Kasvintuhoojien priorisointimalli Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014. Salla Hannunen, Juha Tuomola, Tapani Lyytikäinen Elintarviketurvallisuusvirasto Evira riskinarvioinnin tutkimusyksikkö Jaakko Heikkilä Maa- ja elintarviketalouden tutkimuskeskus MTT Taloustutkimus Anne Nissinen, Terho Hyvönen Maa- ja elintarviketalouden tutkimuskeskus MTT Kasvintuotannon tutkimus Arja Lilja, Anne Uimari, Heli Viiri Metsäntutkimuslaitos
Miksi priorisoida kasvintuhoojia? Vaarallisia kasvintuhoojia on paljon EU:n kasvinterveyslainsäädännössä mainittu yli 250 vaarallista tuhoojaa EPPO (European and Mediterranean Plant Protection Organization) suosittelee säätelemään lisäksi yli 100 muuta tuhoojaa Rajallisilla resursseilla voidaan hallita vain rajallinen määrä riskejä Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014
Finn-PRIO mallin perusrakenne Maahantulo x Asettuminenja leviäminen x Vaikutukset = Kokonaisriski alatunnistetiedot 1.1.2007 Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014
Finn-PRIO mallin perusrakenne Maahantulo Leviämisväylät 1. Siemenet 2. Istutettavaksi tarkoitetut kasvit 3. Puutavara 4. Elintarvikkeet ja rehu 5. Leikkokukat ja vihreä 6. Muut tavara, ihmiset ja liikenne 7. Luontainen leviäminen 8. Tarkoituksellinen levittäminen Nykyinen levinneisyysalue Leviämispotentiaali Tuotavan tavaran määrä Sopivaan elinympäristöön pääsy Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014
Finn-PRIO mallin perusrakenne Asettuminenja leviäminen Isäntäkasvien yleisyys Ilmasto ja tuotanto-olosuhteet Leviämisnopeus Tuhoojan ominaisuudet Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014
Finn-PRIO mallin perusrakenne Taloudelliset vaikutukset Suorat sato- tai laatutappiot Lisääntyneet torjuntakustannukset Tuotannon arvo Suomessa Ulkomaankauppa Tuotannon kannattavuus Levittääkö muita tuhoojia Vaikutukset Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014 Ympäristö- ja sosiaaliset vaikutukset Suorat vaikutukset luonnonkasveihin ja ekosysteemeihin Kulttuuriset vaikutukset Esteettiset vaikutukset Vaikutukset kasveihin joilla merkittävä arvo Suomen luonnossa
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Maahantulo Bemisia tabaci Med Leptinotarsa decemlineata Locusta migratoria Liriomyza huidobrensis Liriomyza trifolii Tomato spotted wilt virus Potato spindle tuber viroid Helicoverpa armigera Ralstonia solanacearum Race 3 Tomato chlorotic dwarf viroid Tomato apical stunt viroid Tobacco ringspot virus Phytophthora ramorum Bemisia tabaci MEAM1 Spodoptera littoralis Puccinia horiana Spodoptera litura Monilinia fructicola Impatiens necrotic spot virus Chaetosiphon fragaefolii Cucumber green mottle mosaic virus Xanthomonas fragariae Erwinia amylovora Strawberry crinkle virus Anoplophora glabripennis Drosophila suzukii Chrysanthemum stunt viroid Plasmopara halstedii Xanthomonas axonopodis pv. allii Liriomyza sativae Diaporthe vaccinii Blueberry scorch virus Eotetranychus lewisi Gibberella circinata Fusarium oxysporum f.sp. Lactucae Bursaphelenchus xylophilus Aphelenchoides besseyi Chrysanthemum stem necrosis virus Tilletia indica Agrilus anxius Tomato ringspot virus Clavibacter michiganensis subsp. insidiosus Strawberry witches' broom phytoplasma Listronotus bonariensis Phymatotrichopsis omnivora Synchytrium endobioticum - new races Epitrix cucumeris Stagonosporopsis chrysanthemi Dendrolimus sibiricus Nacobbus aberrans Tetropium gracilicorne Diabrotica virgifera virgifera Pantoea stewartii Agrilus planipennis Phytophthora kernoviae Rhizoecus hibisci Keiferia lycopersicella Endocronartium harknessii Phellinus weirii Ceratocystis fagacearum Anisogramma anomala Anthonomus quadrigibbus Phialophora cinerescens Burkholderia caryophylli Aculops fuchsiae Diplocarpon mali Epitrix tuberis Potato black ringspot nepovirus Tecia solanivora Ceratocystis virescens Oligonychus perditus Tomato yellow leaf curl virus Cucumber vein yellowing virus Blueberry leaf mottle virus Rhagoletis ribicola Cronartium comptoniae Atropellis pinicola Acleris variana Puccinia pittieriana Scrobipalpa ocellatella Acleris gloverana Euphorbia mosaic virus Rhagoletis cingulata Atropellis piniphila Bactrocera cucurbitae Melampsora farlowii Dacus ciliatus Phaeoramularia angolensis Aschistonyx eppoi
100 80 60 40 20 0 Maahantulo Top15 tähän mennessä arvioiduista tuhoojista Bemisia tabaci Med Leptinotarsa decemlineata Locusta migratoria Liriomyza huidobrensis Liriomyza trifolii Tomato spotted wilt virus Potato spindle tuber viroid Helicoverpa armigera Ralstonia solanacearum Race 3 Tomato chlorotic dwarf viroid Tomato apical stunt viroid Tobacco ringspot virus Phytophthora ramorum Bemisia tabaci MEAM1 Spodoptera littoralis
Asettuminen ja leviäminen 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Bemisia tabaci Med Tomato chlorotic dwarf viroid Potato spindle tuber viroid Cucumber green mottle mosaic virus Liriomyza huidobrensis Liriomyza trifolii Ralstonia solanacearum Race 3 Tomato apical stunt viroid Bemisia tabaci MEAM1 Monilinia fructicola Chrysanthemum stunt viroid Endocronartium harknessii Impatiens necrotic spot virus Plasmopara halstedii Liriomyza sativae Agrilus anxius Synchytrium endobioticum - new races Tetropium gracilicorne Tomato spotted wilt virus Dendrolimus sibiricus Keiferia lycopersicella Leptinotarsa decemlineata Helicoverpa armigera Eotetranychus lewisi Chrysanthemum stem necrosis virus Epitrix cucumeris Agrilus planipennis Anthonomus quadrigibbus Epitrix tuberis Potato black ringspot nepovirus Blueberry scorch virus Bursaphelenchus xylophilus Clavibacter michiganensis subsp. insidiosus Stagonosporopsis chrysanthemi Ceratocystis fagacearum Blueberry leaf mottle virus Acleris gloverana Melampsora farlowii Phytophthora ramorum Spodoptera littoralis Spodoptera litura Xanthomonas fragariae Erwinia amylovora Anisogramma anomala Rhagoletis ribicola Acleris variana Drosophila suzukii Fusarium oxysporum f.sp. Lactucae Tilletia indica Phytophthora kernoviae Phellinus weirii Diplocarpon mali Ceratocystis virescens Cronartium comptoniae Atropellis pinicola Diaporthe vaccinii Nacobbus aberrans Phialophora cinerescens Atropellis piniphila Diabrotica virgifera virgifera Tomato yellow leaf curl virus Puccinia horiana Tomato ringspot virus Strawberry witches' broom phytoplasma Cucumber vein yellowing virus Tobacco ringspot virus Rhizoecus hibisci Burkholderia caryophylli Puccinia pittieriana Aschistonyx eppoi Chaetosiphon fragaefolii Strawberry crinkle virus Anoplophora glabripennis Xanthomonas axonopodis pv. allii Aphelenchoides besseyi Oligonychus perditus Scrobipalpa ocellatella Rhagoletis cingulata Gibberella circinata Locusta migratoria Listronotus bonariensis Phymatotrichopsis omnivora Pantoea stewartii Aculops fuchsiae Tecia solanivora Euphorbia mosaic virus Bactrocera cucurbitae Dacus ciliatus Phaeoramularia angolensis
Asettuminen ja leviäminen Top15 tähän mennessä arvioiduista tuhoojista 100 80 60 40 20 0 Bemisia tabaci Med Tomato chlorotic dwarf viroid Potato spindle tuber viroid Cucumber green mottle mosaic virus Liriomyza huidobrensis Liriomyza trifolii Ralstonia solanacearum Race 3 Tomato apical stunt viroid Bemisia tabaci MEAM1 Monilinia fructicola Chrysanthemum stunt viroid Endocronartium harknessii Impatiens necrotic spot virus Plasmopara halstedii Liriomyza sativae
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Vaikutukset Agrilus anxius Endocronartium harknessii Agrilus planipennis Phellinus weirii Tetropium gracilicorne Dendrolimus sibiricus Ceratocystis fagacearum Drosophila suzukii Tomato chlorotic dwarf viroid Potato spindle tuber viroid Cucumber green mottle mosaic virus Tomato apical stunt viroid Synchytrium endobioticum - new races Epitrix tuberis Phytophthora ramorum Nacobbus aberrans Ralstonia solanacearum Race 3 Tomato spotted wilt virus Keiferia lycopersicella Chrysanthemum stem necrosis virus Epitrix cucumeris Erwinia amylovora Phytophthora kernoviae Cronartium comptoniae Tomato yellow leaf curl virus Anoplophora glabripennis Bemisia tabaci Med Liriomyza huidobrensis Liriomyza trifolii Bemisia tabaci MEAM1 Liriomyza sativae Bursaphelenchus xylophilus Atropellis pinicola Cucumber vein yellowing virus Chrysanthemum stunt viroid Leptinotarsa decemlineata Potato black ringspot nepovirus Spodoptera littoralis Xanthomonas fragariae Anisogramma anomala Acleris variana Fusarium oxysporum f.sp. Lactucae Tilletia indica Diaporthe vaccinii Puccinia horiana Tomato ringspot virus Puccinia pittieriana Chaetosiphon fragaefolii Gibberella circinata Monilinia fructicola Impatiens necrotic spot virus Helicoverpa armigera Anthonomus quadrigibbus Blueberry scorch virus Blueberry leaf mottle virus Acleris gloverana Spodoptera litura Strawberry witches' broom phytoplasma Rhizoecus hibisci Strawberry crinkle virus Xanthomonas axonopodis pv. allii Scrobipalpa ocellatella Plasmopara halstedii Eotetranychus lewisi Clavibacter michiganensis subsp. insidiosus Stagonosporopsis chrysanthemi Melampsora farlowii Rhagoletis ribicola Diplocarpon mali Ceratocystis virescens Phialophora cinerescens Atropellis piniphila Diabrotica virgifera virgifera Tobacco ringspot virus Burkholderia caryophylli Aschistonyx eppoi Aphelenchoides besseyi Oligonychus perditus Rhagoletis cingulata Locusta migratoria Listronotus bonariensis Phymatotrichopsis omnivora Pantoea stewartii Aculops fuchsiae Tecia solanivora Euphorbia mosaic virus Bactrocera cucurbitae Dacus ciliatus Phaeoramularia angolensis
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Vaikutukset Top15 tähän mennessä arvioiduista tuhoojista Agrilus anxius Endocronartium harknessii Agrilus planipennis Phellinus weirii Tetropium gracilicorne Dendrolimus sibiricus Ceratocystis fagacearum Drosophila suzukii Tomato chlorotic dwarf viroid Potato spindle tuber viroid Cucumber green mottle mosaic virus Tomato apical stunt viroid Synchytrium endobioticum - new races Epitrix tuberis Phytophthora ramorum
Kokonaisriski 300 250 200 150 100 50 0 Potato spindle tuber viroid Tomato chlorotic dwarf viroid Tomato apical stunt viroid Tomato spotted wilt virus Cucumber green mottle mosaic virus Agrilus anxius Bemisia tabaci Med Ralstonia solanacearum Race 3 Liriomyza huidobrensis Phytophthora ramorum Drosophila suzukii Bemisia tabaci MEAM1 Liriomyza trifolii Erwinia amylovora Leptinotarsa decemlineata Liriomyza sativae Xanthomonas fragariae Spodoptera littoralis Dendrolimus sibiricus Chrysanthemum stunt viroid Bursaphelenchus xylophilus Synchytrium endobioticum - new races Tetropium gracilicorne Anoplophora glabripennis Agrilus planipennis Chrysanthemum stem necrosis virus Spodoptera litura Epitrix cucumeris Monilinia fructicola Endocronartium harknessii Puccinia horiana Helicoverpa armigera Impatiens necrotic spot virus Diaporthe vaccinii Nacobbus aberrans Chaetosiphon fragaefolii Fusarium oxysporum f.sp. Lactucae Blueberry scorch virus Tilletia indica Phellinus weirii Phytophthora kernoviae Keiferia lycopersicella Ceratocystis fagacearum Epitrix tuberis Tomato ringspot virus Strawberry crinkle virus Xanthomonas axonopodis pv. allii Gibberella circinata Potato black ringspot nepovirus Strawberry witches' broom phytoplasma Anisogramma anomala Anthonomus quadrigibbus Tomato yellow leaf curl virus Cucumber vein yellowing virus Blueberry leaf mottle virus Cronartium comptoniae Atropellis pinicola Acleris variana Puccinia pittieriana Acleris gloverana Rhizoecus hibisci Scrobipalpa ocellatella Plasmopara halstedii Eotetranychus lewisi Clavibacter michiganensis subsp. insidiosus Stagonosporopsis chrysanthemi Melampsora farlowii Rhagoletis ribicola Diplocarpon mali Ceratocystis virescens Phialophora cinerescens Atropellis piniphila Diabrotica virgifera virgifera Tobacco ringspot virus Burkholderia caryophylli Aschistonyx eppoi Aphelenchoides besseyi Oligonychus perditus Rhagoletis cingulata Locusta migratoria Listronotus bonariensis Phymatotrichopsis omnivora Pantoea stewartii Aculops fuchsiae Tecia solanivora Euphorbia mosaic virus Bactrocera cucurbitae Dacus ciliatus Phaeoramularia angolensis
300 250 200 150 100 50 0 Kokonaisriski Top15 tähän mennessä arvioiduista tuhoojista Potato spindle tuber viroid Tomato chlorotic dwarf viroid Tomato apical stunt viroid Tomato spotted wilt virus Cucumber green mottle mosaic virus Agrilus anxius Bemisia tabaci Med Ralstonia solanacearum Race 3 Liriomyza huidobrensis Phytophthora ramorum Drosophila suzukii Bemisia tabaci MEAM1 Liriomyza trifolii Erwinia amylovora Leptinotarsa decemlineata
Finn-PRIO mallin vahvuudet On kehitetty Suomen oloihin Malli on validoitu asiantuntija-arvioiden perusteella Ottaa huomioon invaasion kaikki eri vaiheet Huomioi epävarmuuden ja sitä käytetään todennäköisyyslaskennan periaatteiden mukaisesti Ottaa huomioon erityyppiset vaikutukset (taloudelliset, sosiaaliset, ympäristö) Sisältää ohjeistuksen, jonka perusteella kaksi eri arvioijaa ainakin teoriassa päätyvät samankaltaiseen tulokseen Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014
Ajankohtaista riskinarvioinnista 16.5.2014 Kiitos!