Isertoq. Sumiiffiup ilisaritinneqarnera. Nunaqarfimmi Aqutsisut Kulusummi, Tiilerilaami aamma Isertumi

Transkriptio

1 Sumiiffiup ilisaritinneqarnera Isertoq Asseq: google.com Nunaqarfimmi Aqutsisut Kulusummi, Tiilerilaami aamma Isertumi Justus Poulsen James B. Ignatiussen Bent Abelsen Otto Nakinge Peter Jonathansen 2. Saqqummiussaq 2016-imeersoq

2 Sumiiffimmi innuttaasut suna ilisarnaatigaat? Sumiiffik nassuiarneqarsinnaavoq tassaasoq nunap immikkoortuani inuunerup ingerlaneranut tunngasunik tamanik soorlu sulinermut, ineqarnermut aamma sunngiffimmut tunngasunik imalik. Sumiiffimmi innuttaasut ilisarnaataasigut qulaajarniarneqarput ulluinnarni inuunermi killiliussat, soorlu inuussutissarsiutit, oqartussaasut aamma namminersortut kiffartuussinerat, sumiiffimmi suleqatigiinneq, inuit isumalluutaasut, isumaginninnikkut aamma atortutigut attaveqaasersuutit, kulturikkut ingerlatsinerit allallu. Sumiiffimmi innuttaasut ilisarnaataasa kommuneqarfinni najugaqarfiit maannakkorpiaq qanoq inissisimanerat takutippaat, tamatumani tunngavigineqarlutik naatsorsueqqissaarnerit aamma kisitsisit kommuneqarfiup suleqatigisaasalu paasissutissanik katersuiffianeersut. Sumiiffinni innuttaasut ilisarnaataasigut suna anguniarneqarpa? Sumiiffimmi innuttaasut ataatsimoortumik nassuiaatiginerisa katersornerannut siunertaavoq, taakku politikerinut aamma allaffeqarfimmut aalajangiisoqartussanngoraangat aamma iliuusissanik aallartitsisoqartussanngoraangat atortorineqarsinnaanerat. Sumiiffimmi innuttaasut ilisarnaataat minnerpaamik ukiut marlukkuutaarlugit nutarterneqartassapput kiisalu politikerit aamma allaffeqarfiup kissaatigisai malillugit paasissutissat tulluarsarneqartassallutik Piffissap ingerlanerani sumiiffinni innuttaasut ilisarnaataat nalunaarusianut itisiliinertalinnut innersuutaasinnaassapput, taamaaliornikkut atuartartut pissutsinik piviusunik aalajangersimasunik aamma itinerusumik ilisimasaqarusuttut ilisimasassat taakku ingerlatsiviit namminneq nalunaarusiaanni aamma misissueqqissaarneranni pissarsiarisinnaassammatigit. Sumiiffinni innuttaasut ilisarnaataasa suliarineqarnerat pillugu Kommuneqarfik Sermersuumi ingerlatsiviit tamarmik susassaqarfii ilanngullugit aappassaanik sumiiffiit ilisaritinneqarnerat suliarineqarpoq. Naatsorsueqqissaarnerit aamma kisitsisit kissaatigineqartut pissarsiarinissaat ajornakusoorsimavoq. Taamaattumik imaassinnaavoq ilisarnaatini immikkoortuni paasissutissat kissaatigineqartut tamarmik pissarsiarineqarsinnaanngitsut. Taamaattorli ataavartumik ingerlatsiviit aamma tunniussisinnaasut allat tamarmik suleqatigineqarput, taamaaliornikkut paasissutissat pisariaqartut tunniunneqarsinnaassammata tamanut iluaqutaasumik. Tamakku saniatigut pineqartuni arlalinni kisitsisit aamma naatsorsueqqissaarnerit imminnut ataqatigiinngillat, tamakkulu eqqumiigineqarsinnaapput aamma apeqqutinik pilersitsisinnaallutik. Neriuutigineqarpoq ataqatigiinngitsut tamakku 2018-imi sumiiffinnik ilisarititsinerit pingajussaanik saqqummiussaqarnissami nassuiarneqarsinnaajumaartut. Oqaaseqaatit aamma ilassutit sumiiffinni innuttaasut ilisaritinneqarnerisa aaqqissuunneqarnissaannut tigorusunnarput. Saaffiginnissutit uunga ingerlatinneqassapput: Kommuneqarfik Sermersooq, 2016 Borgmesterip Allatseqarfianit suliarineqarpoq. 2

3 Kommuneqarfik Sermersooq Takussutissiaq 1. Kommuneqarfik Sermersooq 3

4 Imarisai Sumiiffiup ilisaritinneqarnera... 1 Isertoq Politikkikkut ingerlatsineq sumiiffimmilu allaffissorneq Politikkikkut ingerlatsineq Sumiiffimmi allaffissorneq Oqaluttuarisaaneq Oqaluttuarisaanerup naatsumik pingaarnersiornera Ullorsiorfiit Inissisimaffia silaannaatalu pissusaa Inissisimaffia Silap pissusaa Innuttaasut Ukioqqortussuseq, angutit arnallu Najugaqariaaseq Pilersuinerup annertussusaa - Meeqqat utoqqaallu Sulisinnaasut Inoqutigiit isertitaat Assartuutit Assartuutit Teknikkikkut atortut Sanaartukkat Attaveqarneq tusagassaqartitsiviillu Ineqarneq Init amerlassusaat illullu qanoq ittuuneri Angerlarsimaffeqanngitsut Ilinniartitaaneq Meeqqat atuarfiat Atuartut amerlassusaat Atuartut ilinniakkamik aallartitsisimasut Atuartut amerlassusaat: Annertusisamik immikkut atuartut Ukioq atuarfiusumi 2014/15 piffissaq atuartitsiffiusoq Ilinniarnertuunngorniarneq Ingerlaqqiffiusumik ilinniartitaanerit Inuussutissarsiutitigut ilinniartitaanerit Inuussutissarsiortut Pisortat suliffeqarfiutaat Suliffeqarfiit Takornariaqarneq Inunnik isumaginninnermi pissutsit Sunngiffimmi sammisat peqatigiiffilerinerlu Meeqqat inuusuttullu Meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissitat Utoqqarnik isumassuineq Innarluutilinnik isumassuineq Inunnik isumaginninnermi ikiorsiissutit tunniuttakkat Suliffissaaleqisut

5 11. Pinerluttarneq Peqqinnissaq Peqqinnissaqarfimmi ingerlatat Innuttaasut peqqinnerat Naggasiut Atuakkat tigulaariffiit tusarfiillu

6 1. Politikkikkut ingerlatsineq sumiiffimmilu allaffissorneq 1.1 Politikkikkut ingerlatsineq Kommuneqarfik Sermersuup kommunalbestyrelsiani Isertumit ilaasortaqanngilaq. Nunaqarfiit Aqutsisui tallimanik ilaasortaqarput Kulusummeersunik marlunnik, Tiilerilaamit marluk Isertumiillu ataatsimik. Taakku aqutsisut qaammat allortarlugu ataatsimiittarput suliarisarpaallu aalajangiiffigisarlugillu suliat nunaqarfimmut tunngasut Kommunalbestyrelsimi ilaasortassanik qinersisoqaraangat nunaqarfimmi aqutsisussanik qinersisoqartarpoq. 1.2 Sumiiffimmi allaffissorneq Nunaqarfimmi Aqutsisut Kulusummi immikkoortortamit sullinneqarput. Immikkoortortami aqutsisup Tasiilami innuttaasunut sullissivik attavigisarpaa, taakkulu Nuummi borgmesterip allatseqarfianut attaveqarput. Allaffimmi aqutsisoq tamatuma saniatigut Nuummi ingerlatsivinnut assigiinngitsunut saaffiginnissinnaavoq, tamanna pisariaqartinneqarpat. Takussutissiaq 2. Kommuneqarfik Sermersuumi Borgmesterip Allatseqarfiata aaqqissuussaaneranut pilersaarut 6

7 Isertumi allaffimmiit fagchefit immikkoortortaqarfimmiittut sulianut aalajangersimasunut tunngatillugu saaffiginnittarput, takuuk allaffissornikkut aaqqissuussaanerup pilersaarusiorneqarnera. Fagchefit pisortallu tamarmik Nuummi allaffeqarput Takussutissiaq 3. Kommuneqarfik Sermersuumi allaffissornikkut aaqqissuussaanerup takussutissaa 2. Saqqummiussaq 2016-imeersoq

8 2. Oqaluttuarisaaneq 2.1 Oqaluttuarisaanerup naatsumik pingaarnersiornera Tunumi nunaqarfiit qanga inoqaleqqaarsimanersut ilisimaneqanngilaq, aamma tamanna Isertumut atuuppoq. Qanga inuit aasaanerani ukiuuneranilu assigiinngitsuni najugaqartarsimapput, ukiullu tamaasa ukiiviit najugarineqartartut nikerartarput. Isertumili nunasisarneq ileqquliukkiartorneqarsimavoq 1920-kkut sioqqullugit, 1942-milu Samuel Mikaelsenimit tunngavilerneqarsimalluni ( Isertoq (iseriattoq imaluunniit isortoq) sermersuarmit katagartunit kinnersuarnut ujaranngortunut Isertup qeqertaata eqqaaniittunut tunngatinneqarpoq. Qanga oqartoqartarpoq imaq iseriangaarmat qajartortut paatitik immamut misukkaangamikkit takusinnaajunnaartaraat. 2.2 Ullorsiorfiit Ullut ullorsiorfiusussat 2017-mi Isertoq ukiunik 75-nngortorsiussaaq mi oqaluffik atuarfiusartoq ukiunik 60-nngortorsiussaaq Juumuut illuat 2023-mi ukiunik 50-nngortorsiussaaq. Katersortarfik 2029-mi ukiunik 50-nngortorsiussaaq. 3. Inissisimaffia silaannaatalu pissusaa 3.1 Inissisimaffia Isertoq Ammassallup eqqaani nunaqarfiit minnersaraat kujasinnersaralugulu. Tasiilamit 80 kilometerinik ungasitsigaaq qeqertami manissumi naggorluttumiilluni, Danmarks Strædemulli toqqaannartumik aqquteqarluni. Portusuunik qaqqaqanngilaq illut silamut immamullu illersuutitut atorsinnaasaannik, tamannalu illut silataasa silalisimanerisigut takuneqarsinnaavoq. Isertup qeqertaata kitaani 5 kilometerinik ungasitsigisumi sermersuaq innaaqqippoq nillerlunilu. Kangerluit, kangerliumarngit qeqertallu amerlasuut iluliarsuillu sikullu sermersuarmeersut Isertoq angallavikkuminaatsuutippaat. Isertoq nunaqarfiuvoq piniartunik pikkorinnerpaanit qimussillaqqinnerpaanillu najugarineqartoq. Isertumi ilaqutariinnut piniarneq aalisarnerlu pingaarnertut inuussutissarsiutaapput. Isertup sermersuarmut qaninnerata, sermersuakkut ilisimasassarsiortut Isertoq aallartiffigalugulu apuuffigisarpaat ( 8

9 3.2 Silap pissusaa Sumiiffimmi qaammatit kiannerpaaffiusarput juunimiit septembarimut, tassani agguaqatigiissillugu tallimanik kiassuseqalersinnaasarpoq. Sumiiffimmi qaammatit nillernerpaaffiusarput januaarimiit marsimut, tassani tallimat ataallugit issilersinnaasarpoq. Isertup eqqaani kangerlunni immamilu annertuunik sikunik saatsersoqarpoq iluliarsuaqarlunilu. 9

10 4. Innuttaasut 4.1 Ukioqqortussuseq, angutit arnallu Tabeli 1. Isertumi innuttaasut ukiuinut, arnanut angutinullu agguataarneri, 1. januaari Ukioq Ukiut Ar An Ar An Ar An Ar An Ar An Ar An Ar An Katillugit Tamaasa Aallerfik: katillugit Naatsorsueqqissaartarfik, Kisitsisaataasivik, nov 2015 Isertumi innuttaasut amerlassusaat ukiumiit ukiumut nikerartarput 2009-mi innuttaasut 107-iupput, 2015-imi 79-iusut miit 2015-p tungaanut innuttaasut ikileriarsimapput, taamaattorli 2015-mi amerleriaqqilaarsimallutik. Isertumi angutit arnallu kisinniassagaanni arnat angutillu agguataarneri 2009-mit 2015-mut naligiittorujussuusimapput mi 2014-milu Isertumi arnat angutinit amerlanerusimapput. 10

11 4.2 Najugaqariaaseq Takussutissiaq 4. Najugaqariaaseq Kommuneqarfik Sermersuumi nuttarneq nunassinnerlu Paasissutissanik pissarsiffik: Sanarfinermut Avatangiisinullu Ingerlatsivik Najugaqariaaseqarnermi takuneqarsinnaavoq, nuuttut amerlanersaat tassaasartut Nuummiit Danmarkimut Qaasuitsup Kommunianiit Nuummut nuuttartut amerlaqaat. Nuuttoqartarnera imaakkajuppoq, nunaqarfimmiit illoqarfinnut minnernut nuuttoqartarpoq aammalu illoqarfinnit minnernit illoqarfinnut anginerusunut nuuttoqartarluni. Nalinginnaavoq Kommuneqarfik Sermersuup nunaqarfiini najugallit nutsernerat. Aamma Isertumi taamaappoq. 11

12 4.3 Pilersuinerup annertussusaa - Meeqqat utoqqaallu Figur 5. Pilersuinerup annertussusaa, Isertoq Tiileriilaaq 0-14-inik aamma 65-inik sinnerlugillu ukiullit Isertumi meeqqat 15-nit ukiukinnerit ikiliartorsimapput 2009-niit 2014 tikillugu miit 2015-mut meeqqat 27-usimapput nikerarnatik, 2014-mili taamaallaat 25-usimallutik. Isertumi 2009-miit p tungaanut utoqqaat pingasuinnaasimapput. Piffissami t sinnerlugit ukiulik ataasiinnaasimavoq, 2015-milu 65-t sinnerlugit ukiulinnik Isertumiittoqarani mi Isertumi innuttaasut 34,2 % meeraapput 15-t inorlugit ukiullit. 12

13 4.4 Sulisinnaasut Takussutissiaq 6. Sulisinaasut, Isertoq ,2 63,5 63,2 65,6 71,7 66,4 68,8 50 Arnat amerlassusaat ,0 34,0 28,0 31,0 28,0 30,0 28,0 31,0 26,0 21,0 26,0 26,0 22,0 30,0 Angutit amerlassusaat Innuttaasut procentinngorlugit amerlassusaasa katinnerat mi Isertumi sulisinnaasut 52-upput, tassa innuttaasut 38,8 %. Isertumi innuttaasut sulisinnaasut amerlassusaat piffissap ingerlanerani amerliartorput, 2014-imili ikilerialaarsimapput. Sulisinnaasut 2013-imi amerlanerpaapput, tassani innuttaasut tamarmiusut 71,7 %-ii sulisinnaasimammata. Takuneqarsinnaavortaaq Isertumi arnat angutinit amerlanerusut sulisinnaasut. Takussutissiamilu takuneqarsinnaavoq assigiinngissutip annertusiartornera. Kapisillit Isertup innuttaasuisa amerlaqatigingajataanik inulimmut sanilliutissagaanni (Kapisilinni najugallit 66-upput, Isertumilu 79-ullutik 2015-mi), sulisinnaasut 78,8 %-upput Kapisilinni Isertumilu 68,8 %-ullutik. Isertumi sulisinnaasut ikinnerupput Kapisilinni sulisinnaasunit. 13

14 Akileraaruteqa ataasussat Atorsinnaasat Akileraaruteqa ataasussat Atorsinnaasat Akileraaruteqa ataasussat Atorsinnaasat Akileraaruteqa ataasussat Atorsinnaasat Akileraaruteqa ataasussat Atorsinnaasat 5. Inoqutigiit isertitaat 5.1 Inoqutigiit isertitaat Inoqutigiit isertitaat tassaapput inoqutigiit isertitaasa katinneri, nalinginnaasumik tassani inersimasoq ataaseq arlallilluunniit pineqartarput. Tabeli 2. Agguaqatigiisillugu isertitat akileraaruteqaataasussat aamma inoqutigiit isertitaat atugassatut, Kommuneqarfik Sermersooq Kapisillit Qeqertarsuatsiaat Arsuk Sermiligaaq Kuummiut Tiilerilaaq Kulusuk Isertoq * Aallerfik: Kalaallit Nunaanni Naatsorsueqqissaartarfik kisitsisaataasivik, Novembari * 2015-imut kisitsisit suli pigineqanngillat Tabelimi takuneqarsinnaavoq Isertumi inoqutigiit isertitaasa akileraarusigassat atorsinnaasaasalu agguaqatigiissinnerat 2011-imi qaffasinnerpaajusut, tassani kisitsisit ,- kr-ullutik aamma ,- kr.-ullutik imi inoqutigiit isertitatut atorsinnaasaasa agguaqatigiissinnerat qaammammut ,08kr.- simapput. 14

15 6. Attaveqarneq 6.1 Assartuutit Isertoq umiarsuarnik ilaasartaatinik nunaqarfiliartaatinillu pajuttaatitut aamma atorneqartartunit orninneqartarpoq. Tabeli 3. Kommuneqarfik Sermersuumi nunaqarfiit umiarsuarmik angallaviusarneri Najukkat Jan Feb Mar Apr Maaji Jun Juuli Aug Sep Okt nov. Dec. Arsuk *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** Qeqertarsuatsiaat *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** Kapisillit Sermiligaaq ** ** Isertoq ** ** Kulusuk ** ** Tiilerilaaq ** ** Kuummiut ** ** Aallerfik: Royal Arctic Line Dec Qaamm. qeqq/naan.: Nunaqarfiliartaatit Ilaasartaatit *** ** Aallartinnerani naaneranilu Takussutissami takuneqarsinnaavoq aasaanerani ukiaaneranilu novembarip tungaanut umiarsuaqartartoq. KNI Pilersuisoq A/S Isertumi umiarsualiveqarnermut akisussaasuuvoq: ( Infrastruktur/Infrastruktur/Havne-og-lufthavne)) Royal Arctic Line A/S-ip masterplania malillugu Isertoq juunimiit novembarip naanerata tungaanut nunaqarfiliartaateqartarpoq. Nunaqarfiliartaataavoq M/S Johanna Kristina. Piffissami aalajangersimasumi nunaqarfiliartaat ilaasartaataasarpoq nioqqutissanillu assartuutaasarluni, 12- riarluni tikittarluni. Tasiilamiit Isertumut umiarsuarneq 440 koruuneqarpoq, tassa 880 koruuneqarpoq siumut utimullu. 15

16 Aamma sapaatip akunneranut marloriarluni Tasiilamiit Isertumut helikoptereqartarpoq. Heliporteqarneq Mittarfeqarfiit isumagisarivaat, billetilu 886 koruuneqarpoq. Meeqqat aqqaneq-marluk inorlugit ukiullit aamma soraarnerit affarmik akiliisarput. Paasissutissanik pissarsiffik: Air Greenland december Assartuutit Isertumi assartuineq pisulluni immakkulluunniit assartuinikkut pisarpoq. Ukiukkut qimussit assartuutitut atorluarneqartarput Isertoq Kommuneqarfik Sermersuup nunaqarfiisa ilaat Tunumiittoq Isertoq Asseq: google.com 16

17 6.3 Teknikkikkut atortut Nukissiorfiit nunaqarfimmi nukimmik imermillu pilersuisuupput Polaroil ikummatissanik pilersuisuuvoq. Isertumi eqqaavilereriaatsit makku ingerlanneqarput: Tabeli 4. Isertumi eqqagassalerineq, apriili 2016 Eqqakkat suussusaat/ immikkoort. Aaqqiissut Atuisut Ingerlatsineq Igitsiartorfik Inoqutigiit Inuussutissarsiortut Kommuuni Katersuinerup akulikissusai Eqqagassat X X X X Sap. ak. marloriarluni Eqqaavissuarmut inissiineq Anartarfilerineq X X X X Sap. ak. marloriarluni Imaanut kuuffik Eqqagassat angisuut X X X X Upernaakkut saliineq Ataavartumik katersineq Eqqaavissuarmut inissiimn Batteriit mikisut X X X X Elektronikkit eqqagassat X X X X Akkumulatorit X X X X Eqqakkat navianartut (assigiinngitsut) Nillataartitsiviit/ Qerititsiviit Pisat sinnikut uumasullu toqunikut X X X X X X X X Pisiniarfimmut eqqaavissuarmulluunniit tunniunneqarsinnaapput Ataavartumik tunniussineq katersineq/eqqaavissuarmut Tasiilamut inissiineq Tasiilamut umiarsuarmik ingerlallugit X X X Ataavartumik Nunamut assaaneq Eqqakkat navianaateqarsinnaasut X X Peqqinnissaqarfiup akisussaaffigaa Nuummut umiarsuarmik ingerlallugit Eqqakkat ikuallanneqarsinnaasut X X Ataavartumik tunniussineq Nuummut umiarsuarmik Eqqakkat ikuallanneqaqqusaanngitsut X X Ataavartumik tunniussineq Eqqaavissuarmut inissiineq Tabeli 4-mi allassimavoq sapaatip-akunneranut marloriarlikkoortinneqartarlutikuni eqqagassalerisoqarlunilu anartarfilerisoqartartoq. Eqqagassat eqqaavissualiaanneqartarput anartarfikullu imaanut kuuffikkoortinneqartarlutik. Batteriit mikisut, akkumulatorit eqqakkallu navianartut umiarsuakkut Tasiilaliaanneqartarput. 6.4 Sanaartukkat Isertumi sanaartugaqanngilaq soorlu ikaartarfinnik imaluunniit sullorsuarnik 6.5 Attaveqarneq tusagassaqartitsiviillu Nuna tamakkerlugu saqqummersartut aviisit Sermitsiaq aamma AG Isertumi pisiarineqarsinnaapput. Taakku saniatigut nuna tamakkerlugu radiokkut tv-kkullu KNR aqqutigalugu aallakaatinneqartartut isiginnaarneqarsinnaapput tusarnaarneqarlutillu. 17

18 Isertumi caféqanngilaq interneterfigineqarsinnaasumik. Tele Greenlandip mobilinut ADSLimullu nunaqarfimmi attaveqarneq isumagisaraa. Takussutissiaq 7. Internetti mobiltelefonillu Isortoq Kulusuk Tiilerilaaq Kuummiut Sermiligaaq Mobil Tusass+GSM ADSL Arsuk Qeqertarsuatsiaat Kapisillit Paasissutissanik pissarsivik: Tele Greenland A/S, immikkut ingerlatsineq, juli aamma august Tele Greenlandip nalunaarutigaa TELEmi niuernikkut pisoq aallaavigalugu nunaqarfinni ADSLinik mobilinik atuinernik paasissutissiisarunnaarlutik. Taamaattumik takussutissiaq 7-mi kisitsit 2011-mi immikkut ingerlatsinermeersuupput mi Isertumi mobilabonnementillit quliupput. Isertumi innuttaasut inersimasut eqqarsaatigissagaanni taakku 16,1 %-ii mobilabonnementeqarput. 15-ileereersimasut inersimasutut isigineqarput. Taakkualu saniatigut 11-t ADSL-ikkut attaveqarput. 18

19 7. Ineqarneq 7.1 Init amerlassusaat illullu qanoq ittuuneri Sanarfinermut Avatangiisinullu Ingerlatsiviup maannakkuugallartoq nunaqarfimmi init qanoq ittuunersut kiisalu qassiunersut oqaatigisinnaanngilai. Siunissami paasissutissat pineqartut nunaqarfiit pingajussaanik 2018-imi ilisaritinneqarneranni pineqarsinnaalernissaat sulissutigineqarpoq. Tabel 5. Boligventelister Størrelse 1 rums 2 rums 3 rums 4 rums 5 rums I alt Bygd: *Huslejerestancer Kapisillit Qeqertarsuatsiaat Arsuk Sermiligaaq Kuummiut Tiilerilaaq Kulusuk Isertoq Kilde: Iserit A/S Juli 2016 *Antal husstande der er restance på Paasissutissanik pissarsiffik: Iserit A/S, juuli 2016 akiligassallit amerlassusaat *Inoqutigiit Takussutissami qulaaniittumi takuneqarsinnaavoq ataatsimik initalimmik inissarsiortuni utaqqisuniittoq ataaseq, marlunnillu initalimmut utaqqisut sisamaasut, pingasunillu initalimmut utaqqisoq ataaseq, sisamanik tallimanilluunniit initalinnut utaqqisoqanngilaq. Taamalu Isertumi Iserit A/S-imi utaqqisut arfiniliullutik. Kisitsisit kingulliit ineqarnermut akilersuutinut tunngatillugu akiligassanut tunngasut Iserit A/Simeersut juuli 2016-imeersuupput. Isertumi inoqutigiit ataatsit akiligassalittut nalunaarsorneqarsimapput. 7.2 Angerlarsimaffeqanngitsut Innuttaasunik sullissivimmiit paasissutissiissutigineqartut naapertorlugit Kommuneqarfik Sermersuup nunaqarfiini angerlarsimaffeqanngitsunik soqanngilaq. Imaanngilarli innuttaasut tamarmik namminneq ineqartut. Matumani ilaatinneqanngilaq inuit ilaasa ilaquttaminni inisimasuusarnerat. 19

20 8. Ilinniartitaaneq 8.1 Meeqqat atuarfiat Isertumi atuarfik, Isertoq Alivarpik, atuarfiusumi 2014/ nik atuartoqarpoq. 1. klassimi atuartut sisamaapput, marluk 2. klassemi atuartuullutik, ataaserlu 3. klassemi atuartuulluni. 4. aamma 5. klassimi atua. Tamatuma saniatigut 6. klassemi atuartut sisamaapput 7. klassemilu marluk atuartuullutik. 8., klasseni atua Isertoq Alivarpimmi. 8.2 Atuartut amerlassusaat Tabeli 6. Kommuneqarfik Sermersuumi meeqqat atuarfiini atuartut amerlassusaasa takussutissaat, Nunaqarfiit / Ukioq atuarfiusoq 2009/ / / / / /15 Qeqertarsuatsiaat Kapisillit Arsuk Sermiligaaq Kuummiut Tiilerilaaq Kulusuk Isertoq Paasissutissanik pissarsiffik: Paasissutissat ukiut atuarfisut 2009/ /13-imut tunngasut Inerisaavimmeersuupput: Kalaallit Nunaanni Meeqqat Atuarfii. Kisitsit ukioq atuarfiusoq 2013/14-imut siumullu tunngasut TEA Tabulexip nalunaarsuiffianeersuupput, taakkualu atuarfinnit najoqqutarineqartarput. Takussutissami ersipput ukioq atuarfiusumi 2009/2010 atuartut tamakkerlutik 21-usimasut, 2010/2011-milu ikileriangaatsiarsimasut, tassa atuartut arfineq pingasunik ikilisimapput atuartut 13- niinnanngorlutik. Artuarfiusumi 2014/2015 atuartut 13-upput. 8.3 Atuartut ilinniakkamik aallartitsisimasut Kommuneqarfik Sermersuumi 10.klassemi atuartut, ukioq atuarfiusoq 2014/15-p kingorna ingerlariaqqissimanerat skiimami ataaniittumi takuneqarsinnaavoq. Skiimami ataani takuneqarsinnaavortaaq atuarfiusumi 2014/15-mi 10. klassemi atuareerlutik ilnniakkamut ingerlaqqissimasut sulilersimasullu 213-usut. Inuusuttut sullinniakkat tassaapput ilinnialersimanngitsut suliffeqanngitsulluunniit. Ukioq atuarfiusoq 2014/15 10.klassemi meeqqat atuarfianni atuareerlutik 72-t ilinnialeqqissimanngillat suliffeqaratilluunniit. Tassa soraarummeertut tamarmiusut 34 %-ii. Ittoqqortoormiut takussutissiaq 7-imi ilanngunneqanngilaq, tamatumanili atuartoq ataaseq soraarummeereernermi kingorna Piareersarfimmi Ittoqqortoormiiniittumi ilinniarpoq. 20

21 10. klasse Pineqartut; inuusuttut Pineqartut; inuusuttut amerlassusaat 2014/15 %-inngorlugit AHL % Arsuk 10 kl. 10 kl. - - ASK % Paamiut % Ittoqqortuumiut Isertoq Kangillinnguit % Kapisillit Kulusuk Kuummiut Nuussuaq % Qeqertarsuatsiaat Sermiligaaq 10 kl. - Tasiilaq % Tiileqilaaq 10 kl. - USK % Katillugit: % TTakussutissaq 7. Kommuneqarfik Sermersuumi atuarfiusumi 2014/15-mi 10. klassemi soraarummeersimasut ingerlariaqqissimanerinut Atuartut ilinnialerlutik ingerlariaqqiffigisimavaat nunatsinni efterskolit, Danmarkimi efterskolit, GU (ilinniarnertuunngorniarfiit, inuussutissarsiutiginiarlugu ilinniarfiit aamma A.F.S. American Field Service (nunani allani ilinniagaqarluni najugaqarneq). Kommuneqarfik Sermersuumi atuarfinnit 16-usunit atuarfiit tamarmik 10. klassenik atuartoqanngillat, taakkununnga ilaavoqisertoq Alivarpik. Atuarfiit 10. klassenik atuartoqarput: - Atuarfik Hans Lynge - Atuarfik Samuel Kleinschmidt - Atuarfik Tuiisaq Paamiut - Kangillinnguit atuarfiat - Nuussuup Atuarfia - Tasiilami Alivarpi - Atuarfik Ukaliusaq Atuarfiit 10. klassemi atuartoqanngillat: - Arsuup Atuarfia - Qeqertarsuatsiaani Atuarfik - Kapisilimmi Atuarfik 21

22 - Ejnar Mikkelsenila Aluarpia - Sermiligaami Alivarpi - Isertoq Alivarpik - Kuummiini Alivarpi - Kulusumi Alivarpi - Tiilerilaami Alivarpi 8.4 Atuartut amerlassusaat: Annertusisamik immikkut atuartut Takussutissaq 8-mi ataaniittumi takuneqarsinnaavoq, Kommuneqarfik Sermersuumi ukioq atuarfiusoq 2014/15-imi klassemi nalinginnaasumi atuartut aamma annertusisamik immikkut atuartut (VSP) amerlassusaat. Taamatuttaaq Kommuneqarfik Sermersuumi atuarfinni pineqartuni annertusisamik immikkut atuartut amerlassusaat procentinngorlugit agguataarneqarnerat takussutissami aamma takuneqarsinnaavoq. Kommuneqarfik Sermersuumi, ukioq atuarfiusoq 2013/14-mi atuartut tamakkerlutik 8 %-ii VSP-mi atuartuupput. Kommuneqarfik Sermersuumi, ukioq atuarfiusoq 2014/15-mi atuartut tamakkerlutik 7 %-iinik amerlassuseqarsimallutik. Assimik piginnittoq: sermitsiaq.ag Atualeqqaarneq inuiattut assuuserluni. 22

23 Takussutissaq 8. Atuartut amerlassusaat: Annertusisamik immikkut atuartut Atuartut klassemi nalinginnaasumi atuartut amerlassusaat Annertusisamik immikkut atuartut amerlassusaat Atuartut amerlassusaat katillugit Annertusisamik immikkut atuartut amerlassusaat procentinngorlugit AHL *3% Arsuk % ASK % Paamiut % Ittoqqortuumiut % Isertoq Kangillinnguit % Kapisillit 5 5 Kulusuk % Kuummmiut % Nuussuaq % Qeqertarssuatsiaat Sermiligaaq % Tasiilaq % Tiilerilaaq USK % Katillugit: Atuartut: % *Kisitsit akunnaallillugit procentinngortinneqartarput. Paasissutissat piviusut: Klassimi nalinginnaasumi atuartut amerlassusaat katillugit: Annertusisamik immikkut atuartut amerlassusaat: Kommuneqarfik Sermersuumi atuartut amerlassusaat katillugit: Annertusisamik immikkut atuartut amerlassusaat procentinngorlugit atuartut tamakkiisumik amerlassusaannut sanilliullugit % MISI meeqqanik inuusuttunillu siunnersuisarfiuvoq tamatumanilu Meeqqanut, Ilaqutariinnut Atuarfeqarnermullu Ingerlatsiviup ataani inissisimalluni. Atuarfinniit immikkut atuartitsisoqarnissaanut qinnuteqartoqaraangat MISI-p qinnuteqaat suliarisarpaa nalilersorlugu akuersissuteqarfigalugulu. Annertusisamik immikkut atuarnissamut MISI-mit akuerisaasut ukioq atuarfiusoq 2013/14-imi katillugit 221-upput. Ukioq atuarfiusoq 2014/15-imi 208-upput - tassa imaappoq, ukiup siulianut sanilliullugit 13-inik ikinnerupput. 23

24 I Isertoq Alivarpikukioq atuarfiusumi 2014/15-mi immikkut atuartitaqanngilaq. 8.5 Ukioq atuarfiusumi 2014/15 piffissaq atuartitsiffiusoq Tabeli 9. Nalunaaquttap-akunneri atuartitsiffiusussatut pilersaarutaasut amerlassusaat aamma nalunaaquttap-akunneri atuartunut ilinniartitsisunullu atuartitsiffiusut tabalimi ataaniittumi takuneqarsinnaapput Atuarfiit Nalunaaquttap-akunneri atuartitsiffiusussatut pilersaarutaasut Ilinniartitsisu Atuartut t Nalunaaquttap-akunneri atuartitsiffiusut Nalunaaquttapakunneri vikareqarfiusut Atuartut Ilinniartitsisut Vikarit Isertoq Alivarpik Paasissutissa -qanngilaq Paasissutissa -qanngilaq Kangillinnguit Atuarfiat Kapisilimmi Atuarfik Kulusumi Alivarpi Kuummiini Alivarpi Paasissutissa -qanngilaq Paasissutissa -qanngilaq Nuussuup Atuarfia Qeqertarsuatsiaani Atuarfik Sermiligaami Alivarpi Paasissutissa -qanngilaq Paasissutissa -qanngilaq Atuarfik Hans Lynge Arsuup Atuarfia Paasissutissaqangilaq Atuarfik Samuel Kleinschmidt Atuarfik Tuiisaq Paamiut Ejnar Mikkelsenila Aluarpia Paasissutissaqanngilaq Paasissutissaqanngilaq Paasissutissaqanngilaq Paasissutissaqanngilaq Paasissutissaqanngilaq Paasissutissaqanngilaq Paasissutissaqanngilaq Tasiilami Alivarpi Tiilerilaaq Alivarpik Atuarfik Ukaliusaq Katillugit Ukiumut atuartitsiviusumut 2014/15, tiimit atuartitsissutigineqassasut pilersaarutaasimavoq ilinniartitsisunullu ussasut. Atuartunut ilinniartitsisunullu tiimit atuartitsinermut atorneqarsimasut tamakkerneqarsimaneri pillugit paasissutissaqanngilaqisertoq Alivarpik. Nalunaaquttap-akunneri vikareqarfiusut qassiunersut ilisimaneqanngilaq. Nalunaaquttap-akunneri Kommuneqarfik Sermersuumi atuartitsiffiusut katillugit iupput, taakkunanilu nalunaaquttap-akunneri it vikareqarfiupput, tassa nalunaaquttap-akunneri atuartitsiffiusut tamarmiusut 10 %-ingajai. 24

25 Tabel 10. Ilinniartitsisut ilinniarsimasut atorfeqartut, minnernut ilinniartitsisut ilinniartitsisullu akunnermusiallit Atuarfiit atorfillit atorfillit atorfillit Katillugit Piareersarfimmi timelærer Ilinniarsimasut ilinniartitsisut. Meeqqat atuarfianni ilinniartitsisut Atuarfik Hans Lynge Arsuup Atuarfia Atuarfik Samuel Kleinschmidt Atuarfik Tuiisaq Paamiut Ejnar Mikkelsenila Aluarpia Isertoq Alivarpik Kangillinnguit Atuarfiat Kapisilimmi Atuarfik 1 0 ½ 1,5 Kulusumi Alivarpi Kuummiini Alivarpi Nuussuup Atuarfia Qeqertarsuatsiaani Atuarfik Sermiligaami Alivarpi Tasiilami Alivarpi Tiilerilaaq Alivarpi Atuarfik Ukaliusaq Katillugit ,5 351,5 Kommuneqarfik Sermersuumi ilinniartitsisut ukioq atuarfiusoq 2014/15-imi katillugit 351,5-iupput. Taakkunannga 299-it atuarfimmi ilinniartitsisutut ilinniarsimasuupput, 19-it Piareersarfimmi ilinniartitsisuupput aamma 33,5-it timelæreriupput. I Isertoq Alivarpik ukiumi atuarfiusumi 2014/15 ilinniartitsisutut ilinniarsimasoq ataasiuvoq tiiminilu atuartitsisartut marluullutik. 25

26 Takussutissaq 11. Kommuneqarfik Sermersuumi 10. klassemi atuartut 2015-imi soraarummeereernerminni angusaat Atuarfiit 2015 Kalaallisoorneq Danskisoorneq Matematik Tuluttoorneq Kemi Uumassusilerineq Pinng./Nu na-lerineq Inuiaqatigiilerineq Upperisalerineq/filosofii Tunniussat Kommuneni ataasiakkaani misilitsinnermi angusat agguaqatigiisinnerat Nunami tamarmi angusat agguaqatigiisinnerat (Kal. nun. Atuartut soraarummeertut amerlassusaat M S F M S F M S F M S F Ang S M S 5,97 4,35 4,8 5,22 4,87 6,52 4,1 2,7 4,7 4 3,7 4,9 5,82 9,24 5,7 6,56 4,59 5,42 7,74 5,92 5,91 5,41 5,7 4,11 4,03 5,62 4,1 2,7 4,6 3,7 3,1 4,4 5,25 7,53 6,22 5,31 4,81 5,84 5,19 5, Atuarfik Hans Lynge 4,77 3,8 9,32 9,64 4,8 6,3 6,6 6,5 7 7,77 9,24 5,23 9,22 Atuartut soraarummeertut amerlassusaat ASK 2,64 4,9 3,2 2,45 4,55 4 1,5 3,9 2,6 3,3 4,36 5,55 5,33 Atuartut soraarummeertut amerlassusaat Timers/2 43 Eqqum Nipilersor neq/ USK 6,68 5,33 5 4,2 6/16 4,5 1,4 4,3 2,9 3,8 5,43 5,07 Atuartut soraarummeertut amerlassusaat Kangillinnguit Atuarfiat 9,33 3,94 5,2 6,29 5,09 7,09 3,7 5,3 4,8 6,5 3,21 4,45 3,88 5,39 Atuartut soraarummeertut amerlassusaat Nuussuup Atuarfia 7 5,15 5,6 4,5 5,79 7, ,3 4,6 2,5 3,2 6,1 5,89 5,47 4,55 6,47 Atuartut soraarummeertut amerlassusaat Atuarfik Tuiisaq 3,67 6,67 7 8,75 4,4 6,14 4,3 1,8 3,9 2,4 2,3 3,5 10 5,5 5,33 4,76 Atuartut soraarummeertut amerlassusaat Tasiilami Alivarpik 3,02 3,9 4,22 1,59 3,1 2,7 0,4 2,3 0,5 1,6 6,83 3,58 26

27 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera Fagi soraarummeernermi misilitsiffissatut makitaanngitsoq Karakteeri - nunami angusat agguaqatigiisinnerannit qaffasinneq Karakteeri - nunami angusat agguaqatigiissinnerannit appasinneq 10. klassemi atuartut naggataarutaasumik soraarummeernerminni angusaat takussutissami 11-imi takuneqarsinnaapput. Takussutissamiippoq kommunip iluani karakteerit agguaqatigiissinneranni nunap sinnerata ilaaniit, atuartitsissutit ilaanni angusat qaffasinnerusut. Tasiilami Alivarpik, Tasiilaq Isertoq Alivarpiup ilaaffigisaani atuartitsissutini tamani, inuiaqatigiilerineq minillugu soraarummeerutigineqartuni karakteerit agguaqatigiissinneri appasinnerupput. 8.6 Ilinniarnertuunngorniarneq Aasianni, Sisimiuni, Nuummi Qaqortumilu ilinniarnertuunngorniartoqarsinnaavoq (GUX). Ilinniagarnertuunngorniarneq ukiunik pingasunik sivisussuseqarpoq, ilinniarnertuunngorsimagaannilu Kalaallit Nunaanni nunanilu allani ingerlaqqiffiusumik ilinniartoqarsinnaasarpoq. (Paasissutissanik pissarsiffik: Namminersorlutik Oqartussat, Imaneq 4, Postboks Nuuk) 8.7 Ingerlaqqiffiusumik ilinniartitaanerit Kalaallit Nunaanni ilinniarfiit ingerlaqqiffiusut nunani tamalaanisulli qaffasitsigisunik sulianut tunngassusilinnik neqerooruteqarsinnaassapput aamma nunap oqaluttuarisaaneranik tunngaveqassalluni kulturikkullu ataqatigiissarluni. Sulianut tunngasuni qaffasissuseq qulakkeerniarlugu inuussutissarsiortut eqeersimaarlutik peqataassapput. Kommunimi innuttaasut qaffasinnerusumik ilinnialersimasut pillugit paasissutissat pissarsiarineqarsinnaasimanngillat, tassunga ilanngullugit qassiuneri aamma sumut ilinniagaqarneri. Paasissutissanik pissarsisinnaannginnermut pissutaavoq ajornarsinnaasarmat qaffasinnerusumik ilinniagaqalersimasut suminngaanneernerisa paasinissaat, amerlanerpaat allamut nuuttariaqartarmata ilinniariarlutik. Siunissami paasissutissat taakku pisalernissaat sulissutigineqarpoq. Kalaallit Nunaanni ingerlaqqiffiusumik ilinniarfiit ukuupput: - Ilisimatusarfik (Grønlands Universitet), bachelorinngorniarluni kandidatinngorniarlunilu kiisalu inuussutissarsiorfiusumik ilinniagartuunngorniarluni ilinniarfiuvoq. Taamatuttaaq Ph.d-mut ilinniarfiusarpoq. Paasisaqarnerorusukkuit takuuk nittartagaq - Perorsaanermik Ilinniarfik (Socialpædagogisk Seminarium), isumaginninnermi perorsaaneq pillugu inuussutissarsiorfiusumik ilinniartoqartarpoq. Paasisaqarnerorusukkuit takuuk nittartagaq, una: - Center for Arktisk Teknologi (ARTEK), Danmarks Tekniske Universitet (DTU) 27

28 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera Lyngbymiittoq aamma Kalaallit Nunaanni Teknikimik Ilinniarfik Sisimiuniittup (KTI) suleqatigiinnerisigut pilersinneqarpoq. Teknikimik Ilinniarfik issittumi ingeniørinut ilinniarfiuvoq. Paasisaqarnerorusukkuit takuuk nittartagaq, una: - Pinngortitaleriffik (Grønlands Naturinstitut), Ph.d-mut ilinniartoqartarpoq Pinngortitaleriffimmi aamma inissisimavoq Silap Pissusianik Ilisimatusarfik, tassanilu Pd.dmut aamma ilinniartoqarsinnaavoq. 8.8 Inuussutissarsiutitigut ilinniartitaanerit Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiutinut ilinniartitaanerit tassaapput inuussutissarsiummut aalajangersimasumut sammisut sulinermik ilinniarfiit. Taakku assersuutigalugu tassaasinnaapput assassornikkut, allaffissornikkut imarsiornikkulluunniit inuussutissarsiutit. Inuussutissarsiutinut ilinniarneq agguaqatigiissillugu ukiunik sisamanik sivisussuseqarpoq. Ilinniartitaanernut taakkununnga ilisarnaataasoq tassaavoq ilinniarnerit nikerarfiusuunerat. Tamanna isumaqarpoq atuarfimmiinnerup aamma suliffimmut misiliinerup akornanni nikerartoqartoq. Atuarfimmiinnermi ilinniartoq atuagarsornikkut ilisimasaqalissaaq, suliffimmilu misiliinerup ingerlanerani ilinniagaqartup atuagarsornikkut ilisimalikkani suliffeqarfimmi atussallugit. Ilinniartitaanerit ilarujussui Kalaallit Nunaanni naammassineqarsinnaapput, kisianni aamma ilinniartitaanerit ilai Danmarkimi atuarfimmiinnissamik pisariaqartitsillutik. Piffissat suliffimmik misiliiffiusut amerlanertigut sulisitsisumik ilinniarnissaq pillugu isumaqatigiissuteqarnissamik pisariaqartitsisarput. Ilinniartitaanerilli ilai suliffimmi misiliiffissamik nassaarnissaq ajornarpat atuarfimmi sulinermik misiliinissamik periarfissiipput. Ilinniarfeqarfik pillugu uani atuarsinnaavatit: 28

29 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 9. Inuussutissarsiortut 9.1 Pisortat suliffeqarfiutaat Isertumi pisortat suliffeqarfiutaat makkuupput: - Kommunip allaffia - Pinnguarfik - Atuarfik - Utoqqaat najugaqaqatigiiffiat - Illu sullissivik - Katersortarfik - Kommunimit sullissivik unnuisarfik 9.2 Suliffeqarfiit Isertumi takornarianut periarfissaavoq ilaqutariinni inissisimasuunissaq. Aamma periarfissaavoq kommunip Illu Sulliviani unnuinissaq, tassani inunnut qulinut inissaqarpoq. Isertoq tunumi sermersuarmut isaariatut atorpoq, ilisimasassarsiortunullu aallartiffittut apuuffittullu atorluni( 9.3 Takornariaqarneq Attaveqaatit angallannermilu akit Kalaallit Nunaanni, Tasiilami eqqaanilu takornariaqarnermik ineriartortitsinissamut aporfinni anginersaapput. Isertorli Tasiilamit 100 km-it missaannik ungasissuseqarpoq Kalaallit Nunaata tunuata sineriaani, taannaavorlu kitaanit aggersunut takusassaq siulleq. Kitaata sineriaaniit sermersuaq itivillugu 600 km-it ikaaraanni nunaqarfik illulik takusassaq siulliuvoq. Isertoq nunaqarfiuvoq ilisimasassarsiortunut aallartittarfik apuuttarfilluunniit. 29

30 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 10. Inunnik isumaginninnermi pissutsit 10.1 Sunngiffimmi sammisat peqatigiiffilerinerlu Takussutissaq 12. Kommuneqarfik Sermersuup nunaqarfiini sunngiffimmi sammisaqartitsinerit Timersortarfik Kapisillit Qeqertarsuatsiaat Arsuk Sermiligaaq Kuummiut Tiilerilaaq Kulusuk Isertoq Aap Isikkamik arsaanneq Aap Aap Aap Aap Aap Aap Assammik arsaanneq Volleybold Sulorarneq Basketball Nerrivimmi arsaararneq Sangusaarneq Ujakkaarneq Aap Aap Tae-Kwon-Do Inuit Games Aap Qajaq Aap Sunngiffimmi ornittagaq Aap Aap Aap Aap Aap Aap Aap Aap Inuusuttuaqqanut klubbi Aap Aap Spejderit Katersugaasivik Sunngiffimmi atuartitsineq Aap Aap Aap Aap Aap Aap Aap Aap Cafét Qimussertartut peqatigiiffiat Sanaluttarfik Maajimi peqqissuusa Isiginnaartitsineq Tusarnaartitsinerit Aap Paasissutissanik pissarsiffik: Kommuneqarfik Sermersooq, Piorsaanermut Ingerlatsivik, feb Isertumi isikkamik arsarnissaq periarfissaavoq Taakku saniatigut fritidsklubeqarpoq sunngiffimmilu atuartitsisoqartarluni. Aap Aap 30

31 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 10.2 Meeqqat inuusuttullu Takussutissaq 13. Nunaqarfinni meeqqanut inuusuttunullu paaqqinnittarfiit, suliniutit periarfissallu amerlassusaat, 2015 Kapisillit Qeqertarsuatsiaat Arsuk Sermiligaaq Kuummiut Tiilerilaaq Kulusuk Isertoq Atuarfiit Meeqqeriviit Meeraaqqeriviit Init pinnguartarfiit Angerlarsimaffimmi ulluunerani paarsisartut Meeqqerivik meeraaqqerivittalik Atuartunut paaqqinnittarfiit Sunngiffimmi ornittakkat Ornittakkat Ulloq unnuarlu paaqqinnittarfiit Ilaqutarsiat (nalin. + akiss.) * * Meeqqanut Ilaqutariinnullu Sullissiviit Miljøarbejderit Aallerfik: Kommuneqarfik Sermersooq, Isumaginninnermut Ingerlatsivik aamma Piorsaanermut Ingerlatsivik, juuli/aggusti 2011 Taakkunani atuarfik namminersortoq ataaseq ** Taakkunani namminersortut marluk pisortat ingerlataat ataaseq Meeqqanut inuusuttunullu nunaqarfinni suut neqeroorutaanersut qiviaraanni, takuneqarsinnaavoq Isertumi atuarfeqartoq ataatsimik kiisalu pinnguarfiusinnaasumik ataatsimik peqartoq Meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissitat Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsivik Isertumi meeqqat arsaarinnissutigineqartartut amerlassusaat pillugu maannakkut paasissutissanik tunniussisinnaanngikkallapoq. Meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissinneqartartut, inissiinermut pissutaasut sumullu inissiisarnerit pillugit siunissami paasissutissanik tunniussisinnaanngornissaq sulissutigineqarpoq Utoqqarnik isumassuineq Takussutissaq 14. Utoqqarnik isumassuineq 2015 Kapisillit Qeqertarsuatsiaat Arsuk Sermiligaaq Kuummiut Tiilerilaaq Kulusuk Isertoq Paaqqinniffiit Oqilisaassisarfiit Utoqqarnut inissiaqarfiit Angerlarsimaffimmi ikiorteqarneq Ulluunerani neqeroorutit Aallerfik: Isumaginninnermut Ingerlatsivik, Kommuneqarfik Sermersooq,

32 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera Utoqqarnut innarluutilinnullu inissiaqarfiit ISERIT A/S-imit allaffissornikkut ingerlanneqarput. Ininik pineqartunik aamma inissianik inini allerpaani inissisimasunik innersuussinnginnermi suliatigut naliliisoqaqqaartarpoq. Iserit aamma INI inissianik inini allerpaani inissisimasunik innersuussisarput. Innuttaasut ataasiakkaat sumiiffimmi inissiat ataatsimiititaliaannut innersuunneqartarput. Isertumi utoqqarnut inissiat pingasuupput. Utoqqaat angerlarsimaffimmi ikiorteqartartut pingasuupput, angerlarsimaffimmi ikiortitut atorfillit marluupput. Paaqqinnittarfeqanngilaq, oqilisaassiveqanngilaq aamma Isertumi ulluunerani neqerooruteqanngilaq. 32

33 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 10.5 Innarluutilinnik isumassuineq Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsivik maannakkuugallartoq Isertumi paaqqinnittarfiit neqeroorutillu pillugit kisitsisinik paasissutissanik tunniussaqarsinnaanngikkallarpoq. Isertumi innarluutilittut innuttaasuugaanni ikorfartorteqarnissaq angerlarsimaffimmiluunniit ikiorteqarnissamut periarfissiisoqartarpoq. Innarluutillit illoqarfinni periarfissarissaarnerupput. Soorlu Tasiilami illersukkamik sulinissaq, ulluunerani neqeroorutit ineqarfeqarsinnaanerlu periarfissaasut. Takussutissaq 15. Angerlarsimaffiup avataanut 2016-imi kvartalimi siullermi inissiinerit amerlassusaat Kalaallit Nunaanni angerlarsimaffiupavataanut inissitat Danmarkimi angerlarsimaffiup avataanut inissitat Meeqqat Inersimasut Meeqqat Inersimasut Katillugit Tasiilaq Ittoqqortoormiit Paamiut Nuuk Katillugit Aallerfik: Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsivik, Kommuneqarfik Sermersooq, mi kvartalimi siullermi meeqqat arfineq marluk inersimasullu qulit innarluutillit Tasiilamit nunatta sinneranut inissinneqarsimapput. Piffissami tassanittaaq meeraq ataaseq inersimasullu arfineq pingasut innarluutillit Danmarkimut inissinneqarsimapput. Ilisimaneqanngilaq taakkunannga qassit Isertumeersuunersut. Kisitsisini takuneqarsinnaanngilaq Isertumi pissutsit qanoq innersut. 33

34 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera Anbragte i Grønland / Børn Anbragte i Grønland / Voksne Anbragte i Danmark / Børn Anbragte i Danmark / Voksne Tasiilaq Ittoqqortoormiit Paamiut 150 Nuuk I alt 0 34

35 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera Takussutissiaq 9-mi takuneqarsinnaavoq 2016-imi kvartalimi siullermi Tasiilami najugaqartut innarluutillit 57-usut. Ilisimaneqanngilaq taakkunannga qassit Isertumeersuunersut Inunnik isumaginninnermi ikiorsiissutit tunniuttakkat Takussutissaq 10. Isertumi sulisinnaasut isumaginninnermi ikiorsiissutinik pisartut, juuni ,5% 0,0% 4,6% 9,2% Erninermi ullormusiat Akitigut ikiorsiissutit Sulinngiffeqarnermi ullormusiat Siusinaartumik pensionit Sulisinnaasut sinneruttut 84,6% Juunimi 2016-mi erninermi ullormusialik ataasivoq, annertussusilikkanik pisartagaqa, suliffeqanngitsut pingasut, arfinillillu siusinaartumik soraarnerussutisiallit sulisinnaasunit inunnit 55-init. Takussutissaq 10.-meersunit erninermi ullormusiat 1,5 %, annertussusilikkanik pisartakkat 0,0 %, suliffeqanngitsut 4,6 % siusinaartumillu soraarnerussusiat 9,2 %-iupput sulisinnaasunit. Sulisinnaasut sinneruttut katillugit 84,6%-iupput. 35

36 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 10.7 Suliffissaaleqisut Takussutissaq 16. Januaari 2015-imi suliffissaaleqisut amerlassusaat oktobari, novembari decembarilu 2015-imi suliffissaaleqisut amerlassusaannut sanilliullugit amerlassusaasa takussutissaat 4.kv-mut agguaqatigiisillugu Oktobari Novembari Decembari Januaari 2015 Nuuk Paamiut Tasiilaq Ittoqqortoormiit Kapisillit Qeqertarsuatsiaat Arsuk Sermiligaaq Kuummiut Tiilerilaaq Kulusuk Isertoq Katillugit Aallerfik: Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsivik, Kommuneqarfik Sermersooq, 2016 Takussutissaq 16-mi Isertumi 2015-mut kvartalimi kingullermi agguaqatigiissillugu suliffissaaleqisut inuit sisamaapput. Takussutissaq 17. Suliffissaaleqisut 2015-imi kvartalimi kingullermi sulisinnaasut amerlassusaannut sanilliullugit amerlassusaat procentinngorlugit Oktobari Novembari Decembari Nuuk 4,5 4,6 4,7 Paamiut 11,5 10,0 15,5 Tasiilaq 16,3 18,5 18,0 Ittoqqortoormiit 12,2 16,4 15,3 Kapisillit 2,0 0,0 0,0 Qeqertarsuatsiaat 9,1 9,1 16,8 Arsuk 9,4 6,3 3,1 Sermiligaaq 28,2 31,8 22,7 Kuummiut 20,7 23,2 18,2 Tiilerilaaq 18,0 14,8 4,0 Kulusuk 17,2 23,1 14,2 Isertoq 14,3 14,3 6,1 Aallerfik: Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsivik, Kommuneqarfik Sermersooq, 2015 Isertumi 2015-ip qaammataasa kingulliit pingasut ingerlaneranni suliffissaaleqineq appariangaatsiarsimavoq, decembarimilu 2015-mi 6,1 %-inngorsimalluni. 36

37 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 11. Pinerluttarneq Takussutissaq 18. Paamiuni, Nuummi, Tasiilami Ittoqqoortormiinilu 2015-imi inatsisinik unioqqutitsillutik pinerluttarneq Toqutsinerit nakuusernikkullu pinerluttuliornerit Paamiut Nuuk Tasiilaq Ittoqqortoormiit - toqutsineq toqutseriarneq piaarinani toqutsineq nakuuserneq Kinguaassiutitigut kannguttaatsuliornerit - kinguaassiuutitigut pinngitsaaliineq meeqqamik 15-it inorlugit ukiulimmik atoqateqarsimasut meeqqamik 18-it inorlugit ukiulimmik tavatsitsinikkut atoqateqarsimasut arnerisitsineq/anguserisitsineq kannguttaalliorfiginninneq kanngunartuliornikkut kannguttaalliorfiginninneq nammineersinnaanngitsumik kinguaassiutitigut atornerluineq pornografiit meeqqanut tunngasut pornografiinik meeqqanut tunngasunik peqarneq Iluanaarniutigalugu pinerluttuliorneq - tillinniarneq tillinneq peqquserlunneq, paarititanik peqquserlunnikkut ajunaaruteqartitsineq, piginnaatitaanermi atornerluineq il.il. - niuertarfimmi tillinniarneq ujajaaneq Aserorterineq Allat piinik tillinneq Pinerluttulerinermi inatsimmik unioqqutitsinerit allat Takussutissaq qulaaniittoq Politimestereqarfimmeersoq 2015-imuinnaq tunngavoq. Kisitsisit saqqummiunneqartut Kommuneqarfik Sermersuup illoqarfiisa; Paamiuni, Nuummi, Tasiilami Ittoqqortoormiinilu politeeqarfianeersuupput. Kisitsisit toqutsinernut nakuuserlunilu peqquserlunnernut tunngasut naapertorlugit Kommuneqarfik Sermersuumi 2015-imi ataasiaannarluni toqutsisoqarpoq. Toqutsineq Ittoqqortoormiini pivoq. Nakuuserlunili pinerlunnerit suli amerlapput, tamatumani suliat katillugit 250-iummata. 37

38 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 2015-imi kinguaassiutitigut pinerlunnerit katillugit 95-iupput. Tamatumani Nuummiinnaq kinguaassiutitigut pinngitsaaliinerit 26-t, Tasiilami 13-it, Paamiuni pingasut Ittoqqortoormiinilu pingasut nalunaarsorneqarsimapput. Kannguttaalliorfiginninnerit 37-t nalunaarsorneqarsimapput. Kommuneqarfik Sermersuumi 2015-imi iluanaarniutigalugu pinerluttuliornerit 1492-iupput. Tamatumani niuertarfimmi tillinnerit 349-t nalunaarsorneqarsimammata amerlanerpaallutik. 12. Peqqinnissaq 12.1 Peqqinnissaqarfimmi ingerlatat Isertumi nunaqarfimmi peqqinnissamut ikiorteqarpoq Pisariaqartitsisoqartillugu nakorsamit, kigutilerisumi imaluunniit napparsimavimmit Tasiilaliartoqartariaqartarpoq Innuttaasut peqqinnerat Periarfissaqarsimanngilaq nunaqarfinnut tunngasunik kisitsisinik pissarsinissaq, Nakorsanik nakkutilliisoqarfiup kisitsisaatini naatsorsortarmagit illoqarfiit taassumalu nunaqarfii aallaavigalugit. Tasiilami nunaqarfiinilu kinguaassiutitigut nappaatillit piffissami imi nalunaarsukkat tunngavigalugit kinguaassiutitigut nappaatit tunillaassuuttut nalunaarsorneqarsimasut takussutissami ataaniittumi takuneqarsinnaapput. Takussutissami kisitsisit kinguaassiutitigut nappaatinut; gonoré, chlamydia aamma syfilisimut taamaallaat tunngapput. Takussutissaq 19. Tasiilami nunaqarfiinilu kinguaassiutitigut nappaatillit piffissami imi nalunaarsukkat Gonoré Chlamydia Syfilis Takussutissami 2011-mi gonorértut amerliartorsimanerat takuneqarsinnaavoq mili qaffasissuseq 2009-misut iinnarsimavoq. Taamatuttaaq takussutissami allassimavoq 2010-imi chlamydiartut amerleriarsimasut 202-nngorlutik. 38

39 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera 13. Naggasiut Kommuneqarfik Sermersuumi najugaqarfiit ilaasa ilisaritinneqarnerat pillugu atuareerputit. Kommuneqarfik Sermersuumi illoqarfinni aamma nunaqarfinni tamani sumiiffiit ilisaritinneqarnerinut tunngasut suliarineqareerput, kommuneqarfimmi illoqarfiit aamma nunaqarfiit pillugit atuagaqaqqinnissanik soqutiginnikkuit. Sumiiffiit ilisaritinneqarneri Kommuneqarfik Sermersuup nittartagaani nassaarisinnaavatit: Illit sumiiffinni ilisarititsinerit pillugit oqaaseqaatissaqaruit, apeqqutissaqaruit, ilassutissaqaruit imaluunniit assigisaanik, taava Borgmesterip allatseqarfia attaveqarfigisinnaavat mailimut uunga: 39

40 Isertoq Sumiiffiup ilisaritinneqarnera Atuakkat tigulaariffiit tusarfiillu Inuplanip Sanarfinermut avatangiisinullu Ingerlatsivimmut pilersaarusiaa. Nuummi anartarfilerisarnerup atorunnaarsinneqarnissaanut nalunaarusiaq. Kommuneqarfik Sermersooq 2015 Sanarfinermut Avatangiisinullu Ingerlatsivik; Illoqarfimmik Ininillu inerisaaneq, Pinngortitaq Piujuartitsinerlu Innuttaasunik Sullissivik, Kommuneqarfik Sermersooq Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoqarfik; Akileraartarnermut Aqutsisoqarfik Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoqarfik; Uumasut Nakorsaqarfiat Ilinniartitaanermut, Kultureqarnermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfik; Inerisaavik Peqqissutsimut Naalakkersuisoqarfik; Nakorsaaneqarfik, Peqqissutsimut Pitsaaliuinermullu Aqutsisoqarfik Naatsorsueqqissaartarfik INI A/S Iserit A/S KANUKOKA Lonely Planet, Greenland and The Arctic, Katsorsaavik Nukissiorfiit Nuuk Fysioterapi Nuuk Taxa Kalaallit Nunaanni Politiit; Politimestereqarfik Psykologforeningen - Tarnip pissusiinik immikkut ilisimasallit Peqatigiiffiat Qaqqiffik Sisimiuni Oqaatsinik Pikkorissarfik Kigutit nakorsaat Niels Nygaard Taxagut Tele Greenland A/S Turen går til Grønland Meeqqanut, Ilaqutariinnut Atuarfeqarnermullu Ingerlatsivik, Kommuneqarfik Sermersooq; Piareersarfiit, Atuarfeqarnermut Immikkoortortaq, Tamanut Kiffartuussivik, Kultureqarnermut Immikkoortortaq, Sunngiffeqarnermut Pitsaaliuinermullu immikkoortortaq Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsivik; Inersimasunik Isumassuineq, Suliffissarsiuussisarfik