Imeq oqimaalutaq Pingaartumik imermik oqimaaluttamik imaarsisarnermut maleruagassat atuutsinneqalersussat ICC

Transkriptio

1 1 Inuit Circumpolar Council Kalaallit Nunaat Uuma tusarniaassutigineqarnerani akissuteqaat: Immami avatangiit innarlitsaaliorneqarnerat pillugu Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuut Nuuk, 18. juli 2014 Inuit Circumpolar Council Kalaallit Nunaata (ICC Kalaallit Nunaat) immami avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerat pillugu Inatsisartut inatsisissaattut siunnersuut, Avatangiisinut Pinngortitamullu Naalakkersuisoqarfimmit nassiunneqartoq misissorpaa. OQAASEQAATIT Nunani tamalaani isumaqatigiissutit ICC Kalaallit Nunaata inatsisissatut siunnersuut manna, arlalitsigut immami avatangiisinik innarlitsaaliuinermik nunani tamalaani pitsaassutsinik maanna atorneqartunik nallersuuttunngortitsisoq, aammalu siunissami pitsanngueqqinnissamut inissaqartitsiviusoq tikilluaqquaa. MARPOL-imut, ESPOO-mut, OSPAR-imut isumaqatigiissutit nunanilu tamalaani pisussaaffiit ilaannik atuutsitsilersinnaaneq aalajangersakkani inissaqartinneqarmata ICC Kalaallit Nunaata naammagisimaarpaa. Tamatumunnga atatillugu ICC Kalaallit Nunaannit apeqqutigineqassaaq, Kalaallit Nunaat Stockholmimi isumaqatigiissummut ilaanernissaminut piareersaatimini sumut killinnersoq. Danmarkimi Avatangiisinut Aqutsisoqarfiup siusinnerusukkut Kalaallit Nunaat ilaalernissamut periarfissanik misissuinerani ikiorsimagaa ilisimavarput, paasivarpullu Avatangiisinut Aqutsisoqarfiup suliap taassuma ingerlateqqinnissaanut aammalu ilisimasaminnik Dancea: Nunani Issittuni Avatangiisinut Tapiissutit aqqutigalugit aningaasaliissuteqarsinnaanermut suli ammasoq. Neriuppugut suliaq suli ingerlanneqassasoq, qanittukkullu Danmarkip Kalaallit Nunaannut tunuarsimaarneranik atorunnaarsitsinermik inerneqassasoq. Imeq oqimaalutaq Pingaartumik imermik oqimaaluttamik imaarsisarnermut maleruagassat atuutsinneqalersussat ICC

2 2 Kalaallit Nunaannit tapersersorneqarput. Naluneqanngitsutut IMO-p imermut oqimaaluttamut isumaqatigiissusiaa suli atulersinneqanngilaq, kisiannili Danmarkimit akuerineqarsimavoq. Kalaallit Nunaata inatsisissamut siunnersuusiornikkut isumaqatigiissummi aalajangersakkat amerlanerpaartaanik inatsisitigut atulersitsisinnaalernissani anguniaraa ersarippoq, kisiannili Danmark maannarpiaq Kalaallit Nunaannut Savalimmiunullu tunuarsimaarfeqarnersoq inatsisissatut siunnersuummi nassuiaatiniluunniit ersarissumik allassimanngilaq. Ikaarsaarnissamut aaqqissuussinerup sivisussusia tunuarsimaarfigineqaraluarpalluunniit inatsisissatut siunnersuut Kalaallit Nunaata akuersineranik paasineqassava,? Uumasunik amerliartupiloortunik, tassungalu ilanngullugu imeq oqimaalutaq aqqutigalugu uumasunik amerliartupiloortunik ajornartorsiuteqarneq nunarsuaq tamakkerlugu annertusiartupiloorpoq. Tamanna uumasut assigiinngissitaarnerinut isumaqatigiissutip (DBC) ataani SBSTTA-p juunimi Montrealimi ataatsimiinnerani uppernarsarneqarpoq. Tassani annilaanganartoqartinneqarluni saqqummiunneqarpoq, nunat ataatsimoorlutik sakkussanik pitsaanerusunik iliuuseqarnissamillu siunnerfeqartunik atuillutik maannarpiaq suliniuteqanngippata Aichi Target 9, uumasunut amerliartupiloortunut tunngasoq, maannamut ineriartornerup pitsaanngitsup kingunerisaanik 2025-imi anguneqarsinnaassanngitsoq. Inatsisissatut siunnersuummi 17-imi oqaatigineqarpoq, aalajangersakkat siusinnerpaamik imermut oqimaaluttamut isumaqatigiissummi piumasaqaatit taakkununnga assingusut atuutilerpata atorneqarsinnaalissasut. Akuersisut maannamut amerlassusaat taakkulu bruttotonnage-t ataatsimut pigisaat tunngavigalugit paasinarpoq, tamanna qanittukkut piviusunngorsinnaassasoq. Kisiannili mianersornermi tunngavissat, aammattaaq inatsisissatut siunnersuummi innersuussutigineqartut tunngavigalugit Kalaallit Nunaata maannangaaq aalajangersakkat malissinnaalissappagit aammalu imermut oqimaaluttamut piumasaqaatit assingusut piumasaqaatigisinnaalissappagit tamanna akornutissaqartariaqanngilaq Imaluunniit minnerpaamik suleriaatsit pitsaanerpaat tunngavigalugit maleruagassat maannangaaq malinneqalernissaat kajumissaarutigineqarsinnaalissappat. ICC Kalaallit Nunaata kaammattuutigaa, periarfissaq taanna inatsisissatut siunnersuummut ilanngunneqassasoq. Umiarsuit aalisarnermullu atortut ICC Kalaallit Nunaata kapitali 11-p, umiarsuarnut inissitanut tunngasup imaa tapersersorpaa, pingaartumik Naalakkersuisut umiarsuarnik inissitanik qimaannakkanilluunniit akisussaasup akiligaanik piiaasinnaanerannut tunngasoq. Siuliani, tassalu kapitali 10-mi, eqqaasarnermut tunngasumi, aalisarnermi atortut, taaguutit malillugit eqqakkatut isigineqartut taaneqarput. ICC Kalaallit Nunaat isumaqarpoq, aalisarnermi atortunik annaasaqartut qimaannagaqartulluunniit namminneerlutik aalisarnermik ingerlatitseqqippata, Naalakkersuisut atortunik taamaattunik aamma akisussaasup akiligaanik piaasinnaanissaannut periarfissaqartinneqarnissaannut inatsisissatut

3 siunnersuummi aalajangersakkamik ilanngussisoqarsinnaanera naleqqutissaaq. 3 Silaannarmik mingutsitsineq Kapitali 13, silaannarmik mingutsitsisarnermut tunngasoq, suliassatut salliutinneqarnissamik pisariaqartitsiviusoq ICC Kalaallit Nunaannit iluarisimaarneqarpoq. Kisiannili tusarusupparput, akuutissanik allanik, soorlu paamik (black carbon) aniatitsinerup, Issittumi Isumasioqatigiinni immikkut eqqumaffigineqartup killiliiffigineqarnissaa eqqarsaatigineqarsimanerluni? Tamatuma saniatigut ICC Kalaallit Nunaat isumaqarpoq, filterinut saliissutinullu allanut piumasaqaatit 33-mi taaneqartariaqartut. Allattukkat tamanut atuutinngitsut killiliinngitsulluunniit ilisimavarput, kisiannili putsup akuutissanik kissaatigineqanngitsunik salinneqarnissaanut iliuuseqarnissap pingaaruteqarnera erseqqissaatigissallugu naleqqutissaaq. Tassunga tunngatillugu akuutissat mingutsitsisartut killissarititaasut iluaniinnersut, aammalu eqqunngitsoqartillugu pilertortumik malugisaqarsinnaanissaq iliuuseqarsinnaanissarlu qulakkeerniarlugu, akuutissat aniatitat akuinik nammineerluni akuttoqatigiinnik misissuisarsinnaanermut tunngasunik taasaqartoqarnissaa kissaatiginarpoq. VVM ICC Kalaallit Nunaannit sanaartukkani annerusuni avatangiisinut sunniutissanik naliliisinnaanerni (VVM) tamat akuutinneqartalernissaat qilanaarineqarpoq, tamatumunngalu atatillugu tamanut ammasumik tusarniaanernut atatillugu tusarniaanerit sivikinnerpaamik sapaatit akunnerinik arfineq pingasunik sivisussuseqartarnissaat neriuutigalugu. Upalungaarsimaneq akiuiniarnerlu Mingutsitsinermut upalungaarsimanerup akiuiniarnerullu, kapitali 16-imi, upalungaarsimanermut tunngasumi pineqartup pingaaruteqassusianut ICC Kalaallit Nunaat tapersiivoq. Kisiannili oqartussaasut suliffeqarfiillu aamma aningaasaateqarfiit, suliniaqatigiiffiit assigisaasaluunniit ilisimasaat annertuut, sakkussaat sungiusarnissamullu periarfissaat iluaqutigilluarsinnaavaat. Taakku inuussutissarsiortunut pingaartumillu upalungaarsimasunut, nammineq piumassusertik tunngavigalugu sulisunut iluaqutaasinnaapput. Najukkani innuttaasut akuutinneqartarnerat immami avatangiisinik innarlitsaaliuinissamut akisussaaffeqarnermik, aammalu ikiuerusussutsimik malunniuteqarusussutsimillu misigisimalersitsisinnaavoq. ICC Kalaallit Nunaannit siunnersuutigineqarpoq, namminneq piumassusertik tunngavigalugu sulisut, akiuiniarnissamik aallartitsisinnaasut, kiisalu oqartussaasut suliffeqarfiillu saniatigut ikiuisinnaasut atorneqarsinnaanerat paragrafimut immikkoortumut allanneqassasut. Aatsitassarsiornermut inatsimmi nunap avataani imartami uuliamik ujarlernermut atatillugu

4 4 upalungaarsimanermut pilersaarutinut tunngasoq assigalugu ICC Kalaallit Nunaat isumaqarpoq, upalungaarsimanermut pilersaarutit, paasissutissanik tunuartitassatut pisariaqarluinnartunik annikitsunik piiaanikkut tunngaviusumik tamanit pissarsiarisinnaasariaqartut. Pilersaarutit taamaattut tamanit eqqarsaatigilluarneqarsinnaasariaqarput, aammalu attuumassuteqanngitsunit pitsannguiffissatut siunnersuuteqarfiusinnaasariaqarlutik. ICC Kalaallit Nunaat siunnersuuteqarpoq, paasiuminassuseq aammalu piffissaagallartillugu inunnut tamanut paasissutissiisarneq ataatsimut isigalugit kapitalimut tassunga ilanngunneqassasut, soorlu paragrafinut immikkoortillugit. Attaveqaqatigiinneq ICC Kalaallit Nunaannit maluginiarneqarpoq, kapitali 20-mi, attaveqaqatigiinnermut tamanullu ammasumik saqqummiussisarnermut tunngasumi attaveqaqatigiinnerup atortut digitaliusut taamaallaat atorlugit ingerlanneqarnissaanut periarfissaqarneq taaneqartoq. Atortut digitaliusut atorlugit attaveqaqatigiinneq amerlasuutigut ajornannginnerusinnaammat, eqaannerusinnaammat akikinnerusinnaallunilu ICC Kalaallit Nunaat isumaqataavoq. Kisiannili attaveqaqatigiinnermut atortut allat mattunneqarnissaat ICC Kalaallit Nunaannit isumaliornartoqartinneqarpoq, pingaartumik innuttaasut tungaanniit kissaateqartoqartillugu pisariaqartitsisoqartillugulu imiit 2017-imut digitaliseeriinissamut suliniummi kikkut tamarmik angerlarsimaffimmi interneteqalernissaat, tassungalu ilanngullugu 2018 nallertinnagu innuttaasut tamarmik 10 Mbit/s-inik aallersinnaalernissaat siunnerfigineqaraluarpoq. Kisiannili nuna tamakkerlugu internetimik atuisinnaanermi assigiinngissutsit annertuut suli atuupput, taamaattumillu anguniakkap 2018 nallertinnagu anguneqarsinnaanersoq apeqquserneqarpoq. Tamatuma saniatigut atuisinnaanissaq kikkut tamarmik atuinissamut piginnaaneqarnerinik isumaqanngilaq. Inuit naligiimmik paasissutissanik pissarsisinnaasussaapput, tamannalu assigiimmik pineqarnertut isumaqartariaqanngilaq. Utoqqaat kiisalu immikkut sunnertiasut katataasinnaapput, tamannalu oqartussaaqatigiinnermut eqquisussaavoq. ICC Kalaallit Nunaata kiffaanngissusilimmik, siumoortumik paasissutissiiffiusumillu akuersisarnissaq pingaartittorujussuuaa, aammalu innuttaasut paasissutissanik pingaarutilinnik pissarsisinnaanissaasa paasisaqarsinnaanissaasalu qulakkeerneqarnissaa naalagaaffiup akisussaaffigaa. Taamaattumik ICC Kalaallit Nunaata Naalakkersuisut qinnuigai, attaveqaqatigiinnermut atortut allat pisariaqartinneqarpata piumaneqarpataluunniit mattunneqarnissaat mianersuuteqqullugit. OQAASEQAATIT IMMIKKUT ITTUT 1 Iluarsiissut: Danskisuuani oqaaseqatigiit oqaatsimik amigaateqarput, ungaluuserlugu nalunaarsorneqarpoq: værne (om) natur og miljø

5 5 2, imm. 3 Apeqqut: Aamma umiarsuit ilisimatusarnermut atorneqartut aalajangersagaq manna naapertorlugu ilaatinneqanngillat? Oqaaseqaat: ICC Kalaallit Nunaat isumaqarpoq, pingaartumik umiarsuit ilisimatusarnermut atorneqartut immami avatangiisinik illersuineq eqqarsaatigalugu periaatsinik pitsaanerpaanik malinninnissamut akisussaaffeqartut. Taamaattumik isumaqarpugut, taakku ilaatinneqanngitsoornissaannut immikkut tunngavissaqanngitsoq. 2, imm. 6 Iluarsiissut: Danskisuuani Inatsisartutloven kingorna -s amigaataavoq 4 aamma 5 Iluarsiissut: Qulequttani oqaatsit atorneqartut kimeqartariaqarput, tassani oqaaseqatigiit ilaallutik:, som versus der ) 9, imm. 2 Iluarsiissut: Danskisuuani oqaatsimi naqinneq ataaseq amigaataavoq, ungaluuserlugu nalunaarsorneqarpoq: i henhold til ( )10 15, imm. 4 Iluarsiissut: Danskisuuani oqaaseqatigiit oqaatsimik amigaateqarput, ungaluuserlugu nalunaarsorneqarpoq: andre lande, (med) virkning aamma 23 Paasiniaaneq: Ungaluutit marluusut akornanni allannera ersernerluppoq imminullu akerleriilluni. Ungaluutit siuliit iluanniittut atuaraanni, eqqaasarnermi tunngaviusumik aalisakkat pisallu, kiisalu aalisakkat pisallu perlukui, atortut pinngortitameersut arrorsinnaanngitsut aamma immap naqqanit atortut iginneqarsinnaasutut paasinarpoq. Tassunga taarsiullugu paragrafip tullia atuaraanni, akuersissummik peqanngikkaanni matuma siuliani taaneqartut iginneqarnissaat inerteqqutaasoq paasinarpoq. Paragrafit oqaasertaat inussiarnersumik ersarinnerulerseqquneqarput, taamaalilluni allanneranni anguniagaasup nassuiarneqarnissaa nalorninarunnaarsinneqassalluni. 36-imi oqaatsit atorneqartut, akuersissut tunniunneqartinnagu suliassamik aallartitsinnginnissamut tunngasut assigisinnaavaat. 25 aamma 26 Iluarsiissut: Paragrafini taagorneqartuni oqaatsit atorneqartut kimeqartariaqarput, tassani oqaaseqatigiit ilaallutik:: og versus - 30, imm. 3 Iluarsiissut: Tassani allassimavoq Imm. 1-ip immikkoortuisa aappaa pingajuallu,, kisiannili 30, imm. 1 immikkoortortalersugaanani. Inussiarnersumik oqaaseqatigiinni anguniagaasoq malillugu innersuussut iluarsineqarli imaluunniit peerneqarli. 35 Oqaaseqaat: Oqaaseq nukissiorneq aatsaat siullermeerluni inatsisissatut

6 siunnersuummi allanneqarpoq. Nassuiaatini oqaatigineqarpoq, assersuutigalugu nipip, qaammaqqutit kissallu avatangiisinut ajoqutaasinnaasumik mingutsitsisarnerisa pakkersimaarneqarnissaat siunertaasoq. ICC Kalaallit Nunaannit siunnersuutigineqarpoq, taaguut nukissiorneq inatsisissatut nassuiaammi nassuiaatit allattorsimaffiannut ilaatinneqassasoq, kisiannili soorunami tamakkiisutut killiliisutullu inissinneqarani. 6 Tusarniaanermi akissuteqaat manna Namminersorlutik Oqartussat nittartagaa aqqutigalugu saqqummiunneqarsinnaavoq. ICC Kalaallit Nunaata tusarniaanermi akissuteqaatai tamarmik aamma nittartakkami Suliat Kalaallit Nunaanni pisortatigoortumik tusarniaanerit ataanni saqqummersinneqartarput. ICC Kalaallit Nunaanniit qujavugut, suli tusarniaaffiusutut ingerlasinnaagatta, aammalu suleqatigiinnerup ingerlaqqinnissaa qilanaaraarput.