Kisitsisit tamarmik nalunaarusiornermi %-nngorlugit allassimapput allatut erseqqissumik nassuiaatitaqanngippat.

Transkriptio

1 Kalaallit Nunaanni meeqqanut inuusuttunut inersimasunullu ineriartornermikkut akornutilinnut angajoqqaajulluni ulluinnarni inuuneq qanoq misigisimanartarpa Nuna tamakkerlugu peqatigiiffiup INOOQAT-ip aallartinneranut atasumik peqatigiiffik aalajangiussaqarpoq misissuisitsiniarluni ukuninnga: meeqqanut inuusuttunut inersimasunullu ineriartornermikkut akornutilinnut angajoqqaanit isummat misigisartakkallu Kalaallit Nunaanni inuiaqatigiit tungaanniit innarluuteqarnermi apeqqutit pineqaraangata. INOOQATip nalunaarsukkatut tunngavissat katersorsimavai 2013-mi ukiup qaammataani kingullerni pingasuni. Katersuineq pisimavoq qarasaasiakkut apeqqutinik akissuteqarfissaq atorlugu aammattaarlu apeqqutinik akissuteqarfissaq pappiala meeqqanut inuusuttunut inersimasunullu ineriartornermikkut akornutilinnut angajoqqaanut INOOQATip attavigisimasaanut agguaanneqarsimalluni. INOOQATip peqataasut oqarasuaataat angallattakkat illu nalunaarsornerisigut uppernarsarsimavaa inuk ataaseq ataasiaannarluni akissuteqarsimasoq. Akissutit 91- usimapput, taakkunanit marluk immersorneqarsimanngitsut. Taamaattumik akissutit 89-t atorneqarsinnaasimapput amerlangaatsiartutullu nalilerneqarsinnaallutik Kalaallit Nunaanni meeqqat inuusuttut inersimasullu ineriartornermikkut akornutillit naatsorsuutigisamik amerlassusaannut sanilliukkaanni. Kisitsisit tamarmik nalunaarusiornermi %-nngorlugit allassimapput allatut erseqqissumik nassuiaatitaqanngippat. Paasissutissarsiorsinnaaneq: Inunnik ineriartornermikkut akornutilinnik sullissinermi pisariaqarpoq pingaaruteqarlunilu paasissutissarsiorsinnaanermut assigiinngitsut periarfissarinissaat. INOOQAT-mmi nalornissutigisimavarput angajoqqaat tamanna qanoq misigisarneraat aammalu paasissutissarsiorneq qanoq ittoq atortarneraat. Taamaattumik aperisimavugut angajoqqaat qanoq paasissutissarsiortarsimanersut paasisarpullu sanilliussimallugu angajoqqaat peqataasut akornanni qassit qarasaasiakkut toqqaannartumik internetteqarnersut. Angajoqqaani peqataasuni 66 % -t angerlarsimaffimminni internetteqarput. Kisianni apeqqutigineqaraangat paasiniaaviit sorliit pingaarnerunersut paasissutissarsiorneq eqqarsaatigalugu, angajoqqaat pingajorarterutaasa internetti nalunaarpaat paasiniaavittut pingaarnerpaatut. Angajoqqaat affaannit amerlanerit nalunaarpaat angajoqqaat allat kommunemilu sullissisoq paasissutissanik pingaarnerpaatut pissarsiffigisarlugit. Immaqa tupaallannarnerpaajuvoq angajoqqaat 6 %-iinnaasa IPIS paasissutissiiffittut pingaarnerpaatut nalunaarmassuk.

2 Angajoqqaat misigigaangamikku angajoqqaat allat kommunimilu sullissisoq paasissutissanik pingaarnertut pissarsiffigisaraat takorloorneqarsinnaavoq paasissutissat Internettikkut aaneqarsinnaanngitsut, tamannili tamakkiisuunngitsumik eqqorpoq. Internetti inuit ineriartornermikkut akornutillit pillugit paasissutissanik annertoorujussuarmik peqarpoq. Taamaakkaluartorli aamma naluneqanngilaq Internettikkut kalaallisut paasissutissat amerlassusaat killeqaqimmata. Taaneqarsinnaavoq aamma paasissutissat pissarsiarineqarsinnaasut annertussasaat, aammattaarli pissutsinut oqaluttuartoq tassaavoq paasissutissat nassuiarneqartarsinnaanerinut pisariaqartitsineq. Meeqqanut, inuusuttunut, inersimasunullu angaajoqqaat angajoqqaaqatiminnut assinganik atugaqartunut taama annertutigisumik paasissutissanik pissarsiortarnerat takussutaasorujussuuvoq apeqqutit tigussaasut paasisaqarfiginissaat kisiat pinnagu aammattaarli pisariaqartinneqartoq taamatut annertutigisumik inuunermi atugarisamut sakkortuutut, annertuutut, nalorninartutullu isigisamut naligisanit tapersersorneqarnissaq. Paasissutissanut pitsaanerusumik periarfissaqarnissaq qulakkeerniarlugu INOOQATip suiniutiginiarpai: Namminersorlutik Oqartussat Internettikkut kalaallisut paasissutissiiffitsik annertusassagaa Angajoqqaat ataatsimoorlutik attaveqatigiittarfii nunaqarfinniittut annertusarneqarnissaat Angajoqqaanut kommunemilu sullissisunut akuttungitsunik paasisitsiaanerit ilitsersuinerillu IPIS-p sullissinera nalilersorneqassaaq aningaasartuutinut naleqqiullugu sullissineq pitsaanerpaaq qulakkeerniarlugu Attaveqarfik pingaarutilik I INOOQAT-mmi assut eqqumaffigaarput meeqqanut, inuusuttunut inersimasunullu ineriartornermikkut akornutilinnut angajoqqaat angajoqqaanut aallanut attaveqartarnissaat. Kalaallit Nunaannili inuuniarnermi atugassagut allaanerulaarput nunat allarpassuit eqqarsaatigalugit tassami angajoqqaat ikigisassaanngeqisut meerartik Danmarkimi najugaqartimmassuk. Taamaattumik attaveqarfinnik paasiniaanitsinni qinersimavarput apeqqutigissallugu meeraq, inuusuttoq inersimasorluunniit Danmarkimi najugaqarnersoq.. Angajoqqaanit peqataasunit 10 %-t missaat asasartik Danmarkimi najugaqartippaat. Piviusoq attaveqarfissat pilersinnissaannut siunissami periusissaliornissami eqqarsaatigineqartariaqartoq. Meeqqamik, inuusuttumik, inersimasumilluunniit ineriartornermigut akornutilimmik qitornaqarneq nunaqarfigisami/illoqarfigisami kiserliortutut misigisimanartarpoq misissuinitta tamanna uppernarsarpaa ajoraluartumik. INOOQATip apeqqutinik akissuteqarfissalimmik misissuisitsinerani ilaqutariinnit peqataasunit tallimaniit sisamat oqaluttuarput nunarfimminni/illoqarfimminni allanik

3 assinganik atugaqartunik ilisarisimasaqarlutik. Angajoqqaanit allanit tapersorneqartarneq ikiorneqartarnerlu assigiinngeqisumik agguataarpoq. Angajoqqaat ikinnerit, 20 %-t, nalunaarput ilaqutariinnit allanit assinganik atugaqartunit assut tapersersorneqartarlutik isumassorneqartarlutillu. Soorunami namminerisamik naliliineruvoq qaqugukkut tapersersorneqarluartarneq ikiorluarneqartarnerlu pisarnersoq aammalu qaqugukkut annikinnerusumik ikiorneqarneq pisartoq. Tassalu angajoqqaat 20 % - t miss. aamma nalunaarsimapput annikinnerusumik ikiorneqartarlutik. Imaappoq angajoqqaat 40%-ngajaat misigisimapput oqaloqatigiinngikkut angajoqqaanit assinganik atugallinnit misigissutsikkut ulluinnarnilu atukkat pillugit tapersersorneqartarlutik. Kisianni suli takuneqarsinnaavoq angajoqqaat amerlanerpaat allanik immisut atugaqartunik ilisarisimasaqaraluarlutik kiserliortutut misigisimasartut, allanillu oqaloqateqarneq aqqutigalugu tarnikkut inuuniarnikkullu tapersersorneqarnermik toqqaannartumik periarfissaaleqisut. Meeqqanut, inuusuttunut inersimasunullu ineriartornermikkut akornutilinnut angajoqqaajuneq ilaqutariinnut annertuumik artorsaatissiisarpoq. Kiserliorneq, allaasutut misigisimaneq avatangiisillu isummat pigiliutiinnagaat aallaavigalugit angajoqqaarpassuit namminneq qaangiiniartarput nalunngikkaluarlutigu angajoqqaat akornatsinni susassareqatigiinneq Kalaallit Nunaanni pitsaanerusumik inuuneqalernissamut qulakkeerinnissutaasoq pitsaanerpaaq.. INOOQATip suliniutiginiarpai: Namminersorlutik Oqartussat Kommunellu isumassuinermik ujartuilluni suliaqarnerminni akuersaassavaat tapersersorlugulu meeqqanut, inuusuttunut inersimasunulu ineriartornermikkut akornutilinnut angajoqqaat akornanni attaveqarfeqarnissap pingaaruteqarnera Meeqqat, inuusuttut inersimasullu inerikkiartornermikkut akornutillit allaasutut misigisimasarnerat akiorniarneqassaaq ataatsimoortitsinernik peqataaffigisinnaasaannik pilersitsinissat eqqumaffiginerisigut. Inuiaqatigiit nalinginnaasumik qaammarsaanermik ingerlatsiffigineqassapput innarluuteqarneq qanoq ittuunersoq aammalu paasinnissinnaanngissusermik innarluuteqarneq qanoq ittuunersoq pillugit. Najugarisami pilersitsisoqassaaq meeqqat, inuusuttut inersimasullu najukkap pilersorneqarnissaanut pitsaasumik peqataanikkut tunniussaqarsinnaanngorlugit. Meeqqatsinnut, inuusuttortatsinnut inersimasunullu periarfissat. Ineriartornermigut akornuteqarluni inunngorneq amerlasuutigut kinguneqartarpoq periarfissanik pitsaasunik ataavartunik inerisaasunillu

4 assorsuaq pisariaqartitsinneq. Taamaattumik INOOQAT-mmi aperisimavugut angajoqqaat ukununnga qanoq nalileerusunnersut: atualinnginnermi periarfissat, atuartuunermi periarfissat, aammalu inuusuttut ilinniagaqarnerannut periarfissat pineqartut eqqaarsaatigalugit. Naammaginninngittoqarnissaa naatsorsuutigineqarpoq ilumoortumilli tupaallaatigaarput naammaginninnginneq taama annertutigimmat Naammaginngitsorujussuuakka Naammaginngilakka Naammaginartippakka Naammaginartilluarpakka Naammaginartittorujussuuakka Atualinnginnermi 37 % 41 % 10 % 7 % 5 % Atuartuunermi 22 % 32 % 27 % 15 % 5 % Inuus. ilinniagaanni 59 % 21 % 21 % 0 0 Atualinnginnermi periarfissat misissoraanni aperisat 75%-ii sinnerlugit nalunaarput Kalaallit Nunaanni pisortat sullissinerat naammaginninnermiit minnerusoq. Soorunami ajornartorsiortoqarpoq ilaqutariit sisamaagaangata pingasut kommunemit sullinneqarnertik naammaginngitsorujussuumassuk. Nalileruminaappoq Naammaginngitsorujussuuakka sunik imaqarnersoq. Kisiannili naqissuserneqarpoq angajoqqaat pissarsiassatut naatsorsuutigisaat pissarsiaallu assigiinngitsorujussuusut. Atuartuuneq eqqarsaatigalugu aammattaaq erseqqilluarpoq angajoqqaat akornanni annertuumik pakatsisoqartoq. Ilaqutariit atuartuutillit 50 %-nit amerlanerit misigisimavaat atuartitaaneq atuarfimmiillu meeqqanut innarluutilinnut neqeroorutit naatsorsuutigisanut naapertuutinngitsut. Ajornartorsiornartutut isigineqartariaqarpoq inuusuttut inersimasunngornisssamut siunissamilu Kalaallit Nunaata inerikkiartorneranut peqataalernissamut tunngaviusumik ilikkagassaat taama amigaateqartigimmata imaluunniit angajoqqaat naatsorsuutigisaannut taama naleqqersuunneqarsimanngitsigimmata. INOOQAT-mmit Nammisortulutik Oqartussanit Kommunenillu ataatsimoorullugu annertuumik sammineqarnissa pisariaqarpoq. Kalaallit Nunaata massakkut innutaasunik isumassuinermi suliassat amerlanersaat qitiusumeertunillu ingerlatsilernerani ilisimaneqarpoq akuersaarneqarlunilu inuusuttut ineriartornermikkut akornutillit allallu inuusuttut immikkut pisariaqartitsisut ilinniartitaasarnerat kinguaattortinneqarsimasoq, ima paasillugu periarfissat ikippallaarput. Taamaattumik tupaallannartuunngilluinnarpoq angajoqqaat tamarmiusut 80%- ii oqariartormata inuusuttunut periarfissaasut naammaginanngilluinnartuusut imaluunniit naammaginanngitsuusut.

5 INOOQATip angajoqqaanik attaveqarnerata takutippaa pisortat meeqqanut inuusuttunullu sullissinissamut pisussaatitaaffiat ajornartorsiuteqartoq annertuunik pingaaruteqartunillu Taamaammat INOOQATip suliniutiginiarpai: Pisortat sullissinerannik atuisut aammalu Kommunet/Namminersorlutik Oqartussat akornanni ilimagisatut naatsorsuutinik naleqqiussisoqarnissaa. INOOQATip, Kommunet Namminersorlutillu Oqartussat akornanni suleqatigiinnik pilersitsisoqassasoq makkuninnga misissuisussamik o Atualinnginnermi atuartuunermilu massakkut periarfissat atuuttut pitsaanerpaajunersut aningaasartuutit, inooqataanissamut ilikkagassat, atuakkatigullu ilikkagassat eqqarsaatigalugit o Peqataatinneqarnermik qanilaarnermillu kissaateqarneq illoqarfimmi nunaqarfinnilu qanoq piviusunngortinneqarsinnaava meeqqanut imminnut innarluutilittut naammaginanngitsutullu isigisunut o Inatsisit Peqqussutillu massakkut atuuttut iluini suut naammassilluakkat atorluarneqarsinnaasullu pilersinneqarsinnaappat meeqqanut inuusuttunullu sullissineq eqqarsaatigalugu. Pilersitsisoqassaaq/ingerlataareersut annertusineqassapput inuusutut ineriartornermikkut akornutillit pinngitsaalisamik Danmarkiliartarunnaarsillugit Kalaallit Nunaannilu inuusuttutut ilinniagaqarneq pisinnaanngortillugu. Meeraanermiit inersimasunngornermut ikaarsaariarneq Meeqqamut ineriartornermigut akornutilimmut angajoqqaanngorneq amerlanernut inuuneq tamaat suliassanngortarpoq. Siunissamut eqqarsarneq ilisimasaqarnerlu ilaatigut pigineqarneq ajorput, taakkuami paasinnilersisinnaammassuk upperilersissinnaammassullu akisussaaffik allanit tiguneqarsinnaassasoq meeraq inersimasunngorpat. Meeqqat allat angerlarsimaffimmiit tingisartut meeraq inerikkiartornermigut akornutilik nalinginnaasumik angerlarsimaffimminiittarpoq sivisunerujussuarmik ilaasalu qimanngitsoortarpaat. Angajoqqaat tamma qisuariaraangaamik imaanngilaq angajoqqaajulluanngitsuusut, angajoqqaajunngillat iperaajumanngitsut, kisiannili angajoqqaajupput inuunermi sivisuumi paasisimagaat namminneq akisussaaffimmik tigusinngikkunik susoqarnavianngimmat.

6 INOOQAT-mmi angajoqqaat aperisimavagut suut ernumassutiginerpaaneraat/ unamminarnerpaatut isigineraat meeqqamik inersimasunngornissaannut. Ilaqutaariinnit tamanit 83 %-t akipput ajornartorsiutit annertunerpaat ukuusut: Meeraq sumi najugaqassava inersimasunngoruni, kina aggertassava nerisassanut, atisanik errorsinernut il.il. ikiuukkiartorluni, taavalu meeraq ulluunerani sulerisassava, sumi suliffissaqarpa. Kalaallit Nunaanni inunnik isumaginnittoqarfik inerisarneqaleruttorpoq, ajoraluartumik ukiut ikittuinnaat qaangiupput inersimasunut ineriartornermikkut akornutilinnut akisussaaffik tamakkiisumik paatsuugassaanngitsumillu Kalaallit Nunaanniilermat. Akisussaaffik ataasiinnarmiileraluartoq suli immikkoortortani unamminartut annertoorujussuupput. INOOQATip suliutiginiarpai: Inerisaanermik ingerlatsinermik aallartitsisoqassaaq innuttaasunut inersimasunut kingusissunut isumassuinermik Kalaallit Nunaanni atuuttussatut ilusilikkamik. Kalaallit Nunaanni iluseq imaanngilaq Qallunaat Nunaanniit nuutsitaq/assilisaq. Angajoqqaat kommunemilu pisortat akornanni attaveqaqatigiinnik pilersitsisoqassaaq inersimasunut ineriartornermikkut ajoqutilinnut najugaqarfissanik pilersitsinissaq siunertaralugu. Kommunet Namminersorlutillu Oqartussat ikiuutissapput inersimasut ineriartornermikkut akornutillit aamma sulllivinni inissaqartinneqartunngortinnissaannut Inersimasut ineriartornermikkut akornutillit periarfissinneqassapput ikiorneqassappullu najugarisami inooqataasinnaanngorlugit najugarisallu inerisarnissaanut peqataasinnaanngorlugit. INOOQAT-mmiit angajoqqaanut INOOQAT nuna tamakkerlugu suliniaqatigiiffiuvoq nutaaq. Taamaattumik pissusissamisoorsimavoq angajoqqaat apeqquteqarfiginissaat. Suut uatsinniit ilimagivisigit? Suliassat suut ilissi angajoqqaatut naatsorsuutigivisigit aallartissagigut? Ataani pingaarnersiorlugit tulleriiaarneqarput angajoqqaat uatsinnut tunniussaat: INOOQATip suliniutigissavaa kommunep pitsaanerusumik siunnersuisalernissaa ilitsersuisalernissaalu.

7 INOOQATip suliniutigissavaa inuusutuunermi ilinnigaqarfissaq INOOQAT pikkorissaasassaaq aammalu periarfississavaatigut meeqqanut, inuusuttunut inersimasunulu paasissutissanik ilisimasassanillu aallernissamut periarfissaqarnissaq. INOOQATip suliniutigissavaa atuartitaanerup pitsaanerulernissaa peqataatinneqarnermik allanngorartumik periarfissalimmik INOOQATip suliniutigissavaa eqqortumik inersimasutut inuulernissamut periarfissinnissaanik pilersitsinissaq Kalaallit Nunaanni ineriartornikkut akornuteqartuugaanni. INOOQAT ikiuutissaaq eqimattat imminnut ikiortut -nik pilersitsinissaq immitsinnut oqaloqatigiinnissamut ilinniarfiginissamullu periarfissaqarniassagatta. INOOQAT oqarasuaatikkut uagutsinnut angajoqqaanut siunnersuisarfimmik ammaassaaq. INOOQATip suliniutigissavaa atualinnginnermi periarfissat pitsaassusaasa qaffannissaat.

8 Bilag oversigt over besvarelser Internettet Jeg har adgang til internettet hjemme, hvor jeg bor Jeg har ikke adgang til internettet hjemme, hvor jeg bor 66% 34% Dig og din familie Mit udviklingshæmmede 81% barn bor i Grønland i samme by / bygd som jeg Mit udviklingshæmmede 11% barn bor i Grønland, men ikke i samme by / bygd som jeg Mit udviklingshæmmede 9% barn bor i Danmark Kender du andre forældre til udviklingshæmmede? Jeg kender andre forældre 81% til udviklingshæmmede i byen eller bygden, hvor jeg bor Jeg kender andre forældre 15% til udviklingshæmmede her i Grønland Jeg kender ikke andre 4% forældre til udviklingshæmmede Andre forældre Jeg har fået rigtig meget 17% støtte Jeg har fået nogen støtte 17% Jeg har ikke fået ret meget 39% støtte Jeg har slet ikke fået støtte 26% Hvor tilfreds er du? Førskole tilbud for dit barn 1: Slet ikke tilfreds 37% 2: Er meget lidt tilfreds 41% 3: Rimelig tilfreds 10%

9 4: Er godt tilfreds 7% 5: Er meget godt tilfreds 5% Folkeskoletilbud for dit barn 1: Slet ikke tilfreds 22% 2: Er meget lidt tilfreds 32% 3: Rimelig tilfreds 27% 4: Er godt tilfreds 15% 5: Er meget godt tilfreds 5% Ungdomsuddannelse for dit barn 1: Slet ikke tilfreds 59% 2: Er meget lidt tilfreds 21% 3: Rimelig tilfreds 21% 4: Er godt tilfreds 0% 5: Er meget godt tilfreds 0% Adgangen til en bolig i Grønland for dit barn 1: Slet ikke tilfreds 56% 2: Er meget lidt tilfreds 27% 3: Rimelig tilfreds 5% 4: Er godt tilfreds 7% 5: Er meget godt tilfreds 5% Adgang til information og viden om udviklingshæmning 1: Slet ikke tilfreds 50% 2: Er meget lidt tilfreds 27% 3: Rimelig tilfreds 14% 4: Er godt tilfreds 9% 5: Er meget godt tilfreds 0% Hvor søger du information om det at være udviklingshæmmet? Jeg snakker med andre 24% forældre til udviklingshæmmede børn, unge eller voksne Jeg søger på internettet 34% Jeg snakker med en i 25% kommunen, eksempelvis vores sagsbehandler

10 Jeg snakker med IPIS 6 % Jeg ved ikke, hvor jeg skal 11% søge informationer henne Hvor meget synes du det offentlige i Grønland kender til udviklingshæmning? Muligheder og behov for og om førskoletilbud 1: Slet ikke tilfreds 28% 2: Er meget lidt tilfreds 55% 3: Rimelig tilfreds 5% 4: Er godt tilfreds 13% 5: Er meget godt tilfreds 0% Muligheder og behov på folkeskoleområdet 1: Slet ikke tilfreds 14% 2: Er meget lidt tilfreds 48% 3: Rimelig tilfreds 24% 4: Er godt tilfreds 10% 5: Er meget godt tilfreds 5% Muligheder og behov i forhold til ungdomsuddannelse 1: Slet ikke tilfreds 32% 2: Er meget lidt tilfreds 44% 3: Rimelig tilfreds 22% 4: Er godt tilfreds 2% 5: Er meget godt tilfreds 0% Muligheder i forhold til et voksenliv for et menneske med udviklingshæmning i Grønland 1: Slet ikke tilfreds 37% 2: Er meget lidt tilfreds 54% 3: Rimelig tilfreds 7% 4: Er godt tilfreds 2% 5: Er meget godt tilfreds 0% Muligheder og behov for særlige tilbud, bofællesskaber mv. 1: Slet ikke tilfreds 30% 2: Er meget lidt tilfreds 53% 3: Rimelig tilfreds 18% 4: Er godt tilfreds 0%

11 5: Er meget godt tilfreds 0% Hvad skal og kan INOOQAT gøre for dig? INOOQAT skal arbejde for 6% bedre før-skole tilbud INOOQAT skal arbejde for, 12% at alle børn med udviklingshæmning får en bedre skolegang, hvor de er inkluderet på lige vilkår med de andre børn INOOQAT skal arbejde for, 17% at der bliver skabt en ungdomsuddannelse for udviklingshæmmede unge i Grønland INOOQAT skal arbejde for, 8% at voksne mennesker med udviklingshæmning kan bo i bofællesskaber i den by eller bygd, de er vokset op INOOQAT skal arbejde for, 12% at der skabes jobmuligheder for mennesker med udviklingshæmning i det grønlandske samfund INOOQAT skal arbejde for, 18% at kommunen bliver bedre til at yde rådgivning og vejledning af forældre til udviklingshæmmede INOOQAT skal åbne en 7% telefonrådgivning for forældre INOOQAT skal afholde 13% kurser for forældre til udviklingshæmmede børn, unge og voksne INOOQAT skal oprette 10% lokale selvhjælpsgrupper, så man som forældre altid har en at snakke med, der hvor man bor Hvor meget ved du om dine og dit barns muligheder?

12 Jeg ved alt, hvad jeg har behov for at vide om mit barn Jeg ved rigtig mange ting, men kunne godt bruge mere viden Jeg ved ikke ret meget, men vil gerne have mere viden Jeg ved ikke noget, og har meget brug for mere information 2% 47% 49% 2%