yhteiskuntapoliittini lehti, kumpani ilmeštyy karjalan kielen vienankarjalan murtehella 35 (350) 28. PIMIEKUUTA, 2012 2 Kanšallisen puvun huomispäivä 3 Čičiliuškun uušie šeikkailuja 4 Tahon näyttyä mih kanšah kuulun 5 Ohta. Nyt miunki šyväimeššä 6 Kolme poikua on poika! 7 Kymmenen vuotta tv-toimittajana Junalla Joensuuh Yhteiskunta. Petroskoi-Joensuu -junayhteyš meinatah avata jo talvikuušša. Enšimmäini henkilöjuna Joensuuh lähtöy Petroskoista talvikuun 29. päivän vaštasena yönä. Junašša tulou 11toisen luokan vaunuo ta yksi loistoluokan vaunu. Asientuntijien arvijojen mukah, tullitarkaššuš ei keššä kun vajuan tunnin. Juna tulou Joensuuh huomenekšella 29. talvikuuta. Venäläisillä turistiloilla on mahollisuuš koko päivän viettyä Joensuušša, käyvä oššokšilla ta tulla jälelläh Petroskoih huomenekšella 30. talvikuuta. Liput enšimmäiseh junah tullah myyntih jo lähiaikoina.»»huomijo! Hyvät karjalaiset! Alko lehtien tilauš vuuvven 2013 enšimmäisellä puoliskolla. Tilakkua Vienan Karjala -lehti ičellä ta ehottakkua šukulaisilla ta tuttavilla! Šiitä šuatta lukie mukavie kirjutukšie Karjalan istorijašta, ihmisien elämäštä ta tavoista, nykytapahtumista. Myö luajimma Vienan Karjala -lehtie teilä varoin. Muistakkua, jotta oletta karjalaiset! Ilmain teijän kannatušta ta apuo lehti ei voi olla. Karjalan kielen kannattamini, šäilyttämini ta kehittämini on kaikkien meijän yhtehini huoli. Muistakkua tilata niise kanšalliskielisie lehtijä ta kuukaušilehtijä. Karjalan tašavallan rahvahallisien lehtien tilaušhinnat 2013 vuuvven ensimmäisekši puoliskokši Lehen nimi Karjalan Sanomat (50240) Vienan Karjala (84593) 6 kuukauvekši toimitukšešta käytynä Poštin kautti 170,00 271,38 105,00 142,02 Oma mua (51894) 135,00 196,92 Kipinä (51881) 95 113,72 Carelia (73315) 200 297,90 Kohtauš Kivikirja-näytelmäštä: Ljok-pojan (Timofei Kurbatov, oik.) valitah šamaaniksi. Kuva: Irina Larionova. Kivikirjan šivuja Enši-ilta: Kanšallisešša teatterissa 24. 25. pimiekuuta piettih šuomenkielisen Kivikirja-näytelmän enši-ilta. Maikki Spitsina Kivikirja-näytelmä kertou ihmisen ta luonnon vaššakkahmänöštä ta šiitä, mimmosie vualeita ta tummie puolija voit avautuo ihmiseššä, konša pakina koškou elämyä ta šurmua. Seppo Kantervon Kivikirja-näytelmä on kirjutettu karjalaisen kirjailijan Aleksandr Linevskin šamannimisen tarinan mukah. Tunnettu tarina kertou šamaani-pojan vuarallisista šeikkailuista alkukantasen yhteisöjärještelmän aikoina. Etnografini starina ihmisistä, kumpaset eletäh nykysen Karjalan pohjoisošan eryähäššä paikašša, šitoutuu enšimmäisien karjalaisien petroglifijen ilmeštymiseh. Enši-illan uattona tapuamisešša lehtimiehie n ke ra ohjuaja Andrei Dežonov kerto näytelmän ašettamisešta. Näytelmä on ohjattu lyhyöššä ajašša, vain kolmešša netälissä, ka tietyšti valmissuštyöt alettih jo ammuin. Teatteriryhmällä piti valmistua heti kakši näytelmyä granttijen mukah. Kivikirja-näytelmä šai granttitukie Venäjän kulttuuriministerijöltä. Toini näytelmä on Ruškie kukkani, šen enši-ilta on šuunniteltu talvikuušša. Kivikirja-näytelmäššä esiinnytäh Kanšallisen teatterin tunnetut artistat Elli Närjä, V ačeslav Pol akov, Aleksandr Kuikka, šekä Petroskoin konservatorijan näyttelijäošašton studentit. Ohjuaja Andrei Dež onov kučču Ljok-ša maa nin piäroolih ei-ammattilaise n näyttelijän. Timofei Kurbatov opaštuu valtijonyliopistošša itäme ren šuomelaisien kielien tie to kunnalla šuomen kielen kiäntäjäkši. Opaštuja on ottan välivuosiloman ta ruatau Kanšallisešša teatterissa ohjuajan apulaisena. Piäroolin ehotuš oli šuurena yllätykšenä nuorella prihalla. Timofei miellytti milma hyvällä šuomen kielen taijolla ta šillä, jotta hänen kačče on elävä, kerto ohjuaja. Dežonov lisäsi, jotta Ljok-poika niise oli ei-ammattilaini šamaani, hänet niise vuottamattomašti valittih täh roolih. Niin jotta voipi šanuo, jotta Timofei šiinä roolissa esittäy iččieh. Ta tovellahki Timofei Kurbatov vakuuttavašti esiinty täššä etnografisešša starinašša. Tunnetun piiteriläisen ta iteilijan Oleg Molčanovin lavaššukšen ta Oleg Godarevin musiikkišovitukšen avulla näytelmä onnistu. Ohjuaja Dežonov yritti šiirtyö šiih aikah (kuuši tuhatta vuotta takaperin), konša ei ollun šähkyö, Internettie, autoja, konša ihmiset paistih vähän ta ymmärrettih toini toista puolišanašta. Näytelmä on šuomen kielellä, šentäh kun ohjuaja on varma, jotta še on luonnonomani, vet še on mečäštäjien ta kalaštajien kieli. Näytelmäššä myö staraiččima, jotta šuomen kieli šointuis hil l ah ta tarkkah. Ikäh kuin še šyntyis meijän šilmissä ta ihmiset paistais šitä enšimmäistä kertua, korošti Dežonov.
2 vienan karjala Kanšalliskielien opaštajilla lisätäh palkkua Opetuš. Karjalan piämiehen Aleksandr Hudilaisen alottehešta tašavallan opaššušlaitokšien karjalan, šuomen ta vepšän kielen opaštajat kuukaušipalkan lisäkši ruvetah šuamah rahapalkkijota. KT:n piämiehen allakirjutetun miäräykšen mukah rahapalkkijon šumma on 1000 rupl ua. Še on šama kaikilla riippumatta kielien opaštamisen tuntimiäräštä. Šumman piällä lašetah piirilisäykšet ta lisäykšet työštä Peräpohjolan piirilöissä. Rahapalkkijota ruvetah šuamah 139 opaštajua, kumpaset ruatah Karjalan kaupunkien ta kylien oppilaitokšissa. Niijen joukošša on koulun opaštajie, lisäkoulutuš- ta keškiaštehen ammattikoulutušlaitokšien opaštajie šekä päiväkotien kašvattajie. Rahapalkkijot makšetah piirilöih avuššukšina tašavallan bydžetistä. Vuuvvekši 2013 näih tarpehih on šuunniteltu melkein nellä miljonie rupl ua. Uuši oppikirja näki päivänvalon Kirjauutukšet. Uuvven livvinkielisen Pagizemmo karjalakse -oppikirjan luatijana on filologisien tietojen kandidaatti Olga Žarinova. Oppikirja on tarkotettu niillä, ket alotetah oppie karjalan kieltä, kirjašša on 17 ošua. Še šisältäy kieliopillisie tehtävie ta testijä, lyhyön fonetiikkakurššin, karjalais-venäläisen šanakirjan. Kirjan lisäytenä on audiodiski tekstien ta dialogien kera. Tekstit ta dialogit on iänitetty Nadežda Bukina ta Olga Kuz mina. Oppikirjašša on käytetty äijän etnografista ta folklooriainehistuo, kumpani näyttäy kielen kaunehutta ta rikkahutta ta auttau ymmärtyä karjalaisen rahvahan henkillistä kulttuurie. Uuši oppikirja on iellisien oppi- ta šanakirjojen hyvänä lisäykšenä šekä tulou hyväkši avukši karjalan kielen oppimisešša. Kirja on julkaistu KT:n Kanšallisuušpolitiikan valtijollisen komitietan tuvella valtijollisen Karjala on meijän koti -tarkotušohjelman toteuttamisen puittehissa. Uuši muistomerkki ašetetah Koštamukšešša Muistomerkki. Koštamukšen 30-vuotispäivän uattona kaupunkissa ašetetah Aleksei Kosiginilla ta Urho Kekkosella omissettu muistomerkki. Juuri Neuvoštoliiton ministerineuvošton johtajan Aleksei Kosiginin ta Šuomen presidentin Urho Kekkosen vaikutukšešta tašavallan kartalla ilmešty uuši Koštamuš-kaupunki. Vuotena 1978 Aleksei Kosigin ta Urho Kekkonen pantih enšimmäisen kiven Koštamukšen malmikombinaatin jaluštah. Muistomerkki meinatah šuaha valmehekši kaupunkin vuotispäiväkši, mi pietäh enši vuuvven oraškuušša. KT:n hallitukšen ašetukšella oli peruššettu työryhmä, kumpasen johtajana on Karjalan piämieš Aleksandr Hudilainen. Työryhmä jo piti muutoman issunnon. Muistomerkin paikka on jo valittu ta nyt on ilmotettu projektien kilpailu. Muistomerkin luomini ta ašettamini rahotetah bydžettih kuulumattomista lähtehistä.»»huomijo Yhtykkyä almanakan valmistamiseh Nellännen karjalankielisen Taival-almanakan toimittajat kučutah karjalaisie kirjuttajie, toimittajie, kanšalaisjärještöjen jäšenie, politiikka-, tieto- ta kulttuurialan ruatajie, opaštujie ošallistumah šen luatimiseh. Kučumma yhtehiseh ruatoh meijän puolen ta rajantakasie karjalaisie. Tavan mukah vuotamma almanakkah proosa-teokšie, runoja, kuvaukšie, arvošteluja, kiännökšie, lehtikirjutukšie. Nelläš almanakka mei natah julkaissa vuuvven 2013 oraškuušša, ennein Muajilman karjalaisien ke rähmön pitämistä. Kirjutukšet voipi työntyä poštin kautti adressilla: Petroskoi, Titovinkatu, 3, huoneh 107, 108, tahi šähköpoštilla: vienankarjala@mail.ru. Lisätietuo: (814-2) 78-29-32. Kanšallisien kulttuurien keškukšen johtaja Ol ga Vlasova (oik.) kerto käyntikeškukšen peruštamisen asienmukaisuuvvešta. Kuvat: Julija Veselova Kanšallisen puvun huomispäivä Pyörie stola: Kanšallisen puvun propleemoja käsiteltih Petroskoissa Olga Melentjeva Karjalašša pitäy olla oma yhtehini tiijotuškonsultatiivini käyntikeškuš tämmöseh piätökšeh tultih pyörien stolan ošallistujat, kumpasien joukošša oli taiteilijie, muotišuunnittelijie, tanššita musiikkiyhtyvehien johtajie, musejoruatajie šekä kanšalaisjärještöjen etuštajie. Petroskoin puku šuun nittelijan Irina Porošinan šanojen mukah Karjalan kantarahvahien kanšallisen puvun šäilyttämisen ta kehittämisen propleema on tullun hyvin ajankohtasekši. Tänäpiänä monet ihmiset harraššetah kanšallisen puvun ompelomista. Onnakko muasterit toimitah oikein erilläh, heilä ei ole kiintietä yhteyttä toini toiseh. Šen lisäkši on hyvin vähän informaatijota ta erikoiskirjallisuutta, mi auttais korkie luatusien ta istorijan kannalta tovenperäsien pukujen luomista. Porošina esitt i tilai suuvvešša Karjala n kanšallisen puvun käyntikeškuš -projektin, kumpani oli šuuren Otava-projektin ošana. Projekti oli Pukušuunnittelija Irina Porošina. valmissettu vielä vuotena 2001, onnakko šilloin še jäi toteuttamatta. Tärkienä propleemana Porošina pitäy šitäki, jotta pukumuasteriloilla ei ole mahollisuutta tutkie musejofondija šuahakšeh täyvellisemmän kuvan oikeista kanšallisista pukuloista. Šäilyttämini, tutkimini ta käyttö nämä kolme tehtävyä Kanšallisen musejon johtajan Mihail Goldenbergin mieleštä voitais yhistyä pukumuasterit ta musejon. Musejo on valmis tarjuomah musejofondien ainehistoja ammattimiehillä tutkimista varten. Fondiloissa on šäilöššä ainutluatusie pukuja, istorijan kannalta tosi arvokkahie näytteitä. Mihail Goldenberg puoleštah pahekši, jotta musejošša on šuuri puuteh pukujen kopijoista, kumpasie vois esittyä näytteinä esimerkiksi erilaisissa teemanäyttelyissä šekä muasterioppiloissa. Kankašta on ylen vaikieta šäilyttyä. Šillä on oma elinkauši ta šitä pitäy šäilyttyä erikoisissa oloissa. Valo ta monet muut šeikat tuhosašti vaikutetah kankahan kuntoh. Šentäh myö tarvičemmaki alkuperäispukujen kopijoita, jotta nii- Karjalan kantarahvahien kanšallisen puvun šäilyttämisen ta kehittämisen propleema on tullun hyvin ajankohtasekši. tä vois käyttyä musejon eri tilaisuukšissa. Goldenbergin mieleštä juuri tällä alalla pukumuasterit ta musejo voitais kehittyä vuorovaikutušta ta yhteistyötä. Paičči ammattimiehie pyörien stolan käsittelyh yhyttih šamoin ei-ammattilaisetki. Mie iče ta monet miun tuttavat tahottais ommella ičellä kanšallisen puvun. Hyvä, kun meilä kaupunkissa olis šemmoni paikka, mistä vois šuaha ammatillista apuo, missä neuvottais ta opaššettais, mitein luatie oikie kanšallini puku, kerto mieleh petroskoilaini Jekaterina Boiko.
vienan karjala 3 Čičiliuškun uušie šeikkailuja Vierailumatka: 9. 18. pimiekuuta karjalankielini kuklateatteri kävi Šuomen 11 paikašša Ksenija Buravova Rahvahallini Čičiliuškukuklateatteri pimiekuušša oli vierailumatalla Šuomešša, missä šuomelaiset kaččojat šuatih nähä Koirien Kalevala- ta Kuin hukka vasikalla muamona oli -näytelmie. Täh matkah čičiliuškulaiset valmistauvuttih pitälti: u uv ven näytelmän luatimiseh ta harjotteluih teatterin artistat pantih äijän voimie ta neroja, šen vuokši työn tuloš oli kaikilla niin kallis. Enšimmäisie aškelie Vuotena 2010 Karjalan Šivissyššeuran jäšen Kari Kemppinen piti neuvotteluja Otava-kuštantamon ta Koirien Kalevala -teokšen kirjuttajan Mauri Kunnakšen kera, missä šai oikeuvet kirjan kiäntämiseh vienankarjalakši. Kiäntäjänä oli Nadežda Lutohina. Kirja šai šuuren šuosijon ta toisena aškelena oli ajatuš šiitä, jotta Čičiliušku-teatteri voit luatie näyttämöversijon kirjan pohjalla. Mauri Kunnaš šuhtautu täh asieh hyvin positiivisešti, teatterilaiset šuatih kirjuttajalta myöntehisen vaštaukšen. Näin alko šuuri työ. Voin šanuo Karjalan Šivissyššeuran puolešta, jotta olima ylpeitä, konša näkimä työn tulokšen. Iče toivon, jotta teijän mielityö eläy iellähki. Tietyšti elämä muuttuu, voit šattuo vaikka mitä, jokahisella on oma työ, pereh, monta hommua, onnakko himottais, jotta mielityöštä tulis elämänpituni asie. Asie, kumpani yhistäy karjalan kieltä, kulttuurie ta iče teatteritaituo, kerto vaikutelmieh Kari Kemppinen. Ohjuajan intuitijo Vierailumatka Šuomeh on šuuren työn tuloš. Hyvin muissan, kun Alina Čuburova toi miula Koirien Kalevala -kirjan. Še päivä pani alun šuurella työllä. Košetuš Kalevala-teokšeh on šuuri kunnivo joka ohjuajalla. Konša šaima Mauri Kunnakšelta luatijanoikeuvet lahjakši, rupesin vakavašti ajattelomah projektin toteuttamista, kerto teatterin johtaja Natalja Golubovskaja. Kyšymykšeh, oliko epäilyjä, jotta čičiliuškulaisilla riittäy voimua näytelmän ašetukšeh ta šen jälkeh Šuomelaiset arvoššettih meijän työtä korkiella tašolla. Ajattelen, jotta kulemma oikieh šuuntah, lisäsi teatterin ohjuaja. šemmoseh šuureh matkah, teatterin ohjuaja vaštasi, jotta häntä autto intuitijo. Šuomelaiset arvoššettih meijän työtä korkiella tašolla. Ajattelen, jotta kulemma oikieh šuuntah, lisäsi teatterin ohjuaja. Čičiliuškulaiset Šuomen puolella Kymmenen päivän aikana teatterin artistat oltih Šuomen šuvi- ta länšipuolien 11 paikašša: Tampereella, Sastamalašša, Po rissa, Jalasjärveššä, Vaasašša, Lapuašša, Turušša, Harjavallašša, Kauhajovešša, Kauhavašša ta Helsinkissä. Joka päiv ä čičiliuškulaiset esitettih kakši tai kolme näytelmyä. Näyttelijät esiinnyttih erilaisilla lavoilla, päiväkotiloissa, teatteriloissa ta kulttuurilaitokšissa. Vierailumatan järještäjät šuurešti autettih meitä eri asiessa, esimerkiksi mitein on parempi ašettua valot, kuin mukavampi kuuluu musiikki. Še oli yksi šuuri ryhmä, missä oli yštävällini ilmapiiri, kerto näyttelijä Tatjana Dembitskaja. Oli näytetty 15 näytelmyä (niistä kolme oli Kuin hukka vasikalla muamona oli). Matan aikana teatterin tuotantoh tutuštu 2200 kaččojua. Čičiliuškulaisien šanojen mukah, hyö vielä kerran nähtih, jotta teatteritaijošša ei ole ikä- eikä kielirajoja. Aina šanon, jotta meijän näytelmät on tarkotettu eri-ikähisillä. Lapšet ta aikuhiset kaikin kačottih näytelmyä šuu auki. Lapšet piäštih ativoih teatterin ihmehelliseh muajilmah ta aikuhiset vuoroštah šuatih tuntie iččieh lapšina, korošti Natalja Golubovskaja. Teatterin tosiyštävät Čičiliuškulaiset kiitetti h matan järještämiseštä Šuomi-Venäjä Šeurua, Karjalan Šivissyššeura ta Turun kalevalaiset -järještyö. Šuomi-Venäjä-šeuran jäšenet Riku Savonen ta Näytelmien lopušša lapšilla on mahollisuuš pityä kukloja käsissä. Lapšet piäštih ativoih teatterin ihmehelliseh muajilmah ta aikuhiset vuoroštah šuatih tuntie iččieh lapšina. Čičiliuškulaiset esiinnyttih erilaisilla lavoilla, päiväkotiloissa, teatteriloissa ta kulttuurilaitokšissa. Kuvat: Ol ga Karlova Tuija Mäkinen tultih teatterin tosiyštäviksi, kumpaset ajettih čičiliuškulaisien kera monih paikkoih, autettih ta aina neuvottih erilaisissa aseissa. Eryähäššä näytelmäššä Riku Savonen äšen oli valomeštarina. Teatterin näyttelijistä ei voi šanuo, jotta hyö ollah harraštajat. Hyö aina esiinnyttih ammatillisešti. Monet šuomelaiset lapšet enšimmäistä kertua kuultih karjalan kieltä, onnakko kaikki oli šelvä, šentäh kun Koirien Kalevala -kirja on hyvin tuttu meilä ta lapšet tiijetäh šen hahmoja, kerto Šuomi-Venäjä Šeuran länšiošašton johtaja Riku Savonen. Vierailumatan lopušša šuomelaiset yštävät jo lainattih šanoja näytelmäštä tavallisešša elämäššä. Mitä ielläh? Tämä teatterikauši ei ole pohatta enši-illoilla. Meilä on äijän ehotukšie vierailumatkojen järještämiseštä. Nyt Koirien Kalevalua vuotetah Virošša, Ruočissa, Belgijašša ta Šuomeššaki. Voin šanuo vain, jotta uuši näytelmä on tarkotettu meijän pienillä kaččojilla, kerto šuunnitelmista Natalja Golubovskaja.
4 vienan karjala Vepšäläisien kirjailijien konferenšši Vepšäläiset. Nykyvuosi on ilmotettu Venäjällä muun muašša Vepšäläisen kulttuurin vuuvvekši. Šen puittehissa Vologdašša piettih II Venäjän Luoteisošan vepšäläisien kirjailijien konferenšši. Konferenššin teemana oli Perintehellini rahvahan kulttuuri vepšäläisien omaluatuisuuvven šäilyttämisen pohjana. Konferenšših keräyty kanšalaisjärještöjen etuštajie, kumpasien tehtävänä on vepšäläisen kielen ta kulttuurin elävyttämini ta šäilyttämini, šekä omalla vepšän kielellä kirjuttajie runoilijie ta kirjailijie. Vologdah tuli ni delegaatijo Karjalašta, kumpaseh kuuluttih KT:n kanšallisuušpolitiikan komitietan varajohtaja Jelizaveta Haritonova, kirjailijat ta runoilijat Niina Zaitseva, Natalja Silakova, Nikolai Abramov. Jokahisella oli mahollisuuš esiintyö valitun teeman mukah. Konferenššin ošallistujie kiinnošti Juminkekokulttuurišiätijön johtajan Markku Niemisen šeloššuš. Šiätijön avulla jo tänä vuotena ilmeššyttih vepšäläisien itkujen ta starinojen kokoelmat, šekä eeppini Viratanaz-runoelma. Tutuštumini marilaisien kulttuurih Marilaiset. Kakši vuotta takaperin Petroskoissa järješšettih Karjalan marilaiset -liitto. Šiih kuulutah Karjalašša eläjät marilaiset. Tietyšti, kakši vuotta ei ole pitkä liiton taival, ka kuiteski marilaiset jo äijän ruattih oman kulttuurin esittämistä ta kehittämistä varoin Karjalašša. Šanakši, vielä aikasempah, kuuši vuotta takaperin, Petroskoin konservatorijan šuomelaisugrilaisien kanšojen musiikin ošašton folklooripirtin emäntä Alevtina Voitovič perušti perintehellisen musiikin Akret Mari (Muinaismarilaiset) -yhtyvehen. Ryhmäššä šoitetah perintehellisie marilaisie šoittimie, lauletah marilaisie lauluja. Akret Mari -yhtyvehtä voipi nähä ta kuulla šemmosissa kanšainvälisissä festivaaliloissa, kuin Karjalan mosaiikki, Karjalan kanšallini palitra, Muajilman kanšojen eepossat Kalevalan ativoina. Tänä vuotena yhtyveh esiinty niise enšimmäiseššä Istoki-musiikkifestivaalissa, kumpani piettih konservatorijašša. Marilaisen kulttuurin illačču piettih tällä kertua Kanšallisešša kirjaštošša. Šiinä oli marilaisista kertojien kirjojen näyttely, marilaisien valokuvuajien ta taiteilijien esittely. Illačušša piettih muasterioppija, kumpasissa šai opaštuo kirjuttua marilaisien tapah. A tapahtuman lopušša oli Akret Mari -yhtyvehen mukava ohjelma. Valeri Sidorkin»»Huomijo! Pyhäkši ta arrekši Karjalan Rahvahan Liitto piäšti ilmah kormanokalenterin vuuvvekši 2013. Vuuvven 2013 kalenterin kuukaušien nimet ta netälin päivät, kuin viime vuotenaki on kirjutettu vienakši, šentäh kun kakši vuotta peräkkäh šitä ennein ne oltih livviksi. Kalenteri on šuatavissa Vienan Karjalan ta Oman Muan toimitukšissa, šen hinta on 10 rup lua. Kalenteri karjalan kielellä on hyvä lahja joka pruasniekakši kuin lapšilla, niin ni aikuhisilla. Kuvan kalenterih on luatin Kirill Ognev. ÆÆLisätietuo tel. 8 (8142) 78-29-32 Priha ompeli ičellä karjalaisen paijanki. Kuva: Ol ga Smotrova. Tahon näyttyä mih kanšah kuulun Ičetunto: Jegor Bogdanov tahto näyttyä ičeššäh kanšua, šentäh vaihto oman šukunimen. Nyt hiän on Karjalaini. Karjalaini priha kerto, jotta vielä lapšena ymmärti, mih kanšah kuuluu ta oli ylpie omista juurista ta kulttuurista. Kašvaten ta erityisen šilloin, konša prihašta tuli karjalaini aktivisti, hänen mieleššä rupesi pyörimäh: mintäh hänellä ei ole karjalaini šukunimi. Totta šanoen hiän kajehti tovarissoja, kumpasilla oli karjalaini šukunimi. Vaikka monet heistä ei yhtänä välitetty oman šukunimen šyntyperäštä eikä šiitä, mih kanšah hyö kuulutah. Jegor rupesi šyvempäh tutkimah omie šukujuurija. Tuaton ta muamon puolešta prihalla kaikki ollah karjalaiset. Muamo on Pitkärannan piirin Leppäšiltakyläštä šyntysin, tuatto Aunukšen Kuujärveštä. Jegor kyšeli omahisie, tutki arhiivoja, kaččo vanhoja kirikkökirjoja, onnakko kaikki oli tyhjäh. Hänen šuvušša ei löytyn karjalaista šukunimie. Puolitoista vuotta takaperin VKontaktenettišivuilla priha pettyössä šano iččieh Karjalaisekši. Tällä šukunimellä painettih hänen kirjutukšie Vienan Karjala -leheššä ta eryähillä nettišivuilla. Šilloin jo varmah tunšin, jotta tahon juuri karjalaisen šukunimen, jotta šiitä näkyis miun kanša. Luvin šuomelaisista kirjoista Karjalainen-šukunimeštä. Šillä šukunimellä tahottih näyttyä, mih kanšah kuulut. Miula oli šama tarkotuš, šentäh vaihoin oman šukunimen, šelitti Jegor. Prihan šanojen mukah, hänen vanhemmat ei oltu vaštah šitä. Hyö on jo totuttu šiih, jotta poika luatiu niin, kuin iče tahtou. Šelitin omilla, jotta enši šijah tahon paššissa näyttyä, jotta olen karjalan kanšan etuštaja, olen karjalaini. Enhän mie omašta šuvušta kieltäyvy. Miula on ukon nimi Jegor, tuatolta olen perinnyn tuatonnimen. A šukunimellä mie iče tiijän mitä ruatua, korošti Jegor. Mitein ruatoh tarttu Monet meikäläiset nuoret, ket tänäpiänä toimitah kanšalaisalalla, ollah Petroskoin valtijonyliopiston karjalan ta vepšän kielen laitokšen entisie opaštujie. Jegor Karjalaini ei opaštun tällä laitokšella. Priha lopetti pedagogisen akatemijan tehnologijien tietokunnan. Jo ruatuas s a, konša rupesi käyttämäh turistija karjalaisih kylih, hiän kiinnoštu Karjalan paikannimistöh. Rikeneh šoitteli tuatolla, kyšy mitä tarkottau še tai še paikannimi. Šiitä tuli mieleh opaštuo karjalan kieltä. Jegor rupesi eččimäh, missä on šemmoista opaššušta. Kun tahtonnet vaihtua oman nimen, enšin pitäy männä siviilirekisteritoimistoh, kirjuttua hakemuš ta šelittyä min takie tahot muuttua nimen. Kuukauven männeššä šiula annetah tovissuš nimen vaihtamiseh. Ta šen kera voit männä vaihtamah dokumenttija. Karjalan ta vepšän kielen laitokšella prihua neuvottih männä Kanšallisien kulttuurien keškukšeh, missä pietäh karjalan kielen kurššija. Ka šinä vuotena niitä kurššija ei järješšetty, keškukšen ruatajat kehotettih prihua männä Čičiliuškukuklateatterih, missä hiän voisi šamalla oppie kieltä. Näin prihašta tuli teatterin artista ta Nuori Karjala -järještön aktivisti. Šanakši šinä vuotena, konša Jegor tuli keškukšeh kurššiloista tiijuštelomah, ne oli kuitenki šuatu järještyä prihan ta toisien aktivistien voimilla, kumpaset tahottih opaštuo kieltä. Jelena Filippova
vienan karjala 5 Ohtajoven maisemie. Kuva otettu tur.anpash.ru -nettišivuilta. Ohta. Nyt miunki šyväimeššä Vanhoja kylijä: Mitein šuuriksi on kašvettu puut kotikylän paikoilla Kačon ukkuoni... Vanha mieš, kumpasella on jo äijän ikyä, vaipunut kačče ta vähän šuruo šilmissä. Mitä hiän miettiy, mi häntä vaivuau, mi huoleššuttau? Ka tuaš tuli mieleh kotikylä, onko šielä jo niin šuurekši kašvettu puut, jotta ei nävy kohta koko kylän paikkuakana, kerto ajatukšieh ukko. Miun ukko Andrei Pavlovič Ivanov, šyntynyt 1928, on Ohtakylän entisie ta višših viimesie eläjie. Pienenä hiän joutu lähtömäh kotikyläštäh, onnakko muissot šiitä rakkaimmašta paikašta aina myöššytetäh häntä šinne. Entiseššä Pistojärven kunnašša, mi kuulu Uhtuon piirih, oli 1930-luvulla kakši kyläneuvoštoalovehta. Pistojärvi ta Šuvanto oltih niijen keškukšina. Niissä kaikkijah oli 22 kylyä, kylänošua tai muuta elinpaikkua. Ohta kuulu Pistojärven kyläneuvoštoh ta šijaičči Ohtajärven rannalla. Kyläššä oli noin 18 pihua. Länši-ošašša oli kakši taluo, rantapuolella viisi, muut talot oli šijoutettu hiekkarintehellä. Mie kuvittelin šitä paikkua, missä en ole konšana käynyn, ta kyšyin ukolta šen eläjistä. Ukko enšin huokahti: Voi, voi, onnakko mie olen viimeni heistä, vai lienöykö vielä Oskari Kirillov on elošša, muita ei ketänä jiänyn. Näin pikkuhil l ua ukko alko muissella, ta mie huomasin, kun hänen šilmät kirkaššuttih. Ukon kertomukšen mukah 1930-luvulla Ohašša oli šuuri karjatila, kolhoosin navetta, hevoistalli. Kylän klubi oli entisen kirikön tiloissa. Kešellä kylyä oli kolhoosin kylätalo, šielä piettih kokoukšie ta šieltä annettih elämäntärkeitä käškyjä. Kolhoosin päälikkönä oli Ville Lammansuari. Ihmiset ei oikein haluttu liittyö kolhoosih, kun oli totuttu ruatamah omilla pelloilla ta omua karjua hoitamah, a kun piti veroja makšua niin minne piäšet? piti männä. Äijän ruattih töitä pelloilla: kylvettih ruista, osrua, kakrua. Potakkapellot oli mahottoman šuuret. Meilä šielä Ohtajoven košella oli oma myllyki, kumpani jauho kyläläisien tuomie jyvie. Miun ukko vielä pitän aikua piti šitä myllyö kunnošša. Äijän kalaššettih šekä iččie varoin, jotta kolhoosilla. Šykyšyllä nuotalla vejettih šiikkua ta šiitä šuolattih ta vietih Uhtuoh. Ohtajärvi oli hyvin kalavetini järvi. Hyvänä apuna talouvešša oli tervan polttamini. Šuatih tervua ta talvella kuletettih šitä äšen Kajuanih. Ukko muistau šamoin omua ukkuoh. Hiän oli aikoinah kylän šuurimman porontilan pitäjänä. Hänen nimi oli Nikita Ivanov (1875 1937), onnakko kaikin häntä kučuttih Mikitäkši. Še oli koko kylällä merkkimieš, ošasi kielijä, kävi kauppua Šuomešša ta muitein oli monipuolini vaikuttaja. Mikittä oli vankka, ruataja mieš. muisteli ukko. Kun poroja ajettih aituukšeh, konša ruvettih tappamah tahi kuohimah, niin ukko aina oli kešellä hommua. Kun muu ei pärjännyn, niin Mikittä kun tuli ta temppasi poron, niin še vakautu heti. Še kačo oli riški ta vankka lapinmieš! Kun kylän juhlissa köyttäki vejettih, niin ukko veti yksin koko kylän miehie vaštah. Mikittä-ukko eläy miun ukon muississa. Hänet vankittih vuotena 1937. Kakši raččumieštä tuli pihah ta käški lähtie mukah. Täššä tilantehešša Mikittä oli avutoin... Kolmen kilometrin piäššä Ohašta Malvijaisen ta Ohtajärven väliseššä šalmešša oli Hirvišalmi-kylä. Še oli vähän šuurempi, šiinä oli kauppa, ohtalaiset käytih šinne oššokšilla. Kyläššä oli niise koulu, opaštajina oltih Pekka ta Matti Kontratjevit. Vielä vuotena 1928 Uhtuon piirin toimehpanovan komitietan johtokunta piätti peruštua koulun Hirvišalmeh ta šen yhteyteh rakentua ašuntolan muijen kylien lapšie varoin. Šiih kouluh tuli lapšie Malvijaisešta ta Ohašta. Ohtalaiset ei haluttu piäštyä lapšieh niin loitoš. Onnakko kun ikyä tuli ta koulu oli alotettava, ukko muijen kylän lapšien kera talvet kävi kouluo. Šinne piäštih poroloilla talvella ta venehillä kun jiät oli lähetty. Rauhaelämä loppu kun alko šota. Eläjät kiirehešti lähettih kotipaikoiltah, karjua talutettih teitä myöten, naiset ta lapšet lähettih venehillä. Ukon muistih jäi termällä šeisoja pieni varša, ikäh kuin anto kyläläisillä viimeset jiähyväštit. Kun vain venehet kerittih männä šalmen tuakše, heti alko noušša mušta šavu ta kaikin ymmärrettih, jotta kylyä poltetah. Šovan jälkeh kotikyläh ei tullun matkua. Ukko kävi šielä muamoh kera kotitalon raunivoilla. Itku šilmissä hyö myöššyttih pois. Šiih loppu Ohtakylän taival. Nyt šielä käy kalamiehie ta mečäštäjie. Ukko rakenti šinne kalakämpän ta kävi kalalla kun vielä jakšo. Kun rupesin tutkimah tätä aihetta, mietin äijän kotišeuvuštani. Eikö ne ihmiset, kumpaset elettih nykyjäh hylätyissä kylissä, ole anšaittu omalla elämällä kunnivuo ta huomijuo? Miula oikein himottais käyvä Ohalla ta ainaški kumartua kylällä, mi anto elämän monella šukupolvella. Tuntuu, jotta Ohta on šiirtyn miunki šyväimeh Kristina Gritsenko Röhön elämä viime vuosišualla Kešen kaunista Karjala n maisemua kalaštajat ta mečäštäjät oli aikoinah peruššettu Röhön kylän. Mahtavat mäntymečät ta kalavejet ympäröijäh Röhön šeutuja. Täššä eli miun kantatuatto Ivan Lazarev, lisänimeltäh Petril a. Hänen nimi on mainittu kirjailijien Ilmari Kiannon, Heikki Lehton ta Paavo Leontjevin teokšissa. Ivan Lazarev oli laukunkantaja, hiän piti kauppua, missä möi erilaisie kulutuštavaroja. Iivanalla oli šuuri kaunis talo järven rannalla. Šiinä talošša Ilmari Kianto pakautteli Iivanua, šentäh kun še tiesi äijän kylän istorijašta. Šiitä voit lukie Vienan Karjala -kirjašta. Ukko oli reipaš viimeseh šuate. Hiän jakšo käyvä laukunkauppua ta kantua sumččua jo melko vanhanaki. Meijän pereheššä vielä nytki on šäilöššä ukon tuomie tavaroja: lusikkoja ta šokeriaštie. Ennein vallankumoušta kylän piätoimintana oltih mečäššyš, kalaššuš ta poronhoito. Kanšalaisšovan aikana šuurin oša eläjistä muutti kyläštä Šuomeh, kuitenki oša heistä jälešti myöšty kotih. Myöštynehien ta kylän eläjien voimin oli järješšetty kolhoosi, missä kašvatettih poroja ta šikoja. Šuuren Isänmuallisen šovan aikana kylän eläjät oli evakoitu Venäjän šyrjäšeuvuilla ta kylä oli poltettu. Eryäš šuomelaini šotaveteraani muisteli kun toisien šotilahien kera hyö tultih Röhöh, niin eryähän ehien talon kiukuašša oli vielä ruoka lämpimänä. Niin kiirehešti ihmiset lähettih pakoh. Šovan jälkeh Röhön maita oli käytetty laitumena Uhtinski kollektiivitilašša. Nyt Röhö on unohtunehen istorijan paikka šekä meijän perehen istorija. Nykyjäh šielä ei ole eläjie, onnakko Röhön ihanat maisemat vejetäh puoleheš lukusie turistija. Myö, karjalaiset, piemmä arvošša tätä kaunehutta, kuitenki on ikävä kun emmä jakša elävyttyä vanhoja kylie. Onnakko mie ušon, jotta ihmiset myöššytäh jälelläh näillä šeuvuilla! Anna Jegorova Röhö on tunnettu järvi kalaštajilla. Kuva: Olga Melentjeva.
6 vienan karjala Vapua-aika» Rahvahan viisahuš Enšimmäini lahja, kumpasen antau meilä muamo, on elämä, toini rakkahuš ta kolmaš ymmärtäväisyyš. Donna Brouwer»»Anonssi Kanšallisien kulttuurien keškuš. Kanšallisen puvun paja. 30.11. šuaten Muotišuunnittelija Irina Porošinan enšiarki piätinččä myöntinäyttely, esillä mm. pukuja 12.00 17.00 kokoelmista Kalevala, Šuomi, Karjala, Inkeri ta Lappi, kanšanpuvuista kertovie kirjoja ta valokuvie. ÆÆAdressi: Lenininaukijo, 2 ÆÆTelefoni: 78-20-48, 76-88-75 Kuklatalo-näyttelyšali. Šykšyni ekspromt. 01.12. šuaten Taiteilijaperehen Lobanovin (Petroskoi) enšiarki šuovatta näyttelyššä akvarellija, batikkitöitä, valokuvija šekä kirja- ta graafisie šuunnittelutöitä. 12.00 17.00 ÆÆAdressi: La Rochellen katu, 13 ÆÆTelefoni: 77-34-56 Vihod-mediakeškuš. Akvarellišatiet. 09.12. šuaten Aquabiennaali-projektin ošanäyttely, toiniarki šuovatta esillä Karjalan akvarellitaiteilijien töitä. 12.00 18.00 ÆÆAdressi: Karl Marxin katu, 14 ÆÆTelefoni: 76-14-41 Kaupunkin näyttelyšali. Aquabiennaali. 09.12. šuaten Eri maijen akvarellitaiteilijien töijen toiniarki pyhäpäivä näyttely. 12.00 19.00 ÆÆAdressi: Lenininkatu, 26 ÆÆTelefoni: 78-16-50 Kižin näyttelyšali. Ihmepuu. 16.12. šuaten Anna Ahmatovan musejon (Piiteri) enšiarki pyhäpäivä lapšilla tarkotettu interaktiivini 10.00 18.00 näyttely, kumpani tutuššuttau lapšienkirjallisuuvven klassikkoih. Erillini ošašto on tarkotettu šokeilla ta näkövaivasilla lapšilla. ÆÆAdressi: Fedosovankatu, 19 ÆÆTelefoni: 77-51-16 Karjalan kanšallini musejo. Vuuvven 1812 pyhällä muissolla. 20.12. šuaten Näyttely kertou Aunukšen läänin eläjien toiniarki pyhäpäivä panokšešta Napoleonin vaštasešša šovašša. 10.00 17.030 ÆÆAdressi: Lenininaukijo, 1 ÆÆTelefoni: 76-94-79 Kolme poikua on poika! Pereh: Pimiekuun viimesenä pyhänäpiänä Venäjällä juhlittih Muamonpäivyä Muajilma ilmain lapšie on muajilma ilmain toivuo ta tulovaisuutta. Lapšet tuuvvah taloh iluo ta onnie, täytetäh vanhempieh elämän lämmöllä ta valolla. Lapšen šynty on kaikista kirkkahin ta merkittävin tapahtuma perehelämäššä. Šuuri ta yštävällini Silin šien pereh. Kuva: Galina Luzganova. Lapšen šynty on šuuri onni ta šuuri vaštuu. Konša lapši šuau nimen, še kirjutetah hänen enšimmäiseh dokumenttih Šynty mätovissukšeh. Lapši tulou Venäjän kanšalaisekši ta šuau oman muan kaikki oikeuvet ta velvollisuuvvet. Šentäh lapšen nimi ta šen lahjottamisen akti ollah kunnivon arvosie. Ei niin ammuin Louhen piirin siviilirekisteritoimiston ovet avauvuttih Louhen pos olkan erinomasella Silin šin perehellä, kumpani tahto juhlallisešti rekisteröijä kolmannen pojan šyntymisen. Erik ta Anna Silin šit mäntih yhteh 10 vuotta takaperin. Perehelämän vuosien mittah Silin šien onni kašvo ta šuureni. 21. elokuuta šuurešša ta yštävälliseššä pereheššä ilmešty uuši pikku jäšen. Tietyšti, kolmannen pojan šyntymini on onnellini tapahtuma. Erik Janovičilla ta Anna Nikolajevnalla nyt on kolme apulaista, kolme poikua. Monet starinat aletah šanoilla: Oli tuatolla kolme poikua, a venäläini šananpolvi kertou: Yksi poika ei ole poika, kakši poikua puoli poikua, kol- me poikua on poika! Konša siviilirekisteritoimiston ošašton johtaja Nadežda Bogačova piti juhlallisen rikisteriseremonijan, hiän korošti, jotta lapšen šyntymini ei ole ainuoštah šuuri onni vanhemmilla, ka vielä šuuri vaštuu hänen kašvatukšešta: vet kaiken tärkien lapši ottau pereheštä, šentäh kun pereh oli, on ta rupieu olomah šuvun jatkona ta Venäjän peruštana. Vanhemmilla oli myönnetty heijän pojan enšimmäini virallini dokumentti Šyntymätovissuš, šekä onnittelukirjan i ta muistolahja Karjalan ta- Venäläini šananpolvi kertou: Yksi poika ei ole poika, kakši poikua puoli poikua, kolme poikua on poika! šavallan piämieheltä Aleksandr Hudilaiselta. Vanhempien šukulaiset ta kollegat, kumpaset tultih seremonijah, valmissettih pienellä päivänšankarilla monilukusie lahjoja. Hyö toivottih pienokaisella, jotta hiän kašvais tervehenä ta onnellisena, a vanhemmilla toivottih käršivällisyyttä, kannatušta ta lykkyö lapšien kašvattamisešša. Varmašti, muamon lämpyö ta hyväilyö, šekä tuaton rakkahutta riittäy kuin vanhemmilla Daniil- ta Al bert -pojilla, niin ni pienellä Demjanilla. Kaikkie hyvyä ta rauhallista elämyä šuurella erinomasella Silin šien perehellä! Galina Luzganova Netälin päivä Petroskoi Kemi Kalevala Koštamuš Louhi Mujejärvi yö päivä yö päivä yö päivä yö päivä yö päivä yö päivä»»anekdotti se 28 /11-4 -6-6 -6-8 -8-8 -9-11 -6-10 -6 ne 29 /11-6 -6-8 -8-12 -11-12 -11-9 -7-10 -7 pi 30 /11-7 -8-7 -8-12 -9-12 -11-7 -6-11 -8 su 01 /12-8 -9-7 -8-9 -9-11 -11-9 -7-10 -9 py 02 /12-11 -11-9 -11-10 -9-12 -10-9 -7-11 -8 en 03 /12-10 -13-9 -8-8 -12-9 -11-9 -7-11 -8 to 04 /12-9 -9-6 -3-16 -8-15 -9-9 -8-11 -8 Vovočka šanou muamolla: Mamma, mie tahon luatie šiula lahjan šyntymäpäiväkši! Miula parahakši lahjakši tultais šiun viitoset koulušša, vaštasi muamo. Myöhäistä on, mamma, mie jo oššin šiula kaklapaikan. yhteiskuntapoliittini lehti, kumpani ilmeštyy karjalan kielen vienankarjalan murtehella Karjalan rahvahan lehti on peruššettu 28. talvikuuta 1999. Lehen on rekisteröinyn Venäjän Federatijon Kirjapainoalan komitietta, rekisterinumero 3»-0186 PeruŠtajat : Karjalan tašavallan lakijenhyväkšymiskokouš, Karjalan tašavallan hallituš, Karjalan Rahvahan Liitto, Valtijollini unitaarini laitoš Periodika -kuštantamo Piätoimittaja Olga MELENTJEVA toimitukšen ošoiteh : Titovinkatu 3, 185035 Petroskoi, Karjalan tašavalta Tel: (8 142) 78 29 32; faksi: (8 142) 78 36 29 e-mail: vienankarjala@mail.ru; vienan@sampo.ru http://vienan.rkperiodika.ru Julkaisija: Valtijollini unitaarini laitoš Periodika»-kuštantamo Painettu Verso-kirjapainošša: 185031, Petroskoi, Varkaukšen rantakatu, 1a Painettavakši on allakirjutettu klo 15.00 * * * ÆÆIndeksi 84593 ÆÆPainoš 700 ÆÆTilauš 1089 ÆÆHinta 10.00 rpl
vienan karjala 7 Toimitukšen enšimmäisistä vierailuista nuoren neiččyön mieleh painuttih mahtava studiotila, šuuret kamerat ta ihmiset, kumpaset luajittih televisijo-ohjelmie. Natalja muistelou, mitein hyö kuvattih ohjelmua. Ämmöt oltih valmehet luatimah šamua toimintua kymmenie kertoja, šillä tv-jutun valmistamini vuatiu kertaušta. Toimittaja Vorobei näyttäy aina muotikkahalta ta epätavalliselta. Hiän virkkuau äijän šukulaisillah, yštävilläh ta ičellähki. Vorobein pereh on jo valmis talveh. Kymmenen vuotta tv-toimittajana Persoona: Nuori tv-toimittaja Natalja Vorobei rikeneh matkuštelou Karjalan kylih, pakauttelou ihmisie, kekšiy juttuja ta valmistau tv-ohjelmie. Toimittajan työ miellyttäy. Karjalan kanšallis kie lisen toimitukšen tv-toimittaja Natalja Vorobei joka vuosi šuorittau lukusie työmatkoja Karjalan piirilöih. Vienankarjalua šujuvašti pakasija Vorobei on jo kymmenen vuotta työššä toimittajana. En ušo, jotta jo on männyn kymmenen vuotta šiitä ajašta, kun enšimmäisen kerran aššuin tv-studijoh. Journalismin alalla miula on nytki äijän uutta, šemmoista, mitä voisin oppie, onnakko šilloin tämä ammatti oli miula aivan tuntematoin, kertou tv-toimittaja Natalja Vorobei. Vorobei on valmistun Petroskoin valtijonyliopiston karjalan kielen laitokšelta. Heti valmistumisen jälkeh hiän alotti työn toimittajana Karjalan televisijon kanšalliskieliseššä toimitukšešša. Gradutyön kirjuttamini vei miulta äijän aikua. Vietin šilloin melkein koko vapua-ajan laitokšella. Kerran laitokšen johtaja kučču miut telefonih. Šoittaja ehotti tv-toimittajan työtä, muistelou Vorobei. Karjalan kanšallis kielisen toimitukšen piätoimittaja Šanteri Jeremejev kučču nuoren opaštujan tutuštumah tv-toimittajan työh. Šilloin toimitukšešša ei ollun ruatajua, kumpani ošais vienankarjalua. Varasin kovašti. Jeremejev pakasi miun kera karjalakši. Miun kielitaito šilloin ei ollun kehuttava. Toimitukšen enšimmäisistä vierailuista nuoren toimittajan mieleh painuttih mahtava studiotila, šuuret kamerat ta ihmiset, kumpaset luajittih televisijo-ohjelmie. Työ milma miellytti. Ilmapiiri oli viehättävä ta luova. Alušta olin harjottelijana. Luajin tv-juttuja ta kirjutin lyhyitä tekstijä. Yllätyin, kun enšimmäisen kerran kuulin omua iäntä. En tietän, miltä še kuuloštau nauhalla. Kolmen harjottelukuukauven piäštä miušta tuli tv-toimittaja. Toimittaja luatiu äijän ohjelmie kylien karjalaisista, niistä, kumpaset eletäh luonnon helmašša. Hyö ollah tovella viisahie, kokenehie ta yštävällisie. Olima kerran Vuonnisen kyläššä, šielä eläy vielä karjalaisie. Kyläššä ei ole šähkyö eikä mobiiliyhteyttä. Matalla Vuonniseh ekšymä, šentäh kun tien varrella ei ollun mitänä kylttie. Vanhat ämmöt, kumpaset kučuttih meitä, paissettih äijän karjalanpiiraita ta kalakukkoja. Hyö vuotettih meitä monta tuntie čäijy kuumana. Vorobei muistelou, mitein hyö kuvattih ohjelmua. Ämmöt oltih valmehet luatimah šamua toimintua kymmenie kertoja, šillä tv-jutun valmistamini vuatiu kertaušta. Karjalaini Helmi Torvinen pesi šienie ta laitto niitä reikäkauhah. Kuvasima šitä prosessie. Vanha naini ei ymmärtän, mitä tapahtu ta mitä varoin mie pyritin häntä laittamah peštyjä šienijä reikäkauhašta jälelläh šankkoh ta šieltä tuaš reikäkauhah monta kertua. Hiän kuitenki luati kaiken, niin kuin myö šanoma. Virkkuamini on elämä Toimittaja Vorobei näyttäy aina muotikkahalta ta epätavalliselta. Hiän virkkuau äijän šukulaisillah, yštävilläh ta ičellähki. Nämä villašuappuat olen virkannun tänä šyky šynä. Luajin ne pienistä villanelijöistä. Šuappaiten pohjana ollah tavalliset ämmöntoššut. Šuapašvarret ompelin villakankahašta ta niijen piällä ompelin eriväriset nelijöt kiini. Šuappuat ollah hyvin lämpimät ta Tänä šykyšynä Natalja luati ičellä mukavat villašuappuat. Kuva: Anton Jegorov.»»Vorobein pereh on jo valmis talveh. Jokahisella on villahattu, -šukat ta -kintahat. Kiššallaki on värikäš villapušero. Koko elämän olen elän muašeuvulla ta meilä on aina ollun talošša kišša ta koira. Ne ei olla yksistäh lemmikkijä, niillä on oma tietty tehtävä. Kišša pyytäy hiirie ta koira on talon vahtina. Hemmottelemma tietyšti niitä, esimerkiksi lämpimillä villapušeroilla. Nataljalla on vielä kešy varis, kumpasen nimi on Rikardo. Še on viisaš ta toičči hävytöin. Rikardo tykkyäy tulla portahilla kuuvven aikana huomenekšella ta koputtua n okallah oveh. Tällä keinoin še kyšyy ruokua ta herättäy meitä. Še eläy pihan pihlajašša ta lentelöy ihan vapuašti, kuitenki nälkähisenä Rikardo tulou aina kotih. mukavat, kuitenki niitä ei voi pityä vihmašiällä, Natalja Vorobei kerto ta näytti kaunehie šuappaita, mit oltih hänen jalaššah. Vorobei löysi šuappaiten mallin Internetistä, ka kehitti šen iče. Jalaččien valmisteluh mäni noin kakši netälie. En voi konšana virkata tai ommella aivan ša- Rikardo-varis. Kuva: Natalja Vorobei.»»Natalja Vorobei On šyntyn ta eläy Oneganrannan piirin Derev annoje-kyläššä. Opaštu Petroskoin valtijonyliopiston karjalan kielen laitokšella. Jo 10 vuotta ruatau Karjalan TV:n kanšalliskielisen toimitukšen journalistina. Vuotena 2009 tuli Karjalan Lehtimiešliiton luomiskilpailun laureatiksi Venehjärven Lešosie -lähetykšeštä. Lempielokuva Aamiainen Tiffanylla. Lempiväri šuklaan väri. Lempivuuvvenaika kevät. Harraššukšet virkkuamini, ompelomini ta arabijalaiset tanššit. manlaista, kuin malli on. Lisyän aina mitänih omua. Ihmiset kiinitetäh huomijota Vorobein šuappaih. Muut virkkuamista harraštajat kyšelläh tarkemmin handmade-šuappaiten luatimisešta. Miula on vielä kaunis villamekko. Kun enšimmäisen kerran panin šen piällä, yksi työkumppani ihaštu mekkoh kovašti ta tahto šamanlaisen ičellähki. Virkkasin hänellä melkein šamanlaisen. Nyt on hauška, kun toičči tulemma työh šamantyyppisissä mekkoloissa, muhiu Vorobei. Julija Veselova
8 vienan karjala Kirjallisuuššivu Olis parempi još pitäsit pešäš šiivošša etkä lentelis tyhjie höpisömäššä. Räkäččy harakka Matti Pirhonen Olipa kerran harakka. Ulkonävöltäh še oli aivan šamanmoini kuin muutki harakat: pitkä häntä, tylčät šiivet ta šuuri n okka. Še oli aina iäneššä ta pakasi äijän olovista ta vielä enämmän olomattomista aseistaki. Še aina lupasi ruatua mitänih tärkietä ta uutta, vain vähän ajan piäštä unohti lupaukšeh. Nyt mie meinuan luatie ičelläni oikein ka-aunehen ta lämpimän pešän, harakka kehahti kerran nuapurillah. Šeinät rakennan paakšušta rišušta, lattiella kuvon ka-aunehet kirjavat matot. Šemmoista pešyä ei ole vielä yhelläkänä harakalla. Harakka niin ihaštu šunnitelmihis, jotta aštietki jätti pešömättä ta läksi lentelömäh pešältä pešällä. Meinuan luatie ičelläni oikein ka-aunehen ta lämpimän pešän, še räkätti nuapuriloillah ta kerto tarkkaseh mimmoni šiitä pešäštä tulou. Onnekši olkoh, onnekši olkoh, nuapuriharakat toivotettih hänellä mäneššyštä ta iče ihmeteltih keškenäh: Onpa šiinä tarmokaš harakka! Tuommosen pešän rakentau ičelläh. Vain eipä šiitä pešäštä mitänä tullun, šentäh kun tämä harakka ei ollun pieneštä šuaten tottun mitänä työtä ruatamah. Kieltäh še kyllä šuatto piekšyä. Yritti še rakentuaki, vain ihan alušša jo kylläšty šiih työh ta jätti kešen koko homman. Vähäsen ajan piäštä harakalla pällähti piäh uuši ajatuš. Še tuaš läksi lentelömäh pešäštä toiseh ta räkätti kaikkien kuullen: Mie ajattelen ommella ičelläni šemmosen turkin, jotta šiinä ei tule kylmä talvipakkasellaki. Šilloinhan miula šemmosešša turkissa ei ni tarviče pešyä. Ta harrakka tuaš tarkkah toimitti kaikilla nuapuriloillah mimmoni šiitä turkista piti tulla. Hyvähän še šemmoni turkki olis, tuaš myönnettih nuapurit. Kuin vain še turkki tulis valmehekši, epyäli eräš. Miekö en šua šitä valmehekši? kokonah kiivaštu harakka. Mie olen šemmoni harakka, jotta šuatan luatie kaikkie mitä vain tahon. Vain ei tullun tolkkuo šiitä turkistaki, eihän harakalla riittän käršivällisyyttä lopettua šeki työ. Hiän kerkisi vain hankkie nipun pukin karvua ta šiih šiitä tuaš jätti koko turkkihommah. Harakka oli niin ihaštun iččeheš, jotta ei huomannun mitein nuapuripešissä alettih nakrua häntä, avošuuta. Še vain lenteli päivät piäštäh ta aina oli iäneššä. Erähän kerran še lentyä liepšahti vanhan variksen pešällä ta alko tuaš kehuo: Nyt mie piätin luatie ičelläni kevyäkši komiet kenkät. Niistä tulouki šemmoset šolkikenkät, kumpasissa on no-oin kor- kiet kannat, eikä šemmosie kenkie toisilla harakoilla ole ijäššäh ollun. Lopeta tuo kerškumiseš, vanha varis ärähti. Aina šie vain meinuat, ajattelet ta piätät, vain et šua valmehekši mitänä. Olis parempi još pitäsit pešäš šiivošša etkä lentelis tyhjie höpisömäššä. Harakka enšin ällisty, vain šiitä šiänty tuommosešta šuorašta pa ki našta. Šehän piti iččieh tuhattaiturina. Vain nyt tuo vanha varis šanoki, jottei še konšana ollun šuanun mitänä aikah. Harakka heilahutti vihasešti pitkyä häntyäh ta liehahti lentoh hyväštelömättä varista. Kehu vähemmän ta rua enämmän, kuuli še männeššäh vanhan variksen rämisövän. Kiänti: Valentina Karakina Luonnon kriesoja tyynijärvellä Tyyne Rugojeva Oltih šyyškuun alkupäivät, lämpimät ta aurinkoiset. Rahvaš lepoaikoina riennettih meččäh marjan poimintah ta kalalla. Myö niise mie, Našto-täti, Anni-täti ta Šimana, Anni-täjin mieš, šopima, jotta šuovattana työpäivän jälkeh lähemmä meččäh. Piätinččänä myö varuštima verkot, onket ta muut vehkehet, mit kalamiehet tarvitah. Jehhimän Šimanalla oli šuuri, no varma ta kepie veneh. Še ei oikein heilahellun vejen piällä. Šimana oli muasteri venehie luatimah. Tunnin-kahen piäštä myö olima jo kämpällä. Pariskunta Anni-täti ta Šimana lähettih laškomah verkkoja. Myö Našto-täjin kera kantoma kamppiet kämppäh ta rupesima vuottamah verkkomiehie, jotta šiitä lähemmä onkella. Šimana šano tietävän šuaren takuana paikan, missä hyvin iltasin puuttuu ahventa. Kun verkonlaškijat tultih, myö ruttoseh šöimä illallisen ta läksimä aštumah rantah onkivavat olkapiällä. Kohta piäsimäki šiih kehuttavah paikkah. Ahvenet, niin kuin ois meitä vuotettu, heti hyökättih nyhtimäh kaštematoja onkista. Tunnin aikana myö šaima melko hyvän keiton šuurie rašvasie ahvenie. Kun kala enämpi ei ruvennun Smerč-kuva, piiruššettu Sv atoslav Loginovin Mušta smerč -romaanih. Kuva otettu rusf.ru-nettišivuilta. puuttumah, myö tulima kämpällä. Anni-täti puhkasi ta pesi kalat, myö Našto-täjin kera levittimä makuukšet kämpäššä naariloilla, šytyttimä ploških šyöttimet, jotta hävittäis šyöpäläiset ta šaisima levähtyä yöllä. Ilta oli viehättävän kaunis ta tyyni. Järven pinta šilie kuin peili. Vesi ei yhtänä ualloillun. Muutoma kepie pilvenhattara näky taivahalla. Vähitellein ne alettih muuttuo yöpilvilöiksi. Leviellä kannolla ašetettu radijo lähetti šyväimellistä, hil l aista tanššimusiikkie. Vähäsen aikua muistelima entisie kalamatkoja. Šiih še uniki alko painua meitä makuušijoillah. Huomenekšella nousima aikaseh, joima virkissyškahvit. Anni-täti Šimanan kera lähettih lappamah verkkoja. Myö Našto-täjin kera piättimä poimie marjua kämpän luota, šiinä näytti olovan melkosešti mussikkua. Heikko tuulenhenki heilutteli lehtijä ta puhalti vejen pinnalla pienie ualtoja. Myö ruttoh šaima täyvekši enšimmäiset aštiet ta toima ne kämpällä. Levähtimä vähäsen, ottima šuuremmat aštiet puolamarjoja varoin ta rupesima noušomah termyä ylöš. Miun ieššä aštu Naštotäti. Yhtäkkie hiän šeisahti ta näytti kiälläh, jotta mie olisin hil l ua ta kaččosin alahakši termän alla. Šiä näytti olovan oikein kuuma. Aurinko paisto armottomašti. Kokonah heitti tuulomašta. Linnutki oli minne lienöy kavottu, ei kuullun niijen vičerryštä. Tuntu šiltä, kuin ois šeisattun koko mečän elämä. Še meistä näytti melko ouvolta. Muutoman hetken piäštä rupesi kuulumah niin kuin ois lähten juokšomah yhtäkkie kokonaini hirvi- tahi porolauma. Vielä korva erotti šuhinan, niin kuin mi lienöy kohasi ta šihisi. Myö tietyšti pöläštymä. Emmä ymmärtän, mi voima noin šuurella vauhilla pyöritti puijen latvoja, katko okšie ta nošti ylähäkši ilmah muata ta ruhkie. Termältä, minne myö kiipesimä, näky, kun še hirmumyršky šolahti rantah ta rupesi vakavašti pyörimäh ta luitamah järven pintua etehpäin. Ei kuulun ni mimmoista iäntä. Vain še uhkuvan näköni pilvi, niin kuin ratti imi vettä järveštä ta luiti vaštapiätä olijalla rannalla. Pilven yläoša leveni, pyöri, tuli tummemmakši. Alapiä viänteliyty niin kuin šuuren kiärmehen häntä. Myö kauheissana läksimä juokšomah pois šieltä, missä še hirmumyršky räiski. Hyvä, jotta še rupesi loittonomah meistä ta kohta kato näkyvistä. Mie tuommosie ilmijöitä en ole ennein nähnyn. Ukkosen šiällä olen šattun kyllä olomah mečäššä, no kun tulta isköy ta ukkoni jyrähtäy, niin näyttäy niin kuin vuara kuatuu nyt šiun piällä, rupieu tuulomah kovašti, a täššä jutušša ei kuulun nimitä, vain šuhinua. Järven pinta oli šilie. Liikehtä oli vain šiinä kohašša, missä matkasi pilvi, ihmetteli Naštotäti. Tämmösie myrškyjä nimitetäh tornadokši tahi smerčikši. Niitä Länši- Ameriikašša on myötähäš. Niillä on šemmoni voima, jotta murjotah koko kaupunkit, noššetah autoja, elukkoja, kaikkie, mi šattuu vaštah. Mie olen luken tämmösistä ilmijöistä, šelvitin mie. Kun piäsimä kotih, niin kertoma, mimmosie tapahtumie voit šattuo mečäššä tai järvellä meiläki Karjalašša. Meččämatan tulokšet oltih kuitenki melko runšahat: šaima aštiet täyvet marjua ta kaluaki puuttu melkosešti.