Qallunaat oqaasii Naliliineq, paasissutissiineq ilitsersuinerlu

Transkriptio

1 Atuarfimmi inaarutaasumik naliliineq Qallunaat oqaasii 2017 Naliliineq, paasissutissiineq ilitsersuinerlu Ilinniartitaanermut Aqutsisoqarfik

2 Imai: Inerniliineq pingaarneq Misilitsinneq Piginnaasatigut misilitsinneq Allattariarsorluni misilitsinneq Oqaluttariarsorluni misilitsinneq Atuartitsinermut siunnersuut isummersuutillu Ilinniutit inassuteqaataasut Inerniliineq pingaarneq 2017-imi Qallunaat oqaasiini inaarutaasumik naliliineq censorit nalunaarutaat naapertorlugit suliaavoq. Allattariarsorluni misilitsissutissat ataatsimut isigalugit pitsaasutut allanngorartutullu nalilerneqarput, layout kusanartuuvoq aammalu sammisassat nukappiaqqanut niviarsiaqqanullu aamma atuartunut sanngiinnernut pikkorissunullu - pilerinartuupput. Kingumut ukioq manna atuartup akissuteqarnermini qarasaasiamik iluaquteqartarnera ilimagilluinnarneqarmat malugeqquneqarpoq. Taamaattumik atuarfiit misilitsinnermi qarasaasiamik atuisinnaanermik qulakkeerinninnissaannut kaammattorneqarput. Qallunaat oqaasiini 2017-imi piginnaasatigut misilitsissut atorsinnaalluartutut oqaatigineqarpoq aammalu qallunaat oqaasiini ilikkagassatigut anguniakkanut naapertuulluartuulluni. Pisassiissutit qallunaat oqaasiini oqaluttariarsorluni misilitsinnermut tunngaviupput. Censorit ataatsimut isigalugu pisassiissutit iluarisimaarluarpaat. Misilitsissutissat aamma taamatut oqaatigineqarput, naapertuupput piukkunnartuullutillu. Misilitsissutissat amerlasuut kusanartumik layouteqarnerat maluginiarneqarsimavoq. Allattariarsorluni suliami, piginnaasatigut misilitsinnermi aamma oqaluttariarsorluni misilitsinnermi atuartut ilikkakkamikkut annertuumik siamasipput. Qallunaat oqaasiini misilitsinnerni pingasuni tamani karakterskalami anguneqarsinnaasut ajornerusut (E-F) amerlanernit karakteerigineqarput. Taamaattorli atuartut amerlasuut oqaluttariarsorluni misilitsinnermi pitsaalluartunik angusaqarput, sisamararterutaat sinnerlugit karakteerit qaffasinnerpaat (A-B) angummatigit. Censorit oqaatsinik ilinniartitsisunik pikkorissunik peqarnissaa pisariaqartuusoq malugeqquaat aamma qallunaat oqaasiini ilinniartitsisut eqqarsaatigalugit. Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 1

3 Oqalulluarsinnaanerup anguneqarnissaa eqqarsaatigalugu atuarfiit attaveqaqatigiilluarsinnaanermik sammisaqarluarnissaat inassutigineqarpoq. Taamatullu qallunaat oqaasiini immikkoortut pingasut iluini tamani suliniutissat inassutigineqarput, matuma kinguliani taaneqarumaartut. Misilitsinneq Allattariarsorluni misilitsinneq Qallunaat oqaasiini piginnaasatigut misilitsinneq 2017 Piginnaasatigut misilitsissut katillugit 100-nik suliassartaqarpoq taakkunannga marluk oqaatsinik kukkunaveersaarnerupput. Oqaasilerinerup oqaatsinillu atuinerup iluani immikkoortut amerlasuut tamatigoortumik misilitsissutaapput. Ataatsimut isigalugu misilitsissut pitsaasuuvoq atuartitsissummilu anguniakkanut naapertuulluarluni. Censorillu isumaqatigiissutigaat, suliassat amerlassusii naammaginartuusut, taamatullu atuartut pikkorissut sanngiinnerillu unammilligassaqarlutik. Censorilli ataatsip uparuarpaa, misilitsissut oqimaappallaalaarunartoq, taamaammallu atuartut amerlasuut akissutaat naammaginanngitsuusut. Taamatuttaaq censorip allap taavaa, misilitsissut annertuujusoq, immaqalu annertuallaarluni, taamaammallu atuartumit sanngiinnermit sapiuffigisutut misiginarsinnaalluni. Misilitsissutip layoutia kusagineqarpoq aammalu atuaruminarluni takussutissiilluarlunilu, immikkoortui assigiinngitsut ersarillutik immikkoortinneqarsimallutik. Atuartut suut kukkuffiginerpaaneraat censorit nalunaarutaannit ersarissumik oqaatigineqarsinnaanngilaq, tamatumalu misilitsissutip tamatigoortuunera takutigunarpaa. Atuartoq pointilersuineq aalajangersimasoq tunngavigalugu karakteerilerneqartarpoq. Matumanilu censorit aamma isumaqatigiipput, pointit agguataagaanerat naammaginartuusoq. Atuartut suliaat kukkunersiukkakka annertuumik siamasipput. Kisianni qallunaat oqaasiinik ilisimasaat aamma siamasissuupput. Kukkunersiuinissamut ilitsersuut pillugu censorit isumaqarput paasiuminartuusoq paasissutissiilluartuusorlu. Qanoq kukkunersiuinissaq paasissutissiissutaalluarpoq. Censorip ataatsip uparuarpaa, kukkunersiuut nassiunneqarmat teknikkikkut arlalinnik ajornartorsiuteqarsimasoq. Taamatullu hotline ujartorlugu, censorit sap. akunnerata naanerani suliffiullu nalinginnaasup avataatigut attavigisinnaasaat imi qallunaat oqaasiini piginnaasatigut misilitsinnermi karakteerit agguataarnerat censorit nalunaarutaat malillugit ima isikkoqarpoq A B C D E Fx F 8 % 13 % 24 % 22 % 22 % 11 % 0 % Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 2

4 Censorit nalunaarutaat malillugit atuartut qallunaat oqaasiini piginnaasatigut ilikkagaat annertuumik siamasipput, tamannalu karakteerit agguataarneranni erserpoq. Atuartut amerlanerpaat C-mik karakteerinnapput sisamararterutingajaasa karakteerigalugu. Atuartut tamakkerlutik qulerarterutaat sinnilaarlugit Fx-imik karakteerinnapput. Tassa atuartut taakkua misilitsinnermi piumasaqaatit naammassinngilaat. Censorit arlaqartut uparuarpaat, atuartut ordbogit atunngikkaat imaluunniit kukkusumik atoraat. Paasinarpoq atuartut nalugaat, sakkussaq taama ittoq qanoq pitsaanerpaamik atorneqassanersoq. Tamannalu suliassani, soorlu ukunani atuaruk paasillugulu, erserpoq. Atuartut allatap imaanik atuarsinnaanatillu paasinnissinnaanngitsut, misilitsissummi oqaasilerinermik suliassat eqqortumik akinissaannut ilinniakkamikkut piginnaasaqanngillat. Oqaluutit naanerisa allanngortarneri, siulleqqiutinik atuineq aamma ortografi atuartut sungiusarnerusariaqarpaat. Kiisalu misilitsinnerup aamma takutippaa atuartut eqqortumik killiffilersuusiisarneq oqaatsillu tulleriinnissaat nalinginnaasumik ilisimasaqarfiginngikkaat. Qallunaat oqaasiini oqaatsinilu allani atuartitsineq immikkuualuttunik imminnut atassuteqanngitsunik atuartitsinerunngilaq, ataatsimoortumillu atuartitsinerulluni. Qallunaat oqaasiini allattariarsorluni misilitsinneq 2017 Allattariarsorluni suliaq 4 tiiminik sivisussuseqarpoq, taakkunannga nal. ak. siulleq oqaloqatigiiffiuvoq atuaqatigiit amerlanerpaajungunik sisamaallutik ingerlataat. Atuartut oqaloqatigiinnermi misilitsissummi suliassat tallimat oqaluuserinissaat suliassaraat. Nal. ak. tulliuttuni pingasuni atuartut ataasiakkaarlutik suliassiissutinit misilitsissutissaq ataaseq toqqarsimasartik suliarisussaavaat: Sammisaq 1 Gerningsstedet Sammisaq 2 Jeg drømmer om at Sammisaq 3 To mennesker Sammisaq 4 Det sted jeg voksede op Sammisaq 5 - Isbjørnen 2017-imi qallunaat oqaasiini allattariarsorluni suliaq Atuartut suliassanut agguataarneri Sammisaq 1 Sammisaq 2 Sammisaq 3 Sammisaq 4 Sammisaq 5 Qulequtaqanngitsoq 7 % 31 % 14 % 27 % 19 % 1 % Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 3

5 Ataatsimut isigigaanni censorit isumaqarput, sammisassat pitsaasuusut atuartunillu soqutiginnilersitsisuullutik. Sammisat 2 aamma 4 amerlanerpaat toqqarpaat. Censorip ataatsip aamma taavaa qitiusumit suliassiissutit tulluartuupput atuartullu allattariarsornermi piginnaasaqarfiinik naliliiniarnermi pitsaasumik tunngavissiillutik. Ilikkagassatut anguniagassat misilitsissummi ilaatinneqarput, naammaginartumik ajornassuseqartillugit aamma nukappiaqqanut niviarsiaqqanullu soqutiginartuupput. Oqaloqatigiinnissamut pitsaasumik ilitsersuuteqaraluartoq malunnartoqanngilaq atuartut oqaloqatigiinnerminni eqqaasitsissut taanna atorsimagaat. Misilitsissummi suliassat tamarmik illua-tungeriisillugit inissitaapput. Tamanna pitsaasuuvoq, allatamut, suliassiissutip oqaasertaanut assitaliussanullu assigiinngitsumik ilioqqakkanut inissaqarluni. Misilitsissutip quppernerani kingullermiipput suliassiissutit oqaasertaat piumasaqaatitaallu kalaallisut allatat. Allamiut oqaasiinik suliaqarnermi pingaartuuvoq, atuartut tamarmik suliassat ataasiakkaat piumasaqaatitaannik paasinninnissaannut periarfissiisarneq. Sammisaq 1 Atuartut allaatiginnittaatsit (genret) marluk arlaat toqqarsinnaavaat: aviisimut allagaq imaluunniit ullorsiut nammineerutiginninnissamut periarfissaqartut. Atuartut amerlanngitsuinnaat taanna toqqarpaat, arlaqartullu aviisitut allannissaanut piumasaqaatit naammassinngilaat. Sammisaq 2 Misilitsissutissaq assigiinngitsunik imalik atuartunut isumassarsisitsisinnaasoq. Misilitsissut taanna takullugu isikkua kajungernartuuvoq. Misilitsissummi atuartut sanngiinnerit pikkorissullu periarfissinneqarput. Atuartut amerlanerpaat sammisaq taanna suliarisimavaat. Censorip ataatsip oqaatigaa atuagassartai annertuujupput! Sammisaq 3 Suliassaq taanna ammalluartuuvoq, aqqanilinnik apeqqutitaqarami atuartumut misigisimalersitsisoq, atuartumullu ersarissaasoq asseq taama ittoq amerlasuunik assigiinngitsunik periarfissaqartitsisoq. Sammisassat asanninnermut ikinngutigiinnermullu tunngasut atuartut taama ukiullit soqutigilluarpaat. Sammisaq 4 Suliassaq assitaqarpoq atuartunut amerlasuunut pisumut atassusiinissamut periarfissiisoq, aamma taamaaliornikkut najukkami peroriartorfimmi pisimasunut eqqaasaqarnissamut periarfissiisoq. Sammisassaq taanna ullutsinnut naleqquttutut atuartunullu taakkununnga tulluartutut nalilerneqarpoq, atuartunillu amerlasuunit toqqarneqarpoq. Tigoriaannaviuvoq, imminullu allaaseraluni. Censorip ataatsip oqaatigaa oqaluttuanngorsinnaavoq tujorminartoq, ajornartorsiutinik oqimaatsunik amerlasuunillu qaffakaatitsisinnaasoq. Sammisaq 5 Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 4

6 Suliassaq taanna arlaqartunit kusanavissutut nalilerneqarpoq aammalu suliassatut piuminartuuvoq, pissanganartoq allaaserineqartussaq atuartup nangeqqissallugu periarfissaqarfigisaa. Naak atuartut namminneerlutik pisoq misigisimanngikkaluarlugu, qularnanngilaq tusarsimassagaat. Asimilu unnuisarnernik misilittagaqalaarunik, amerlasuut pissanganartumik allaaserisaqarsinnaapput, tamatumunnga oqaatsitigut piginnaasaqarunik. Akissutit Suli atuartoqarpoq klasseqarlunilu misilitsissummi assaannarmik allallutik akissuteqartunik. Aamma kommunip ataatsip iluani atuarfiit assigiinngitsunik periuseqarput. Censorit erseqqissaatigaat, akissutit atuartut qarasaasiamik allataat atuartut assaannarmik allataannit takinerusartut. Qarasaasiamik atuinikkut allatap assigiinngitsutigut isikkulersornissaa periarfissaasarpoq, soorlu allaatiginnittaatsit assigiinngitsut atoraanni, soorlu aviisinut allakkaanni. Censori ataaseq allappoq: imatut oqarusuppunga, atuartoq assamminik qarasaasiamik attuinngisaannaartoq, qarasaasiamik atuiguni tamatigut iluaqutissarsiffigissavaa imi qallunaat oqaasiini allattariarsorluni suliami karakteerit agguataarneri censorit nalunaarutaat malillugit: A B C D E Fx F 5 % 9 % 14 % 22 % 24 % 23 % 2 % Karakteerit ataatsimut isigigaanni appasipput. Atuartut sisamararterutaat sinnerlugit karakteerit pitsaanersaannik karakteereqarput (A-B-C). Atuartut sisamararterutaasa misilitsissummi piumasaqaatit minnerpaat naammassinngilaat (Fx-F). Censorit nalunaarutaat malillugit atuartut naammassisaat annertuumik siamasipput. Atuartut ilaasa misilitsissut pitsaasumik naammaginartumillu naammassivaat. Kisianni allattariarsorluni suliat pitsaasut akuttoqaat. Allattariarsorluni piginnaasaqarfigisassatigut amigaatigineqartut amerlaqaat aamma oqaatsitigut kukkunerpassuit tunngaviusumik piginnaasassani kukkunerupput. Qallunaat oqaasiini ukioq manna allattariarsorluni suliami angusat takutippaat, atuartitsinermi atuartut piumaffigineqarsimanngitsut. Ataatsimullu isigigaanni atuartut oqaatsit piginnaasaqarfiginngilaat. Ataatsimut isigigaanni kommunini ataasiakkaani atuartitsissummi ilikkagassat anguniarneqartariaqarput. Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 5

7 Kollokationip pitsaanerulernissaa, kattutit, oqaatsinik toqqaasarneq, oqaaseqatigiilerineq aamma oqaaseqatigiinnik minnernik suliaqarneq sammineqarnerusariaqarput. Taassuma saniatigut atuarfiit oqaatsit klassiisa naanilersorneri aamma allatat imalersorneri suliarisariaqarpaat. Aamma pingaartuuvoq atuartut namminersortillugit allannermik sungiusartittuartariaqarnerat, paasissutissanik katersitillugit, ordboginik atuisillugit kiisalu namminersorlutik allattuartariaqarlutik Oqaluttariarsorluni misilitsinneq Qallunaat oqaasiini oqaluttariarsorluni misilitsinnermi atuartut kisimiillutik imaluunniit arlaqarunik amerlanerpaamik pingasuullutik misilitsinnissartik toqqarsinnaavaat. Piumasaqaatit assigiipput, kisimiikkunik arlaqarlutilluunniit misilitsikkunik. Atuartut misilitsinnermi takutittussaavaat, misilitsissummi attaveqaqatigiinnermi qallunaat oqaasiinik tamatigoortumik isumalimmillu atuisinnaanerlutik, piareersaramik suliarereersimasaminnik. Allat oqaasiinik paasinnissinnaanertik, paasinartumik oqalussinnaanertik, tulleriiaarluni oqaloqatigiinnermi peqataasinnaanertik aamma kulturikkut qallunaallu oqaasii pillugit ilisimasatik atorlugit isummersinnaanertik naleqqersuussisinnaanertillu takutittussaavaat. Pisassiissutit Oqaluttariarsorluni misilitsinnerup tunngavigai qallunaat oqaasiini suliarisimasanit tigusat imaluunniit ukioq tamakkerlugu sammisimasat, pisassiissutini ilinniartitsisup atuartunut censorinullu ilisimatitsissutitut allagarisimasai imi qallunaat oqaasiini misilitsinnermi censorit ataatsimut isigalugu pisassiissutit naammagisimaarpaat, tamatigoortuunissaannut allaatiginnittaatsinillu assigiinngitsunik ilanngussinissamik piumasaqaatinik naammassinnittuummata: allatat oqaluinnarpaluttut (prosa), taalliat (lyrik), allatat aalajangersimasunik sammisallit (sagprosa) saqqummeeriaatsillu allat (andre udtryksformer) aammalu suliat annertunerit marluk (større værker). Klassit ataatsimut isigigaanni sammisat tulluartut atuartunullu tunngassuteqartut suliarisimavaat. Sammisanik allaatiginnittaatsinik ilanngussiffiusunik aallaaveqarluni suliaqarnerup, atuartut allatanut (allanut) sanilliussinissaannut annertunerusumik periarfissippai. Qulequttat arlaqartut atuarfinni assigiinngitsuni sammineqarsimapput, soorlu inuusuttuuneq aamma asanninneq. Pisassiissutit ataatsimut isigigaanni klassimut ataatsimut suliaapput. Misilitsissutit 2017-imi oqaluttariarsorluni misilitsinnermi misilitsissutissatut suliat ataatsimut isigalugit oqaatigineqarput pisassiissutini sammineqartunik tamakkiisuusut, atuartullu klassimi allatanik suliarisimasaminnik toqqammaveqarsinnaanerannut periarfissiillutik. Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 6

8 Misilitsissutissat sapernassusaat naammaginarpoq oqaloqatigiissutiginissaannullu tulluarlutik aamma siamasissuunissamut itisiliinissamullu periarfissiipput. Censorinit oqaatigineqarpoq, ukioq manna misilitsissutissat arlaqartut naqinneqarnerat pitsaasuusoq takussutissiilluartuunerallu oqaatigalugu imi qallunaat oqaasiini oqaluttariarsorluni misilitsinnermi karakteerit agguataarneri censorit nalunaarutaat malillugit. A B C D E Fx F 13 % 14 % 12 % 18 % 19 % 19 % 4 % Karakteerit agguataarnerata uppernarsarpaa censorit oqaatigisaat, tassa atuartut qallunaat oqaasiinik ilisimasaat annertuumik siamasittuusut. Atuartut tallimararterutaat sinnerlugit misilitsinnermi piumasaqaatit minnersaat naammassinngilaat. Akerlianilli sisamararterutaat sinnerlugit qaffasinnerpaanik karakteereqarlutik pitsaasumik angusaqarput. Censorit amerlanersaasa oqaatigaat, atuartut kisimiillutik misilitsinnissartik toqqarsimagaat. Kisianni aamma misilitseqatigiittoqarpoq. Atuartut qallunaat oqaasiini ilisimasaasa annertuumik assigiinnginnerisa pisariaqalersippaa, ilinniartitsisut allanngorartumik atuartitsinissamut pitsaasuunissaat. Atuartut misilitsinnerminni pissusaasa ulluinnarni atuartitsineq takutippaat, soorlu ilaatigut malunnarpoq allattugaliorneq aamma saqqummiussassanik piareersaaneq naammaginartumik pingaartinneqanngitsut. - taamaallaat atuartut ataasiakkaaginnaat nammineq allattukkatik atorpaat. Atuartut affaat inulaarlugit karakteerinnapput, ilinniagaqalernissaminnut annikitsuinnarmik periarfissaqalersitsisunik. Taamaattumik qallunaat oqaasiini ilinniakkatigut suliniutit annertusartariaqarput, attaveqaqatigiinnerlu piviusoq pingaartinnerusariaqarluni. Atuartitsinermut siunnersuut isummersuutillu Amigartumik killiffilersuisarneq, tassunga ilanngullugu uniffilersuineq, censorit nalunaarumminni akulikitsumik taasaasa ilagaat. Uniffilersuineq pillugu sungiusaatit aamma taanna pillugu paasissutissat emu.dk-mi nassaarineqarsinnaapput, ilaatigut uniffilersuinermut tunngaviusumik malittarisassat uku atuarneqarsinnaallutik: 1. Oqaaseqatigiinni minnerni uniffik Nammineq aalajangerneqarsinnaavoq aallaqqaasiilluni uniffik atorumanerlugu atorumannginnerluguluunniit, tassa oqaaseqatigiit minnerit naanerini, imaluunniit aallartinnerini naanerinilu illuttut uniffiliisoqassanersoq. 2. Oqaaseqatigiit iluitsut akornanni uniffik Oqaaseqatigiit iluitsut imminnut kattummik atassuserneqarsimasut akornanni uniffik. 3. Uneqattaarfinni uniffik uniffik oqaatsinik og-ip, eller-ip imaluuniit men-ip inigisinnaasaannut inissinneqarsinnaasoq. Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 7

9 4. Uniffik oqaaseqatigiit immikkoortuisa kisimiillutik atorneqarfiini atugaasoq Uniffik ilassutit nassuiaataasut erseqqissaataasullu kiisalu oqaaseqatigiit ungaluuserneqarsinnaasut sanianni atugaasartoq. Kingumut ukioq manna oqaatigeqqinneqassaaq, censorit nalunaarumminni taammassuk atuartut attaveqaqatigiinnermi piginnaasamikkut amigaateqarnerat, taamatullu allanngorartumik atuartitsinerup pisariaqarneranik erseqqissaateqartoqarnera. Taamaattumik ukioq kingulleq 2016-imi Qallunaat oqaasiini Atuarfimmi inaarutaasumik naliliinermi saqqummersinneqartumi immikkoortut ukua innersuutigineqassapput: Oqaatsinik pigiliussiniarneq pingaartillugu attaveqaqatigiittarnermi piginnaasanik ineriartortitsineq kiisalu Ulluinnarni oqaatsinik atuartitsinermi allanngorartumik atuartitsineq. Ilinniutit inassuteqaataasut Atuartut allatani oqaatsinik, soorlu allatap allaaserinnittup, allatap imminik inuttut pissutsinik oqaluttuartup aammalu allatap oqaluttuarinnittup qanoq suliarineqartarnerinut paasinninnerunissaat ilikkagaqarnerunissaallu taperserumallugu piginnaaneqarnerulersikkumallugillu naqitat ukua innersuutigineqarsinnaapput: Blogren B., Nielsen L., Pedersen L. H. & Vaabengaard H. (2012). Aktiv læsning og skrivning i overbygningen. Dansk Psykologisk Forlag. Viborg Blomgren B., Nielsen L. H. & Vaabengaard H. (2012). Aktiv læsning og skrivning i mellemtrinnet. Dansk Psykologisk Forlag. Viborg Johansson B. & ring S. A. (2015). Lad sproget børe genrepædagogik i praksis. Akademisk Forlag. Blomgren og Nielsens bøger vil i den grad også være egnede til grønlandskundervisningen, for at styrke elevernes genrebevidsthed. Endvidere anbefales materialet Quist A. (2013). Cooperative Learning i dansk, Stavning på mellemtrinnet. Alinea. Naliliinernit nalunaarusiaq Qallunaat oqaasii 2017, qupp. 8