1
ISBN 978-83-947303-4-5 Wersja 1.0 (16.12.2017) Gdynia 2017 Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. m e m o Monika Kociuba www.memo.net.pl www.suomika.pl 2
Spis treści Wstęp 7 Zaimki 8 minä... 8 sinä... 8 hän... 8 se... 9 me... 9 te... 9 he... 10 ne... 10 tämä... 10 tuo... 11 mikä... 11 ei mikään... 11 millainen... 11 kuka... 12 ei kukaan... 12 milloin... 12 miksi...12 miten...13 kuinka...13 missä...13 mistä...13 mihin...14 kaikki...14 jokainen...14 muu... 14 molemmat... 15 itse... 15 joku... 15 jokin... 15 joka... 16 eräs... 16 Rzeczowniki 17 maa... 17 maailma... 17 Eurooppa... 17 Suomi... 17 kieli... 18 suomi... 18 suomalainen... 18 Puola... 18 puola... 19 puolalainen... 19 Ruotsi... 19 ruotsi... 19 ruotsalainen... 20 Venäjä... 20 venäläinen... 20 englanti... 20 kaupunki... 21 pohjoinen... 21 paikka... 21 tila... 21 alue... 22 kauppa... 22 yritys... 22 toimisto... 22 kirkko... 23 sairaala... 23 koulu... 23 yliopisto... 23 kurssi... 24 luokka... 24 tie... 24 katu... 24 asema... 25 auto... 25 juna... 25 bussi... 25 laiva... 26 loma... 26 matka... 26 lippu... 26 koti... 27 talo... 27 asunto... 27 huone... 27 keittiö... 28 seinä... 28 ikkuna... 28 ovi... 28 sänky... 29 tuoli... 29 pöytä... 29 kirja... 29 sivu... 30 kone... 30 tietokone...30 puhelin...30 lahja...31 kuva...31 elokuva...31 lasi...31 kahvi...32 olut...32 ruoka...32 liha...32 vesi...33 järvi...33 meri...33 metsä...33 puu...34 lehti...34 kukka...34 elämä...34 eläin...35 kissa...35 koira...35 kala...35 kivi...36 saari...36 ilma...36 aurinko...36 tuuli...37 valo... 37 väri... 37 ääni... 37 pää... 38 silmä... 38 suu... 38 sydän... 38 käsi... 39 jalka... 39 ihminen... 39 henkilö... 39 ryhmä... 40 mies... 40 nainen... 40 herra... 40 rouva... 41 perhe... 41 lapsi... 41 poika... 41 tyttö... 42 isä... 42 äiti... 42 vaimo... 42 sisko... 43 veli... 43 ystävä... 43 naapuri... 43 3
asiakas... 44 potilas... 44 lääkäri... 44 poliisi... 44 opettaja... 45 opiskelija... 45 työ... 45 kiire... 45 raha... 46 hinta... 46 tavara... 46 asia... 46 juttu... 47 tapaus... 47 tilanne... 47 tapa... 47 kokous...48 ohjelma...48 syy...48 ongelma...48 ero...49 sota...49 apu...49 mieli...49 koe... 50 tehtävä... 50 sana... 50 viesti... 50 kysymys... 51 esimerkki... 51 nimi... 51 Czasowniki 52 olla... 52 haluta... 52 voida... 52 pitää... 53 täytyä... 53 tarvita... 53 saattaa... 54 osata... 54 tietää... 54 tuntea... 54 tutustua... 55 ymmärtää... 55 tarkoittaa... 55 ajatella... 55 suunnitella... 56 luulla... 56 uskoa... 56 toivoa... 56 muistaa... 57 unohtaa... 57 kysyä... 57 vastata... 57 puhua... 58 sanoa... 58 kertoa... 58 keskustella... 58 kuulla... 59 kuulua... 59 kuunnella... 59 nähdä... 59 katsoa... 60 huomata... 60 näyttää... 60 vaikuttaa... 60 tuntua... 61 lukea... 61 kirjoittaa... 61 tehdä... 61 käyttää... 62 koskea... 62 yrittää... 62 valita... 62 tarkistaa... 63 etsiä... 63 löytää... 63 tapahtua... 63 järjestää... 64 sopia... 64 toimia... 64 hoitaa... 64 rakastaa... 65 auttaa... 65 korjata... 65 avata... 65 alkaa...66 aloittaa...66 loppua...66 lopettaa...66 päättää...67 kestää...67 jatkaa...67 ehtiä...67 odottaa...68 riippua...68 sijaita...68 istua...68 seisoa...69 jäädä...69 jättää...69 asua...69 elää...70 syntyä...70 kuolla...70 viettää...70 tavata...71 kutsua...71 mennä...71 käydä...71 tulla...72 saapua...72 lähteä...72 ajaa... 72 päästä... 73 muuttaa... 73 kasvaa... 73 nousta... 73 nostaa... 74 laskea... 74 panna... 74 laittaa... 74 antaa... 75 saada... 75 ottaa... 75 viedä... 75 tuoda... 76 hakea... 76 tarjota... 76 myydä... 76 ostaa... 77 maksaa... 77 syödä... 77 juoda... 77 opiskella... 77 soittaa... 78 pelata... 78 voittaa... 78 rakentaa... 79 Przymiotniki.80 iso... 80 suuri... 80 pieni... 80 lyhyt... 80 pitkä... 81 korkea... 81 vanha... 81 uusi... 81 nuori...82 nopea...82 hidas...82 vapaa...82 auki... 83 kiinni... 83 kallis... 83 halpa... 83 4
kaunis... 84 hyvä... 84 parempi... 84 paras... 84 kiva... 85 hauska... 85 mukava... 85 mielenkiintoinen 85 hieno... 86 iloinen... 86 paha... 86 huono... 86 heikko... 87 väärä... 87 oikea... 87 vasen... 87 valkoinen... 88 musta... 88 punainen... 88 sininen... 88 pimeä... 89 valoisa... 89 selvä... 89 puhdas... 89 kylmä... 90 lämmin... 90 kuuma...90 tyhjä...90 kova...91 raskas...91 vaikea...91 helppo...91 suora...92 tärkeä...92 väsynyt...92 sairas...92 terve...93 valmis...93 rikki...93 turvallinen... 93 varma... 94 mahdollinen... 94 tavallinen... 94 yleinen... 94 oma... 95 vieras... 95 sama... 95 eri... 95 erilainen... 96 sellainen... 96 tällainen... 96 Wyrazy opisujące czas 97 vuosi... 97 kevät... 97 kesä... 97 syksy... 97 talvi... 98 joulu... 98 kuukausi... 98 viikko... 98 aamu... 99 päivä... 99 ilta... 99 yö... 99 maanantai... 100 sunnuntai... 100 tunti... 100 kello... 100 hetki... 101 nyt... 101 tänään... 101 eilen... 101 huomenna... 102 pian... 102 kohta... 102 heti... 102 juuri... 103 aina... 103 usein... 103 yleensä... 103 tavallisesti... 104 joskus... 104 koskaan... 104 vielä... 104 jo... 105 enää... 105 vasta... 105 taas... 105 alku... 106 aikaisin... 106 ensin... 106 ennen... 106 edellinen... 107 viime... 107 viimeinen... 107 sitten... 107 silloin... 108 jälkeen... 108 ensi... 108 seuraava... 108 kauan... 109 myöhään... 109 loppu... 109 Wyrazy opisujące ilość 110 numero... 110 osa... 110 koko... 110 aste... 110 kerta... 111 yksi... 111 ensimmäinen... 111 kaksi... 111 toinen... 112 kolme... 112 neljä... 112 viisi... 112 kuusi... 113 seitsemän... 113 kahdeksan... 113 yhdeksän... 113 kymmenen... 114 sata... 114 puoli... 114 pari... 114 muutama... 115 moni... 115 montako... 115 paljon... 115 paljonko... 116 enemmän... 116 lisää... 116 lisäksi... 116 yli... 117 tarpeeksi... 117 vähän... 117 vähemmän... 117 noin... 118 Wyrazy opisujące miejsce 119 täällä... 119 tässä... 119 siellä... 119 siinä... 120 sisällä... 120 ulkona... 120 pois... 120 lähellä... 121 5
takana... 121 takaisin... 121 edessä... 121 päällä... 122 alla... 122 välissä... 122 Spójniki 123 ja... 123 sekä... 123 tai... 123 vai... 123 mutta... 124 vaan... 124 että... 124 jotta... 124 kun... 125 jos... 125 koska... 125 siksi... 125 joten... 126 siis... 126 kuten... 126 kuin... 126 vaikka... 127 eli... 127 Inne słówka 128 kyllä... 128 joo... 128 niin... 128 näin... 128 ei... 129 älä... 129 ehkä... 129 varmasti... 129 tietysti... 130 oikein... 130 hyvin... 130 tosi... 130 todella... 131 aivan... 131 ihan... 131 aika... 131 melko... 132 melkein... 132 jopa... 132 edes... 132 ainakin... 133 liian... 133 vain... 133 varsinkin... 133 kuitenkin... 134 muuten... 134 myös... 134 yhdessä... 134 yhteensä... 135 kanssa... 135 mukaan... 135 ilman... 135 paitsi... 136 varten... 136 voi... 136 no... 136 anteeksi... 137 kiitos... 137 samoin... 137 hei... 137 Ćwiczenia 138 Odpowiedzi do ćwiczeń 156 Alfabetyczny spis haseł 160 6
Wstęp Podobno, aby komunikować się na poziomie podstawowym, wystarczy znać 500-1000 wyrazów w danym języku. Mając odpowiednią bazę słówek w pamięci powinno się udać poprowadzić prostą rozmowę i zrozumieć nawet połowę treści tekstów pisanych. Kluczowe jest jednak wiedzieć, jakich wyrazów się uczyć. W tym celu właśnie stworzyłam poniższy podręcznik przestawiający 500 najczęściej stosowanych i najbardziej praktycznych słówek w języku fińskim. Na jakiej postawie wybrałam owe 500 wyrazów? Przede wszystkim bazowałam na istniejącej liście najczęściej stosowanych wyrazów fińskich (Saukkonen, Suomen kielen taajuussanasto, 1979). Jako że część z tego słownictwa wydawała mi się przestarzała (np. Neuvostoliitto, markka) lub zbyt oficjalna (jak np. käytäntö, todeta), nie uwzględniłam ich w moim podręczniku. Brakowało mi natomiast bardziej praktycznych wyrazów, typu anteeksi, joo, kahvi, lippu, które mogą się częściej przydać w komunikacji. Dorzuciłam też takie słówka jak m.in. Puola, opiskella, które z perspektywy Polaka uczącego się fińskiego mogą być często wykorzystywane. Chociaż przyznam, że wybór 500 słówek nie był łatwy! Słówka w podręczniku są pogrupowane na sekcje ze względu na część mowy lub funkcję. Czasami pojawiają się też wyrazy, które mają kilka znaczeń i mogłyby pasować do kilku kategorii (np. aika może być rzeczownikiem oznaczającym czas lub przysłówkiem znaczącym dość), ale występują jako hasło tylko raz z podanymi różnymi zastosowaniami. Hasła są przetłumaczone na polski i zaprezentowane w 4-5 przykładach zdań. Warto zapoznać się z przykładami, ponieważ często kontekst jest ważny, aby poczuć, co naprawdę znaczy dany wyraz. Zdarzają się czasami wyrazy, które na polski tłumaczone są tak samo (np. raskas i vaikea mogą na polski być przełożone jako ciężki, są jednak stosowane w innych sytuacjach). Język fiński słynie z tego, że wyrazy odmieniają się przez przypadki i osoby, dlatego nie będzie to rzadkie, że wyraz w przykładach wygląda inaczej (ma różne końcówki) niż słówko bazowe. Pod niektórymi hasłami umieściłam dodatkowo komentarz, wyjaśniający sposób zastosowania lub odmiany. Ważną częścią podręcznika są ćwiczenia, które pomogą utrwalić słownictwo lub skontrolować posiadany stan wiedzy. Klucz odpowiedzi ułatwi samodzielną naukę. Na końcu książki zamieściłam alfabetyczny spis haseł, który może pomóc w łatwiejszym odnajdowaniu słówek. 7
Zaimki minä ja Zaimek minä (w mianowniku) często jest pomijany w zdaniach. Minä puhun suomea. = Puhun suomea. Minä en asu Helsingissä. Voitko auttaa minua? Auto on minun. Minulla on koira. Ja mówię po fińsku. = Mówię po fińsku. Ja nie mieszkam w Helsinkach. Czy możesz mi pomóc? Samochód jest mój. Mam psa. sinä ty Zaimek sinä (w mianowniku) często jest pomijany w zdaniach. Sinä olet kaunis. = Olet kaunis. Mitä sinä haluat? Rakastan sinua. Mikä sinun nimesi on? Mitä sinulle kuuluu? Ty jesteś piękna. = Jesteś piękna. Czego ty chcesz? Kocham cię. Jak się nazywasz? / Jakie jest twoje imię? Co u ciebie słychać? hän on, ona, ono Zaimek hän jest używany tylko w odniesieniu do osób i nie może być pominięty w zdaniach. Hän on pitkä. Tunnen hänet. Odotan häntä. Se on hänen autonsa. Hänellä on kiire. On jest wysoki. / Ona jest wysoka. Znam go/ją. Czekam na niego/nią. To jest jego samochód. On się śpieszy. / On jest zajęty. 8
anteeksi Voi anteeksi! Ei se mitään. Anteeksi, mitä kello on? Anteeksi, että olen myöhässä. Anteeksi, että häiritsen. przepraszam Och przepraszam! Nic się nie stało. Przepraszam, która jest godzina? Przepraszam za spóźnienie. Przepraszam, że przeszkadzam. kiitos dziękuję Wyrazu kiitos używamy też, jeśli o coś prosimy. Kiitos! Ei kestä. Kiitos kutsusta! Kiitos kaikesta! Mitä kuuluu? Kiitos, hyvää. Kuppi kahvia, kiitos. Dziękuję! Nie ma za co. Dziękuję za zaproszenie! Dziękuję za wszystko! Co słychać? Dziękuję, dobrze. Poproszę filiżankę kawy. samoin Hyvää viikonloppua! Samoin! Hauska tutustua! Kiitos, samoin! Hyvää ruokahalua! Kiitos, samoin! Hän teki samoin kuin veljensä. nawzajem, tak samo Miłego weekendu! Nawzajem! Miło cię poznać! Dziękuję, wzajemnie. Smacznego! Dziękuję, nawzajem. On zrobił tak samo jak brat. hei Hei! No hei, miten menee? Hei, odota! Hei hei! cześć, hej Cześć! / Hej! No cześć, co słychać? Hej, poczekaj. Cześć! / Na razie! / Pa pa! 137
Ćwiczenie 1. Wstaw pasujący zaimek. Ćwiczenia MINÄ SINÄ HÄN SE ME TE HE NE 1. Kuinka vanha sinä olet? 2. Missä Mikko on? ei ole kotona. 3. Missä asuvat? 4. olen suomalainen. 5. Ostin kukkia. olivat kalliita. 6. olemme tavanneet pari kertaa. 7. Mistä olette kotoisin? 8. Minulla on auto. on nopea. Ćwiczenie 2. Wstaw pasujący wyraz pytający. MIKÄ MILLOIN MIHIN KENELLÄ PALJONKO MITÄ MITEN MISTÄ KETÄ MONTAKO MIKSI KUINKA MISSÄ KUKA MILLAINEN 1. Mikä tämä on? Tämä on kirja. 2. hän on? Hän on Siiri. 3. kieltä sinä puhut? Puhun suomea. 4. menee? Hyvin, kiitos. 5. vanha sinä olet? Olen 31 vuotta vanha. 6. kurssi alkaa? Se alkaa huomenna. 7. asutte? Asumme Helsingissä. 8. olet kotoisin? Olen kotoisin Venäjältä. 9. aikaan nouset ylös? Nousen kahdeksalta. 10. kello on? Kello on puoli viisi. 11. lasta sinulla on? Minulla on kaksi lasta. 12. on auto? Mikolla on auto. 13. odotat? Odotan Lauraa. 14. ilma tänään on? On lämmin. 15. nouset niin aikaisin? Koska minulla on paljon töitä. 138
Ćwiczenie 9. Do jakiej kategorii należą te rzeczy? Co mają wspólnego? 1. punainen sininen musta valkoinen V Ä R I 2. aamu tunti kello nyt K 3. yksi viisi kahdeksan sata U 4. milloin mikä kuka paljonko S 5. sisko veli äiti poika H 6. Ruotsi Puola Suomi Venäjä A 7. englanti puola ruotsi puhua K 8. kissa koira kala N 9. mies nainen lapsi henkilö H 10. hinta asiakas tavara ostaa myydä P 11. aurinko lämmin kesä matka L 12. lääkäri potilas sairas R 13. luokka opettaja opiskelija koe O 14. tietokone auto puhelin toimia N 15. vesi laiva uida I 16. kokous toimisto kiire hakea T 17. sivu lukea koulu J 18. rouva tyttö vaimo sisko N 19. isä herra veli poika I 20. kylmä talvi lahja iloinen U 142
Monika Kociuba 500 najważniejszych fińskich wyrazów To jest fragment podręcznika 500 najbardziej przydatnych fińskich słówek Cały podręcznik jest dostępny tutaj: 500 najbardziej przydatnych fińskich słówek 163