaqalerlutik. 57

58 KAPITALI 5 Ulloq 20. januar: Unnuk kulturisiorfimmut atatillugu Inatsisartoqarfik tamanut ammavoq. 58

59 KAPITALI 5 Inuit katillugit 136-it unnuk kulturisiorfimmi nalorsitsaarinermut peqataapput. 59

60 KAPITALI 5 Inatsisartut Siulittaasuat inatsisartuni sulineq pillugu ilisimatitsivoq. 60

61 KAPITALI 5 Pulaartut amerlasuut oqaluttarfimmik misileerusupput. 61

62 KAPITALI 5 ULLOQ 24. APRIL: INATSISARTUNUT QINERSINEQ Inatsisartunut qinersineq ulloq 24. april ingerlanneqarpoq imatullu inerneqarluni: Partii Taasinerit % Ilaasortat Atassut ,9 % 2 Demokraatit ,5 % 6 Inuit Ataqatigiit ,5 % 8 Nunatta Qitornai ,4 % 1 Partii Naleraq ,4 % 3 Siumut ,2 % 10 Suleqatigiissitsisut ,1 % 1 Kisitsisit qitiusut Qinersineq 2018 Qinersineq 2014 Allannguut Taasisinnaatitaasut Taasinerit Allaffigineqarsimanngitsut Atorsinnaanngitsut Atorsinnaasut katillugit Taasiartortut procentinngorlugit 71,9 % 72,9 % - 1,0 % INATSISARTUNUT QINERSINEQ Inatsisartunut qinersineq Inatsisartut Inatsisaannik nr. 9, 31. oktober 1996-meersumik, Inatsisartut Inatsisaannik nr. 10, 30. oktober 1998-imeersumik allanngortinneqarsimasumik tunngaveqarpoq. Inatsisartunut qinersineq ukiut sisamakkarlugit pisarpoq. Qinigaaffiup atuuffia ullormit qiner sivimmit atuutilertarpoq. Naalakkersuisut siulittaa suata qinersineq nalunaarutigisarpaa ullorlu qinersivissaq aalajangertarlugu. 62

63 KAPITALI 5 Inatsisartunut qinersineq ulloq 24. april ingerlanneqarpoq. Assiliisoq: Leiff Josefsen. 63

64 KAPITALI 5 ULLOQ 15. MAJ: INISSITSITERFIUSUMIK ATAAT- SI MIINNEQ Inatsisartunut sivisunerpaamik ilaasortaasimasup Hans Enoksenip Inatsisartunut qinigaarlaat ulloq 15. maj inissitsiterfiusumik ataatsimiinnermut aggersarpai. ULLOQ 17. MAJ: INATSISARTUNUT ILAASORTA- NUT ISUMASIOQATIGIISITSINEQ Inatsisartut Allattoqarfiat Inatsisartuni sulineq pillugu Inatsisartunut ilaasortanut isumasioqatigiissitsivoq. Isumasioqatigiinneq qinersinerup kingorna ingerlanneqarpoq pingaartumillu ilaasortanut nutaamik qinigaarlaanut sammitinneqarluni. Isumasioqatigiinnermi Inatsisartuni sulineq, pingaartumillu Inatsisartut ataatsimiittarneri, ataatsimiititaliani sulineq kiisalu aningaasanut inatsisissamik suliaqartarneq sammineqarput; aammattaarli ulluinnarni sulinermut attuumassutillit oqaluuserineqarput, matumani ilaatigut qarasaasiarsorneq, aningaasarsiaqartitaaneq kiisalu Inatsisartut sinnerlugit avammut kiinnertarneq. ULLOQ 26. MAJ: ATAQQINARTORSUAQ KRON- PRINS FREDERIK 50-ILIILLUNI INUUISSIORTOQ Ataqqinartorsuaq Kronprins Frederik 50-iliilluni inuuissiornermini Inatsisartunit kiisalu Naalakkersuisunit pilluaqquneqarpoq. ULLOQ 15. AUGUST: FOLKETINNGIMI KALAAL- LIT NUNAANNUT ATAATSIMIITITALIAP ATAATSI- MEEQATIGINEQARNERA Folketingip Kalaallit Nunaannut Tunngasunut Ataatsimiititaliaa ilaatigut Nuummut, Uummannamut, Ilulissanullu angalanerminut atatillugu Inatsisartunut ilaasortanik persuarsiorfiunngitsumik ataatsimeeqateqarpoq. Ilaatigut Kalaallit Nunaanni aatsitassarsiorsinnaanermi Kinamiunik sulisoqarsinnaaneq, ilinniartitaanikkut periusissiaq, mittarfiliortiternerit kiisalu Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiit katigigaanerisa allanngoriartornerata nassataanik aningaasaqarnikkut unammilligassaalerumaartut tusagaqarfiginissaat Kalaallit Nunaannut Tunnngasunut Ataatsimiititaliamit soqutigineqarput. Qaqqap sisoornerata kinguneranik ulloq 17. juni 2017-imi tassaarsuaqarnerani danskit illersornissaqarfiata Nuugaatsiami innuttaasunut ikiuigasuarnera pillugu qujassuteqarnissamut periarfissaq Inatsisartunut ilaasortanit atorneqarpoq. 25. AUGUST: TULUIT NUNAANNI INATSISARTUNIT AALLARTITANIK ATAATSIMEEQATEQARNEQ Inatsisartut Siulittaasoqarfiat Tuluit Nunaanni inatsisartut ilaannit aallartitanik, All Party Parliamentary Group for the Polar Regionsimit (partiinit tamanit issittoq pillugu inatsisartutigut suleqatigiissitamik) tikeraartoqarpoq. Aaallartitat piffissami august Kalaallit Nunaanni paasisassarsiorlutik angalapput, tamatumani ilaatigut Nuuk, Ilulissat, Qeqertarsuaq Ilimanarlu tikinneqarlutik. Siullertut angalanermi siunertaavoq unammilligassat periarfissallu Kalaallit Nunaannut atuuttut annerusumik tusagaqarfiginissaat, aappaattullu Kalaallit Nunaata Tuluit Nunaatalu akornanni siunissami attaveqatigiissinnaaneq pillugu Inatsisartut kalaallit tuluillu akornanni oqaloqatigiinnernik aallartitsinissaq. Aallartitat Nuumminnerminni Siulittaasoqarfimmit ullup qeqqasiutinik nereqatigiilluni ataatsimeeqatigiinnermut qaaqquneqarput, tassani kalaallit namminiilivinnissamik sulissuteqarnerat Tuluit Nunaanni inatsisartunut ilaasortanit tusagaqarfigiumaneqarluni. 64

65 KAPITALI 5 ULLOQ SEPTEMBER: NUNAT AVANNARLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIATA ATAATSIMIITITA- LIAASA NUUMMI ATAATSIMIINNERI Ataatsimiititaliat ataatsimiinnerisa nunani avannarlerni illoqarfiit pingaarnersaanni tamani ingerlanneqartarnissaannik Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiannit kissaateqarneq tunngavigalugu Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat september 2018-imi siullermeertumik Nuummi ataatsimiititaliaminik ataatsimiisitsivoq. Ataatsimiinnerit nunanit avannarlernit tamanit Inatsisartunit atorfilittanillu 150-iusunit peqataaffigineqarlutik ingerlanneqarput. Siulittaasoqarfik Inatsisartut sinnerlugit pisup taas suma ingerlanneqarnerani qaaqqusisuuvoq. ULLOQ 3. OKTOBER: APRIILIMI QINERSINERUP KINGORNA NALINGINNAASUMIK ATAATSIMIIN- NEQ SIULLEQ INATSISARTULLU UKIUAT NUTAAQ Suleriaatsimi 38 malillugu Inatsisartut ukiuat nutaaq septembarimi tallimanngornerit aappaanni aallartittarpoq imi Inatsisartut ukiuata aallartinnissaa septembarimi tallimanngornerit pingajuannut kinguartinneqarpoq, Inatsisartulli ataatsimiinnissaat sioqqutilaarlugu Naalakkersuisoqatigiinnik allannguineq pissutigalugu pingasunngornermut ulloq 3. oktobarimut kinguarteqqinneqarluni. 23. SEPTEMBER: NUNA AVANNARLIIT KILLIIT ULLUAT Naalakkersuisut Katuaq kiisalu NAPA suleqatigalugit Nunanut Avannarlernut Killernut ulloritinneqartoq Nuummi Kulturikkut illorsuarmi aaqqissuuppaat. Nunat Avannarliit Killiit takukkit, tusaakkit ussikkillu aaqqissuussinermi qulequtaritinneqarpoq, tamatumani ilaatigut nipilersortoqarpoq, isiginnaagassianik takutitsisoqarpoq, eqqumiitsulianik saqqummersitsisoqarpoq nerisassianillu immikkuullarissunik tamulugassiisoqarluni. Tamanna iluatsillugu Inatsisartut Siulittaasuat aaqqissuussinermi oqalugiarnermini Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannik, siunertaanik suliaanillu ilisarititsivoq. 65

66 KAPITALI 5 Inissitsiterfiusumik ataatsimiinneq ulloq 15. maj. 66

67 KAPITALI 5 Qinersinerup kingorna Inatsisartunut ilaasortat isumasoqatigiipput. Isumasioqatigiinneq 17. maj ingerlanneqarpoq. 67

68 KAPITALI 5 Ulloq 26. maj kunngikkormiutut ataqqinassusillip Kunngissaq Frederiup 50-iliilluni inuuvissiorneranut atatillugu Naalakkersuisut Inatsisartullu uummammik pisumik pilluaqqusipput. 68

69 KAPITALI 5 Folketingip Kalaallit Nunaannut tunngassutillit pillugit ataatsimiititaliaa ilaasortanik ataatsimeeqateqariartorluni ulloq 15. august Inatsisartunut tikeraarpoq. 69

70 KAPITALI 5 Kalaallit Nunaannut Attuumassutillit pillugit Ataatsimiititaliap ilaatigut soqutigaa Kalaallit Nunaanni aatsitassarsiornermut atatillugu Kinamiut sulisorineqarsinnaaneranut periarfissat, ilinniartitaanermut periusissiaq, mittarfiliortitsernerit kiisalu Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiit katitigaanerisa allanngoriartornerata kinguneranik aningaasatigut unammilligassat. 70

71 KAPITALI 5 Tuluit Nunaata Inatsisartuinit aallartitat ulloq 25. august tikeraartut Inatsisartut Siulittaasoqarfiata ataatsimeeqatigai. 71

72 KAPITALI 5 Inatsisartut Siulittaasuata Hans Enoksenip Tuluit Nunaannit aallartitat Inatsisartut ataatsimiittarfiannut takornarniartippai. 72

73 KAPITALI 5 Ulloq 23. september Nunat Avannarliit Killiit ulluannut atatillugu Inatsisartut siulittaasuat Hans Enoksen Katuami oqalugiarpoq. Aaqqissuussineq Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata kaammattuutitut alajangersagaa nr. 4, 2008-meersoq, Nunat Avannarliit Killiit ulloqartinneqarnissaannik siunertaqartoq tunngavigalugu ingerlanneqarpoq. Nunani avannarlerni killerni oqaluttuarisaaneq kulturillu ersersinneqarnissaat Nunat Avannarliit Killiit Ulluannik siunertaavoq, kiisalu nunani avannarlerni killerni ataqatigiissutut misiginerup malunnartinneqarnissaa, nunallu akornanni suleqatigiinnerup sakkortusarneqarnissaa. 73

74 KAPITALI 5 Ukiakkut ataatsimiinneq ulloq 3. oktober aallartippoq. 74

75 KAPITALI 5 Jens Gustav Levisenip ammaanersiornermut atatillugu Ulloq qaavoq erinarsorpaa. 75

76 KAPITALI XX5 EQQAANIUT Ulloq 16. januar siorngatigut Landsrådimut kiisalu Inatsisartunut ilaasortaasimasumut Peter Lars Gerhard Godtfredsenimut eqqaaniaavoq: Arfininngornermi ulloq 13. januar 2018 siusinnerusukkut Landsrådimut Inatsisartunullu ilaasortaasimasoq Peter Lars Gerhardt Godtfredsen toqukkut qimaguppoq, 84-inik ukioqarluni. Lars, nunatta Landsrådiinut 1974-imiit ilaasortaaqatigisimasara, eqqaamajuassavara. Taamanikkut Landsrådimut ilaasortanngorpoq Hendrik Nielsen peqatigalugu, Johan Knudsenimut Jørgen Poulsenimullu, 1974-imi helikopterip nakkarnerani ajunaartunut, sinniisussatut. Lars Godtfredsen 1975-imi qinigaaqqippoq, Namminersornerulernerullu eqqunneqarnerata kingorna Inatsisartunut Atassut sinnerlugu qinigaaqqilluni, ilaasortaallunilu 1981-imi nammineq pissuteqarluni tunuarnissami tungaanut. Lars Narsarmiuuvoq, maskinalerisutut ilinniarsimalluni ukiorpassuarnilu nunatsinni sulinermik inuussutissarsiutillit kattuffianni taamanikkut GAS-imik taaguuteqartumi timitalimmik suleqataasimalluni, ukiorpassuarni Narsami immikkoortortami siulittaasutut ukiunilu pingasuni siulersuisuunernut ilaasortatut. Lars ukiorpassuarni Narsami innaallagissiorfimmi sulisimavoq Narsamilu peqatigiiffeqarnermi ilisimaneqarluarluni. Lars piniartorsuusimasup Andreas Godtfredsenip erneraa namminerlu aamma pinerrarissuulluni. Narsami kommunalbestyrelsimut ilaasortaasimavortaaq, piffissallu ilaani borgmesterip tulliatut atuussimalluni. Eqqaaneqarnera ataqqineqartuuli. 76

77 KAPITALI 5XX EQQAANIUT Ulloq 18. februar Inatsisartut siulitaasuat Hans Pavia Egede-mut imatut eqqaaniaavoq: Hans Pavia Egede 1954-imi decembarip ulluisa pingajuanni Nuummi inuusoq, ataasinngornermi januaarip ulluisa 15-ianni 2018 toqukkut qimaguppoq. Hans Pavia niuernermik ilinniarnini naammassillugu 1973-imi soraarummeerpoq, tamatumalu kingorna 1979-imi kukkunersiuinermik suliffeqarfik kalaallinit pigineqartoq siullerpaaq Nuuk Revisionsfirma Aps 1979-imi pilersillugu. Kukkunersiuinermik suliffeqarfik 1985-imi allanngortinneqarpoq Egede og Brøns A/S-inngorluni. Hans Paviap tamatuma saniatigut Anders Brøns peqatigalugu Polar Seafood 1984-imi pilersippaa. Hans Pavia qinigaaffinni arlalinni Nuummi kommunalbestyrelsimut Atassut sinnerlugu ilaasortaavoq 2008-mi partii qimallugu Inuit Ataqatigiinnut ilaasortanngornermi tungaanut. Hans Pavia taamatuttaaq qinigaaffimmi 1991-imiit 1995-imut Akulliit Partiiat sinnerlugu Inatsisartunut ilaasortaavoq. Hans Pavia siulersuisunut ilaasortaaffippassuaqarsimavoq, taakkununnga ilaallutik Polar Seafood Danmark A/S, Polar Seafood Trawl A/S aamma Polar Fisk Upernavik ApS. Taamatuttaaq Egede og Brøns A/S-imi, Avataasiutinik Piginneqatigiiffiit Kattuffianni Team Greenlandimilu siulersuisunut ilaasortaasimavoq. Hans Pavia Egede svenskit kunngikkormiut nersornaasiuttagaannik Ridder af Nordstjerneorden af 1. klassimik, inunnut Sverigemut svenskilluunniit soqutigisaannut iluaqutaasunik suliaqarsimasunut tunniunneqartartumik, nersornaaserneqarsimavortaaq. Hans Pavia ukiuni 23-ni Sverigep pisortatigoortumik sinniisaatut akissarsiaqanngitsumik generalkonsulitut aamma atuussimavoq. Hans Pavia aamma eqqaamaneqassaaq inuusunnermini arsallaqqissutut, soorunami illoqarfiup asaqisami timersoqatigiiffia NÛK sinnerlugu. Eqqaaneqarnera ataqqinartuuli

78 KAPITALI XX5 EQQAANIUT Ulloq 15. februar Kunngikkormiutut ataqqinassusilik Prins Henrik pillugu Inatsisartut siulittaasuata eqqaaniaanera: Kunngikkormiutut ataqqinassusillip Prins Henrikip Fredensborg Slottimi ilaquttani qaninnerit najortigalugit eqqissilluni anerningersimaneranik nutaarsiassaq aliasuutigeqisannik tusarpara. Nunatsinnit Prins Henrik ilisimavarput inuttut tukkusuutut, kulturimik soqutigisalittut inuttullu silappaarissutut, pisortatigoortumik tikeraarnerni namminerluinnaq soqutigisani aallaavigalugit iliuuseqarnissaminut tunuarsimanngisaannartutut, taamalu pissuseqarnermigut aaqqissuussinerit qeratavallaalaarsinnaasut nuannernerulersittarlugit. Inuiaqatigiinni qaffasissumik appasissumillu inissisimasunut kissalaartumik ilakkuminartumillu attaveqartarmigut inuusuttuniit utoqqarsuarnut alutorsartittarsimavai imiit Dronningip Prins Henrikillu pisortatigoortumik tikeraarnerpassuini Prins Henrik qanittumik misigisaqarfigisarsimavara puigugassaanngitsunik. Nunatta Prins Henrikimik naapitsinera siulleq 1970-imi pivoq, Tasiilamut taamanikkut Ammassaliusumut tikeraarmat. Nunatsinni kulturi pinngortitallu tipaatsunnartui minnerunngitsumik nerisasserisuutut soqutigisaanut pinngortitap tunniussinnaasai Prins Henrikip qamannga annertuumik soqutigisarisimavai. Taamaattumik aamma takornartaaneq ajorpoq pisortatigoortumik tikeraarnerni nerisasserinikkut misigisassat, nammineq nerisassiortarneranut pinngortitap ukiullu qanoq ilinerata tunniussinnaasai, aqqusaarneqaraangata. Prins Henrikip nunatta annersaa tikeraarsimavaa nunalu ilisimallualersimallugu. Nunatsinni sumulluunniit pigaangami nunatsinni kulturi ujartortarpaa, soorlu aamma qimagunneranut atatillugu eqqaaniaaterpassuit takutikkaat nunatsinni eqqumiitsuliornermik soqutiginninnera qanoq annertutigisimanersoq. Namminerlu oqaasiliortarnermigut assersuutigalugu kaffemik i Uummannaq og dansemik i Upernavik aamma takutissimavaa nunatsinni kulturi iserfigilluarsimallugu inooriaaserpullu paasilluarsimallugu imi Prins Henrikip 70-iliineranut atatillugu taamanikkut Inatsisartut Siulittaasorisaata Jonathan Motzfeldtip Kunngikkormiutut Ataqqinassusilik Prins Henrik nunarput sinnerlugu tunissutitut Tunup avannarpasissortaani qeqertamut inoqanngitsumut atsiunneqarpoq. Qeqertaq pineqartoq 1905-imi ilisimasassarsiortunit franskinit/belgiamiunit nunap assinganut nalunaarsorneqaqqaarpoq taaguuserneqarluni Ile de France (Frankrigip Qeqertaa). Qeqertap pineqartup aqqa Prins Henrikip inuuissorneranut atatillugu allanngortinneqarpoq Qeqertaq Prins Henrikimik ateqalersillugu imi kunngikkormiut nunatsinnut pisortatigoortumik tikeraarnerat Prins Henrikip kisimiilluni ingerlattariaqarsimavaa, Dronningi seeqqulunnini pissutigalugu angerlartariaqarsimammat. Angalanermi tassani kujataani Nanortalimmiit avannaani Pituffimmut Prinsip angalaneranut peqataavunga. Angalanermi tassani nunatta Prins Henrik iluamik ilisarisimalerpaa, qularnanngilarlu Prins Henrikip angalanermi tassani, Dronningi sanilerinagu ingerlattariaqarsimasamini, aamma nunarput ilisimaarillualersimassagaa. Prins Henrikip taamatut inissisimasarneranut atatillugu pissusissamisoorpoq Prins Henrik pillugu Philippe V. DespIacesip atuakkiaani Skæbne forpligter (Inuunermi piumaartussat pisussaaffiliipput) Prins Henrik matuminnga issuassallugu: Imminut piumaartussanut tunniukkama, uummatiga tusarnaarpara, tassanngaanniillu tipaatsunneq takkuppoq Issuaaneq 78

79 KAPITALI 5XX prinsip nammineq qarnganeersoq, qularnanngitsumillu Kunngikkormiutut Ataqqinassusilittut Prins Henrikitut inissisimalernermini suliassarpassuarmini akuttunngitsumik nammineq misigisarsimasaa ilisarisarsimasaalu. Prins Henrikip taalliaanit toqqakkanit: Tarnimi tungujortut-nit taalliaa Kalaallit Nunaannut pigititaq Prins Henrikip nunatsinnik qanoq misigisaqarsimaneranik kusanarnerpaamik ersersitsivoq. Ilumut Kalaallit Nunaat ikinngummik kunngikkormiumik kunngikkormiunilu immikkut malunnaatilimmik annaasaqarpoq. Kunngikkormiutut ataqqinassusillip Prins Henrikip eqqaaneqarnera ataqqinartuuli

80 KAPITALI XX5 EQQAANIUT Ulloq 10. juli Inatsisartut siulittaasuat Inatsisartunut ilaasortaasimasoq Hans Pavia Rosing pillugu imatut eqqaaniaavoq: Inatsisartunut ilaasortaasimasoq Hans Pavia Rosing ulloq 9. juli. Hans-Pavia Rosing ulloq 12. april 1983-imit ulloq 5. juni 1984-imut Inatsisartunut ilaasortaavoq, tamatumanilu ilaatigut Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamut siulittaasuulluni. Tamatuma saniatigut 1986-imit 1987-imut Aningaasaqarnermut Naalakkersuisuuvoq. Hans-Pavia Rosing ukiuni arlalissuarni Folketingimi aamma politikeriuvoq, tassani Siumut sinnerlugu imi ilaasortaalluni socialdemokratillu gruppiannik suleqateqarluni. Folketingimi ilaatigut Kalaallit Nunaanni Inatsisinut Ataatsimiititaliamut siulittaasuuvoq amerikamiullu Pituffimmi radarimut atatillugu rakettinut illersuusiornissamik pilersaarutaannut akerliulluni. Tamatuma saniatigut Inuit Circumpular Conferencemut siullersaalluni 1980-imi siulittaasunngorpoq, taamatullu atuulluni 1986 tikillugu. Tamanna sioqqullugu World Council of Indigenous Peoplemik (nunat inoqqaavisa nunarsuarmi siunnersuisoqatigiiffiat) pilersitseqataavoq, tassanilu siulersuisunut imi ilaasortaalluni. Taamaalillunilu Kalaallit Nunaanni, Canadami Alaskamilu Inuit katersortinnissaat assut pingaartillugu suliniutigaa. Qalasersuup eqqaani sumiiffinnut oqartussaalernissamut Danmarkip siusinaarluni piumasaqarnissaata eqqumaffigineqarnissaa oqariartuutigisimavaa. Hans-Pavia Rosing danskit tuluillu oqaasiinik nutserisutut (translatør) ilinniarsimavoq nunatsinnilu siullersaalluni IT-mik ilinniagaqarluni. Tamatuma saniatigut Danmarks Radiomi KNR-imilu namminersortutut aallakaatitassiortarpoq imi sølvimik Nersornaaserneqarpoq. Inuiaqatigiinnut tupinnaannartumik sulerusussuseqarluni piumassuseqarlunilu iliuuseqarsimanini nunatsinni kulturikkut suliniuteqarnermigut aamma ersersinneqartoq ilisarnaatigigaa taamani Inatsisar tunut Siulittaasuusup Jonathan Motzfeldtip oqaatigaa. Danmarkimi erinarsoqatigiinnut MIK-ikkunnut ukiorpassuarni aaqqissuisutut pisortaavoq angalanerannilu nunatsinni kulturimik ilisarititsisarluni. Erinarsoqatigiit N.I.P.E. pilersitseqataaf figai ukiorpassuarnilu siulittaasuuffigalugit. Kiisalu Danmarkimi kalaallit peqatigiiffianni ilaasortaavoq, tamatumanilu Danmarkimi kalaallit peqatigiiffiisa kattunnissaannut aallarnisaanermut peqataalluni. Atuuffini assigiinngitsorpassuit aqqutigalugit kulturitta ilisimaneqalernissaanut sinniisuulluarpoq. Inuk nunaminik nunaqqatiminillu ukiorpassuarni sullissilluni assut ataqqisaasoq akornatsinniikkunnaarpoq. Hans-Pavia Rosing 70-inik ukioqalerpoq. Nulia ilaqutaalu eqqarsaatitsinni najorpavut. Eqqaaneqarnera ataqqinartuuli. 80

81 KAPITALI 5XX EQQAANIUT Ulloq 3. august Inatsisartut Siulittaasuat Inatsisartunut ilaasortaasimasumut Uusaqqak Qujaukitsumut eqqaaniummik uuminnga oqaaseqarpoq: Inatsisartuni ilaasortaasimasoq Uusaqqak Qujaukitsoq sisamanngorneq augustip ulluisa aappaanni 70-inik ukioqarluni toqukkut qimaguppoq. Uusaqqak Qujaukitsoq piniartumit Qujaukitsoq Qujaukitsoq-mit aamma nulianit Eqilana-mit ernerineqartoq 1948-imi Uummannami (Dundas) februaarip ulluisa qulinganni inunngorpoq. Amerikamiut sakkutooqarfiat allineqartussanngormat ilaqutariit 1953-imi Qaanaamiit ilaqutariit allat 30-t peqatigalugit pinngitsaalisaallutik nuutsinneqarput. Uusaqqak 1971-imiit 1975-imut aamma Kommunalbestyrelsimut ilaasortaasimasoq kiisalu 1979-imiit 1984-imut borgmesterimut siullertut tulliusimasoq, naggueqatigiit Qaanaameersut pinngitsaalisaallutik nuutsitaaneranni naapertuilluarnermik anguniaqarluartuuvoq. Qaanaami naggueqatigiit peqatigiiffiata, Hingitaq 53, siulittaasuattut Qaanaami Kommunalbestyrelse suleqatigalugu Danmarkip naalagaaffianut suliassaq, Thule-sagen-imik taaneqartartoq, imi aallartippaa. Ataatsimiititaliap misissuisuutitap piniakkat ikilinerat pissutigalugit namminneq kajumissutsiminnik nuussimasut nalunaarutigereeraalu Danmarkip naalagaaffia akisussaasuunissaminut pinngitsuutinneqarpoq, taamaakkaluartoq Hingitaq 53-imut ilaasortat isumaqataanngillat taamaalillutillu 1997-imi suliassamik nutaamik aallartitseqqipput. Uusaqqak Qujaukitsup naggueqatigiit Qaanaarmiut nunap inoqqaavisut pisinnaatitaaffimmik imminnut utertinneqarnissaannik sorsuutigisaa allamut saariasaarpoq, tassami Østre Landsretip naggueqatigiit Qaanaarmiut Peqatigiiffiat taperserpaa taamaalillutillu taakku 1999-imi taarsiivigineqartussanngortinneqarput. Taamaattorli Østre Landsretip Qaanaarmiut sumiiffimmut oqartussaaffiginninnissaannik tapersinngilai, taamaattumik Qaanaarmiut peqatigiiffiata Uusaqqak siut toralugu inerniliussaq Højesteretimut suliareqqitassanngortitsissutigaa. Ukioq taanna Danmarkip naalagaaffiata aamma USA-p Uummannap eqqaata Kalaallit Nunaannut uterteqqinneqarnissaa pillugu isumaqatiginninniarnerit aallartippaat taavalu pinngitsaalisaalluni nuutsitaanermit ukiut 50-it qaangiuttut 2003-mi Uummannap eqqaa naggueqatigiinnut Qaanaarmiunut uterteqqinneqarpoq. Tamatuma saniatigut Uusaqqaap piniartoqatimi atugaasa pitsanngorsaavigineqarnissaat sulissutigiuartuuaa, tamannalu ilaatigut Europami puisit amii pilugit paasititsiniaaqataanermigut takutippaa. Hamburgimi, Frankfurtimi, Parisimi, Londonimi, Bruxellesimi aamma Haagimi 1983-imi ulluni qulini paasititsiniaasoqarpoq, taamanikkullu kalaallit aallartitaasa kalaallit piniartuisa pisuussutinik uumassusilinnik nungusaataanngitsumik atuinerat oqaluttuaraat. Inuit piniartutut kulturiat pisuussutinillu uumassusilinnik atorluaanerat nunarsuarmiut allat tusassagaat Uusaqqaap ersarissumik oqariartuutigaa, tamannalu Uusaqqaap ataqqinartumik suliaraa. Matuma qulaani suliniutit aamma suliniutit allarpassuit pissutigalugit Uusaqqak Namminersorlutik Oqartussat nersornaasiuttaagaannik sølviusumik, Nersornaat sølviusoq, 2016-imi nersornaaserneqarpoq. Ilaatigut innuttaasut pisinnaatitaaffimmik sorsuutiginninnerannut peqataanermigut aamma innuttaasut qulaatiinnarlugit aalajangertarnerit kinguneqartinneqartariaqarnerannik eqqumaffiginneqqusilluni siuttuunermigut. Nulia, qitornai ilaqutaalu misiginneqatigingaarpakka. Uusaqqak Qujaukitsup eqqaaneqarnera ataqqinartuuli

82 6 Nersornaat 82

83 NERSORNAASERNEQARTUT Kuultiusumik Nersornaaserneqartut Tunniunneqarpoq Vera Leth Sølviusumik Nersornaaserneqartut Tunniunneqarpoq Julius Jeremiassen 4.6. Henning Sloth Pedersen Malik Høegh NERSORNAAT PILLUGU Namminersorlutik Oqartussat ner sornaasiuttagaat Nersornaat 1989-imi Namminersornerullutik Oqartussat ukiut qulinngorlugit nalliuttorsiornerannut atatillugu pilersinneqarpoq. Saqqarmiu Namminersorlutik Oqartussat nersornaasiuttagaasa akimanersaraat, saqqarmiulu Kalaallit Nunaannut piffissami sivisuumi annertuumillu nersortarialimmik sullissisimasunut tunniunneqarsinnaavoq, taak kununnga ilaapput kalaallit oqaasii, kulturiat isigineqarnerallu. Inatsi sartut Siulittaasoqarfiat saqqarmiuliinissamik aalajangiisartuuvoq. Nersornaat sølviusoq kuultiusorluunniit tunniunneqartarpoq. Saq qarmiu kuultiusoq ukiumut annerpaamik ataasiarluni nersornaasiunneqartassaaq. Saqqarmiu sølviu soq ukiumut amerlanerpaamik tallimariarluni nersornaasiunneqartassaaq. Immikkorluinnaq pisoqartillugu Siulittaasoqarfik amerlanerusunik nersornaasiisinnaavoq. ina.gl/nersornaat 83

84 KAPITALI 6 Vera Leth februar 1997-imiit sivisuumik tunniusimalluni Kalaallit Nunaanni Ombudsmanditut suliaqarsimanini pillugu Hans Egedep illuani ulloq 22. juni kuultiusumik Nersornaaserneqarpoq. 84

85 KAPITALI 6 Aalisartoq/piniartoq Kangaatsiaq Kommuniusimasumilu siulittaasuusimasoq Julius Jeremiassen, aalisarnikkut Niaqornaarsummilu najukkami naalakkersuinikkut inuussutissarssiornikkullu piffissami sivisuumi tunniusimalluni iliuuserisimasani pillugit nersuiniutitut Niaqornaarsummi ulloq 4. juni sølviusumik Nersornaaserneqarpoq. 85

86 KAPITALI 6 Henning Sloth Pedersen nunap immikkoortuani nakorsaanertut piffissami sivisuumi tunniusimalluni sulisimaneranut nersuiniutitut Nuummi Hans Egedep illuani ulloq 22. juni sølviusumik nersornaaserneqarpoq. 86

87 KAPITALI 6 Malik Høegh Kalaallit Nunatta nipilersornikkut oqaluttuassartaani nutaanerusumi oqaluttuariassaanikkut malunnnaatilimmik iliuuseqarsimaneranut nersuiniutitut Nuummi Hans Egedep illuani ulloq 22. juni sølviusumik nersornaaserneqarpoq. 87

88 KAPITALI 6 NERSORNAAT PILLUGU AALAJANGERSAKKAT 1 Saqqarmioq taaguuteqarpoq Nersornaat. 2 Saqqarmiup ilusaa ilanngussami takuneqarsin naavoq. Saqqarmioq danskit saqqarmiuasut ningaliusatut imusatut siilikimik aappaluttumik qaqortumillu imusamik attanneqarpoq. Siiliki aappaluttoq qaqortorlu imusaq kalaallit erfalasuattut ilusiligaavoq. 3 Saqqarmioq Inatsisartut Siulittaasoqarfianit tunniuneqartarpoq. Tunniussisoqartinnagu Naa lakkersuisut tusarniarneqassapput. Inassute qaat apeqqutaatinnagu tunniussisoqarsinnaavoq. Siulittaasoqarfiup Inatsisartunut imaluunniit Naalakkersuisunut ilaasortaq tunniussinissamut pisinnaatissinnaavaa. 4 Saqqarmioq danskisut nunamiluunniit allamiutut in nuttaassusilinnut Kalaallit Nunaat pillugu, tamatu ma nittaaq kalaallit oqaasii, piorsarsimassusiat, isi gi neqarnerallu pillugu sivisuumik annertuumillu ner sor tarialimmik suliniuteqarsimasunut tunniunneqarsinnaavoq. 5 Nersornaat kuultiusoq ima luunniit sølviusoq tunniunneqartarpoq. qassaaq, sølviusorli utertinneqassanani. Kuultiusoq utertinneqanngippat Siulittaasoqarfiup aalajangiineratigut taarsiissuteqarnissamik piumasaqartoqarsinnaavoq. Saqqarmiumut ilaliullugu saqqarmiumik tunineqartoq alla gartamik uppernarsaammik tunisissaaq. Allagartaq uppernarsaat tunniussinermut tun ngavilersuummik imaqarsinnaavoq. Allagartaq uppernar saat Inatsisartut Siulittaasuannit atsiorneqassaaq. 6 Kinaluunniit saqqarmiumik tigusisoq tunineqarsinnaannginnermut pissutsinik iliuuseqarsimappat, Siulittaasoqarfiup aalajangersaaneratigut saqqarmioq tassannga arsaarinnissutigineqarsinnaavoq. 7 Saqqarmioq immikkut akue rineqarnani atorne qarsinnaa voq imaluunniit danskit nunanilu alla miut saqqarmiui peqatigalugit atorneqarsinnaalluni. Saqqarmioq sakissap saamiatungaani atorneqassaaq, tamanna pillugu aamma takuuk kunngikkormiut pinnersaatit atorneqartarneri pillugu ilitsersuutaat. Taamaalilluni Inatsisartut Siulittaasoqarfianni akuerineqarpoq: Nuuk, ulloq 8. marts 2010 Nersornaat kuultiusoq ukiumut annerpaamik ataasiarluni tunniunneqartarpoq. Nersornaat sølviusoq anner paamik ukiumut tallimariar luni tunniunneqartarpoq. Pissutsini immikkut ittuni taamatut amerlassusiliineq Siulittaasoqarfimmit sanioqqunneqarsinnaavoq. Josef Motzfeldt Inatsisartut Siulittaasuat / Ellen Kolby Chemnitz Allattaaneq Saqqarmioq kuultiusoq tigu sisup toqunerani utertinne- 88

89 KAPITALI 6 Nersornaat kuultiusoq kiisalu sølviusoq. 89

90 7 37 naapertorlugu apeqqutit 90

91 37 NAAPERTORLUGU APEQQUTIT AMERLUSSUSAANNIK TAKUSSUTISSIAQ Partii Siumut Inuit Ataqatigiit Demokraatit Partii Naleraq Atassut Suleqatigiissitsisut Partii Inuit Attaviitsoq Katillugit NAAPERTORLUGU APEQQUTIT PILLUGIT Inatsisartut Suleriaasianni 37 naa pertorlugu pisortat suliassaa taat pillugit Naalakkersuisunut apeqquteqarluni ilaasortaq paasissutissinneqarsinnaavoq. Apeqqut allaganngorlugu Inatsisartut Siulittaasuannut saqqummiun neqassaaq, taassumalu apeqqut agguaanneqareerpat Inatsisartunut nalunaarutigissavaa. Apeqqut naatsumik erseqqissumillu ilusilerneqassaaq aamma tunngavilersuutitaqassalluni. ina.gl/apeqqutit 91

92 8 Inatsisartut pillugit inatsisit

93 INATSISARTUT INATSISARTULLU ATUUFFII INATSISIKKUT MALERUAGASSIUGAAPPUT Inatsisit attuumassuteqartut matuma kinguliani nalunaarsorneqarput Danmarkip naalagaaffiata inatsisai tunngaviusut 5. juni 1953-imeersut Namminersorneq pillugu inatsit nr. 473, 12. juni 2009-meersoq Inatsisartut Suleriaasiat 12. maj 2010-meersoq, 22. september 2011-imi, 29. maj 2012-imi, 28. maj 2015-imi kiisalu 1. juni 2016-imi allanngortinneqartoq Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 26, 18. november 2010-meersoq, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 12, 29. november 2013-imeersukkut kiisalu Inatsisartut inatsisaatigut nr. 30, 9. december 2015-imeersukkut allanngortinneqartoq Naalakkersuinikkut sulinermut aningaasatigut tapiissute qartarneq pillugu Inatsisartut inatsisaat nr. 1, 31. maj 2001-imeersoq, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 11, 15. april 2003-meersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 1, 12. maj 2005-imeersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 8, 1. juni 2006-imeersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 16, 3. december 2009-meersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 25, 18. novemberr 2010-meersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 4, 3. juni 2015-imeersukkut, kiisalu Inatsisartut inatsisaatigut nr. 25, 17. november 2017-imeersukkut allanngortinneqartoq Inatsisartunut Naalakkersuisunullu il.il. ilaasortat ani ngaasarsiaqartitaanerat il.il. pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 22, 18. december 2003-meersoq, Inatsisartut inatsisaatigut nr marts 2006-imeersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 8, 1. juni 2006-imeersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 2, 15. april 2011-meersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 3, 3. Juni 2015-imeersukkut, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 10, 6. juni 2016-imeersukkut kiisalu Inatsisartut inatsisaatigut nr. 42, 23. november 2017-imeersukkut allanngortinneqartoq Naalakkersuinikkut ingerlatsisut partiit naatsorsuutaa sa tamanut saqqummiunneqartarneri pillugit Inatsisartut inat si saat nr. 15, 22. november 2011-meersoq Namminersornerullutik Oqartussat missingersuutaat pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 8, 29. oktober 1999-imeersoq, kingullermik Inatsisartut inatsisaatigut nr. 26, 28. november 2016-imeersukkut allanngortinneqartoq. ( attatiinnarneqartut eqqaassanngikkaanni inatsimmik ulloq 31. december 2017-imi atorunnaarsitsineq.) Kommunit Namminersorlutillu Oqartussat missingersuutaat naatsorsuutaallu pillugit Inatsisartut Inatsisaat nr. 26, 28. november 2016-imeersoq Naalakkersuinut ilaasortat akisussaanerat pillugu Inatsisartut inatsisaat nr. 6, 13. maj 1993-imeersoq, Inatsisartut inatsisaatigut nr. 16, 22. november 2011-meersukkut allanngortinneqartoq ina.gl/inatsisiliornerit 93

94 9 Inatsisartut Ombudsmandiat

95 INATSISARTUT OMBUDSMANDIAT Ombudsmandeqarfik kommunit aamma Namminersorlutik Oqartussat meeqqanik inuusuttunillu sumiginnagaasimasunik paaqqinniffiutaani assigiinngitsuni sisamani, utoqqarnik paaqqinniffinni kiisalu meeqqanik inersimasunillu innarluutilinnik paaqqinniffinni Nuummiittuni, Tasiilamiittuni, Qaanaamiittuni Qaqortumiittunilu misissuinernik 2018-imi ingerlatsivoq. -tamatumunnga peqatigitillugu Ombudsmandeqarfiup 2018-imi misissuinerit pillugit nalunaaru siat naammassiniariartut tamanut saqqummiuttalerpai. Ombudsmandeqarfiup Qaanaami aamma Tasiilami taakkualu nunaqarfiini paasisitsiniaajutigaluni ilitsersuilluni angalanerit 2018-imi ingerlappai. Tamatumani siunertaq tassaavoq Ombudsmandimik ilisimasaqarnerup siammarterneqarnissaa naammagittaal liuuteqarnissamullu periarfissanik ilitsersuineq. Angalanerit taakku sinerissami illoqarfinnut nunaqarfinnullu ilitsersuilluni angalasarnernut siullernut Ombudsmandip 2016-imi aallarnigaanut naggasiutaapput. Ombudsmandi pillugu inatsimmi 11-kkut aalajangersarneqarpoq Ombudsmandi ilaatigut inatsisini Inatsisartunit akuerineqartuni amigaateqartoqarneranik paasisaqaruni Inatsisartunut Naalakkersuisunullu tamanna pillugu nalunaaruteqartassasoq. Ombudsmandi 2018-imi marloriarluni taamatut nalunaaruteqarpoq. Ombudsmandi pillugu inatsimmi 23-kkut aalajangersarneqarpoq Ombudsmandi Inatsisartut Inatsisinut Ataatsimiititaliaannut tamatumunngalu peqatigitillugu Naalakkersuisunut imaluunniit kommunalbestyrelsimut nalunaaruteqartassasoq. Ombudsmandi 2018-imi ataasiarluni taamatut nalunaaruteqarpoq. INATSISARTUT OMBUDSMANDIAT PILLUGU Ombudsmandi Inatsisartunit qinerneqartarpoq, Kalaallillu Nunaanni Namminersorlutik Oqartussat kommunillu ataanni pisortat ingerlatsiviisa inatsiseqartitsinermik atuuttumik ingerlatsinermiluunniit ileqqorissaarnermik unioq qutitsinani ingerlatsinerannik nakkutilliineq ilaatigut suliassaralugu. Ombudsmandi Nuummi allaffeqarfeqarpoq. Ombudsmandi ingerlatani allallu pillugit ukiumoortumik nalunaaruteqartarpoq, taanna Inatsisartunut nassiunneqartarpoq Ombudsmandillu nittartagaatigut tamanut saqqummiunneqartarluni. Ukiumoor tumik nalunaarut ilaatigut suliat nalinginnaasumik soqutiginaatillit saniatigut allaaserisanik ajornartorsiutinut assigiinngitsunut Ombudsmandip ukiumi nalunaarusiuunneqartumi tassani sammisimasaanut tunngasunik aamma imaqartarpoq. ombudsmand.gl 95

96 10 Ataatsimiinnerit

97 Ukiaanerani ataatsimiinnermi ulloq 28. november, ullut ataatsimiiffiit 35-issaanni nalunaaquttap akkunnera Naalakkersuisumik apersuiffik. 97

98 INATSISARTUT ATAATSIMIITTARNERANNIK TAKUSSUTISSIAQ UPA: Upernaakkut ataatsimiinneq KAPITALI 10 Inatsisartut ataatsimiinneranni sulineq IIA (I) 2014 UPA 2014 UKA 2014 Piffisaq Ullut ataatsimiiffiit Nal. akunn. inersuarmi ataatsimiifiusut 1) Akunnerit Naalakkersuisunut apersuiffiit Immikkoortut ilanngusat tamarmik Ina. Naal. Ina. Naal. Ina. Naal. Inatsisissatut siunnersuutit taakunaannga akuersissutigineqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga itigartitsissutigineqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) 1) 1) 1) 1) Aalajangiiffigisassatut siunnersuutit taakunaannga akuersissutigineqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga itigartitsissutigineqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) 1) 1) 1) 1) Appequteqaat aallaavigalugu oqallisissiat taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) 1) 1) 1) 1) Nassuiaatit nalunaarusiallu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannit taakunaannga akuersissutigineqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga itigartitsissutigineqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) 1) 1) 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) naatsorsorneqanngillat 98

99 KAPITALI 10 UKA: Ukiaanerani ataatsimiinneq IA: Inissitsiterfiusumik ataatsimiinneq IIA: Immikkut ittumik ataatsimiinneq IA 2014 IIA (II) 2014 UPA 2015 UKA ) 1) UPA Ina. Naal. Ina. Naal. Ina. Naal. Ina. Naal ) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) Ina. Naal ) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) ) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) ) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) ) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 13 1) 1) 1) 1) ) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1 0 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 1) 99

100 KAPITALI 10 INATSISARTUT ATAATSIMIITTARNERANNIK TAKUSSUTISSIAQ Inatsisartut ataatsimiinneranni sulineq UKA 2016 UPA 2017 UKA 2017 Piffisaq Ullut ataatsimiiffiit Nal. akunn. inersuarmi ataatsimiifiusut Akunnerit Naalakkersuisunut apersuiffiit Immikkoortut ilanngusat tamarmik Ina. Naal. Ina. Naal. Ina. Naal. Inatsisissatut siunnersuutit taakunaannga akuersissutigineqartut 1) 1) taakunaannga itigartitsissutigineqartut 1) 1) taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) Aalajangiiffigisassatut siunnersuutit taakunaannga akuersissutigineqartut 1) 1) taakunaannga itigartitsissutigineqartut 1) 1) taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) Appequteqaat aallaavigalugu oqallisissiat taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) Nassuiaatit nalunaarusiallu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannit taakunaannga akuersissutigineqartut 1) 1) taakunaannga itigartitsissutigineqartut 1) 1) taakunaannga tunuartinneqartut 1) 1) taakunaannga naammassinneqanngitsut 1) 1) ) naatsorsorneqanngillat 100

101 KAPITALI 10 IIA (I) 2018 IA 2018 IIA (II) 2018 UPA Ina. Naal. Ina. Naal. Ina. Naal. Ina. Naal

102 KAPITALI 10 UKIAKKUT ATAATSIMIINNERMI NALUNAAQUTTAP AKUNNERI APEQQUTEQARFIUSUT Ulloq Naalakkersuisoq Peqqissutsimut, Isumaginninnermut Inatsisinillu Atuutitsinermut Naalakkersuisoq, Doris J. Jensen Inuussutissarsiornermut Nukissiuuteqarnermullu Naalakkersuisoq Aqqalu Jerimiassen Pinngortitamut, Avatangiisinut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq, Siverth K. Heilmann Aatsitassanut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq, Erik Jensen Aalisarnermut Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq Nikkulaat Jeremiassen Aningaasaqarnermut Nunanilu Avannarlerni Suleqatigiinnermut Naalakkersuisoq, Vittus Qujaukitsoq Ilinniartitaanermut, Kultureqarnermut, Ilageeqarnermut Nunanullu Allanut Naalakkersuisoq, Ane Lone Bagger Naalakkersuisut Siulittaasuat, Kim Kielsen ATAATSIMIINNERNI INATSISARTUNI SULINEQ Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuutit Naalakkersuisut Inatsisartunullu ilaasortat periarfissaqarput Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuutinik saqqummiussinissamut. Inatsisartulli inatsisissaattut siunnersuutit Inatsisartuni saqqummiunneqartut amerlanerpaartaat, Naalakkersuisunit saqqummiunneqartarput. Inatsisartut aalajangiiffigisassaattut siunnersuutit Inatsisissatulli inatsimmulluunniit atuuttumut allannguutissatut siunnersuutit Inatsisartunut ilaasortamit Inatsisartunulluunniit ilaasortanit arlalinnit Inatsisartuniluunniit par tiit arlaannit Inatsisartunit aalajangiiffigisassatut siunnersuutitut saqqummiunneqarsinnaapput. Nassuiaatit aamma nalunaarusiat Naalakkersuisut suliassanik assigiinngitsunik Inatsisartunut suliarisassanngortitsillutik nassiussisarput. Tamakku nalunaarusiaasinnaapput, danskit inatsisaannut Kalaallit Nunaannut atortussanngortinniakkanut Namminersorlutik Oqartussanit suliamut oqaaseqarfiginninnerusinnaallutik aamma nunat allat isumaqatigiissutaasa assigisaasalu Kalaallit Nunaannit akuersissutigineqarnissaannut tunngasumik Inatsisartunit oqaaseqarfiginninnerusinnaallutik. 102

103 KAPITALI 10 Apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnerit Inatsisartuni ilaasortaq pisortat susassaqarfiannut tun ngasumik Inatsisartut ataatsimiittarfianni isumaqatigiinniuti gineqartussamik oqaluuserisassanngortitsiniarpat, piuma sarippagulu Naalakkersuisunut ilaasortap ilaasortalluunniit arlallit tassunga nassuiaateqarnissaat, ilaasortaq apeq quteqaateqarsinnaavoq, allallugu aalajangersimasumillu oqaasertalerlugu Inatsisartut siulittaasuannut tunniunneqartumik. AKUNNEQ NAALAKKERSUISUMIK APERSUIFFIK 2010-mili sapaatip akunnera nut ataa siarluni Inatsisartuni akunnermik ataatsimik sivisussuseqartumik Naalakkersuisunut apersuisoqartarpoq, tamatumani Inatsisartunut ilaasortat nalunaarutigeqqaarnagu Naalakkersuisunut ingerlaannartumik akisassamik apeqquteqarsinnaallutik. Naalakkersuisunut ilaasortanut minutsit marluk atorlugit apeqquteqartoqarsinnaavoq akissuteqaammullu aamma minutsit marluk atorneqarsinnaapput, malitsitullu ataatsimik apeqquteqartoqarsinnaalluni, tamatumunnga minutsi ataaseq atorneqassaaq. ina.gl/ataatsimiinnerit 103

104 11 Ataatsimiititaliani ingerlatat

105 ATAATSIMIITITALIAT INATSISIT NAA PERTORLUGIT PILERSINNEQARTUSSAT Siulittaasoqarfik (ilaasortat tallimat) Aningaasaqarnermut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliaq (ilaasortat arfineq marluk) Inatsisinut Ataatsimiititaliaq (ilaasortat tallimat) Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq (ilaasortat arfineq marluk) Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaq (ilaasortat arfineq marluk) Suleriaaseq pillugu Ataatsimiititaliaq (ilaasortat arfinillit) Qinigaanerup Misilinneqarnissaanut Ataatsimiititaliaq (ilaasortat tallimat) ATAATSIMIITITALIAT ATAAVARTUT Tunngaviusumik Inatsisissamut Isumalioqatagiissitaq pillugu Ataatsimiititaliaq Sanaartornermut Ataatsimiititaliaq (ilaasortat tallimat) Inuussutissarsiornermut Aatsitassanullu Ataatsimiititaliaq (ilaasortat arfineq marluk) Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Ataatsimiititaliaq (ilaa sortat arfineq marluk) Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaq (ilaasortat arfineq marluk) Eqqissisimatitsinermut Avata ngiisinullu Ataatsimiititaliaq (ilaasortat tallimat) Kultureqarnermut, Ilinniartitaa nermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Ataatsimiititaliaq (ilaasortat tallimat) ATAATSIMIITITALIAT PILLUGIT Inatsisartut ataatsimiinnerisa saniatigut Inatsisartut suliassaat tullertut pingaarutilik tassaavoq ataatsimiititaliani sulinermik ingerlatsineq. Inatsisartut ukiut tamaasa ataatsimiititaliat inatsisit naapertorlugit pilersinneqartussat aamma ataatsimiititaliat ataavartut pilersittar paat. Ataatsimiititaliat pingaarnertut suliassaraat inatsisissatut aalajangiiffigisassatullu siunnersuutit Inatsisartunit ataatsimiititalianut suliarisassanngorlugit innersuunneqartut misissorlugillu isumaliutissiissuteqarfiginissaat. Aammattaaq ataatsimiitita liat suliassaqarfimmi iluanni ineriartornermut malinnaasussaapput aamma inatsisitigut killiliussat iluanni Naalakkersuisut ingerlatsinersut nakkutigissallugu. Ataatsimiititaliat nalinginnaasumik Inatsisartunut ilaasortanik tallimanik (pissutsilluunniit immikkut ittut pisariaqartippassuk arfineq-marlunnik) ilaa sortaqartarput. Ataatsimiititalianut qinersisoqartarpoq d Hondtip periaasianik taaneqartartoq naapertorlugu. Aningaasaqarnermut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliaq kiisalu Kukkunersiui nermut Ataatsimiititaliaq upernaakkut ataatsimiinnerit tamaasa pilersinneqartarput. Ataatsimiititaliat ataavartut ataat simiititaliallu inat sisit naapertorlugit pilersinneqartussat ukiakkut ataatsimiinnerup aallartinnerani pilersinneqartarput. ina.gl/ataatsimiititaliat 105

106 KAPITALI 11 ATAATSIMIITITALIAT SULINERAT Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsineq Ataatsimiititaliat inatsisit naapertorlugit pilersinneqartussat Ataatsimiititaliap angalaneri Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu Aningaasaqarnermut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliaq Inatsisinut Ataatsimiititaliaq Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaq Suleriaaseq pillugu Ataatsimiititaliaq Qinigaanerup misilinneqarnissaanut Ataatsi miititaliaq Ataatsimiititaliat ataavartut Tunng. Inats. Isumalioqatigiis. pill. Ataats Sanaartornermut Ataatsimiititaliaq Inuussutissarsiornermut Aatsitassanullu Ataatsimiititaliaq Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Ataatsimiititaliaq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaq Eqqissisitsimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaliaq Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Ataatsimiititaliaq Katillugit SIUNERSIUINERIT Iliuuserineqarsimasup ataatsimiititaliamit maluginiarneqartup naammagineqanngitsulluunniit nassuiarneqarnissaa ataatsimiititaliamit kissaatigineqarpat, ataatsimiititaliaq Naalakkersuisumik siunersiuinissamut qaqugukkulluunniit aggersaasinnaavoq. Aammattaaq assersuutigalugu inatsisissatut siunnersuutitut saqqummiunneqartoq pillugu paasissutissanik piniarnissaq siunertaralugu Naalakkersuisumik apersuinissamut aggersaasoqarsinnaavoq. Kii salu Naalakkersuisumik apersuinerit ataatsimiititaliap Naalakkersuisullu pineqartup susassaqarfiisa iluanni naa lakkersuinikkut tunngasut nalinginnaasut aalajangersimasunulluunniit tunngasut pillugit oqalliffiusutut ingerlanneqarsinnaasarput. Naalakkersuisunik apersuinerit taamaattut aqqutigalugit piffissami tassanerpiaq Naalakkersuisoqarfimmit isumaliutersuutigineqartunut ataatsimiititaliaq malinnaasinnaavoq (immaqalu sunniuteqarsinnaalluni). Naalakkersuisumik apersuineq ataatsimiititaliap nammineq aalajangiineratigut apersuinertut ammasutut matoqqasutulluunniit ingerlanneqarsinnaavoq. Naalakkersuisumik apersuineq am masoq tassaavoq tamanit 106

107 KAPITALI 11 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu Isumaliutissiissutit UPA/UKA ) / /7 2 8 /1 3 6 /0 0 2 /0 0 2 /0 0 1 / / / / /1 0 7 / / najuuffigineqarsinnaasoq. Aker lianik Naalakkersuisumik apersuinerit matoqqasut tamanit najuuffigineqarsinnaanngillat. SASSARTITSINERIT Ajornartorsiuteqarfiit aalajangersimasut malugineqaq qul - lu git peqatigiiffiit, suliffeqarfiit, kommunit il.il. ataat si miiti taliamut sassartitaqarnissamik kissaate qar ne ri pillugit Inat sisartut ataatsimiititaliaat akuttun ngit sunik saaffigine qartarput. 1) Isumaliutissiissut Inatsisartut immikkut ittumik Ataatsimiinnerannut atatillugu saqqummiunneqarpoq. Sassartitaqarnermi siullertut sassartitat tusarliukkamasaminnik saqqummiussinissamut periarfis sin neqas sap put. Tamatuma kingorna ataatsimiititaliaq periarfissaqassaaq sassartitanut apeqquteqarnissamut. Kattuffinnit il.il. paasissutissat isummernerillu pissarsiarineqartut ataatsimiititaliap pineqartup isumaliu ti geq qitas satut ilan ngutissavai. 107

108 KAPITALI 11 Tunngaviusumik Inatsisissamut Isumalioqatigiissitaq pillugu Ataatsimiititaliaagallartoq Siunersiuinerit 1) 2) 0 0 Sassartitsinerit 1) 2) 0 0 Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 2) 0 0 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu 1) 2) 0 0 1) 2) 1 0 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 2) 0 0 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri 1) 2) 4 1 Isumaliutissiissutit UPA/UKA 1) 2) 0/0 -/0 1) ivertinneqanngilaq 2) naatsorsorneqanngillat SULIASSAQARFIK Tunngaviusumik Inatsisissamut Isumalioqatigiissitamut suliassiissut, taassuma katitigaanera suliaalu 108

109 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Tunngaviusumik Inatsisissamut Isumalioqatigiissitaq pillugu Ataatsimiititaliaq isumalioqatigiissitamut suliakkiissutissat pillugit Naalakkersuisunit tusarniaassummut akissuteqarpoq. 109

110 KAPITALI 11 Sanaartornermut Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 2 2 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 3 2 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /12 -/10 1) naatsorsorneqanngillat SULIASSAQARFIIT Angallannermut tunngasut Pilersuineq Ineqarnermi pissutsit Nunami pilersaarusiorneq, sanaartornermi pissutsit Nukissiornermut tunngasut Attaveqatigiinnermi pissutsit 110

111 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Mittarfiit ataatsimut isigalugit pillugit paasissutissanik pissarsiniarnissaq Sanaartornermut Ataatsimiititaliamit ukiuni arlaqalersuni pingaartinneqarsimavoq. Taamaalillutillu mittarfiit mikinerusut imminut akilersinnaasumik inger lanneqarnerat pitsanngorsarneqarsinnaanerallu, angallannerup annertusarneqarsinnaanera, mittarfiit mikinerusut imminnut sunniivigeqatigiinnerat timmisartuussinermilu upalungaarsimaneq kiisalu tapiiffigeqatigiittarnermut apeqqutit 2018-imi immikkut isiginiarneqarsimallutik. Islandimi aamma Savalimmiuni tikeraarnermi pisortat namminersortullu inissialiorneranni aammalu tamatumani aningaasalersuisarnermi ingerlatsisunik ataatsimiititaliaq ataatsimeeqateqarpoq. Inuiaqatigiinni sanngiinnerusunut inissianik pilersuinerup qanoq Islandimi Savalimmiunilu taperserneqartarnera ataatsimiititaliamit misissorneqarpoq. Tamatuma saniatigut Tórshavnimi Landsverk, Savalimmiuni Namminersornerullutik Oqartussat sanaartortitsiviat ataa tsimiititaliamit ataatsimeeqatigineqarpoq. Aammattaaq sapinngisamik illut ilinniarfiit, ilinniartunut inissiat kiisalu ilinniartitsisut ikinnerpaat atorlugit amerlanerusut ilinniagaqalernissaat siunertaralugu Tórshavnimi ilinniagaqarfinnik assigiinngitsunik eqiterutsitsiffiusoq Glasir ataatsimiititaliamut ilisaritinneqarpoq. Ataveqarnikkut aaqqissuussaaneq, siuariartornermut suliffissanillu pilersitsinissamut piumasaqaatitut suli ataatsimiititaliamit qitiutinneqarpoq. Tamatumunnga atatillugu Kalaallit Nunaanni Danmarkimilu Aalborgip umiarsualiviani RAL kiisalu Århusip umiarsualiviani suliffeqarfiit avammut tunisassiornermik pilersuinermillu suliaqartut arlallit ataatsimiititaliamit pulaarneqarput. Kiisalu Århusimi Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiorneq pillugu ulloqartitsinermi ataatsimiititaliaq peqataavoq, tassanilu niueqatigiinnermik siuariartornermillu annertusaanermut sunniuteqarluartumik pitsaasumillu pilersuinerup assartuinikkullu piginnaasat pingaaruteqarnerat uppernarsillugu. Naggasiullugu suliffeqarfiit nukissiornikkut pilersuinermik suliffeqarfiusut misilittagaannik taakkulu ungasissumit kiassaanermut innaallagissamillu tunisassiornermut eqqakkanik atuisinnaanerat pillugu paasissutissanik ataatsimiititaliaq katersuivoq. Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 111

112 KAPITALI 11 SIUNERSIUINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Ineqarnermut, Sanaartornermut Nunamilu Namminermi pissutsinut Naalakkersuisoq ATAATSIMIITITALIAP ANGALANERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq 4.3. ISAVIA, Reykjavik Timmisartoqarfiit ataatsimut. Tassani aamma nunami namminermi nunanilu allani timmisartoqarfiit suliffeqarfimmut sunniivigeqatigiinnerat tapiiffigeqatigiittarnerlu 5.3. Islandimi isumaginninnermut atugarissaarnermullu ministeri aamma Bostadsfonden Íbúðalánasjóður, Reykavik Ilaasunik angallassinermi assartuinermilu kiffartuussinissamut isumaqatigiissutit Reykavik aamma Torshavn Attaveqarnermut ineqarnermullu tunngasut kiisalu sanaartorneq Aarhus, Hobro aamma Aalborg Attaveqarneq Niueqatigiinnermut siuariartornermullu piumasaqaatitut, eqqagassanik ikummateqarluni nukissiornikkut pitsanngorsaaneq Islandimi inissaqarniarneq, piginneqatigiilluni inissiaatilinnut attartugassanik inissialiornermut tapiissutit, ineqarnermut tapiisutit attartortullu atugaannik qulakkeerinerit allat 5.3. Vagarimi Mittarfik, Savalimmiut 2014-mi Vagarimi mittarfiup allilerneqarnissaanut piareersarnermi isumaliutigineqarsimasunik misissuineq, kiisalu tamatuma kingorna isertitatigut ukiukkaarlugu ineriartornerup saqqummiunneqarnera 6.3. Eysturoyarip sullorsua Eysturoyarip sullorsuata suliffeqarfiullu tassannga suliaqartup ilisaritinneqarnerat, erniallu maannakkut appasissut tunngavigalugit imminut akilersinnaanerata oqaluuserinera 6.3. Bústaðir, Torshavn Savalimiuni inissiaatileqatigiiffik, aallaqqaataanit pisortani aningaasaateqarfiusimasoq tamanut attartortitsisarfiusimasoq, maannali attartukkat utertinneqarneri ilutigalugit aamma nammineq attartortitassanik inissialiornermik siunertaqalersimasoq 112

113 KAPITALI Glasir, Torshavn Paasissutissinneqarneq alakkaasinneqarnerlu. Ilinniartoqarfik tassaavoq Savalimmiuni Ilinniarnertuunngorniarfik, Niuernermik ilinniarfik aamma teknikimut ilinniarfik 2.5. Attaveqaqatigiinnermut Naalakkersuisoq Suliassaqarfimmi attaveqarnermut tunngasumi iliuusissat pillugit ilisimatinneqarneq Attaveqaqatigiinnermut Naalakkersuisoq Mittarfeqarfiit pillugit inatsit pillugu ilisimatitsineq 3.9. Nautisk Udvalg (Imarsiornermut ataatsimiititaliaq) Ataatsimiititaliamut allatseqarfik alaatsinaattutut peqataavoq kiisalu atorfilittatigoortumik imarsiornermut tunngasunik ilisimatitsilluni Imarsiorneq pillugu ataatsimeeqatigiinneq Søfartstyrelse-mit, Geodatastyrelse-mit, DMI-mit, Artisk Komando-mit kiisalu kalaallit nunaanni politiinit ilisimatitsissutit 8.9. NUKIGA Food festival Kalaallit nerisassaataasa nunanut allanut niuerutigineqartarnerat pillugu paasisitsiniaaneq 8.9. Århus-imi Kalaallit Illuutaat Aaqqissuussaaneq, ingerlatsineq, aningaasaqarneq, siunissamut takorluukkat aamma killifik pillugit ilisimatitsineq Hobromi pigisat nalunaarsoreqartarfiat Nalunaarsuineq/sunaava aamma qarasaasiatigut atuutsinneqalernerani qanoq pitsanngorsaasoqarsinnaava, qanoq akeqarpa aamma qanoq iluanaarutaatigaa? GOMspace Aalborgimi Illuatungeriilluni ilisariteqatigiinneq, alakkarterineq kiisalu GOMspace p niueriaasianik siunissamilu suleqatigiissinnaanermik misissuataarineq Royal Arctic Line, Aalborg Umiarsualivimmi takornariartinneqarneq, atugassarititaasut pissutsillu Lisberg-imi Århus kommunep ikuallaavia Aarhus Kommunip 2030-imi CO2-mik aniatitsiunnaarnissamik siunertaqarnerani periusissiaq piviusunngortitsinissarlu pillugit ilisimatitsineq. Eqqakkanik niuernermut tunisassiornermullu atuinerup ilisaritinnera Varmelab. Århus kommunip nukinnik nutarsaanermi atortorissaarutaanik saqqummiussineq. il.il. Atortulersuutinut takornariartinneqarneq kiisalu suliffeqarfimmik ilisarititsineq, tamatumunnga ilanngullugit siunissami allilerinissat kiisalu Europap sinneranut nunarsuarmilu niuerfinnut qaninnerulersinnaaneq Århusimi umiarsualivik Atorttuutinut takornariartinneqarneq kiisalu suliffeqarfimmik ilisarititsineq, tamatumunnga ilanngullugit siunissami allilerinissamut periarfissat, europap sinneranut nunarsuarmioqataanermilu qanoq qanitsiginissaq ilanngullugit 113

114 KAPITALI Århusimi umiarsualivik, Lundsøe køl Atortulersuutinut takornariartinneqarneq kiisalu suliffeqarfimmik allilerinissamillu pilersaarutaanik ilisarititsineq Århusimi umiarsualivik, Eimskip Atortulersuutinut takornariartinneqarneq kiisalu suliffeqarfimmik ilisarititsineq Århusimi umiarsualivik A.P. Terminals Atortulersuutinut takornariartinneqarneq kiisalu suliffeqarfimmik ilisarititsineq, Europap avannarpasissuani kranit portunersaannik takuniaaneq ilanngullugu Århusimi Kalaallit inuussutissarsiortut isumasioqatigiinnerat Ilisimatitsineq, tamatumani attaveqaatit suliffeqarfiit nutaat siuariartortinneqarnerannut pisariaqartut qitiutillugit Attaveqaqatigiinnermut Naalakkersuisoq Mittarfeqarfiit pillugit ilisimatitsineq Attaveqaqatigiinnermut Naalakkersuisoq Najukkamut paasissutissat pillugit inatsimmik ilisimatitsineq Attaveqaqatigiinnermut Naalakkersuisoq aamma Deloitte Mittarfeqarfiit aningaasaqarnerat periutsillu atorneqartut taakkununngalu piumasaqaataasut pillugit ilisimatitsineq Royal Arctic Line Kingullermik ataatsimiinnerup kingorna killiffimmik ilisimatitsineq Ineqarnermut Naalakkersuisoq Sanaqataalluni inissialiortitsineq pillugu Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuutip nassuiaatigineqarnera I N I A/S Suliffeqarfik taassumalu inatsisissatut suliniutigineqartunut tunngatillugu isummersuutai pillugit ilisimatitsineq ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu 8.9. NUKIGA Food festival, Aarhus Nerisassianik nioqqutissiortut ataatsimut isigalugit. Kalaallit Nunaanni nerisassiat nunarsuarmi niueqatigiiffinnut aqqutaat pillugit paasissutissiineq Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiortut isumasioqatigiinnerat Århusimi Borgmesteri, Århus Kommune, NUKIGA-mik suliniuteqarneq, suliffeqarfittut aallarnisartut aamma suliffeqarfiit ineriartornissamut piumassusillit. Ilisimatitsineq, tamatumani attaveqaatit suliffeqarfiit nutaat siuariartortinneqarnerannut pisariaqartut qitiutillugit 114

115 KAPITALI 11 Ulloq 4. marts Sanaartornermut ataatsimiititaliamit aallartitat Reykavikimi ISAVIA-mut pulaarput. tassanngaanniit Kalaallit Nunaata kiisalu atlandikup avannaata silaannartaata ilaa nakkutigineqarpoq timmisartornerlu aqutsivigineqarluni. 115

116 KAPITALI 11 Sanaartornermut Ataatsimiititaliamit aallartitat ulloq 6. marts Glasirimut takornariartinneqarput, taanna siunissami Savalimmiuni Niuernermut Teknikimullu ilinniarfiullunilu ilinniarnertuunngorniarfiussaaq. 116

117 KAPITALI 11 Sanaartornermut Ataatsimiititaliamit aallartitat ulloq 10. september Ålborgimi GOMspacemut pulaarput, tassani suliffeqarfik kiisalu siunissami qaammataasat atorlugit attaveqaqatigiinnissaq pillugit saqqummiiffigineqarlutik. Asseq: GOMspace. 117

118 KAPITALI 11 Inuussutissarsiornermut Aatsitassanullu Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 2 1 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu 1) 1) ) 1) 8 4 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 3 2 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /8 -/13 1) Inuussutissarsiornermut Aatsitassanullu Ataatsimiititaliaq aatsaat 2017-imi upernaakkut ataatsimiinnermi kattutsinneqarput. SULIASSAQARFIIT Inuussutissarsiutigalugu ingerlatsiviit inuussutissarsiornikkullu pissutsit nalinginnaasut Inuussutissarsiutinut tapiissuteqartarnermut tunngasut Aningaaserivinnut- Sillimmasiisarnermullu tunngasut Atuisartunut tunngasut Takornariaqarneq Suliffeqarnermi pissutit Suliassat annertuut Nunat tamalaat akornanni niueqatigiinnermut tunngasut Aatsitassanut tunngasut Oliemik gassimillu piiaaneq 118

119 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Ataatsimiititaliamit aallartitat Aatsitassanut Naalakkersuisoq taassumalu malittai peqatigalugit Torontomi PDACmut peqataapput (Prospectors & Developers Association of Canada). PDAC tassaavoq nunarsuarmi aatsitassarsiorneq pillugu saqqummersitsiviit anginersaat, tassani inuit aatsitassarsiornermik suliallit akornanneersut, aningaasaliisartut, avatangiisinik illersuiniaqatigiinneer sut soqutigisaqaqatigiinnillu allaneersut it mis saanniittut ukiumoortumik naapittarput. Tassani ataatsimiititaliaq ilaatigut aaqqissuussinermut Naalakkersui sunit PDAC-mut peqataanermut atatillugu ukiut tamaasa aaqqissuunneqartartumut ussanneqartaqisumullu Greenland Conference -mut peqataavoq. Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 119

120 KAPITALI 11 SASSARTITSINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Grønlands Erhverv/Sulisitsisut Pisortat oqartussaaffigisaanni suliffeqarfiinilu nioqqutissanik kiffartuussinernillu pisiniarnermut tunngatillugu neqerooruteqartitsisarnermut inatsisissatut siunnersuutip oqaluuserineqarnera ATAATSIMIITITALIAP ANGALANERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Toronto, Canada Aatsitassarsiorneq pillugu saqqummersitsinersuarmut, PDAC-imut peqataaneq PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSI MEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Inuussutissarsiutinut ilinniarfiit siulersuisui, Inatsisartuni Ilinniartut sungiusartullu atorfinitsinnerini suliffiit pisortanilu oqartussat inuiaqatigiinni akisussaaffeqarnerat pillugu Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuutip oqaluuserineqarnera Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoqarfik Ilinniartut sungiusartullu atorfinitsinnerini suliffiit pisortanilu oqartussat inuiaqatigiinni akisussaaffeqarnerat pillugu Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuutip oqaluuserineqarnera Aatsitassanut Naalakkersuisoqarfik Torontomi PDAC-imut piareersaateqarneq Aatsitassanut Naalakkersuisoqarfik Killiffissiuilluni ataatsimiinneq Ulloq ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu PDAC, Toronto Inuussutissarsiutinik ingerlatsisunit Naalakkersuisunillu aallartitat. Aatsitassarsiorneq pillugu saqqummersitsinersuaq, aatsitassarsiortut CSR-ataatsimeersuarneq CSR-Greenland 120

121 KAPITALI 11 Ataatsimiititaliamit aallartitat Aatsitassanut Naalakkersuisoq taassumalu malittai peqatigalugit Torontomi, aatsitassarsiorneq pillugu saqqummersitsinerit annersaanni PDAC-mi ulluni marts peqataapput. 121

122 KAPITALI 11 Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 2 0 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) 26 8 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 1 0 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /9 -/9 1) naatsorsorneqanngillat SULIASSAQARFIIT Isumaginninnermik sullissiviit aqunneqarnerat aaqqissuunneqarnerallu Pissaqarnikkut isumannaallisaavigineqarnissaq pillugu Avannaamioqatigiit isumaqatigiissutaat Innarluutillinnut tunngasut Ilaqutariit pillugit inatsisitigut maleruagassat Meeqqanut inuusuttunullu tunngasut Inersimasunut immikkut ingerlataqarfiit Isumaginninnikkut ikiorsiissutaasartut Nunat tamalaat akornanni pissutsit Aningaasanut inatsisit Nunatsinni peqqinnissaqarfik Nappaatit 122

123 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Qinersereernermi kiisalu Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Ataatsimiititaliamut inissitsitereernermi Kalaallit Nunaanni amerlasuut imminnut toquttarnerannik imminnullu toqoriartarnerannik ajornartorsiut ataatsimiititaliamit immikkut isiginiarneqarsimavoq. Nuna tamakkerlugu imminut toquttoqartarnera pillugu periusissiaq pigineqarpoq. Nuna tamakkerlugu periusissiaq sunniuteqarnersoq, imaluunniit periusissiaqanngikkaluarpat pissutsit qanoq issagaluarnerat oqaatigineqassanngilaq, imminulli toquttartut toqoriartartullu amerlaqisut ikilisinniarneri maannamut iluatsissimanngimmat allatut annerusumillu iliuu seqartoqartariaqarpoq. Pissutsit taamak innerat naalakkersuinikkut assut isumakulunnarpoq imminullu toquttoqartarneranik toqoriartoqartarneranillu ajornartorsiut taamak annertutigigallartillugu isumakulunnartuassalluni. Ataatsimiititaliaq inunnik suleqatigiinnillu nunatsinni imminut toquttoqartarnera pillugu ajornartorsiutillu eqqumaffigineqarnissaa pillugu namminneq piumassutsiminnik ikiuullutik suliaqartunik pissarsiffiulluartumik oqaloqateqartarsimavoq. Taamatuttaaq ataatsimiititaliaq taakku sammisami ilisimasaat pillugit politiinik ataatsimeeqateqarpoq. Ataatsimiititaliaq 2018-imi ajornartorsiummik qaangiinissamik ataatsimut kissaatigisaq pillugu, kiisalu pinaveersaartitsinikkut iliuusissanik sunniutilinnik toqqaannarnerusunik amerlanerusunik aallartitsinissaq pillugu ingerlaavartumik Peqqissutsimut, Isumaginninnermut Inatsisinillu Atuutsitsitsinermut Naalakkersuisumik allakkatigut ataatsimiittarnertigullu oqaloqatiginnittarpoq. Inuiaat peqqissuunissaat inuiaallu peqqissuunissaannut pilersaarut Pinaveersaartitsineq Nakorsaatit Naartuneq erninerlu Kigutilerineq Peqqinnissaq pillugu nunat tamat akornanni isumaqatigiissutit Tupa avatangiisinillu tupatorfiunngitsunik isumannaarineq Inuussutissanik nakkutilliineq (nersutit nakorsaanit piumasaqaatit) Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 123

124 KAPITALI 11 SIUNERSIUINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq 9.9. Peqqissutsimut, Isumaginninnermut Inatsisinillu atuutitsinermut Naalakkersuisoq Inuit innarluutillit tapersersorneqarnissaat pillugu inatsisissatut siunnersuutip killiffia PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Suliffeqarfik Namminersortoq Tandrejser Nuuk Ungarnimut kigusiarluni angalanissamut periarfissat pillugit Peqqissutsimut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq Kalaallit Nunaanni Peqqinnissaqarfimmi pissutsit pillugit Meeqqat Oqaaseqartartuat, Nuuk Meeqqat Oqaaseqartartuata Qaanaamut tikeraarnera pillugu. Naalagaaffiit Peqatigiit Meeqqat pillugit isumaqatigiissutaanni immikkoortunik assigiinngitsunik nunatta malinninnginnera kiisalu aalajangiiffigisassatut siunnersuut UKA2018/171 pillugit Peqqissutsimut, Isumaginninnermut aamma Inatsisinik atuutitsinermut Naalakkersuisoq Peqqissutsimut, Isumaginninnermut Inatsisinillu Atuutitsinermut Naalakkersuisoq, Peqqinnissaqarfimmi aqutsisut sulianullu pisortat, Nuuk Imminut tuquttoqartarneranik ajornartorsiummik akiuiniarlutik piumassutsiminnik suliniuteqartunit tapersersuisartunillu aallartitat, Nuuk Inuit Innarluutilli tapersersorteqartarnerat pillugu Inatsisartut Inatsisartut Inatsisaat nutaaq pillugu ilisimatitsineq kiisalu isumaginninnerup iluani suliat ingerlanneqartut pillugit ilisimatitsineq Peqqinnissaqarfimmi pissutsit aamma unammilligassat atuuttut pillugit ilisimatitsineq. DIH-mik, Immikkoortortaqarfinnik Nunap nakorsaataasivianik kigutigissaasoqarfimmillu ilisarititsineq Imminortoqartarnera sammisamilu pisariaqartitat pillugit qulequtaqartitsilluni ataatsimiinneq Kalaallit Nunaanni Politiinit aallartitat, Nuuk Politiit imminortoqartarneranik imminoriartoqartarneranillu ilisimasaat, misilittagaat iliuusaallu pillugit Peqqissutsimut, Isumaginninnermut Inatsisinillu Atuutitsinermut Naalakkersuisoq Imminortoqartarneranik ajornartorsiut Peqqinnissaqarfimmilu sammisat immikkut ittut pillugit 124

125 KAPITALI

126 KAPITALI 11 Aningaasaqarnermut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 5 1 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 3 2 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /13 1 2) /18 1) naatsorsorneqanngillat 2) Isumaliutissiissut Inatsisartut immikkut ittumik ataatsimiinnerannut atatillugu saqqummiunneqarpoq. QITIUTILLUGIT AALLUTAT Ukiumi siuliani ilassutitut aningaasaliissutissanut siunnersuutit, ukiumut tulliuttumut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutit kiisalu ilassutitut aningaasaliissutissanut qinnuteqaatit ingerlaavartut Naalakkersuisuniillu ilisimatit sissutitut suliat Aningaasanut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliamit ukiut tamaasa aalajangersimasumik suliarineqartarput imut ilassutitut aningaasaliissutinut inatsit sulianik, 2017-imi aningaasaliissuteqarnermik nassataqartunik SULIASSAQARFIIT Aningaasanut inatsisissatut ukiumoortumik siunnersuusiat oqaluuserinissaat. Ataatsimiiti taliaq siunnersuutit aappassaaneerneqarnissaannut pingajussaaneerneqarnissaannullu isumaliutissiissuteqartarpoq Naalakkersuisunit Naalakkersuisunullu apeqquteqaatit pil lugit nassuiaateqartitsisarnikkut ingerlaavartumik nakkutiginninnissaq, taamatullu aamma Naalakkersuisuni ilaasortanik siunersiuilluni ataatsimeeqatiginnittarnerit Naalakkersuisut aningaasanut inatsisip aalajangiunneqarne rani aningaasartuutissatut siumut naatsorsuutigineqanngitsut pillugit aningaasaliissuteqartoqarnissaanik qin nuteqaataannik oqaluuserinnittarnerit 126

127 KAPITALI inik imaqarpoq. Sulianit taakkunannga 46-t Aningaasanut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliamut nassiunneqarput, taakkunannga 43-t akuersissutigineqarlutik, suliallu marluk akuersissutigineqaratik suliarlu ataaseq Naalakkersuisunit tunuartinneqarluni. Sulialli akuersissutigineqartut ilaat ataaseq inassuteqaatinik ataasiakkaanik akuersissutigineqanngitsunik imaqarpoq. Aningaasanut Inatsisissatut siunnersuut ulloq 26. november akuersissutigineqarpoq. Aningaasanut inatsisissatut siunnersuummik suliarinninnermut atatillugu aningaasaliissutinut allannguutissatut siunnersuutit katillugit 219-it saqqummiunneqarput oqaasertaliussanullu allannguutissatut siunnersuutit 40 saqqummiunneqarlutik. Siunnersuutip aappassaaneerneqarnerani aningaasaliissutinut allannguutissatut siunnersuutit 66-it oqaasertaliussanullu allannguutissatut siunnersuutit 18-it saqqummiunneqarput. Siunnersuutip pingajussaaneerneqarnerani aningaasaliissutinut allannguutissatut siunnersuutit 153-it oqaasertaliussanullu allannguutissatut siunnersuutit 22-it saqqummiunneqarput. Ukioq aningaasaliiffiusoq 2018-imut ilassutitut aningaasaliissutissanut qinnuteqaatit 40-t Aningaasanut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliamut suliassanngorlugit nassiunneqarput. Tamatuma saniatigut Naalakkersuisunit ili simatitsissutitut sulianik 12-inik ataatsimiititaliaq tigu sa qarpoq. Siunnersuutit Inatsisartunit Aningaasanut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliamut suliassanngorlugit nassiunneqartut 14-it ilaat ataaseq Nuummi aamma Ilulissani nunanit tamalaanit mittarfiit kiisalu Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiup sananeqarnissaannut, ingerlanneqarnissaannut aningaasalersorneqarnissaannullu killiliussatut piu masaqaatit pillugit Inatsisartut inatsisaat pillugu siunnersuummut tunngasuuvoq. Siunnersuut immikkut ittumik ataatsimiinnermi ulloq 28. maj siullermeerneqarpoq ukiaa neranilu ataatsimiinnermi ulloq 15. november akuersissutigineqarluni. Piffissap taassuma ingerlanerani siunnersuut Aningaasanut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliamit, aappassaaneerinninnermut pingajussaaneerinninnermullu isumaliutissiissummik saqqummiussisumit suliarineqarpoq. Tamanna sioqqullugu Inatsisartut 2015-imi akuer sissuteqareerneranni Naalakkersuisunit ilassutitut ani ngaasaliissutissanut qinnuteqaatit ilisimatitsissutitullu su liat aqqutigalugit Aningaasaqarnermut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliaq mittarfissat pillugit suliniummik suliaqarnermi ilanngutsinneqartarpoq. Aningaasaqarneq pillugu tamanut atuuttumik politikki (aningaasaliissutissanut inatsisitigut killissarititaasut) tamatumanilu aningaasaqarneq pillugu tunngaviusumik pingaarnertut tulleriiaarinerit Inatsisissatut aalajangiiffigisassatullu siunnersuutinik Inatsisartunit innersuussutigineqartunik suliarinnittarneq Isertitanit akileraarutit Aningaasanik ileqqaarluni katersinerit akileraarutitigut ajunngitsorsiassartallit Akitsuutit Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 127

128 KAPITALI 11 SIUNERSIUINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq 2019-imi akileraartarnermi ilanngaatit il.il. pillugit Inatsisartut aalajangiinerat Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq AIS2019-imi oqaasertaliussanut iluarsiissutit mississorneqarneri 6.9. Naalakkersuisut Siulittaasuat Mittarfiliortiternernik aningaasaliinermut danskit peqataasinnaanerat Naalakkersuisut Siulittaasuat Aktiat tunineranni aningaasat pissarsiat immikkullu ittumik iluanaarutaasimasut Kalaallit Airports A/S-imi namminerisamik aningaasaatigisatut aningaasaliissutigineqarneri Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq Missingersuusiornermut Naatsorsuuserinermullu inatsit naapertorlugu 2018-imut missingersuutinik nalunaarsuinissamik malinninngikkallarnissaq pillugu Nunanut Allanut Tunngassutilinnut Naalakkersuisoq Nuummi aamma Ilulissani nunanit tamalaanit mittarfiit kiisalu Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiup sananeqarnissaannut, ingerlanneqarnissaannut aningaasalersorneqarnissaannullu killiliussatut piumasaqaatit pillugit Inatsisartut inatsisaat. UKA18/ Aningaasaqarnermut Nunanilu Avannarlerni Suleqatigiinnermut Naalakkersuisoq Nuummi aamma Ilulissani nunanit tamalaanit mittarfiit kiisalu Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiup sananeqarnissaannut, ingerlanneqarnissaannut aningaasalersorneqarnissaannullu killiliussatut piumasaqaatit pillugit Inatsisartut inatsisaat. UKA18/ Naalakkersuisut Siulittaasuat Nuummi aamma Ilulissani nunanit tamalaanit mittarfiit kiisalu Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiup sananeqarnissaannut, ingerlanneqarnissaannut aningaasalersorneqarnissaannullu killiliussatut piumasaqaatit pillugit Inatsisartut inatsisaat. UKA18/ Inuussutissarsiornermut Nukissiuuteqarnermullu Naalakkersuisoq UKA2018/7 pillugu ataatsimiititaliap ilassutitut isumaliutissiissutaanut tunngatillugu taaguutit atorneqartut nassuiaatigineqarneri 128

129 KAPITALI 11 SASSARTITSINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq 4.8. Kommune Qeqertalimmit aallartitat Kangaatsiap Atuarfia Qeqqata Kommunianit Arctic Circle Businessimiillu aallartitat Mittarfissat pillugit suliniut Air Greenlandimit aallartitat Mittarfissat pillugit suliniut 22.8 SIK-mit aallartitat Mittarfissat pillugit suliniut Kommuneqarfik Sermersuumit aallartitat Mittarfissat pillugit suliniut Avannaata Kommunianit aallartitat Mittarfissat pillugit suliniut SULISITSISUNIT aallartitat Eqqussuinermi akitsuutit pillugit Inatsisartut inatsi saata allanngortinneqarnera pillugu Inatsisartut inat sisaattut, kiisalu Qamutit motoorillit akileraarutaat pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarne ranik Inatsisartut inatsisaattut siunnersuutit pillugit ATAATSIMIITITALIAP ANGALANERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Bruxelles Kalaallit Nunaat EU-lu PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Kalaallit Nunaata sinniisoqarfiani pisortaq allallu Kalaallit Nunaata Sinniisoqarfia pillugu Ambassaderåd Christel Maertens EU-mik, aalajangiisarnermi suleriaatsit kiisalu namminermi isumaqatigiinniuteqartarnerit pillugit paasissutissiineq Budgetråd Andreas Bjørn Madsen EU-p missingersuutai Erik Yssen, DG RTD 2020-mi Kalaallit Nunaanni aningaasaliissuteqarsinnaanerit Europa-Parlamentimut ilaasortaq, Bendt Bendtsen Ataatsimeeqateqarneq kiisalu Europa-Parlamentimi angalaarunneqarneq Francesco Bungaro, DG TAXUD Nunat allat akileraartarnermut tunngatillugu oqartussaaffigisaat pillugit EU-mi ataatsimut nalunaarsuutit 129

130 KAPITALI 11 PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq 1.2. Katrine Kærgaard aamma Paul Schildkamp, DG DEVCO EU, OLT pillugu suleqatigiinneq suleqatigiinnissamillu isumaqatigiissut 1.2. Nicolas Ferellec OCTA Secretariat 1.2. Ambassaderåd Niels Junker Jakobsen Brexit 1.2. Ambassadør Kim Jørgensen Ataatsimiinneq 1.2. Peter Handley, DG GROW Aatsitassat kiisalu siunniussat pillugit isumaqatigiissut 1.2. DG MARE Arctic Stakeholder Forum 1.2. Emmanuel Berck, DG MARE Kalaallit nunaata aalisarneq pillugu isumaqatigiissutaa 1.2. Kalaallit Nunaata Sinniisoqarfia Suleqataasunik naggataarutaasumik ataatsimeeqateqarneq Ineqarnermut Attaveqarnermullu Naalakker suisoq Nuummi aamma Ilulissani nunanit tamalaanit mittarfiit kiisalu Qaqortumi nunap immikkoortuani mittarfiup sananeqarnissaannut, ingerlanneqarnissaannut aningaa salersorneqarnissaannullu killiliussatut piumasaqaa tinut inatsisisatut siunnersuummmik misisuineq 6.8. Kalaallit Airports A/S-imit aallartitat Kalaallit Airports A/S-ip niuernermut aningaasalersuinissamullu pilersaarutaa 6.8. Ineqarnermut Attaveqarnermullu Naalakker suisoq kiisalu Deloittemit aallartitat Nalunaarusiamik Mittarfiit annertusaavigineqarneranni inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut sunniutaasussanik nalilersuineq, Alloriarneq 2 -mik mississuineq Ineqarnermut Attaveqarnermullu Naalakker suisoq Naalakkersuisut IIA2018/21-mut allannguutissatut siunnersuutaannik misissuineq Deloitte Naalakkersuisullu UKA2018/21-mut tunngatillugu aningaasaqarnikkut pissutsinik mississuineq ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit ukiumoortumik isumasioqatigiinnerat, Nuuk Missingersuutit pillugit isumasioqatigiinneq, Nuummi Ataatsimiititaliaq Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit allallu 130

131 KAPITALI 11 Aningaasanut Akileraartarnermullu Ataatsimiititaliaq ulloq 1. februar Bruxellesimut paasisassarsiorluni angalasoq. Saamerlermiit talerpimmut: Bendt Kristiansen, Peter Olsen, ataatsimiititaliap Siulittaasua Jens Immanuelsen, ambassadør Kim Jørgensen, Randi V. Evaldsen, Ineqi Kielsen, Sinniisoqarfimmi pisortaq Mininnguaq Kleist. 131

132 KAPITALI 11 Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 3 4 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 3 2 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /4 -/1 1) naatsorsorneqanngillat SULIASSAQARFIIT Inuussutissarsiutigalugu aalisarneq aamma inuussutissarsiutiginagu aalisarneq Aalisarnermik, akuersissutinik kiisalu pisassiissutit agguataagaanerannik nakkutilliineq Tunisanik nalunaarsuineq, aalisakkanik, piniagassanik nunalerinermilu tunisassianik tunisineq tunisassiornerlu Miluumasunik imarmiunik, nunamiunik timmissanillu inuussutissarsiutigalugu saniatigooralugulu piniarneq (taamaattorli eqqissisimatitsinermut apeqqutit ilanngunnagit) Aallaaniartilluni angallatit Piniarsinnaanermut aallaaniarsinnaanermullu akuersissutit Nunalerineq 132

133 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT 2018-imut aningaasanut inatsisissap ulloq 26. novemberimi akuersissutigineqarneranut atatillugu Aalisarnermut Ataatsimiititaliarsuarmik, ilaatigut inuussutissarsiortunit kattuffiannillu inuttalerneqartussamik pilersitsisoqassasoq aalajangiunneqarpoq. Ataatsimiititaliarsuaq aalisarnermut inatsisissamut iliuusissanullu attuumassuteqartunut allanut, aalisarnerup ineriartorsinnaaneranut sunniuteqartussanut inuiaqatigiillu aalisarnikkut inuussutissarsiummit pisuussutinillu annerpaamik iluaquserneqarnissaannik qulakkeereqataasunik kaammattuuteqassaaq. Taamaammat aalisarnermut inatsisip 2018-imi atuuttup nutarterneqarnissaata annertuumik soqutigineqarnissaa ilimagisariaqarpoq. Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 133

134 KAPITALI 11 SIUNERSIUINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq Inuussutissarsiornermut Nukissiuuteqarnermullu Naalakkersuisoq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq Sineriammut qanittumi qaleralinniarneq, Nunatsinni aalisaariutit inuttalersugaanerat pillugu nalunaarutissatut siunnersuut, aalisarnermut inatsisissaq pillugu siunnersuut Aalisarnermut inatsisissaq pillugu siunnersuut Nunatta Ameerniarfia pillugu pissutsit, atugassat immikkoortinneqarsimasut, qerititsiveqarneq kiffartuussinermullu isumaqatigiissut Qilalukkanik qernertanik aamma qaqortanik pisassarititat, kujataani pissutsit SASSARTITSINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Nuussuarmi, Aappilattumi, Kullorsuarmi Qaanaamilu qaleralinniartartunit aallartitat kiisalu Canadami suliffimmit Arctic Fisheries Alliancemit aallartitat Attumi Pinngortitap pissarititai pillugit Siunnersuisoqatigiinnit (PISUNA) aallartitat kiisalu KNAPK-mit aallartitat Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaliaq peqatigalugu Kalaallit Nunaata avannaani qaleralinniat Canadamilu Arctic Fisheries Alliance p akornanni suleqatigiinneq nutaaq pillugu paasissutissiineq Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata avatangiisit pillugit suliniuteqartunut nersornaasiuttagaanik imi nersornaaserneqarsimasut sulinermi aallartinnera killiffialu pillugit ilisimmatitsisut. Aalisartut piniartullu pillugit inatsisinik misissuineq pillugu ilisimatitsineq KNAPK p raajat pillugit sassartitaqarnera Sinerissamut qanittumi raajarniarneq pillugu paasissutissiineq kiisalu inuussutissarsiutigalugu aalisarneq aalisarnermut inatsimmut sanilliullugu 134

135 KAPITALI 11 ATAATSIMIITITALIAP ANGALANERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Nuuk Aalisarnermut inatsit kiisalu kalaallit aalisariutaanni inuttalersuisarnermut Namminersorlutik Oqartussat nalunaarutaat Nuuk Aalisarnermut inatsit kiisalu kalaallit aalisariutaanni inuttalersuisarnermut Namminersorlutik Oqartussat nalunaarutaat Nuuk CSR Greenland ataatsimeersuartoq Sisimiut Imaani pisuussutsit pitsaanerusumik atorluarneqarnissaat pillugu isumasioqatigiinneq PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Imarsiornermik Ilinniarfik Imarsiornermi ilinniakkat kiisalu inuttalersuinermi malittarisassat pillugit ataatsimut paasissutissiineq SIK Aalisarnermi siunissaq periarfissallu pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu Sulisitsisut Aalisarnermut inatsit inuttalersuisarnermullu malittarisassat pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu Royal Greenland Aalisarnermut inatsit inuttalersuisarnermullu malittarisassat pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu KNAPK Aalisarnermut inatsit inuttalersuisarnermullu malittarisassat pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu NUSUKA Aalisarnermi siunissaq periarfissallu pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu Halibut Greenland Aalisarnermut inatsit inuttalersuisarnermullu malittarisassat pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu SQAPK (Sinerissamut Qanittumi Aalisartut Piniartullu Kattuffiat) Aalisarnermut inatsit pillugu ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu 135

136 KAPITALI Imarsiornermik Ilinniarfik Inuttalersuisarnermi malittarisassat pillugit Imarsiornermik Ilinniarfimmut ulloq 18. januaarimi paasisassarsiorluni pulaarnermut malitseqartitsineq Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut, Niuernermut Nukissiuteqarnermullu Naalakkersuisoq Aalisarnermut Akuersissutinik Tunniussisarnermik Nakkutilliisoqarfik Piniarnermi aalisarnermilu inuussutissarsiornikkut suliniutit pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu Suliffeqarfiup suliai pillugit ataatsimut paasissutissiineq oqallisiginninnerlu periarfissat ajornartorsiutillu Kommuneqarfik Sermersuumi Aningaasaqarnermut Nunatta kangiani aalisarneq piniarnerlu pillugit ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu Kalaallit Nunaat Nunarsuarmilu Nunanit Tamanit Anguniarneqartut, Nuuk Immap pisuussutaanik pitsaanerusumik atorluaanissaq pillugu nunat avannarliit akornanni isumasioqatigiinneq, Sisimiut CSR Greenland, Sulisitsisut kiisalu Transparency International Greenland. Piujuaannartitsisumik ineriartortitsineq Nunani Avannarlerni Ministerit Siunnersuisoqatigiiffiat. Qilalukkat qaqortat perlukuisa atorluarneqarnerat Kalaallit Nunaanni pissutsit salliutillugit 136

137 KAPITALI 11 Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata avatangiisit pillugit suliniuteqartunut nersornaasiuttagaanik 2018-imi nersornaaserneqartut ataatsimiititaliamit kiisalu Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaliamit ulloq 8. november ataatsimeeqatigineqarput. 137

138 KAPITALI 11 Eqqissisimatitsinermut Avatangiisinullu Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 0 0 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) 3 1 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 1 0 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA 0 0 1/0 /2 1) naatsorsorneqanngillat SULIASSAQARFIIT Eqqissisimatitsinermi pinngortitamilu pissutsit Pinngortitamik eqqissisimatitsineq Uuliamik aatsitassanillu ujarlerneq aamma atuineq Silap pissusianut tunngasut Pinngortitamik illersuineq Avatangiisini pissutsit 138

139 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT UPA18-imi kisalu UKA18-imi arlaleriarluni inissitsitertoqarnera pissutigalugu ataqatigiissumik qitiutillugu aallutaqarniarneq ajornarsimavoq. Tamatuma saniatigut ataatsimiititaliap septembarip aallartisimalernerani Qaanaamut nunaqarfiinullu paasisassarsiorluni angalanissaralua pilersaarutaasoq angallammik ilaasunik angallassinermut akuer sissutilimmik pissarsiniarnerup ajornartorsiutaanera pissutigalugu taamaatinneqartariaqarsimavoq. Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 139

140 KAPITALI 11 SASSARTITAQARFIGINEQARNERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Attumi pinngortitap nukingi atorlugit suliniaqatigiit, (PISUNA) kiisalu KNAPK aamma Aalisarnermut Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliaq Ukioq 2018-mi Nunani Avannarlermi avatangiisit pillugit nersornaammik tunineqartut aallarnisarnertik killiffitsillu pillugit ilisimatitsinerat. aalisartunut piniartunullu inatsit pillugu ilisimatitsineq PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Ilisimatusartut aamma Nuummi Pinngortitaleriffimmi avatangiisinut aatsitassanullu immikkoortortaqarfimmeersut, Nuuk Aalisakkanik timmissanik aamma Immami nunamilu uumasunik miluumasunik pisassiissarneq 140

141 KAPITALI 11 Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata avatangiisit pillugit suliniuteqartunut nersornaasiuttagaanik 2018-imi nersornaaserneqartut ataatsimiititaliamit kiisalu Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Ataatsimiititaliamit ulloq 8. november ataatsimeeqatigineqarput. 141

142 KAPITALI 11 Inatsisinut Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 1 0 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) 6 1 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 1 0 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /8 -/7 1) naatsorsorneqanngillat SULIASSAQARFIIT Namminersorlutik Oqartussat pillugit inatsit Inatsisartut Ombudsmandiat Inatsisartut Naalakkersuisullu, tassunga ilanngullugu Naalakkersuisut akisussaassuseqarnerat Inatsisartunut Naalakkersuisunullu ilaasortat aningaasarsiaqartitaanerat Namminersorlutik Oqartussat pillugit apeqqutit allat Inatsisartunut, kommuninut nunaqarfinnilu aqutsisunut qinersisarnerit aammalu Nunatsinni allaffissornikkut kommuninullu tunngasumik suliassat allat pillugit apeqqutit, tamatumanilu aamma kommunit inuussutissarsiutitigut inger latanut aningaasaliisinnaanerannut periarfissaatinneqartut (kommuninut pisinnaatitsissut) Inatsisinik Nunatsinnut atortuulersitsisarneq aamma isumaqatigiissutinik (traktatinik) il.il. Namminersorlu tik Oqartussat pillugit inatsimmit killissarititaasunik akuer sis su tiginnittarneq 142

143 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Inatsisit atortinneqarnerannut tunngatillugu Inatsisinut Ataatsimiititaliaq marlunnik isumaliutissiissuteqarpoq. Ataaseq Kalaallit Nunaanni Pinerluttulerinermi Inatsisip allanngortinneranut tunngassuteqarpoq. Pinerluttulerinermi inatsimmi kinguaassiutitigut pinerluuteqartarnermut aalajangersakkanik, pillaasarnermut inatsimmi allannguinerup kinguneranik nutarterinissaq siunnersuummik siunertaavoq. Siunnersuutip aappaa Naalakkersuisut pinerluttulerinermi inatsimmik allannguinissaq siunertaralugu danskit naalakkersuisuinut saaffiginneqqullugit peqquneqarnissaannut tunngassuteqarpoq, taamaalillugit nikanarsaataasumik unioqqutitsinerit piumasaqaasiinikkut utaqqisitamik pisortatigoortumik unnerluussutigineqarsinnaalersillugit imi 1. juli nallertinnagu inatsisinik nalunaarutit atuutsilesseqqullugit Naalakkersuisut peqquneqarnissaannik aalajangiiffigisassatut Siunnersuummut ataatsimiititaliaq isumaliutissiissuteqarpoq. Tamatuma saniatigut aningaasarsiaqartitaanermut inatsisip ilaasortaajunnaarnersiutisiaqartarnermut malittarisassartaasa allanngortinnissaannut siunnersuut ataatsimiititaliap suliarivaa, taamaalilluni ilaasortaajunnaarnersiutisiaqarnerup nalaani isertitat ilanngaatigineqarsinnaalersillugit. Ataatsimiititaliattaaq Kalaallit Nunaanni Inatsisartunut qinersisarneq pillugu Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarnissaa pillugu siunnersuut suliarivaa. Allannguinerit partiit qinigassanngortitsisinnaatitaanerannut, namminersorneq pillugu inatsimmi taaguutinut naleqqussaanermut kiisalu inatsisinik allannguinerit nassatarisaannik qinersi sarnermut inatsimmik naleqqussaanermut tunngassuteqarput. NemID-mik pisortat digitaliusumik signaturiannik atortuulersitsinissaq pillugu inatsisip Kalaallit Nunaannut atortuulersinneqarnissaanut atatillugu ataatsimiititaliaq isumaliutissiissuteqarpoq. Kalaallit Nunaanni digitaliseeriinissamik (qarasaasiarsornerulernissamik) pilersaarutip piviusunngortinneqarsinnaaneranut atortuulersitsineq taanna piumasaqaataavoq. Aammattaaq Inuit Pisinnaatitaaffiinut Kalaallit Nunaata Siunnersuisoqatigiivi pillugit inatsisissatut siunnersuummut ataatsimiititaliaq isumaliutissiissuteqarpoq. Siunnersuisoqatigiit atuutilersinneqarnerannut atatillugu nalilersuisimanerup nanginneratut inatsisissatut siunnersuut saqqummiunneqarpoq. Eqqartuussivitsigut nalunaarsukkat (tinglysning), qularnaveeqqutit (pant), nunaatit allattorsimaffiat (matrikel) piginnittussaanermullu tunngassuteqartut allat kiisalu nunat aqqi Pisinnaatitaaffinnut aalaakkaasuunngitsunut tunngasut (immaterielle) Sillimmasiinermut isumaqatigiissutit sillimmasiisarnermillu ingerlatsineq Eqqartuussiveqarneq Pinerluttulerinermi inatsit Politeqarneq Ingerlatsiveqarnermut inatsiseqarneq Erfalasorput Atorfinitsitsisarnermut inatsisit, tamatumani atorfillit (tjenestemandit) ilanngullugit Danskit oqartussaasuinut attuumassuteqarneq Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 143

144 KAPITALI 11 PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Inatsisartut Ombudsmandiat Ombudsmandip ukiumoortumik nalunaarutaata saqqummiunneqarnera 144

145 KAPITALI 11 Inatsisinut Ataatsimiititaliami ulloq 9. november ataatsimiinneq. 145

146 KAPITALI 11 Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 3 0 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) ) 1) 4 7 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 2 2 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA 2 2) 1 0/1 /1 1) naatsorsorneqanngillat 2) Nunatta Karsiata 2013-imut naatsorsuutai pillugit ataatsimiititaliap isumaliutissiissusiornera qinersinissamik nalunaa ru teqartoqarnera pissutigalugu unitsinneqarpoq. Naatsorsuutit suliarineqarnissaat isumaliutissiissuteqarnissarlu 2015-imut kinguartinneqarput. 3) Januar 2017-imi angalanissamut aningaasartuutit ilanngunneqarput. SULIASSAQARFIIT Aningaasartuutit isertitallu aningaasaliissutaasimasut malillugit isumagineqarlutillu atorneqarnersut nalilersornissaat Namminersorlutik Oqartussat nalilinnik pigisaannik aningaasaqarnikkut isumannaatsumik ingerlatsisoqarnersoq nalilersussallugu, taamatullu aamma tamanna angu ne qarsin naaqqullugu nammineq maleruagassanik siunnersuuteqartarnissaq Landskarsip naatsorsuusereriaasianik pitsanngorsaataasinnaasunik siunnersuuteqartarnis saq, tamanna ataatsimiititaliamit pisariaqartutut isigineqaraangat 146

147 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Ataatsimiititaliaq Nunatta Karsiata 2017-imut naatsorsuutaanik nalinginnaasumik misissuinermut atatillugu qulequttanik pingasunik immikkut isiginiagaqarpoq, tamannalu ataatsimiititaliap ataatsimiittarsimanerisigut ersersinneqarpoq. Tamatumani sanaartugassanut iluarsagassanullu aningaasaateqarfik, aktiaateqarluni ingerlatseqatigiiffinni piginnittutut ingerlatsineq kiisalu akiitsunik akiliisitsiniartarneq akiligassanillu kinguaattooruteqartarneq pineqarlutik. Ataatsimiititaliaq aamma misissuinernik annertuunik marlunnik naammassisaqarpoq. Tamatumani ilaasunik angallassisarnermi kiffartuussinissamut isumaqatigiissusiortarneq pillugu, Naalakkersuisuni sulinermut atatillugu biileqartitaanermut aningaasartuutit pillugit misissuinerit pineqarlutik. Qulequttat suliarineqartut taakku ataatsimiititaliap UKA2018/11-imut isumaliutissiissutaanut ilanngunneqarput. Kukkunersiuisut avataaneersut nalunaarutaasa nassuiaataasalu aammalu Naalakkersuisut taakku pillugit nassuiaataasa isummerfigisarnissaat Inatsisartunut naatsorsuutit akuerineqarnissaat pillugu inassuteqaateqartarnissaq Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 147

148 KAPITALI 11 PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Nukissiorfiit Nuuk Nukissiorfiit 2017-imut ukiumoortumik nalunaarusiaat kiialu ingerlatsineq, sanaartorneq assigiimmillu akeqartitsinerup atuutilernera pillugit nalinginnaasumik ilisimatitsineq Naalakkersuisut Siulittaasuanik ilisimatitsiffiusumik ataatsimeeqateqarneq Akileraartarnermut Aqutsisoqarfimmik tekinikimut tunngasumik ilisimatitsiffiusumik ataatsimeeqateqarneq, Nuuk Inuussutissarsiornermut Nukissiuteqarnermullu Naalakkersuisumik tunngasumik ilisimatitsiffiusumik ataatsimeeqateqarneq Ineqarnermut Attaveqarnermullu Naalakkersuisumik tekinikimut tunngasumik ilisimatitsiffiusumik ataatsimeeqateqarneq Ilinniartitaanermut, Kultureqarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmik tekinikimut tunngasumik ilisimatitsiffiusumik ataatsimeeqateqarneq Peqqissutsimut Naalakkersuisoqarfimmik tekinikimut tunngasumik ilisimatitsiffiusumik ataatsimeeqateqarneq Ingerlatseqatigiiffinnik aktiaateqarluni pigineqartunik piginnittutut ingerlatsineq Sanaartugassanut Iluarsagassanullu Aningaasaateqarfik pillugu nassuiaatip killiffia Sanaartugassanut Iluarsagassanullu Aningaasaateqarfik pillugu nassuiaatip killiffia Sanaartugassanut Iluarsagassanullu Aningaasaateqarfik pillugu nassuiaatip killiffia Sanaartugassanut Iluarsagassanullu Aningaasaateqarfik pillugu nassuiaatip killiffia Sanaartugassanut Iluarsagassanullu Aningaasaateqarfik pillugu nassuiaatip killiffia ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu 6.6. Kukkunersiuinermi sulineq pillugu ilisimatitsineq, Nuuk Kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaq, Nunatta Karsiata kukkunersiuisua (Deloitte) kiisalu Qitiusumik Naatsorsuusiorfik (DcR). Nunatta Karsiani naatsorsuutit misissorlugit sulinermi sinaakkutit imarisallu Naatsorsuutit pillugit isumasioqatigiinneq, Nuuk Kukkunersiuinermut ataatsimiititaliaq, Nunatta Karsiata kukkunersiuisua (Deloitte) kiisalu Qitiusumik Naatsorsuusiorfik (DcR). Nunata Karsiata 2017-imut naatsorsuutaasa misissorneqarneri 148

149 KAPITALI 11 Kukkunersiuinermut Ataatsimiititaliaq ulloq 31. august Nukissiorfinnut paasisassarsiorluni pulaarpoq. 149

150 KAPITALI 11 Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 2 4 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) 14 3 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 5 3 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /0 1) naatsorsorneqanngillat QITIUTILLUGIT AALLUTAT Nunanut Allanut Sillimaniarnermullu Ataatsimiititaliami pingaarnertut sammineqarsimapput Kalaallit Nunaanni attaveqarnikkut sanaartugassat angisuut sanaartorneqarneranni, ingerlanneqarneranni aningaasalersorneqarnerannilu nunanut allanut tunngatillugu sillimaniarnikkullu sunniutaasinnaasut. SULIASSAQARFIIT Nunanut Allanut sillimaniarnermullu politikki Illersornissamik isumaqatigiissut Issittumi Siunnersuisoqatigiit EU Naalagaaffiit Peqatigiit 150 Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat

151 KAPITALI 11 SIUNERSIUINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Nunanut Allanut Naalakkersuisoq Nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngatillugu assigiinngitsut attuumassutillit Nunanut Allanut Naalakkersuisoq Nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngatillugu assigiinngitsut attuumassutillit ATAATSIMIITITALIAP ANGALANERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Tromsø, Norge Arctic Frontiers Ilulissat, Kalaallit Nunaat Ilulissani isumaqatigiissutip atsiorneqarneranit ukiut qulinngortorsiorneqarnerat Oslo, Norge Illersornissaqarneq pillugu oqaloqatigiilluni ataatsimiinneq Reykjavik, Island Arctic Circle PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Nunanut Allanut tunngassutilinnut Naalakkersuisoq Nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngassutillit maanna atuuttut pillugit paasissutissiineq Nunanut Allanut tunngassutilinnut Naalakkersuisoq Nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngassutillit maanna atuuttut pillugit paasissutissiineq Nunanut Allanut tunngassutilinnut Naalakkersuisoq Nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngassutillit maanna atuuttut pillugit paasissutissiineq ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu Arctic Frontiers, Tromsø Ilisimatusartut aalajangiisartullu. Issittumi nungusaataanngitsumik ineriartortitsineq Illersornissaqarneq pillugu oqaloqatigiilluni ataatsimiinneq, Oslo Mala H. Kúko (S) Arctic Circle, Reykjavik Issittoq pillugu qulequttat oqaluuserisassat maannakkut saqqumilaartut 151

152 KAPITALI 11 Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri 1) 1) 2 2 Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu ) 1) 13 9 Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 1 2 Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA /6 -/10 1) naatsorsorneqanngillat SULIASSAQARFIIT Ilinniartitaanermut meeqqanullu suli atualinngitsunut tunngasunut immikkoortoq Ilisimatusarneq Kultureqarneq nutaarsiassalerinerlu Timersorneq Ilageeqarneq 152

153 KAPITALI 11 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Qinersinissamik nalunaarutiginninneq kiisalu Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut IIageeqarnermullu ataatsimiititaliami taarseraattoqarnera pissutaallutik ataatsimiititaliami sulineq nikerarsimavoq. Tamaattorli ilinniartitaaneq pillugu suliassaqarfimmik isiginninniaa nini ataatsimiititaliamit pingaartillugu attatiinnarneqarsimavoq, taamaalillunilu ilinniartitaanermi nutarterineq aallartinneqarsimasoq ataatsimiititaliamit ingerlaavartumik malinaaffigineqarsimalluni. Tamatuma saniatigut ataatsimiititaliaq ICC Education Summit-imut Nuummi ingerlanneqartumut aallartitaqarsimavoq. Ukiuni kingullerni inatsisatut aalajangiiffigisassatullu siunnersuutit amerliartorsimanerat ataatsimiititaliap susassaqarfiini aamma 2018-imi atuussimavoq. Tamatumunnga atatillugu siunnersuutit pissutsit piviusut malillugit atuutsinneqalernissamut periarfissaat kiisalu pingaartumik inuttaasunut kingunisssat ataatsimiititaliamit annertuumik sammineqarsimapput. Ataatsimiititaliap inatsisissatut siunnersuutinik amerlasuunik malinnaaffiginninniaasimaneranik tamanna nassataqarsimavoq, suliamullu tassunga piffissaq pisariaqartinneqartoq atussallugu ataatsimiititaliamit toqqarneqarsimalluni. Naak ilinniartitaaneq ataatsimiititaliamit ingerlaavartumik sammineqaraluartoq 2018-imi eqqumiitsuliornermut kultureqarnermullu tunngasunik arlalitsigut oqalliseqartoqarsimavoq. Tamanna siunnersuutit eqqumiitsuliornermut kultureqarnermullu tunngasut arlallit suliarineqarnerisa saniatigut sassartitsinertigut, allakkatigut apeqquteqaatinik nassiussinertigut kiisalu isumasioqatigiinnerni peqataanernertigut ersersinneqarpoq. Tamatumani soqutigisaqartut annertuumik peqataatinneqarnissaat kiisalu eqqumiitsuliornikkut kulturikkullu saqqummiussat ullutsinnut naleqquttut ilanngunneqarnissaat annertuumik pingaartinneqarpoq. Ataatsimut isigalugu sulianut atuumassuteqartut naalakkersuinermik suliaqanngitsut peqataatinneqarnerat ataatsimiititaliamit annertusiartortumik eqqumaffigineqarsimavoq tamanna ilaatigut ataatsimiititaliap suliniuteqarnera tunngavigalugu, ilaatigullu sassartitsinerit arlallit paasinarsissimammassuk tamanna pisariaqartoq. Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 153

154 KAPITALI 11 SIUNERSIUINERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Ilinniartitaanermut, Kultureqarnermut, Ilageeqarnermut Nunanullu Allanut Naalakkersuisoq UKA2018/164, eqqumiitsuliornermut aningaasaateqarfimmut tunngasoq pillugu nassuiaateqarneq SASSARTITAQARFIGINEQARNERIT Ulloq Peqataasoq (sut) Siunertaq Nuummi Timersornermut Efterskole Suliniummik, killiffianillu ataatsimiititaliamut ilaasortanut nutaanut saqqummiussineq Nuummi Timersornermut Efterskole Suliniutip killiffianik aningaasaliivigineqarnissamillu pisariaqartitsineq il.il. pillugit saqqummiussineq Kalaallit Nunaanni Qimussertartut Kattuffiat (KNQK) Makkunginna saqqummiineq: kalaallit qimmiisa illersorneqarnissaat, avannaani kangianilu qimussinik sukkanniutsitsisarneq aamma meeqqanut il.il Nuummi angajoqqaat Oqaluttuat ulluunerani meeqqanik paaqqinnittarfinni ajornartorsiutinut ilungersunartunut atuuttunut tunngassuteqartut ATAATSIMIITITALIAP ANGALANERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Nuuk Ilinniartitaaneq kultureqarnerlu Nuuk Kultureqarneq 154

155 KAPITALI 11 PAASISASSARSIORLUNI PULAARNERIT ATAATSIMEEQATEQARNERILLU Ulloq Peqataasoq(sut) sumiiffillu Siunertaq Nunatta Isiginnaartitsisarfia, Nuuk Nunatta isiginnaartitsisarfiata atuunneranik, takorluugaanik ingerlataanillu saqqummiussineq, kiisalu alakkarteritinneqarneq IMAK, Nuuk IMAK-imi siulittaasortaap ataatsimeeqatigineqarnera kiisalu IMAK-imi tunngavinnik suliniutinillu pilesaarutaanik saqqummiussineq Oqaasileriffik, Nuuk Oqaasileriffimmi suliniutigineqartut killiffiisa, tamatumunnga ilanngullugit oqaasileriffimmi nunat aqqinik aalajangiisartut suliaasa saqqummiunneqarnerat Kalaallit Nunaanni biskoppip atuuffia, Inatsisartut UKA2018/205 ilageeqarnermut Inatsisip oqaluuserineqarnera IMAK, Nuuk UKA2018-mut siunnersuutinik eqqartuineq aamma IMAK-imi tunngavinnik suliniutinillu pilesaarutinik saqqummiussineq Ilinniartitaanermut, Kultureqarnermut Ilageeqarnermut Nunanullu allanut Naalakkersuisoq, Inatsisartuni Eqqumiitsuliornikkut Pinngorartitsisut Ingerlatsisullu (EPI), Inatsisartut Ilinniartitaanerup nutarterneqarnerata killiffianik eqqartuineq UKA2018/164-p, eqqumiitsuliornermut aningaasaateqarfimmut tunngasup oqallisigineqarnera Tusagassiorfik Sermitsiaq, Nuuk Tusagassiorfimmi takornariartinneqarneq, tusagassiornermi politikkip kiisalu nunatsinni tusagassiorfinni pissutsit oqallisigineqarnerat Ilisimatusarfik, Inatsisartut Imm. 199, 200 aamma 201, Ilisimatusarfimmut kiisalu qaffasinnerusumik ilinniarfinnut tunngasut eqqartorneqarnerat ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu Inuit Education Summit ICC, Nuuk Nunanit tamalaanit ICC-mit aallartitat, Ilinniartitaanermut ministerit assigiinngitsut, malinnaatinneqartut. il.il. Nunani issittuni ilinniartitaanerup eqqartorneqarnera, tassunga ilanngullugit unammilligassat best practice, ataatsimoorussamillu kaammattuutit il.il Eqqmiitsuliornikkut Pinngorartitsisut Ingerlatsisullu (EPI), EPI-p suliai kiisalu siunissamut takorluugai, Nuuk Peqatigiiffinnit EPI-mi ilaasortaatitaqartunit aallartitat, Kultureqarnermut Naalakkersuisoq atorfilittallu 155

156 KAPITALI 11 Suleriaatsimut Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA 0 2 0/0 0/0 SULIASSAQARFIIT Inatsisartut Siulittaasoqarfiat partiinit ataasiakkaanit kat - tusseqatigiinnilluunniit siulittaasoqarfimmi ilaasortaatitaqanngitsunit ilaasortat Inatsisartunit qinerneqartut peqatigalugit tassaavoq Suleriaatsimut Ataatsimiititaliaq. Tamatuma peqatigi saa nik partiit ataasiakkaat kattusseqatigiilluunniit siulittaasoqarfimmi ilaasortaatitaqanngitsut ilaasortaatitaannut sinniisussanik Inatsisartut qinersissapput tamanna periarfissaassappat. Inatsisartut missingersuutaannut Siulittaasoqarfiup siunnersuutaasa akuerineqarnissaannut ataatsimiititaliaq qulliunerusumik akisussaasuuvoq. Missingersuutit suliarineqarnissaat siulittaasoqarfiup isumagisassaraa, taakkulu tamatuma kingorna Suleriaatsimut Ataatsimiititaliamit akuerineqartassapput. Tamatuma saniatigut pisariaqartitsineq naapertorlugu aamma Inatsisartut ataatsimiititaliamut qinnuiginnikkaangata ataatsimiititaliaq taamaallaaat katersuuttarpoq. 156

157 KAPITALI 11 Qinigaanerup Misilinneqarnissaanut Ataatsimiititaliaq Siunersiuinerit Sassartitsinerit Ataatsimiititaliap angalaneri Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Paasisassarsiorluni pulaarnerit ataatsimeeqateqarnerillu Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu Ataatsimiititaliap ataatsimiinneri Isumaliutissiissutit UPA/UKA 0 0 0/0 0/0 SULIASSAQARFIIT Qinigaanerup Misilinneqarnissaanut Ataatsimiititaliaq Inatsisartut inissitsiterlutik ataatsimiinneranni Inatsisartul lu ukiuata aallartinnerani Suleriaatsimi 7, imm. 1 naapertorlugu pilersinneqartarpoq. Suleriaatsimi 2 aamma 6, imm. 1-2 naapertorlugit pissutsit Inatsi sartunut Naalakkersuisunullu ilaasortat ilaasortaanerannik naleqqukkunnaarutaasut pillugit ataatsimiititaliaq Inatsisartunut inassute qaateqassaaq. Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaan ni 25 malillugu Inatsisartut Siulittaasuata, Naalakkersuisut Siulittaasuata aamma Naalakkersuisunut ilaasortat suliffeqarfinni, ingerlassani atorfeqarfinniluunniit pisortanit namminersortunilluunniit pigineqartuni toqqagaallutik suliaqartitaaffiinut tunngatillugu apeqqutinik pineqartunik isumaginninnerminnik tigumminiinnarumallutik kissaatigisaat, ataatsimiititaliamut aalajangiiffigisassatut aamma saqqummiunneqartassapput. 157

158 12 Nunat Avannarliit Killiit aamma Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiini ingerlatat

159 Inatsisartut Siulittaasuat Vivian Motzfeldt Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata ulluni oktober ingerlanneqartumik katersuunneranut atatillugu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiat sinnerlugu Stortingimi oqalugiarpoq. 159

160 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiat Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Siulittaasoqarfiup ataatsimiinneri Aallartitat ataatsimiinneri Siunnersuisoqatigiiffimmi ataatsimiinnerit Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu 1) 1) 1 1 Kaammattuutit ) naatsorsorneqanngillat Aallartitat ataatsimiinneri tassaapput kalaallit Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannut aallartitat ataatsimiinneri. Pisariaqartitsineq naapertorlugu ataatsimiittoqartarpoq, Nuummilu Inatsisartuni imaluunniit Nunat Avannarliit Killiit akornanni ataatsimeeqatigiinnerni pisinnaallutik. NUNAT AVANNARLIIT KILLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIAT PILLUGU Nunat Avannarliit Killiit Siunner suisoqatigiiffiat Kalaal lit Nunaata, Islandip Savalimmiullu akornanni inatsisartutigoortumik suleqatigiiffiuvoq. Suleqatigiinnermi tunngavissap maleruaqqusanik aalajangersaaffiusup akuerineqarneratigut suleqatigiinneq maleruagassiuunneqarpoq. Aaqqissuussaaneq Siunnersuisoqatigiit 18-inik ilaasortaqarput. Nunani ataasiakkaani inatsisatuni partiit nukittussusaat naapertorlu gu nunanit ataasiakkaanit ilaasortat arfinillit nunap pineqartup inat si sartui nit toqqarneqartarput. Nunat ataasiakkaat aallartitaasa aallartitatut siulittaasussartik toqqartarpaat tamatumalu kingorna taanna Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata Siulittaasoqarfianut ilannguttarpoq. Taamaalilluni Siulittaasoqarfik pingasunik ilaasortaqarpoq. Siulittaasoqarfimmi siulittaa suuneq nunat taakku pingasut akornanni paarlakaajaalluni pisarpoq, taamaalilluni ukiut pingasut ingerlanerini nunat tamarmik ukiumik ataatsimik siulittaasuuffeqartarlutik. Kalaallit Nunaanni Inatsisartunut Siulit taasup aallartitat siulittaasussaattut toqqarneqartarnera ileqquuvoq. 160

161 KAPITALI 12 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Ilaatigut maj 2017-imi Issittumi Siunnersuisoqatigiinni alaatsinaatsutut inissisimalernermi sinaakkutissiinissaq Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffianni isiginiarneqarsimavoq. Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata alaatsinaatsutut inissisimanermini periusissaa siunnersuisoqatigiiffiup Ilulissani immikkut ittumik ukiumoortumik ataatsimiinnerani akuersissutigineqarpoq, tassani Issittumi Siun nersuisoqatigiinni piujuaannartitsinermik tunngaveqarlu ni ineriartortitsinermut suleqatigiissitami sulinermut, inuusuttut aanngajaarniutinik atuinerat nunarsuullu immikkoortuani issittumi inuusuttut atugarissaarnerat pillugit ilisimasanik tapersiinissaq aalajangersarneqarluni. Ataatsimut isigalugu nunat avannarliit killiit ataatsimoorullugit soqutigisaasa siuarsarneqarnissaat, taakkulu pillugit suleqatigiinnerup siuarsarneqarnissaa isiginiarneqarpoq. Nunani avannarlerni killerni takornariaqarneq Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannit isiginiarneqarsimavoq, tassami nunani avannarlerni killerni piujuaannartitsinermik tunngaveqarluni takornariaqarneq qulequtaralugu siunnersuisoqatigiiffik januaarip qaammataani qulequtaqartitsilluni ataatsimeersuarmat. Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata anguniagai Nunat Avannarliit Killiit soqutigisaat suleqatigiissutigissallugit Peqatigiilluni Atlantikup Avannaani uumassusilinnik uumaatsunillu isumalluutigisat kulturillu paarissallugit, naalagaaffiillu nunallu naalakkersuisui aqqutigalugit Nunat Avannarliit Killiit soqutigisaasa ineriartortinneqarnissaat Naalagaaffiit nunallu naalakkersuisuisa nunanut avannarlernut killernut tunngatillugu suleqatigiinneri malitseqartittassallugit Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat suleqatigissallugu, nunanilu avannar lerni suleqatigiiffinni nunat avannarliit killiit soqutigisaannut tunngatillugu akunnermiliuttutut atuutissalluni Nunat avannarliit killiit suleqatigiiffiisa aamma inuiaat allat nunallu tamalaat akornanni tassungalu ilanngullugu issittumi inatsisartoqarnikkut suleqati giinnermi suleqatigiiffiit allat akornanni inatsisartoqarnikkut akunnermiliuttutut atuutissalluni Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 161

162 KAPITALI 12 SIULITTAASOQARFIUP ATAATSIMIINNERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq København, Danmark Qulequtaqartitsilluni ataatsimeersuarnissamik piareersaateqarneq 1.2. Oqarasuaatikkut ataatsimiinneq Allatseqarfiup ingerlanneqarnerata oqaluuserineqarnera Reykjavik, Island SINEEA-mit aallartitanik ataatsimeeqateqarnissamik piareersaateqarneq Reykjavik, Island Ukiumoortumik ataatsiomiinnissamut piareersarneq Oqarasuaatikkut ataatsimiinneq Ukiumoortumik ataatsiomiinnissamut piareersarneq 3.9. Tórshavn, Færøerne Ukiumoortumik ataatsiomiinnissamut piareersarneq 5.9. Tórshavn, Færøerne Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata allat seqarfiani suleqataasumik nutaamik atorfinitsitsinissap oqaluuserineqarnera Oqarasuaatikkut ataatsimiinneq Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata allatseqarfiani suleqataasumik nutaamik atorfinitsitsinissap, Arctic Circlemut peqataanissap, Siunnersuisoqatigiiffiup naatsorsuutaasa, 2019-imi qulequtaqartitsilluni ataatsimeersuarnissap aamma meeqqanut inuusuttunullu sammisumik atuakkiortumut nersornaatip oqaluuserineqarneri Oslo, Norge NAKS-ip allatseqarfiani suleqataasumik nutaamik atorfinitsitsinissap oqaluuserineqarnerata nanginneqarnera kiisalu Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata katersuunneranut atatillugu ataatsimiinnissat piareersarneri AALLARTITAT ATAATSIMIINNERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Oqarasuaatikkut ataatsimiinneq Immikkut ittumik ukiumoortumik ataatsimiinnissamik piareersaateqarneq Oqarasuaatikkut ataatsimiinneq Ukiumoortumik ataatsimiinnissamik piareersaateqarneq Oqarasuaatikkut ataatsimiinneq Ukiumoortumik ataatsimiinnissamik piareersaateqarneq 162

163 KAPITALI Oqarasuaatikkut ataatsimiinneq NAKS-ip meeqqanut inuusuttunullu atuakkiamut nersornaasiinissaanut nunamit namminermit ataatsimiititaliap nalilersuisussap pilersinneqarnissaata oqaluuserineqarnera SIUNNERSUISOQATIGIIFFIMMI ATAATSIMIINNERIT Ulloq Sumiiffik Siunertaq Ilulissat Ilaatigut Issittumi Siunnersuisoqatigiinni alaatsinaatsunngorn. siunniussarlu pillugu isumaqatigiissuteqarneq pillugit immikkut ukiu. ataats Tórshavn, Færøerne Nalinginnaasumik oqallinneq kiisalu nunani avannarlerni killerni Nunanut Allanut Naalakkersuisunik qaffasissumik ataatsimeeqateqarneq ISUMASIOQATIGIINNERIT ATAATSIMEERSUARNERILLU Ulloq Sammisaq sumiiffillu Peqataasoq (sut) siunertarlu Qulequtaqarttitsilluni ataatsimeersuarneq: Nunani Avannarlerni Killerni Takornariaqarneq Piujuartitsinermik tunngavilimmik takornariaqarnermut unammilligassat ineriartornissamullu periarfissat. Ilulissani Siuinnersuisoqatigiiffimmut ilaasortat, Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut, Niuernermullu Naalakkersuisoq, Islandimi Takornariaqarnermut, Suliffissuaqarnermut Nutaaliornermullu Naalakkersuisoq, Þórdís Kolbrún Gísladóttir kiisalu nunani avannarlerni killerni takornarianik kiffartuussisut KAAMMATTUUTIT Normu Qulequtaq 1/2018 Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata Savalimmiuni, Kalaallit Nunaanni aamma Islandimi Naalakkersuisut nunat akornanni sammisami timersornermut tunngasumi suleqatigiinnerup annertusarneqarsinnaaneranik mississueqqullugit kaammattorpai. 2/2018 Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata Savalimmiuni, Kalaallit Nunaanni Islandimilu Naalakkersuisunut kaammattuutigaa nunani avannarlerni killerni oqaatsit siunissaat pillugu suleqatigiinnissaq anguniarlugu pisortatigut oqaloqatigiittarfimmik pilersitsisoqassasoq. Suleqatigiissitamik nunanit ataasiakkaanit aallartitanik inuttalikkamik pilersitsineq alloriarneq siulliussaaq. Nalunaarusiamik nunani ataasiakkaani oqaatsit inissisimanerannik takussutissiiffiusumik siunissamilu periarfissaat pillugu allaaserisanik imaqartumik suliaqarnissaq suleqatigiissitap suliassarissavaa, tamanna pingaartumik qarasaasiarsornikkut ineriartorneq maanna atuuttoq tunngavigalugu. 163

164 ULLOQ 29. JANUAR: IMMIKKUT ITTUMIK UKIUMOORTUMIK ATAATSIMIINNEQ Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiat Ilulissani, ulloq 29. januar 2018-imi immikkut ittumik ukiumoortumik ataatsimiippoq. Immikkut ittumik ukiumoortumik ataatsimiinnermi ilaatigut 2018-imut naatsorsuutit missingersuutillu akuersissutigineqarput. Tamakku saniatigut Issittumi Siunnersuisoqatigiinni Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata alaatsinaatsutut inissisimanerani iliuusissanut killiliussat Siunnersuisoqatigiiffimmut ilaasortanit oqallisigineqarput, tassani Issittumi Siunnersuisoqatigiinni Piujuaannartitsinermik Ineriartortitsinermut Suleqatigiissitami sulinermut tapiuteqarnissaq siunertaralugu suliniutissatut pilersaarut inger lanniarlugu Iceland Centre for Social Research and Analysisimik (Islandimi inuttut atugarisanik misissuisoqarfik nalilersuisarfillu) suleqatigiinnissamik isumaqatigiissummik atsiuisoqassasoq aalajangiunneqarpoq. Issittumi inuusuttut akornanni aanngajaarniutinik atuinermik pinaveersaartitsineq suliniummut qulequtaritinneqassaaq inuusuttullu imigassamik, tupamik, aanngajaarniutinik, opioidinik (nakorsaatinik nipaallisaatinik sakkortuunik) nuannaarniu ti nillu allanik atuineri kiisalu nunarsuup immikkoortuani Issittumi inuusuttut nalinginnaasumik atugarissaarnerat pillugu ilisimasanik tapiuteqarnissamik siunertaqarluni. KAPITALI 12 ULLUT JANUAR: NUNAT AVANNARLIIT KILLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIATA QULE- QUTAQARTITSILLUNI ATAATSIMEERSUARNERA Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiat Ilulissani ulluni 30. aamma 31. januar Nunani Avannarlerni Killerni Takornariaqarneq Piujuartitsinermik tunngavilimmik takornariaqarnermi unammilligassat ineriartornissamullu periarfissat qulequtaralugu ataatsimeersuarpoq. Nunani avannarlerni killerni takornarialerinermik suliallit ilaatigut Ragnhildur Sigurdadottir, Snæfellsnæsimeersoq, Pól Sundskard, Hiking.fo-meersoq kiisalu Jens Pavia Brandt, Green land Outdoorimeersoq sammisaq pillugu ilisimasanik saqqummiussisussatut qaaqqusaapput. Nunani avannarlerni killerni takornarialerinermik suliallit saniatigut Kalaallit Nunaanni Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut Niuer nermut Nukissiuteqarnermullu Naalakkersuisoq Hans Enoksen, Islandimi takornariaqarnermut, Suliffissuaqarnermut Nutaaliornermullu Naalakkersuisoq Þórdís Kolbrún Gísladóttir, Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni Siulittaasoqarfimmut ilaasortamik peqateqarlutik peqataapput. 164

165 KAPITALI 12 ULLUT SEPTEMBER: NUNAT AVANNARLIIT KILLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIATA UKIUMO- ORTUMIK ATAATSIMIINNERA Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata ukiumoortumik ataatsimiinnera Savalimmiuni, Lagtingimi ulluni september ingerlanneqarpoq. Ukiumoortumik ataatsimiinneq aallarnerneqarpoq nunani avannarlerni killerni nunanut allanut naalakkersuisut tassaasut Savalimmiuni nunanut allanut naalakkersuisoq, Poul Michelsen, Kalaallit Nunaanni Ilinniartitaanermut, Kulturimut, Ilageeqarnermut Nunanullu Allanut tunngassutilinnut Naalakkersuisoq, Vivian Motzfeldt, Islandimi nunanut allanut naalakkersuisoq, Guðlaugur Þór Þórðarsonog, kiisalu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannut ilaasortat ataatsimeersuarnerannik. Tassani Nunarsuarmioqatigiit ineriartorneranni nunat avannarliit killiit inissisimanerat qulequtarineqarluni. Ataatsimeersuarneq ataatsimut oqallinnermik nanginneqarpoq, tassani siullertut nunat avannarliit killiit suleqatigiinnerisa qanoq nukittorsarneqarsinnaanera, tulliatut Issittumi naalakkersuisutigoortumik inatsisartutigoortumillu suleqatigiinneq kingullertullu Nunat avannarliit killiit issittumi inissisimanerat sammineqarlutik. Ukiumoortumik ataatsimiinnerup ulluisa aappaat NO- RA-meersup Ásmundur Guðjónssonip kiisalu Vestnordenfondimeersup Sverri Hansenip suliaminnik kiisalu Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiannik suleqateqarnertik pillugu saqqummiussinerannik aallarnerneqarpoq. Tamatuma kingorna Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata meeqqanut inuusuttunullu sammisumik atuakkiamut nersornaasiuttagaanik tunineqarnissamut innersuunneqarsimasut Savalimmiuni ataatsimiititaliamut naliliisussamut ilaasortamit Marni Rasmussenimit saqqummiunneqarput. Nunat tamalaat akornanni ineriartorneq nunarsuarmioqatigiinnilu Nunat avannarliit killiit inissisimanerat tul liul lugulu aalisarneq imaanilu pisuussutinik uumassusilinnik piujuaannartitsinermik tunngavilimmik iluaquteqarniarneq pillugit nalinginnaasumik oqallinnermik ukiumoortumik ataatsimiinneq nanginneqarpoq. Ingerlatanut missingersuutinullu pilersaarutip Siunnersuisoqatigiiffiullu namminerisamik aalajangiussaasa akuersis sutigineqarnerisa saniatigut sammisami timersornermut tunngasumi nunat akornanni suleqatigiinnerup annertusarneqarsinnaaneranik kaammattuuteqarnissamut aala ja ngersagaq kiisalu nunani avannarlerni killerni oqaatsit siunis saat pillugu suleqatigiinnissaq anguniarlugu pisortatigut oqaloqatigiittarfimmik pilersitsisoqarnissaanik kaammattuuteqarnissamut aalajangersagaq akuersissutigineqarput. 165

166 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata qulequtaqartitsilluni ataatsimeersuarnera Ilulissani ulluni januar ingerlanneqarpoq. Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiat suliniummut Issittumi inuusuttut akornanni aanngajaarniutinik atuinermik pinaveersaartitsineq -mut tunngatillugu siunniussat pillugit ICSRA-mik (Islandimi inuttut atugarisanik misissuisoqarfimmik nalilersuisarfimmillu) suleqatigiinnissamik isumaqatigiissummik atsioqateqarpoq. Assimi takuneqarsinnaapput Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffianni Siulittaasoq, Kári Páll Højgaard aamma ISCRA-mi pisortaq, Jón Sigfússon. 166

167 KAPITALI 12 Qulequtaqartitsilluni ataatsimeersuarnermi nunani avannarlerni killerni takornariaqarnermi sullissisut unammilligassaat periarfissaallu sammineqarput. 167

168 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiata Siulittaasoqarfia Reykjavikimi ulloq 14. juni ataatsimiinnera. 168

169 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatgiiffiata ulluni 5. aamma 6. september, ukiumoortumik ataatsimiinnera Savalimmiuni Lagtingimi ingerlanneqarpoq. 169

170 KAPITALI 12 Ukiumoortumik ataatsimiinneq aamma NORA, Arctic Circle kiisalu Vestnordenfond pillugit ilisimasanik katersiffittut atorneqarpoq. Pisortaq Sverri Hansen Vestnordenfondimeersoq suliatik pillugit saqqummiussisoq assimi takuneqarsinnaavoq. 170

171 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffiat Stóra Dímun-imut angalaartinneqarpoq, tassani ilaqutariit ataatsit nunaateqarnermik inuussuteqartut najugaqarput. Assimi takuneqarsinnaapput Nunat Avannarliit Killiit Siunnersuisoqatigiiffianni allattaaneq, Sigurdur Olafsson Siunnersuisoqatigiiffimmi aallartitatut ilaasortanik peqateqarluni. 171

172 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat Angalanernut aningaasartuutit kr. Allaffissornermut aningaasartuutit ilanngullugit Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni ataatsimiititaliat ataatsimiinneri Isumasioqatigiinnerit ataatsimeersuarnerillu Aallartitat ataatsimiinneri Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni ataatsimiititaliat ataatsimiinneri Kalaallit Nunaannit aallartitanit marluusunit peqataaf figineqartumik ataatsimiinnerupput. Kalaallit Nunaannit aallartitat 2018-ip affaani siullermi Nunani Avannarlerni Ilisimasaqarnermut Kulturimullu Ataatsimiititaliamut kiisalu Nunani Avannarlerni Piujuaannartitsinermut Ataatsimiititaliamut ilaasortaapput. Ukiakkulli aallartitat marluullutik suliaminnik nukittorsaajumallutik immikkut ataatsimiititaliani sulinermut taarsiullugu Nunani Avannarlerni Piujuaannartitsinermut Ataatsimiititaliamut ilaasortaalerput. Aallartitat ataatsimiinneri tassaapput Kalaallit Nunaannit Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiannut aallartitaasut ataatsimiinneri. Ataatsimiinnerit pisariaqartitsineq naapertorlugu Nuummi Inatsisartoqarfimmi, nunami namminersorfiusumi allami nunalluunniit avannarliit arlaanni ataatsimiinnermut pisumut tatillugu pisinnaallutik. NUNAT AVANNARLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIAT Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat Danmarkimi, Sverigimi, Norgimi Islandimilu inatsisartut naalakkersuisullu akornanni suleqatigiiffittut 1952-imi pilersinneqarpoq. Finland Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiannut 1955-imi ilannguppoq. Nunat namminersortut Kalaallit Nunaat, Savalimmiut Ålandilu Danmarkip Naalagaaffianit aammalu Finlandimit aallartitanut ilaapput, taamaattorli namminneq taaguutitik atorlugit namminnerlu toqqakkaminnik ilaasortaatitaqarlutik. Aaqqissuussaaneq Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat tassaavoq ilaasortat tamarmiusut katersuuffiat, siulittaasoqarfik ataatsimiititaliallu. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni ilaasortat katillutik 87-iupput. Ilaasortat tamarmiusut katersuuffianni ilaapput nunanit ilaasortaasunit tallimaasunit tamanit aallartitat. Danmarkip Naalagaaffiata aallartitai tassaapput inatsisartunut ilaasortat 20-t, taakkunannga folketingimut ilaasortat 16-it kiisalu Savalimmiuni Lagtingimi 172

173 KAPITALI 12 QITIUTILLUGIT AALLUTAT Aallartitanut ilaasortat nutaat immikkut qitiutillugit aallutaqanngillat, tassami tamarmik Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni ataatsimiititaliani sulinermi periutsinik pulaffiginneqqaartariaqaramik. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni piujuaannartitsinermik tunngaveqarluni tigussaasunik iliuuseqarnermik ataatsimiititaliami suliap naammassineqarnissaa pilersaarutaavoq. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiani ataatsimiititaliat Nuummi ulluni 12. Aamma 13. september ataatsimiinnerat pisoq immikkuullarissuuvoq. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata 1952-imi pilersinneqarnerata kingorna Siunnersuisoqatigiiffik aatsaat tamarmiulluni Kalaallit Nunaanni katersuuppoq. Inatsisartut Siulittaasoqarfiata aaqqissuussinermi qaaqqusisuusup nunanit avannarlernit nunanillu namminersorfiusunit tamanit inatsisartunut ilaasortanik Nuummi tikeraartitsisuunini nuannaarutigaa. Tamanna Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata nunat avannarliit pingaarnertut illoqarfiini tamani ataatsimiinnernik taakkuninnga ingerlatsinissamik siunertaqarneranik tunngaveqarpoq. Ataatsimiinnerit ulluni 12. aamma 13. september ingerlanneqarput, tamatumani parteeqatigiikkaarluni ataatsimiittoqartarluni, isumasioqatigiittoqartarluni ataatsimullu ataatsimiittoqartarluni. Silaannaap allanngoriartornera Issittorlu qulequtaritinneqarput, aammattaaq suliassaqarfiit Kalaallit Nunaannut tunngassuteqartut oqallisigineqarlutik, tamanna ilaatigut Nakuusa pillugu suleqatigiinneq, Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik Illersuiniaqatigiiffik MIO, Ilinniartitaanermut Pilersaarut 2018 kiisalu NAPA-p meeqqanut inuusuttunullu suliniutai pillugit isumasioqatigiissitsinikkut pivoq. Qulequttat allat tassaapput Issittumi takornariaqarneq, attaveqatigiinneq kiisalu silaannaap allanngoriartornera. ilaasortat marluk aammalu Inatsisartunut ilaasortat marluk. Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni ukiakkut ukiumoortumik ataatsimiittoqartarpoq. Kalaallit Nunaannit peqataasut Kalaallit Nunaata Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffianni aallartitassai ilaasortat marluk taakkulu sinniisussaat marluk Inatsisartunit ukiut tamaasa toqqarneqartarput. Taamaalilluni Kalaallit Nunaat Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata ilaasortaasa tamarmiusut katersuuffianni (ataat simiinnerini) aammalu ataatsimiititaliat ingerlaavartumik sulineranni kiisalu partiit suleqatigiinneranni tamakkiisumik taasisinnaatitaalluni peqataasarpoq. Ataatsimiititaliap suliassaqarfii pillugit itisiliilluni nalunaarsuutit uunga alakkakkit ina.gl/ataatsimiititaliat 173

174 NUNAT AVANNARLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIF- FIA TA ATAATSIMIINNERI Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata Oslomi, Norgemiittumi 70-issaanik katersuunnerani Inatsisartutigut sulinermi Laura Táunâjik aamma Sofia Geisler Inatsi sartunut sinniisuupput. Oqartussaaqataaneq tatisimaneqartoq, nunani avannarlerni killeqanngitsumik nuttarsinnaaneq kiisalu nunani avannarlerni inatsisiliornikkut suleqatigiinneq qulequtaapput 70-issaanik katersuunnermi pingaartinneqartut. Katersuunneq nunani avannarlerni naaalakkersuinikkut qaffasissumik inissisimasut ataatsimeersuarneraat nunanilu avannarlerni naalakkersuinikkut pisut annersaralugu. Nunarsuup immikkoortuanit tamarmit naalakkersuinermik suliallit tassani naapittarput, Siunnersuisoqatigiiffiup ilaasortai 87-iusut naalakkersuisullu amerlasuut, ilaatigullu naalakkersuisut siulittaasui. Killeqarfinni aporfilersuutit pillugit siunnersuisoqatigiinni sulineq katersuunnermi oqallisigineqarpoq. Oqartussaasut maleruagassanik assigiinngitsumik paasinninnerinik imaluunniit nunat inatsisaasa imminnut kalluaannerinik pissuteqartumik killiligaanngitsumik angalasinnaanermik killiliisunik naalakkersuisut iliuuseqarfiginninnissaasa anguneqarnissaa siunnersuisoqatigiit siunertaraat. KAPITALI 12 Inuussutissarsiortunut innuttaasunullu nunani allani sulisunut aporfilersuutit Killeqarfinni Aporfilersuutit Pillugit Siunnersuisoqatigiit 2018-imi sulineranni pingaarnerutinneqarsimapput. Killeqarfinni aporfilersuutit pillugit siunnersuisoqatigiit sulinerminni aporfilersuutit siusinnerusukkut pingaarnertut sammineqarsimasut sapinngisamik amerlanerpaat peerneqarnissaat aallutarisimavaat. Tamatumani aporfilersuutit 14-it peerneqarnerat inerneruvoq, taakkunannga 13-it iluarsiivigineqarlutik ataaserlu iluarsiivigineqarsinnaanngitsutut nalilerneqarluni tunuartinneqarluni. KALAALLIT NUNAANNIT NUNAT AVANNARLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIANNUT AALLARTITAT Ineqi Kielsen (S) aamma Kelly Berthelsen (IA) 1. januarimiit 13. martsimut Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiannut ilaasortaapput. Apriilip 24-anni qinersinerup kingorna Laura Táunâjik (S) aamma Sofia Geisler (IA) Nunat Avannarliit Siunnersuisoqarfianni nutaatut aallartitaalerput. 174

175 KAPITALI 12 NUNAT AVANNARLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIANNI ATAATSIMIITITALIAT ATAATSIMIINNERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Stockholm Siulittaasoqarfiup-, ataatsimiititaliat- aamma parteeqatigiikkaat ataatsimiinneri Tromsø Ataatsimiititaliat aasaanerani ataatsimiinneri Nuuk Oslo Katersuunneq Siulittaasoqarfiup-, ataatsimiititaliat- aamma parteeqatigiikkaat ataatsimiinneri NUNAT AVANNARLIIT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIANNUT AALLARTITAT ATAATSIMIINNERI Ulloq Sumiiffik Siunertaq Nuuk Aallartitatut ilaasortanik nutaanik ilisarititsilluni ataatsimiinneq Nuuk Oslomi katersuunneissamut piareersaatitut ataatsimiinneq Nuuk Killiffik pillugu kiisalu katersuunnermik nalilersuiffiusumik ataatsimiinneq 175

176 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiat septemberimi ataatsimiinnerminik siullermeerluni Nuummi ingerlatsivoq, tamatumani siunnersuisoqatigiiffik tamarmiulluni ulluni september katersuuppoq. 176

177 KAPITALI 12 Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata siulittaasua Præsident, Michael Tetzschner ulloq 13. september tusagassiortunik katersortitsinermi. 177

178 KAPITALI 12 Laura Táunâjik aamma Sofia Geisler Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata siulittaasua Præsident, Michael Tetzschner ilagalugu. 178

179 KAPITALI 12 Tatiginninneq innuttaasut naalakkersuinermik suliaqartunik naalakkersuisoqarfinnillu pingaartumillu nunani ataasiakkaani inatsisartunik tatiginninnerat nunani avannarlerni Inatsisartut siulittaasuisa, Norgimit, Sverigimit, Finlandimit, Islandimit, Danmarkimit, Savalimmiunit, Ålandimit aamma Kalaallit Nunaannit peqataaffigineqartumik ataatsimiinneranni pingaarnertut qulequtarineqarpoq. Ataatsimiinneq Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata Oslomi ulloq 30. oktober katersuunneranut ataatillugu ingerlanneqarpoq. 179

180 13 Allaffissorneq 180

181 AAQQISSUUSSAANEQ Inatsisartut Allattoqarfiat Inat si sartut allaffeqarfigaat Inatsisartut sulinerisa pitsaanerpaamik ingerlanneqarnissaanut pe qataa sussaq. Tassunga ilaapput Siulittaasoqarfiup sullinneqarnera, Inatsisartut katersuunnerisa piareersarneqarnerat aaqqissuussaanikkullu ingerlanneqarnerat, ataatsimiititalianik sul lissineq, inatsisitigut misissuisarnermik ulluinnarnilu allaffissornikkut inger latsineq. Tamatuma saniatigut naqitan n gorlugit saqqummersitat, Inat sisartuni takuniaatitsinerit aam ma suliniutit annertunerit pilersaarusiorlugillu ingerlannerat al lattoqarfiup ilaatigut isumagisarai. Inatsisitigut aalajangersakkat iluanni killissarititaasut Siulittaasoqarfiullu maleruagassiai naa pertorlugit Allattoqarfiup mak ku ingerlaavartumik sulissutigisassarai: Inatsisartuni sulinermut atugassarititaasunik makku aq qutigalugit pitsanngorsaaneq Siulittaasoqarfimmut, ataatsimiititalianut Inatsisartunul lu ilaasortanut qaffasissumik pitsaassusilimmik siunnersuineq, ikorfartuineq, oqaluttaaneq nutserissussinerlu. Inatsisartut Naalakkersuisullu akornanni suleqatigiinnermik siuarsaaneq. Ataatsimiititaliat aaqqissuussaanermikkut suleriaatsimikkullu naapertuunnerpaamik ingerlatsivigineqarnissaat angu niarlugu suleqataaneq. Allattoqarfiup suliassaqarfiisa iluanni pitsaassutsimik inerisaa juarnissaq qulakkeerniarlugu sulianut tunngasunik ilisimasanik katersineq kiisalu sulisutigut aningaasatigullu atugassarititaasunik pitsaanerpaamik atuineq. Inatsisartunik isiginninnermik makku aqqutigalugit qaffassaaneq Inatsisit pitsaassusiannik pitsanngorsaanissamik pingaartitsiuarnikkut. Avatangiiserisanut pilertortumik paasiuminartumillu attaveqartarnikkut. Inatsisartut sulinerat angu saallu pillugit paasissutissanik ingerlatitseqqiisarnermik isumaginninneq. INATSISARTUT ALLATTAANERAT Siulittaasoqarfiup naalakkersuinikkut aammalu inatsisartutigoortumik sinniisuutitaasunut tunngatillugu suliniutigisaasa sammisaasalu ataqatigiissaarneqarnissaat Inatsisartut allattaanerata isumagisaraa. Inatsisartut ataatsimiinnissaannut atatillugu Inatsisartut allattaanerata ataatsimiinnermut tamarmut ullunullu ataasiakkaanut ullormut oqaluuserisassat piareersartarpai, soorluttaaq Inatsisartut ataatsimiinnerisa nalaanni Inatsisartut ataatsimiittarfianni allatsitut atuuttartoq. Siulittaasoqarfiup suliassaanut tunngasumik sullissinermini Inatsisartut allattaanerata makku aamma suliassarai: Naalakkersuisunut attaveqarneq, Naalagaaffeqatigiinnermut tunngasumik attaveqarneq, inatsisartutigoortumik sinniissuutitanik tikeraartoqarnerani qaaqqusisuuneq taamatullu sinniisuutitat qaaqqusineranni sinniisutut peqataaneq, Siulittaasoqarfiup suliniutigisaanut tunngatillugu partiit allattoqarfiinut sammisumik ataqatigiissaarineq, ilinniagallit kattuffiinut isumaqatiginninniarnerit isumagineri. ALLATTOQARFIUP TAKORLUUGAI Pitsaassuseqarluartumik ikiuinissaq sullissinissarlu Avatangiisinut sukkasuumik eqqortumillu attaveqarneq Pisortat suliffeqarfiini pissanganarnerpaanissaq ineriartorfiulluarnerpaanissarlu Aalajangigassani sapinngisamik pitsaanerpaamik tun ngavissiinissamut qulakkeerinninneq 181

182 Allattoqarfimmi pisortatut aqutsineq Inatsisartut allat taanerata aki sussaaffigaa. Inatsisartut Siulittaasoqarfiannik sullissinermini Inatsisartut allattaanerat Siulittaasoqarfiup allattoqarfianit ikiorserneqartarpoq. Allattoqarfimmi paasissutissiisarnermut suliniutinillu inger latsisarnermut immikkoortortaq, ataatsimiititalianut allatseqarfik, inatsisilerinermut immikkoortortaq kiisalu sullissinermut immikkoor tortaq Inatsisartut allattaanerannut toqqaannartumik akisussaassuseqarput. Nutserinermut immikkoortortaq nut serisut pisortaannit Inat sisartut allattaanerannut akisussaassuseqartumit siulersorneqarpoq. Aningaasaqarnermut immikkoortortaq siulittaasoqarfimmut allatseqarfiup pisortaanit Inatsisartut allattaanerannut akisussaassuseqartumit siulersorneqarpoq. SIULITTAASOQARFIUP ALLATSEQARFIA KAPITALI 13 Inatsisartut Siulittaasoqarfiannik sullissinermini Inatsisartut Allattaanerat Siulittaasoqarfimmut allatseqarfimmit allatseqarfiup pisortaanit siulersorneqartumit ikiorteqarpoq. Siulittaasoqarfiup allatseqarfia Inatsisartut Allattaanerannut akisussaaffeqarlunilu taassuma ataaniippoq, taamaalillunilu Inatsisartut Allattaanerata Siulittaasoqarfimmut sullissinerani suliatigut ikiuuttarluni. Inatsisartut Allattoqarfiata ulluinnarni siulersorneqarneranut allatseqarfiup pisortaa akisussaasuunngilaq, suliassarmi taanna Inatsisartut Allattaanerata isumagisaraa. Inatsisartut siulittaasoqarfiat Suliniutinik suliaqartoq Tusagass.+paasissutiss. Inatsisartut Allattaanerat Siulittaasoqarfiup Allatseqarfia Nutserisoqarfik Ataatsimiititaliat allatseqarfiat Inatsisissanik nalilersuisarfik Sullissinermut immikkoortortaq Aningaasaqarnermut immikkoortortaq Ataatsimut sullissivik Immikkoortortat Ataatsimut sullissivittut atuunnertik aallaavigalugu aammalu lnatsisartut allattaanerata Siulittaasoqarfiullu aalajangiineri naapertorlugit paasissutissiisarnermut sulliniutinullu immikkoortortaq aammalu Siulittaasoqarfiup allatseqarfia Allattoqarfimmi immikkoortortanut tapertatut pingaarnertut atuupput. Taamaalillutillu immikkoortortat namminneq akisussaaffigisami iluanni suliassanik suliarinninnissaq pingaarnertut isumagisaraat. 182