Oma Mua K a r j a l a n r a h v a h a n l e h t i 03 (1193) Kolmaspäivy Serota 29.01.2014 ÔÔ Valjakot kilpailtih Petroskoissa s. 3 Sammon muata myöte -valjakkokilpailut piettih Karjalan piäkaupunkissa 24. 26. pakkaiskuuta. Maratoni, kumpani kuuluu Muajilman maljan etappih. Kilpailujen juhlalliset avajaiset oltih Gorka-huvikeškukšen lähellä. ÔÔ Ei ollun ajatuštakana kaupunkin luovuttamisešta s. 5 Entini Leningradin eläjä Valentina Tripetskaja kertou lapšuuš muisselmie piiritetyštä kaupunkista. Hiän on šyntyn Le ningradissa. Tytöllä oli ikyä yhekšän vuotta, konša kotikaupunki joutu šalpaukšeh. ÔÔ Stuanovoine karielaine kylä s. 8 Vuoži 2013 toi tverinkarielazilla šuuren lahjan viidi uuži Nikolai Mihailovič Balakirevan prozakniiga Stuanovoine. Kniiga on painettu Tverinkarielazin Avtonomijan viällä i Karjalan Sivistysseuran avulla. ÔÔ Joga ruavos enzimäine s. 9 Anuksenlinnas mugai sen ulgopuolel Galina Mihailovna Fedulovua tundietah karjalan kielen säilyttäjänny da kannattajannu. Ei ammui naine täytti 55 vuottu. Aleksei Makarov (kesk.) uvves Periodikan piämiehen virras tahtos kehoittua uuttu ruadoh, min vuoh suas kehittiä julguamuo. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Kandai takan tundou»» Periodikas pakkaskuun 14. päiväs on uuzi piälikkö. Endizen johtajan Lidija Rämözen sijah tuli Aleksei Makarov. Karjalas monet tutah händy lehtimiehenny da virguniekannu. Sivu 2.
2 «Oma Mua» 29. pakkaskuudu 2014»» kanzalline poliitiekku Ku ei olis riidušeikkua Hyvät kanzalazet! Ku teil ollou tieduo, ku kustahto Karjalan tazavallan alovehel voibi syttyö riidušeikku kanzoinvälizien da konfes sienvälizien suhtehien alal, soittakkua Kanzallizen poliitiekan ministerstvah 8(8142)784355 libo työndäkkiä kirjaine mi nisterstvah sähköpoš tan kauti nationalkom@karelia.ru. Ilmoitammo sežo, ku Kanzallizen poliitiekan ministru da ministran sijahizet otetah vastah rahvastu enzimässargiloin. 1. Ministru ottau vastah rahvastu joga kuudu enzimäzenny enzimässargen 17.00 18.00 čuasun aigah. 2. Enzimäine ministran sijahine joga kuudu toizennu enzimässargen 17.00 18.00 čuasun aigah. 3. Ministran sijahine, kudai vastuau kandurahvahien valdivollizes kannatukses, ottau vastah rahvastu joga kuudu kolmandennu enzimässargen 17.00 18.00 čuasun aigah. 4. Ministran sijahine, kudai vastuau joukkoviestimien toimindas, ottau vastah rahvastu joga kuudu nelländenny enzimässargen 17.00 18.00 čuasun aigah. Kirjuttuakseh vastahottoh suau Ministerstvan sekretarilluo telefonas 78 43 55. Kanzallizen poliitiekan ministerstvu Kandai takan tundou Periodika-kuštantamon uuši johtaja Aleksei Makarov kerto omie näkömykšie laitokšen kehittämiseštä. Natalja Sinitskaja Makarov loppi Piiterin yliopiston lehtimiehien tiedokunnan da 12 vuottu ruadoi Karjalan TV:s. Sie mies algoi tavallizennu toimittajannu da kazvoi piätoimittajan sijahizekse. Petroskoin valdivonyliopiston ekonoumizen tiedokunnan loppiettuu Makarov terväh rubei nouzemah valdivovallan pordahii myöte da ruttoh vaihtamah ruadosijoi. Kodvazen häi ruadoi Nabl u datel -lehtes, kuduadu sanottih oigiekse da julgiekse lehtekse. Lehten salvattuu Makarov meni ruadoh Karelija-lehteh da samal aigua rubei ruadamah Karjalan finansuministerstvas press-sekretarinnu. Sygyzyl vuvvennu 2002 händy kučuttih Karjalan joukkoviestimien ministerstvah erähän ozaston piälikökse. Minpis (muga sanottih joukkoviestimien ministerstvua terävykielizet lehtimiehet) oli olemas tazah kaksi vuottu. Sen salvattuu Makarov siirdyi ruadoh Karelija-julguamoh, sit kodvazen aigua oli Karjalan kul tuuruministran sijahizennu, Karjalan tazavallan piämiehen administratsien johtajan sijahizennu da tuaste kiändyi Karelija-julguamoh. Andrei Nelidovan Karjalan piämiehekse tulduu, konzu ruvettih pyhkimäh endizii virguniekkoi da panemah heijän sijah uuzii, Makarovgi menetti oman Karelija-julguamon piämiehen virran. Kodvazen ruavottomannu olduu Makarovas rodih Karelinforman piälikkö. Pakkaskuus vuvvennu 2012 händy kučuttih ruadoh Petroskoin valdivonyliopiston julguamoh. Pakkaskuus 2014 Makarov on pandu Karjalan tazavaldu informagenstvan da Sampo- TV:n piälikökse. Mainittuloin joukkoviestimien ližäkse holdingah kuuluu vie Petronet- TV. Periodikagi tahtotah sijoittua yhtehizeh holdingah, kuduas kaikil iel mainittuloil rodieu iččenäzen juriidizen laitoksen stuatussu. Holdingan kannattajien mugah sih Karjalas monet tutah Aleksei Makarovua lehtimiehenny da virguniekannu. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Tahtozin enzimäi tuttavuo ruadajih da syvendyö Periodikan ruadoh, sit analiziiruija suavut tiijot da kehoittua uuttu ruadoh»»aleksei Makarov ÎÎ On rodivunnuh Petroskois kezäl vuvvennu 1966. ÎÎ Vuvvennu 1988 loppi Piiterin yliopiston da rodih žurnalistakse. ÎÎ Vuvvennu 1999 loppi Petroskoin valdivonyliopiston (menedžment). ÎÎ GTRK Karelijas oli toimittajannu, kommentuatorannu, redaktorannu, piätoimittajan sijahizennu. ÎÎ Nabl udatel - da Karelija -lehten toimittai, Karjalan finansuministerstvan press-sekretari. ÎÎ Joukkoviestimien ministerstvan ozaston piälikkö. ÎÎ Anohinan nimizen painamon piälikkö. ÎÎ Karelija-julguamon piälikkö. ÎÎ Karjalan kul tuuruministran sijahine. ÎÎ Karjalan tazavallan piämiehen administratsien piälikön sijahine. ÎÎ Karelinform-saitan piälikkö. ÎÎ Spravedlivaja Rossija -puolovehen Nam vs e jasno -lehten piätoimittai. ÎÎ Petroskoin valdivonyliopiston julguamon piälikkö. ÎÎ Vuvves 2013 on Sampo-TV:n da Karjalan tazavaldu -informagentstvan piälikönny. ÎÎ Vuvven 2014 allus on pandu Periodikan johtajakse. ÎÎ Vuvves 1995 kuuluu Ven an Lehtimiehien Liittoh. ÎÎ Kuuluu MEDIA-liittoh, Yhteiskunnallizeh paluattah, Valličuskeskuskomiissieh (sinne on ehoitettu Karjalan Kongresan puoles). yhtes tukus roitah kai joukkoviestimet, kuduat suajah varua b udžietaspäi. Sidä projektua ruvettih pagizemah vie Nelidovan aigah, ga sit kodvazekse unohtettih. Uvven holdingan piälikön Aleksei Makarovan mieles media-holdingu on hyvä projektu, se andau vallan kebjendiä da huovistua ruado sen sydämes. Semmite pienetäh holdingah kuulujoin joukkoviestimien sijamaksut, ku on mieles kai net kerätä yhten levon ual Nevskoin prospektal. Karjalan tazavaldu -informagentstvu, Sampo- da Petronet-TV jo ollah sil adresil. Periodikkua sinne vuotetah sen jälles, konzu pietäh uuzis sijois uskaldetut remontat. Kolmes piälimäzes ruavos Periodikan piälikönny olles Makarov mainičči nämmä: Tahtozin enzimäi tuttavuo ruadajih da syvendyö Periodikan ruadoh, sit analiziiruija suavut tiijot da kehoittua uuttu ruadoh, min vuoh suas kehittiä julguamuo: suurendua lugijoin joukkuo, ku meijän lehtii da žurnualoi lugiettas da uskottas niidy. Aleksei Makarovan muamah on inkeriläine Piiterin alovehelpäi, tuattah Priä žän ču pun Ližman kyläspäi. Petroskoin Solomannis kazvanuh Makarov uskoittau, ku on opastettu kunnivoimah karjalazii, vepsäläzii da suomelazii da ainos tunzi, ku häigi roinduperiä on sidä sugupuudu. Tänä vuotena kilpailuh ošallistu yli šata urheilijua ta 500 erirotuista koirua. Kuva: Natalja Mitrofanova Valjako»»Sammon muata myöte -val Enzimästy kerdua koiruval lastuskilvat piettih Petroskois. Sampon muadu myö- kilvan järjestäjät tahtotah löydiä Karjalan piälinnas uuttu sponsorua, kuduat kannatettas tädä sportua meijän tazavallas. Ksenija Veretennikova Enšimmäistä kertua Karjalan tašavallan piäkaupunkissa piettih valjakkokilpailujen maratoni, kumpani kuuluu Muajilman maljan etappih. Kilpailujen juhlalliset avajaiset oltih 25. pakkaiskuuta Gorkahuvikeškukšen lähellä. Tänä vuotena kilpailuh ošallistu yli šata urheilijua ta 500 erirotuista koirua haskit, metisit, malamutit ta muut. Ajajat Venäjältä, Puolašta, Šuomešta, Šakšašta, Serbijašta, Slovakijašta ta Čehijašta mitailtih voimieh kilpailun kahešša lajissa, sprintissa ta keškivälimatašša. Niijen kešen on šemmoset tunnetut urheilijat, kuin tčekki Pavel Pfayfer, šuomelaini Jussi Pietikäinen ta puolalaini Igor Trač. Kilpailun avajaisih tultih tašavallan korkiet vierahat: Karjalan tašavallan piämieš Aleksandr Hudilainen, Lakijenhyväkšymiskokoukšen piämieš Vladimir Sem onov, Petroskoin kaupunkin piirikunnan piämieš Galina Širšina ta
»»urheilu «Oma Mua» 29. pakkaiskuuta 2014 3»»Paginkanzu Mimmosen vaštaukšen valičet? Natto Varpuni t kilpailtih Petroskoissa jakkokilpailut piettih Karjalan piäkaupunkissa 24. 26. pakkaiskuuta Valjakkokilpailujen maratonin yhteyveššä kaččojat voitih nähä karjalaista perintehellistä Kyykkä-pelie Lyyvvä kyykkyä toisen šelällä istuon on jykie, ka istuo šelällä on mukava! Naiset, ottakkua tuo tapa käyttöh arkielämäššäki. Kuva: Natalja Vorobei, Oma Mua tunnettu matkuštaja Viktor Simonov. Še on tosi hyvä tapahtuma meijän tašavallalla. Olen varma, jotta kaikki ošallistujat, kaupunkin vierahat ta kaččojat šuahah äijän hyvyä mieltä ta jiähäh tyytyväisiksi täštä talvijuhlašta, šano Aleksandr Hudilainen. Karjalan tašavallan piämieš korošti, jotta Sammon muata myöte -valjakkokilpailujen maratoni on ičeasiešša harjottelu ennein vuuvven 2015 Muajilman valjakkokilpailuo, mih Karjalan on ilmottautun kilpailun järještäjänä. Yritämmä luatie tätä urheilulajie ammatillisemmakši. Nyt Karjalašša toimiu vain kuuši rotukoiratarhua, onnakko meijän šuunnitelmissa on uušien rakentamini, kerto Vladimir Sem onov. Mintäh tänä vuotena kilpailupaikka šiirrettih Priäžäštä Petroskoih? Matkuštajan Viktor Simonovin mieleštä še on hyvä, šentäh kun enämmän kaččojie piäšöy šeuruamah kilpailuja šekä virkamiehet ta uuvvet sponsorit kiinitetäh šiih lajih huomijota. Ennein kilpailuo kaččojilla oli järješšetty karjalaisien artistojen pienie esitykšie, kaikki halukkahat voitih männä kuvah koirien kera ta ajella valjakoissa. Kilpailun enšimmäisenä päivänä oli pietty 40 kilometrin pituni esiajo. Šen jälkeh oli keškipitusie ta lyhyitä ajoja. Sprintin ajo kešti 5 ta 10 kilometrie. Rahvaš tultih pruasniekkah perehineh, oli äijän lapšie. Šiäki oli hyvä eikä ollun kovua pakkaista. Tatjana Gončarova tuli kilpailuih miehen ta kolmen lapšen kera: Olemma oikein tyytyväiset, kun tulima täh urheilupruasniekkah. Še on paraš keino viettyä aikua perehen kera. Sammon muata myöte -valjakkokilpailujen maratoni on ičeasiešša harjottelu ennein vuuvven 2015 Muajilman valjakkokilpailuo, mih Karjalan on ilmottautun kilpailun järještäjänä. Lapšet mielelläh leikitäh koirien kera. Pitäy huomata, jotta haskit ollah oikein hyväšiämiset koirat ta tykätäh lapšie, naini kerto vaikutelmieh. Niin kuin ni viime vuotena piäpalkinnon voittajakši tuli urheilija Pavel Pfayfer. Hiän voitti 40 kilometrin ajošša, 8-12 koirien valjakkokilpailušša, toisella paikalla on Jussi Pietikäinen ta Mihail Šelkovin on kolmaš. Kuuvven koiran valjakko-ajoissa voitti čekki Martin Vrtel, toisella ta kolmannella paikalla oltih karjalaiset urheilijat Aleksandr Stol arov ta Vita Černaja. Urheilija Puolašta Igor Trač voitti nellän koiran valjakko-ajošša. Palkintofondi tänä vuotena oli pohatta. Keškiajon voittaja šai 2000 euro, sprintin voittaja 1500 euruo. Nyt Karjala vuottau lupua Muajilman kilpailun pitämiseštä vuotena 2015. Omalla šivulla vkontakte:šša Paginkanzu pitäy eriaiheisie kyšelyjä. Joukon jäšenet hyvällä mielin otetah ošua kyšelyih, valitah heilä šopivan vaštaukšen tai kommentoijah kyšelyn varianttija. Tällä kertua kyšelyn teema šynty šilloin, kun mie olin Kalevalašša. Šielä ollešša nävin pos olkašša monta tauluo, kumpasih oli kirjutettu Kalevalan runoja. En ole nähnyn tämmösie missänä muuvvalla, ni šentäh kyšyn rahvahalta miellytetähkö heilä nämä taulut! Mitein rahvaš vaššattih, kaččokkua iče! Kyšelyö kommentoi Sergei Kondratjev, Kalevalan hallinnon asientuntija: Myö kunnivoitamma meijän runonlaulajie ta oman muan istorijua ta tälläki keinoin yritämmä noštua šitä tietoh. Enšimmäini Kalevala-eepossan mainoštaulu, kumpaseh oli kirjutettu runoja Kalevalašta, oli ašetettu pos olkašša vielä Neuvoštoliiton aikana. Šiitä lähtien taulujen ašettamista jatettih. Kun taulu vanhenou, ni šitä uuvvissetah tai aivan uuši pannah šen vanhan tilalla. Toičči sponsorien rahoilla, toičči niitä otetah Kalevalan hallinnon bydžetistä. Nyt pos olkan keškuštašša, piäteitä pitin, tämmösie tauluja on šeiččemen. Ne kaikki on ašetettu eri aikoina. Joka taulušša on oma kuva ta omat runot. Runot ollah kahella kielellä karjalakši ta venäjäkši. Ne ollah Kalevalan merkkikorttina. Täššä kyšelyššä yhekšän henkie vaštasi, jotta ne mainoštaulut ei miellytetä, kun kiännetäh šohverien huomijuo tieltä pois, nin voin šanuo, jotta en muissa yhtäkänä kolarie näijen taulujen viereššä. Kaččokkua ta lukekkua meitä intenetissä http:// vk.com/paginkanzu
4 «Oma Mua» 29. pakkaskuudu 2014»» kotimua Ei ollun ajatuštakana kau»»entini Leningradin eläjä Valentina Tripetskaja kertou lapšuušmuisselmie piiritetyštä kaupunkista Leningruadan ymbäröičys oli katkettu 70 vuottu tagaperin. Se kesti 900 päiviä. Pakkaskuu Piiterin eläjile, kuduat rodivuttih da kazvettih Leningruadas, on merkikuu. Joga pereheh koskih se hirvei aigu. Endine Leningruadan eläi Valentina Tripetskaja mustelou, kui pereh eli ymbäröitys linnas. Olga Melentjeva Valentina Tripetskaja on šyntyn Leningradissa. Tytöllä oli ikyä yhekšän vuotta, konša kotikaupunki joutu piiritykšeh. Ihmehellistä, kuin ruttoh kaupunkin piirityš luati meistä, lapšista, aikuhiset, muistelou Valentina Andrianovna, olima ikäh kuin pienet vanhukšet. Valentinan pereh eli kaupunkin keškuštan tunnetušša pai kašša Mariinski teatterin viereššä. Ennein šotua myö elimä oikein hyvin, tuatto ruato Martin laivanrakennuštehtahalla. Muamo oli ammatiltah päiväkojin kašvattaja, onnakko hiän ei ruatan, a oli kotiemäntänä ta hoiti meitä čikkoni kera. Kun alko šota Valentinan tuatto vapuaehtosena liitty Leningradin noštoväjen joukkoh. Šuurin oša lapšista vietih evakkoh, ka Valentinan Okseniečikko juštih kipeyty tulirokkoh. Še oli tarttuva tauti, šentäh čikokšet jouvuttih jiämäh kaupunkih. Ruuvvan puuteh ta pommitukšet Piiritykšen ahistamat purissukšet ihmiset alettih tuntie jo alkukuukaušina. Jo elo-šyyškuušša kauppojen pol čat tyhjettih. Ihmiset vietih käsistä kaikki, mitä oli tarjolla kaupoissa. Valentina Tripetskaja: Unissa näkimä pohatat, ruokua täyvet stolat. Šatoja tuhanšie leningradilaisie mänehty kaupunkin jokapäiväsissä pommitukšissa ta tykkitulitukšissa. Äkkie kuulu ulvonta ta kauhie räjähyš, kaikki ikkunojen lasit lennettih ta murettih tuhkakši. Mie muissan, kun kerran muamo toi monta kakaopuššie, muuta ei enyä ollun myynnissä. Ruuvvan puuteh oli vain puolipetua. Šuoranaini kauhu alko kun kaupunkie ruvettih ampumah ta pommittamah: Hyvin muissan enšimmäisen pommitušpäivän. Myö jo ašettautuma muate, niin kuin tavallahki, mamma rupesi meilä lukomah kirjua. Oli niin rauhallista mamman viereššä, niin kuin ei ois šotua ollenkana. Äkkie kuulu ulvonta ta kauhie räjähyš, kaikki ikkunojen lasit lennettih ta murettih tuhkakši. Ikkunojen tiloilla löimä jälešti fanerit. Kun alettih enšimmäiset pommitukšet ta tykkitulitukšet, myö laškeutuma kellarih, pommišuojah. Talven tultuo kellari täytty vejellä, še kokonah jiäty. Myö emmä piäššyn enyä šinne ta olima koissa. Konša mamma läksi minnenih tienestih, myö jäimä čikon kera kahen ta meijän pelaššukšena oli šuuri škuappi. Šen takana istuma pommitukšien aikana. Kun šanosin, jotta oli kauhie, niin en šillä šanois mitänä. Šitä kauhuo ei jakša šanoin kuvata. Kun kuulet, kun pommi laškou, šen jatkuvua u-u-u -iäntä, šyväinalašša kirvelöy, koko vartalo jähmettyy, kuuntelet šitä ja ajattelet ošuuko še nyt meijän taloh vai ei Mamman anšijošta Nälkä oli niin kova, jotta še šöi kaikki muut ajatukšet. Emmä voinun mitänä muuta ajatella. Unissaki näkimä pohatat, ruokua täyvet stolat. Še, jotta myö jäimä eloh, oli täyšin meijän muamon anšijo. Melkein kaikki talon veššat: vuattiet, kaluštehet, aštiet Valentinan muamo, Marija Ignatjevna, vaihto ruokah. Šanat myyvvä ta oštua šiih aikah ei oltu käytöššä. Tavaroita vaihettih ruokah ta leipäh. Marija yritti joka leipämurusen omašta normista šiäštyä ta antua lapšillah. Helpotukšena oli vielä še, jotta meijän tuatto šoti lähellä, hiän oli tykkimiehenä Pulkovin ylänköillä. Kerran kuukauvešša soltatat, kumpasien omahiset elettih Leningradissa, kerättih kuta-mitä eväštä ta tuatto toi ne kaupunkih. Kerran hiän tuli ta kaččo, jotta muamo on niin laihtun, jotta otva jaloilla pisyy. Hiän kiänty miun puoleh ta šano: Valentina, šie olet nyt vanhemman ieštä. Rupiet jakuamah leipyä tašah, jotta jokahini šais oman normin. Pi täkkyä huolta mammaštana, ilmain häntä työ että tiälä pärjyä. Rahvaš keitettih šylttyö
»»merkkipäivä «Oma Mua» 29. pakkaiskuuta 2014 5 punkin luovuttamisešta»»900 päivän piirityš ÎÎ Pakkaiskuu on leningradilaisilla erikoini kuukauši. Juuri niillä leningradilaisilla, kumpaset šynnyttih ta kašvettih Leningradissa, ket taisseltih vihollista vaštah puoluštaen kaupunkie, ket nähtih piiritykšen kauhissukšet ta piäštih voittoh. ÎÎ Leningradin kaupunkin valtuamini oli fašistien šuunnitelmissa. Ne meinattih vallata šen jo 21. heinäkuuta 1941 šuahen, onnakko še heilä ei onnistun. Vihollini ei piäššyn kaupunkih, kuitenki še ympäröi kaupunkin tiivehenä renkahana. Šalpaukšeh joutu kakši miljoonie 544 tuhatta kapupunkin eläjyä, niistä 400 tuhatta oltih lapšet. ÎÎ Piirityštilašta huolimatta kaupunki eli ta taisteli: tehtahat ruattih ta valmissettih šotatarvikkehie, toimittih teatterit, musejot ta muut laitokšet. ÎÎ Šuuri merkityš oli Laatokkajärven kautti kulkijalla tiellä, kumpani šai nimen Elämäntie. Šitä myöte Leningradih kuletettih tavarua; kevät-,kešä-, šyyš -kautena vesireittie, talvella jiätä myöte. ÎÎ Leningradin piirityš (8. šyyškuuta 1941 27. pakkaiskuuta 1944) on kaikista taagisin kauši Nevan kaupunkin istorijašša. Šilloin yksistäh nälkäh kuoli 640 tuhatta ihmistä, kymmenie tuhanšie leningradilaisie mänehty tykkitulitukšissa ta pommitukšissa. Rahvaš keitettih šylttyö puuliimašta. Šitä oli melkein joka talošša. Šanoja oštua ta myyvvä piiritetyššä Leningradissa ei käytetty. Kaikki oli vaihtokaupalla. puuliimašta. Šitä oli melkein joka talošša. Kerran meijän nuapuri tuli ta kehu, jotta keitti mainijon šyltyn. Ne nälkähisinä šyyvvä ahnuššettih šitä puuliimašylttyö ta šeuruavana päivänä kaikin kuoltih šuolišolmun takie. Rahvašta kuoli äijän, ihmiset ket t una kulettih krematorijua kohti; ken veti čunissa kuollehen lapšen, ken aikuhisen. Kerran eryähältä torilta Marija Ignatjevna šai vaihtua elukan nahkan. Yheštä puolešta oli lyhyt karva, toisešta pikkuni rašvua. Val a heti hokšasi, jotta še oli koiran nakha. Ei, tyttösen, še on lampahan nahka vaštasi Marija. Ka mistä še lampahan nahka ois löytyn nälkähiseštä kaupunkista?! Olkah vaikka min elukan karvat poltettih priimusin piällä, nahka leikeltih ta keitettih šiitä šupin: Šuppi tuli hyvä, lihallaki pikkusen maistu, muisteli Valentina. Uuvven vuuvven lahja Pimiekuun lopušša lapšien leipänormi oli 125 grammua päiväššä. Ka kun še olis vielä leipä! Jauhetut rehut ta puun kuoret. Kuitenki, uuvven 1942 vuuvven uattona lapšet šuatih lahjat: mandarini ta 200 grammua soojamakijaista. Še oli ihan čuutuo! Ne oltih enšimmäiset Elämäntietä myöte kuletetut tavarat. Kaupunkin šiivouš Kauhieh nälkäh ta pommitukših lisäyvyttih kovat vilut. Vuuvven 1942 talvi oli tovella ankara. Pihalla oli -40 aštetta pakkaista. Kaikki jättiet ta likavejet kuattih talojen pihoih. Ne jiävyttih, jätteijen tippukivimuovoštumat kašvettih monen metrin korkeuvella. Kevyällä ne alettih šulua. Kaikin, ket vielä pisyttih jaloillah nouštih puhaštamah kaupunkie, jotta eistyä epidemijan kašvuo. Vuosikymmenien piäštä Vuotena 1943 Valentinan pereh evakoitih piiritetyštä kaupunkista Jaroslavlin alovehella. Šovan jälkeh pereh myöšty omah kotitaloh, mi jäi ehiekši. Valentina lopetti elintarviketeollisuuštehnikumin ta opaššukšen jälkeh tuli ruatamah Petroskoih. Tuli kolmekši kuukauvekši, ka jäi koko elämäkši. Hiän ruato likööritehtahalla enšin ošašton johtajana, šiitä piäinšinöörinä, a šiitä, 25 vuotta johti tehašta. On kulun jo yli 70 vuotta, onnakko nykyjähki Valentina muistelou kauhuissah, šitä, mitä hyö jouvuttih kokemah Leningradin piiritykšen aikana. Himoittais unohtua, ka ei jakša. Valentina ei konšana lykkyä leivän murusie, antau niitä lintuloilla. Linnut oli šyöty enšimmäisinä šalvatušša Leningradissa. Elämä on kokonah muuttun, on muututtu elämänarvot. Kun tämmöni kauhuuš šattuis nykyaikoina (Jumala varjelkah!), niin tuškin kaupunki keštäis šen, epyälöy Valentina Andrianovna, Rikeneh šatun kuulomah, jotta mitä vaššen työ käršijä, oisija antautun vihollisella ta elän ruuvvašša. Nyt on vaikie ymmärtyä mintäh näin šattu. Tietyšti, šilloinki oli kaikenmoisie ihmisie. Onnakko šuurin oša meistä oli kašvatettu niin, jotta ei ollun ajatuštakana Ilmapuoluššušjoukot puhaštamašša kaupunkie.»»tämä ei unohu Ihmehellistä, kuin ruttoh kaupunkin šalpauš luati meistä, lapšista, aikuhiset, olima ikäh kuin pienet vanhukšet. luovuttua oma kaupunki vihollisella. Myö niin vihasima fašistija, meilä oli vahva uško omah muah ta voittoh ta še anto meilä voimie keštyä kaikki nämä kauhiet kurjuuvvet. Omii mielii kirjutakkua Piiritetyn Leningradin entisie eläjie eläy kait Venäjän kaikissa kaupunkiloissa. Leningradin vapauttamisen 70-vuotispäivän uattona Petroskoissa julkaistih kirja, mih on kerätty entisien leningradilaisien muisselmie: Muamo ruato hospitalissa sanitarkkana. Muissan, jotta parahana herkkuna meilä oli čiilahaisešta keitetty šuppi. Šitä mamma toičči šai hospitalista. Iltasin hiän varteičči talon lakašša ta šammutti talon katolla šattunehie virityšpommija. Kerran puoli meijän talošta hajosi pommitukšešša, myö ihmehen kaupalla jäimä eloh. (Valentina Bokareva) Kaupunki jo oli piiritykšeššä, onnakko tramvait vielä kulettih. Myö mamman kera läksimä Behtervin instituuttih, missä oli meijän tuatto huavotukšen jälkeh ta veimä hänellä šiih aikah kaikista kallehimman lahjan leivän kappalehen. Kerran pommi šattu rautatieläisien klupih. Šen vaštapiätä oli päiväkojin rakennuš. Lapšet ruvettih kauhuissah karjumah: Miän huttu! Miän huttu! Ne ei niin pöläššytty räjähykšeštä kuin šiitä, jotta nyt heijät vietäh pommišuojah, eikä anneta šyyvvä huttuo. Iltasin mamma kävi pelloilla keryämäššä kylmänehie,puolekši hapanneita kaalinlehtijä. Hiän keräsi niitä ta šuolasi. (Tatjana Ipatova) Miula oli yhekšän vuotta. Mamma päivät ruato, a miun piti ottua kaikki kotityöt harteillah, šuaha leipänormit korttiloista, šuaha halkuo ta vettä ta lämmittyä hella. Kešällä oli helpompi, kävimä keryämäššä heinijä, piäštimä ne lihamyllyštä läpi ta luatima möykkysie. Niitä šöimä. (Aleksandra Osipova) Oikein hyvin muissan šalpaušajan. Muissan kun šaima 125 grammua leipyä päiväššä, muissan puuliimašta keitetyn šyltyn mavun, muissan kun kerran keittimä šuppie merikaalista, mi oli aikoinah oššettu apteekista. Muissan tulitukšet ta pommitukšet. Puitto ihmini, kumpani näki ta koki šemmoista lapšuutena, voit šen jälešti unohtua! (Vladimir Sem onov)
6 «Oma Mua» 29. pakkaskuudu 2014»» kylän elämä Kuh puu kazvau, sihgi»»noin 20 miun yštävyä lähettih ruatamah omih kylih tahi pienih kaupunkiloih šen jälkeh kun šuatih koulutukšen Kyläläzet lapset školan loppiettuu lähtietäh opastumah suurembi linnoih: äijät sinnegi jiähäh ruadamah. Harvu ken tulou järilleh omah kyläh, mindäh sendäh ruadopaikkua sie ei ole. Nämmis omah kodikyläh kiändynyzis on tämä kirjutus. Alina Čuburova Nykymuajilmašša lapšet kylistä ta pienistä kaupunkiloista koulun jälkeh lähetäh opaštumah šuurempih kaupunkiloih. Tendenssi on šemmoni, jotta Petroskoin opistoloissa tahi yliopistoloissa koulutetut nuoret ečitäh ruatuo Piiteristä, Moskovašta ta äšen Šuomešta. Kaččomatta šiih, jotta hyö on kašvettu kylissä, eikä voija tottuo kaupunkin vauhtikkahah elokšeh, hyö yhteh iäneh šanotah: Kyläššä ei ole työtä! Avasin oman vkontakte:n šivun ta lašin, jotta 404 yštäväštä vain noin 20 lähettih ruatamah omih kylih tahi pienih kaupunkiloih šen jälkeh kun šuatih koulutukšen Petroskoissa. Kirjuttelin heilä ta kyšelin, mintäh hyö lähettih pois Petroskoista ta mitä hyvyä löyvettih opaššukšen jälkeh. mie aina vaštuan, jotta aina löyvän, mitä luatie. Käyn uimahallissa ta luistelomašša, ukkoni kera käymmä kaččomašša jiäkiekkuo. Olen elän tiälä jo kakši vuotta, en ni yhtäkänä kertua pahoitellun, jotta tulin tänne. Kaikki on niin lähellä, ei tarviče käyttyä autuo eikä buššie, joka paikkah voit piäššä aštumalla. Miun muamo jäi elämäh Petroskoih, ka ei ole hätyä bušši kulkou joka tunnin piäštä. Pieneššä kaupunkissa on helpompi toteuttua omija ajatukšie ta projektija. On helpompi luatie ičellä nimen, rakentua lähipiirin. Ka pitäy muistua, jotta kaupunki on pieni, ta još ruat mitänih pahoin, nin koko kaupunki šuau tietyä šiitä vielä rutompah, kun piäšet ruavošta kotih. Pitäy luatie ruavon hyvin, šiitä tulou tukie ihmisiltä. Serafima Istomina, šynt. Borovoin kyläššä (Petroskoin rautatieliikentehen opisto, 2009 2012) Rautatien ruataja Belomorskissa. Anna Fokina, šynt. Kolomnakaupunkissa (Karjalan valtijollini pedagogini yliopisto, 2007 2012) Kontupohjan koulun nro. 6 istorijan ta yhteiskuntatiijon opaštaja. Olen šyntyn Moskovan alovehella, ka kašvoin Petroskoissa. Kun opaššuin yliopiston enšimmäisellä vuosikurššilla, tutuššuin tulijan mieheni kera, kumpani on Kontupohjašta kotosin. Yliopiston jälkeh miehen oli tultava jälelläh kotikaupunkih, hänellä jo oli työpaikka paperitehtahalla. Mie läksin hänen peräh. Vaikka pien iččeni petroskolaisena, tykkyän enämmän Kontupohjašta. Tiälä on hil l aista, kaupunki on ylen čoma ta kojikaš, kavulla tapuan äijän tuttavie ta yštävie. En tunne iččieni yksinäisenä nikonša. Kun miulta kyšytäh, mitä mie ruan täššä šyrjäseššä loukošša, Tuumaičin kolme päivyä ta piätin, jotta tahon perehen ta lapšie, en taho elyä koko elämän vuokra-korttierissa, kun tahtosin omašša, a Petroskoissa tämä on mahotointa. Kešäkoulu Koštamukšešša. Opettamašša Marija Urbanovič. Opiston jälkeh elin Petroskoissa oman poikayštävän kera, kumpani niisi on kyläläini. Ruavoin rautatiellä, ka koko miun palkka mäni korttierin vuokruamiseh. Puolen vuuvven piäštä miun poikayštävä kučuttih Belomorskih ruatamah ta hiän anto miula mahollisuuvven valita jiämmäkö Petroskoih vai lähemmä Belomorskih. Enšin miula tuli paha mieli: mitein mie rupien elämäh pieneššä kaupunkissa, mitä mie ruan šielä... Tuumaičin kolme päivyä ta piätin, jotta još tahon perehen ta lapšie, en taho elyä koko elämän vuokra-korttierissa, kun tahtosin omašša, a Petroskoissa tämä on mahotointa. Šentäh luajin piätökšen ta nyt olemma elän Belomorskissa jo vuuvven ajan. Myö molommat ruamma rautatiellä, mänimä yhteh, kohta lapšiki šyntyy. Alušta tiälä oli ikävä, ka šiitä löysimä yštävie ta harraššukšie, käymmä luistelomašša tahi liikuntašalissa, oššima auton, emmä issu paikan piällä aina matkuštelemma. Nyt miula ei ole huikie elyä Belomorskissa, tiäläki voit elyä ihmisenä. Inna Nippolainen, šynt. Segežan kaupunkissa (Petroskoin valtijonyliopisto, 2002 2007) Šuomen kielen opaštaja ta kiäntäjä Piiterissä. Yliopiston jälkeh miut kučuttih jatkamah opaššušta, šentäh läksin kotikaupunkih, Segežah valmistautumah aspirantuurih ta ruavoin šilloin paperitehtahalla kiäntäjänä. Vuuvven aikana miun mieli muuttu, en tahton enyä olla jatkoopaštujana. Läksin Jekaterinburgih ruatamah yheššä projektissa, ka muajilmašša alkoi krisissi, projekti loppu ta miun oli pakko muuttua tuaš Segežah. Rupesin ruatamah enšin paikallisešša TV:ssä, šiitä tuaš paperitehtahalla, šiitä Kino- ta nuorisokeškukšešša. Työtä miula oli, ka vot perehelämäni ei onnistun. Segežašša psykologisešti on ylen vaikie elyä yksin, painoštau pienen kaupunkin harmauš ta paikallisien ihmisien šynkkyyš (šiihi ihmisillä on oikeuš). Šentäh läksin šieltä pois Piiterih, missä olen ruatan šuomen kielen opaštajana ta eryähičči kiäntäjänä, yhellä paikalla tiälä ei voi elyä. Još miula olis ukko tukena, jäisin kyllä Segežah. Ka ken tietäy minne Jumalan tiet viijäh, moušot vielä tulen jälelläh. Pitäy šanuo, jotta pieneššä kaupunkissa on helpompi toteuttua omija idejoja ta monet luovat työpaikat ollah vapaita.
»»nuoriso kando happanou «Oma Mua» 29. pakkaiskuuta 2014 7 Petroskoissa. Jegor Karjalaini, šynt. Luusalmen kyläššä (Karjalan valtijollini pedagogini yliopisto, 1999 2004) Luusalmen kylän koulun liikunnan opaštaja. Tiälä on mahollisuuš ruatua ilman kiirehtä. Olen opaštun ta ruatan Petroskoissa vuuvvešta 1999 vuoteh 2013. Olen kylläštyn elämäh vuokra-korttieriloissa peto ni taloissa, ajelomah pahoja asfalttiteitä, olen vaipun šuurih сitymarkettiloih ta huvittelikeškukših, kaupunkin kiireheh rytmih. Vain kyläššä elyäs sä ymmärrät, jotta olet valmis vaihtamah kaupunkin mukavuot puhtahah veteh ta omah puutaloh. Tiälä on mahollisuuš ruatua ilman kiirehtä. Olen ruatan koulušša. Vaikka šuan nyt pienemmän palkan, ka Petroskoissa piti kahta-kolmie kertua enämmän ruatua. Kyläššä lua jin šitä, mitä tahon luatie, ka kaupunkissa ruavoin šielä, missä makšettih enämmän. Marija Urbanovič, šynt. Jyškyjärvellä (Petroskoin valtijonyliopisto, 2006 2011) Turisminhoitaja Koštamukšen Kulttuuri- ta musejokeškukšešša Olen elän Koštamukšešša jo nellättä vuotta. Muutin tänne, šentäh kun tahtosin elyä lähellä kotikylyäni Jyškyjärvie. Iče olen kyläläini, šentäh tykkyän pienistä kaupunkiloista. Koštamuš on kojikaš ta puhaš kaupunki, Šuomi on viereššä. Heti löysin työpaikan. Työtä nuorilla riittäy. Miula on ilo, jotta niitä tietoja, kumpaset olen šuanun yliopistošša, voin käyttyä omašša ruavošša. Emmäkä šeiso paikalla, kehitämmä omua toimintua. Arina Sem onova, šynt. Petroskoissa (Karjalan valtijollini pedagogini yliopisto, 1992 1997) Olen kašvan Vienanmeren rannoilla, Kemin kaupunkissa. Opaššuin Petroskoissa, enšin Pedagogisešša opistošša, šiitä yliopistošša. Toimin Vienan Karjala -lehen toimittajana ihan šen peruštamisešta alkuon, vuuvvešta 1999. Läksin Petroskoista pois vuotena 2007 perehšyijen takie. Tulin Kalevalan kyläh. Heti löysin ruavon kanšainväliseššä projektissa. Vuuvvešta 2008 olen paikallisen Ratijo Kuittijärven rannoilta -piiriratijon johtajana. Myöhemmin vuotena 2009 peruššin Tarinalapšienmusiikkijoukon, vuotena 2011 tulin Kalevalan kirikön kuoron ohjuajakši, šamalla olen ruatan päiväkojissa. Työtä on äijän, ka en voi šanuo, jotta olen vaipun šiih tahi, jotta en kerkie minnenih. Oman kokemukšen pohjalla voin šanuo, jotta tietyšti elämä kaupunkissa ei ole šama kuin kyläššä. Oli vaikieta tottuo ta uškuo kylän hil l ašuuteh. Onnakko juuri tiälä, missä ei ole kiirehtä, miula tuli mahollisuuš kaččuo oman šielun šyvyyteh, kuunnella iččieni. Šanosin, jotta kahen enšimmäisen vuuvven aikana mie puhaštelin šieluoni. Šiitä tuli mukava olla. Tiälä Kalevalašša lennelläh miun kantatuattojen henket (Vaasila Kieleväinen on yksi niistä). Tiältä löysin lempiruavon, enkä voi kuvitella, mi še on työttömyyš kyläššä. Uuših työpaikkoih kučutah koko ajan. Ka en šuoštu, šentäh kun tykkyän omašta ruavoštani. Tiälä on puhašta, tiälä on luonto, tiälä on pereheni ta miun yštävät, pitäy šanuo, jotta tiälä vieläki eläy karjalaisie perehperintehie. Onnakko en taho valehella ta šanuo Hoi, nuoret, tulkua kyläh elämäh, tiälä on parempi elyä kuin kaupunkissa. Ei! Täh kyšymykšeh jokahini voit löytyä vaštaukšen iče. Još paissa miušta, olen varma, jotta luajin oikien valinnan. Toivotan kaikilla, jotta elämäššä löyvettäis iččieh, tämä on tosi tärkie. Onnakko en taho valehella ta šanuo Hoi, nuoret, tulkua kyläh elämäh, tiälä on parempi elyä kuin kaupunkissa. Aino Aurinko, šynt. Moskovašša (Moskovan Lomonosovalla nimitetty yliopisto, 2006 2012) Englannin kielen kiäntäjä Dubnan kaupunkissa. Aino ei opaštun Petroskoissa, ka on miun vkontakte:n kaveri. Hiän monta vuotta eli Moskovašša ta läksi šiitä pois. Muutin Moskovašta šentäh kun vihuan tätä kaupunkie. Megapo- Olen onnellini, šentäh kun vašta tiälä löysin šoinnun. Šointu iččien kera on niin tärkie nykymuajilmašša. lissi, metro ta koko ajan kiirehtä. En tykkyä Moskovašta, šen petonitaloista, asfaltista, hajušta, vihasista ihmisistä. Moskova ei ole paikka, missä ihmini voi kehittyä omua šieluo. Olen kašvan Dubnan kaupunkissa Moskovan alovehella, Volgajoven rannoilla mečiköššä. Pitäy šanuo, jotta šemmosen kauneuven jälkeh oli vaikieta elyä hajukaupunkissa. Kaikki opaššušvuuvvet huaveilin, jotta tulen elämäh šiihi, missä kašvo miun karjalaini ämmö, missä mäni miun lapšuuš. Ta miun huaveh toteutu tulin Dubnah. Tietyšti tiäläki on vaikieta elyä, ka lempipaikalla vaikeukšet on helpompi keštyä. Olen elän nyt niin kuin tarinašša. Mäntymečäššä, Volgajoven rannalla. Kaunista luontuo on viereššäni. Olen onnellini, šentäh kun vašta tiälä löysin šoinnun. Šointu iččien kera on niin tärkie nykymuajilmašša. PS. Kirjutin vielä Tat t ana Dem bitskajalla (šynt. Sellin ky läš šä) ta Jana Suslovalla (šynt. Kalevalašša), molom mat opaššuttih Petroskoin valtijonyliopistošša vv. 2007 2013. Yksi ruatau Puatanen kyläššä karjalan kielen opaštajana, toini Koštamukšen päiväkojin kaš vattajana; Sergei Kirillovilla (šynt. Kalevalašša), hiän opaštu Petroskoin valtijonyliopistošša vv. 2002 2007 ta läksi ruatamah Puanajärven kanšalliseh puistoh. Ka en šuanun vaštaušta heiltä. Ušon, jotta valopäivä kyläššä on vielä lyhyömpi kuin kaupunkissa, pitäy keritä luatie kaikki ruavot ta ruveta muate puhtahalla omallatunnolla. Kuni kirjutin tätä kirjutušta, ymmärsin vain, jotta kaikki ne kahekšan ihmistä šynnyttih eri paikoissa, eri vuosina, opaššuttih eri aineita opistoloissa ta yliopistoloissa. Ka yksi šeikka yhistäy heijät kaikki hyö ollah kanšalaisaktivistija: Anna järješti karjalan kielen kurššit Kontupohjan kirjaštošša, Innan runoloih on luajittu äijän lauluja Anna tulla -musiikkijoukkuo varoin, Jegor on ošallistun Čičiliušku-kuklateatterin toimintah, Arina ošallistuu kaikenmoisih kanšainvälisih projektiloih, Maša pitäy karjalan kielen kurššija Koštamukšešša. Toisenlaiset ihmiset ei kait ois pärjätty kylissä, šentäh miula on kunnivo kirjuttua noista, kumpaset valittih ičellä šemmosen mukavan ta šamalla vaikien elämäntien.
8 «Oma Mua» 29. pakkaskuudu 2014»» rahvaskundu Kisoja, špouvantua, lauluja ta tanššija Piäjärven karjalaisien šeuran järještämät Roštuon illačut on tultu jo perintehellisiksi, eikä tämä vuosi ollun poikkeukšena. Pakkaiskuun 5. päivänä Kanšallisen Puanajärvi-puiston visiittikeškuš avasi oveh meijän pruasniekalla ta kučču kaikkie vierahie omih mukavih tiloih. Rahvašta keräyty äijän: Kiestenkin karjalaisien šeuran etuštajie, vierahie Sohjanankošelta, karjalaisen šeuran etuštajie Kuusamošta šekä Pudasjärven Kesseliyhissykšeštä ta tietyšti Piäjärven karjalaisien šeuran jäšenet ta vierahat. Pruasniekan valmistajana ta vetäjänä oli Piäjärven karjalaisien šeuran johtaja Marija Galdina. Häntä šuurešti avušti Aleksandr Isakov. Kisat, špouvannat, laulut ta tanššit vaiheltih onnittelupakinojen kera. Gennadi Kundoz orov šoitti innokkahašti hanurie. Kun vain mieš alko šoittua, heti löyty halukkahie lähtie tanššimah valššie ta katrillie. Martti Mättälän esittämä kantelehen šalaperäni šoitto lumosi kaččojat. Alla Arhipova ilahutti kaikkie karjalankielisillä vesselöillä častuškoilla, a Ape Nieminen šoitti kitarua ta laulo Roštuon lauluja. Kaikin laulettih Apen kera ta šytytettih kynttilöjä, kumpaset ollah Roštuon tärkienä attribuuttina. Sohjanankošen Sateenkaari-duetti šamoin esitti onnittelunumeron. Lapšet šuatih kaikki kaččojat ihaštumah, kun luvettih roštuon runoja karjalan kielellä. Še kuulošti niin liikuttavalta! Ta tietyšti pruasniekan aikana karjalaisien šeuran vokaaliryhmä laulo venäläisie, karjalaisie ta šuomelaisie lauluja. Šuuret passipot Piäjärven karjalaisien šeuran enšimmäisellä johtajalla Anni Vlasovalla, kumpani ompeli karjalaiset puvut melkein kaikilla vokaaliryhmän laulajilla. Tavan mukah pruasniekan lopušša piettih roštuonlahjojen arpajaiset. Šuurin oša lahjoista oli luajittu iče pruasniekan ošallistujat, tikutettu, virkattu tahi kuvottu. Kaikin henkieh piettäen šeurattih ken še šuau nuo kaunehet tikutetut šukat, virkatut salfetkat, biiseristä luajitut korut tahi tuon kuvotun mainijon maton. Kenkänä ei jiänyn lahjatta! Kerromma šuuret passipot Puanajärvi-puiston johtajilla antamašta mahollisuuvvešta pityä pruas niekka visiittikeškukšen tiloissa. Emännät Natalja Bižon, Irina Škin ova, Tatjana Jungina kostitettih vierahie, ošallissuttih pruasniekan pitoloih ta vielä lahjotettih kaikilla Kanšallispuiston muistolahjoja. Ylen äijän kiitämmä Marija Galdinua. Pruasniekka onnistu! Toivotamma teilä hyvyä ošua! kuulu pruasniekan lopušša šanoja tunnetušta venäläiseštä laulušta. Toivotamma hyvyä ošua uutena vuotena teiläki, Oma Mua -lehen lukijat ta kaikilla niillä, ken iče šuattau iloilla elämyä ta ilahuttau muitaki. Tatjana Kuranova, Piäjärven karjalaisien šeuran jäšen Pruasniekan valmistajana ta vetäjänä oli Piäjärven karjalaisien šeuran johtaja Marija Galdina. Kuva: Tatjana Jungina»»Tveriläiset Stuanovoine karielaine kylä Vuoži 2013 toi tverinkarielazilla šuuren lahjan viidi uuži Nikolai Mihailovič Balakirevan prozakniiga Stuanovoine. Nikolai Balakirev meren kapitana, šyndy vuodena 1935 Stuanun kyläššä Medvedičän joven rannalla, opaštu Rigašša i kaiken elännän sluuži merellä, podvodnoilla lotkalla. Lähtehyöh pensiil l a tuli elämäh omah kyläh i rubei kirjuttamah karielan kielellä. Hänen naine G.N. Balakireva luadi täh kniigah resunkat. Nikolai Mihailovič on aktivnoi ristikanža: moni vuotta oli Stuanun kylän vanhembana, a nyt on vallittu deputatakši Lihoslavl an rajonah. Nikolai Mihailovič kirjutti kniigan esišanašša näin: Kažvuass a omašša kyläššä lapšena mie tunnuššin, myttynäne on muailma. Kažvatettih milma nuoremmanke čik ko zenke buabot, kumbazet elettih yhellä uuli čalla. Diedoloida mie en muissa, hyö kuoldih aivoin: yhen diedon tapettih Enžimäzeššä mualman voinašša, a toine kuoli koissa. Miun tuatto Mihail Ivanovič Toizešta muailman voinašta tuli kodih oficerana, oli ruanittu. Ruado kolhozašša, kuoli, konža miula oli 14 vuotta. Mama ruado brigadirana: humnekšešta yöh šuah oli ruavolla. Miän pereh eli Manja-buobonke. Enžimäzet kylän universitet mie proijiin häneldä: nellävuodizena opaššuin uimah, kon ža täydy viizi vuatta račaštamah. Tänä šygyžynä Ruameškan bibl otekkah kiirehettih emännät pruazniekkah. Kuin tämä Muajuablokan pruazniekka šyndy? Tuli piäh mieli Pensioneroin yhykšen naizilla kuččuo illačulla emännät i ožuttua oma nero, valmistua muajuoblokašta kaikenmuost a šyömist a. Karielazet šuatah juoblokkua, issutetah omissa ogordoissa i kažvatetah, što fattiis talvekši kaikella perehellä. Piäššä Kniiga on painettu Tverinkarielazin Avtonomijan viällä i Karjalan Sivistysseuran avulla. pruazniekalla voičči vain tuoduoh omilla käzillä varuššettu šyömine juablokašta. Midä vain ei tuodu emännät! Oli stolalla kaikenmuost a piiruada, hienuo karielast a piiruada, i piiruada jublokka-jauhošta, juablokka-kakkarua, zapekankua. A Galina Platonova kaikilla diivakši luadi juablokašta tortan! Jogohine narovi šomendua oma bl uda, što oliis ei vain kielellä, a i Miän juablokalla voit i leivättä kyllästyö šilmällä mieleh. Pruazniekalla i šöimmä i kizaimma: tuldih Šygyžykuningatar da Juablokka-kuningatar i ruvettih šananlaškuja, viržilöidä da arvatukšie juablokkah näh muissuttelemah da kyželemäh. Lizäkši ruvettih lugemah runoloida N. Vlasenkova i V. Kravcova. Šomah laulo O. Talagajeva. Šiidä emännät pandih edeh omat šyömizet, i kaikin ruvettih pruobuimah da kiittelemäh! Jogohine Yhtä bukvarie myöten opaštuma babanke lugemah. Hiän vei miun školah, kumbazeš ša mie opaššuin kolme vuotta. Toizet kylän universitet proijiin kyläläzildä. Kymmenenvuodizena brihazena, kuin toizet lapšet, rubein ruadamah kyläruadoloida: heiniä i tuahta vedämäh, auttamah kyndiä, peldoloida kit kemäh, pelvašta uberimah. I marjat, i gribat mečäštä kergijmmä kerätä. Jiädih lujašti muistoh pität talviillat. Mamanke ali babanke kävin bes ovdazih, missä naizet kezrättih i muissuteldih nuoruutta i vanhau eländiä. A tuatonke piäzin miehin muailmah: illalla kontorašša keräyvyttih kylän mužikat, kurittih mahorkua i paistih kylän azeih näh i politikkah näh. Kniigašša on kakši čuastie: Kuz mičča, kumbane oli painettu vuonna 2004, i Stuanovoine, kumbazen kirjailija lopetti vuonna 2011. Tämä kniiga šanelou Stuanun kylän eläjin näh ennein Toista muailman voinua i voinaigah näh. A kuin rubietta lugemah, tullah muistoh i oman lapšuuden päivät, i oman kylän eläjät. Nikolai Mihailovič Balakirev šuaččou omua randua. Hiän šäilytti meilä varoin karielazen rahvahan harakteran, karielazet elännän tavat i hyvän karielan kielen. Miksi rubein kirjuttamah tädä kniigast a? Nygyaigana kylät kavotah. Kadou miän kieli, kadou vanhan elännän taba. Miula himotti niin ožuttua karielazet i karielan kylin eländä, štobi nygyzet lugijat tiijuššettais, kuin elettih ennein i kuin hyvä on miän karielazin mua i miän rahvaš, sanou Nikolai Balakirev. Ljudmila Gromova, Tver emändä opaštu toizelda midä-olgah uutta! Tämän pruazniekan varuššettih Ruameškan pensioneroin yhyš i bibl otekan ruadajat Antonina Siženkova i Ol ga Bišutkina. Mie kuulin, kuin vanhemmat ruameškovozet šanotah toko: Miän juab lokalla voit i leivättä kylläštyö! Natalija Osipova, Ruameška, Tverin oblasti
»»vuozipäivy «Oma Mua» 29. pakkaiskuuta 2014 9 Joga ruavos enzimäine Aunukšen kanšallisen kirjašton kanšallisen ta kotišeuvun kirjallisuuvven ošašton johtaja Galina Mihailovna Fedulova täytti 55 vuotta. Ol ga Kuzmina Rahvahanrunohuon tiedäi da tutkii»»kuulužu rahvahanrunohuon tutkii, kiändäi Eino Kiuru on täyttänyh 85 vuottu Karjalan tunnettu tutkija Eino Kiuru on luatin šuuren panokšen itämerenšuomelaisen kanšanrunouven tutkimiseh. Valentina Mironova It ä merensuomela z ien kanzoin eeposan tutkimine on suurimii da tärgevimii rahvahanrunohuon tutkimuksii Kielen, literatuuran da histourien instituutas. Merkittävän ruavon sen keriändäs da tutkindas on azunuh Eino Sem onovič Kiuru. Häi luadi rahvahan runoloin kerävökirjan, sellitti niilöin eričyksii da moneh kerdua kiändi Kalevalua. Eino Kiuru rodivui 18. pakkaskuudu vuvvennu 1929 inkeriläzeh pereheh Ala-Pukero-kyläs Leningruadan alovehel. Hänen vahnembat oldih prostoit muanruadajat. Vuvvennu 1937 tuattuo otettih kiini da pandih tyrmäh kymmenekse vuottu. Vuvvennu 1949 händy uvvessah otettih kiini da reabilitiiruittih vai Stalinan kuoltuu. Tämä kai, tiettäväine, jätti jällen Einon elokseh. Vie voinua enne briha rubei käymäh školah, enzimäzet kaksi kluassua häi opastui omal muamankielel suomekse, kolmandes da nelländes jo ven akse. Sit sytyi Ižänmualline voinu, pereh muutti Siberih: kogonazen kuun ajettih Novaja Jelovka -kylässäh. Sie elettih kolme vuottu da Eino sih aigah ehti loppie kolme kluassua. Ven alazes kyläs eläjes suomen kieli, tiettäväine, rubei unohtumah. Jälles voinua tulla elämäh omah inkeriläzeh kyläh ei suannuh, annettih vai muuttua Karjalah. Elettih ezmäi Sortavalas, sit tuldih Petroskoih. Uuzi eloksen taival Vuozinnu 1946-49 Eino opastui Sortavalan finansutehnikumas, sit händy työttih Munjärvenlahteh piäbuhgalterikse Petrovskoin raifoh. Vuvven 1950 allus työttih ruadoh Petroskoih Finansuministerstvah, kus häi ruadoi kolme vuottu. Uuzi eloksen taival algavui, konzu sygyzys 1953 Eino rubei opastumah Petroskoin valdivonyliopistos suomelas-ugrilazel ozastol. Sen loppiettuu miesty työttih ruadoh Neuvosto-Karjala -lehten toimitukseh, kodvazen aigua häi oli myös Karjalan Taidoilijoin liiton ozutteluzualan ižändänny. Vuozien 1961-1964 aigua Eino Kiuru opastui Kielen, literatuuran da histourien instituutan aspirantuuras, vuvvennu 1965 händy otettih ruadoh instituuttah. Vuvven peräs tutkii väitti väitöskirjan Karjalan suomenkielizen literatuuran histouries, kudamas kačoi rahvahan runohuon vaikutustu karjalazien kirjuttajien tuotandoh. Rahvahanrunohus rodih tutkimuskohtannu Oman ruavon häi algoi inkeriläzen da ižoran rahvahanrunohuon keriändäs, sidä ennepäihäi Karjalas niken ei ruadanuh. Äijän kerdua mies oli tutkimusmatkois Leningruadan alovehel, kus kirjutti äijän pajuo, itkuvirty, myös etnogruaffistu tieduo perehtavois da pruazniekois. Tutkii on kirjutannuh nauhale äijy materjualua inkeriläzes da ižoran rahvahanrunohuos, sen verdastu ei ole ni yhtes Ven an arhiivas. Eino Kiuru sellitti da kiändi sen materjualan ven akse, se rodih Inkerin rahvahan pajot -kirjan pohjannu. Pidäy sanuo, ku vuozien 1970-1980 aigua tutkii oli Nevvostoliiton Karjalan tiedoakadeemien prezidiuman sekretarinnu. Vuvvennu 1980 häi tuli uvvessah ruadoh instituuttah da vuozien 1981-1983 aigua oli rahvahanrunohuon ozaston piälikönny, sit vahnimannu tiedoruadajannu. Sil aigua Kiuru tutki Pohjas- Karjalan runoperindyö. Yhtes Nina Lavozenke häi luadi kogomuksen Perttuzien suvun vallittulois runolois. Sidä paiči tutkii valmisti inkeriläzien runoloin kogomustu. Eino Kiuru luadigi painettavakse ižoran rahvahan eeppizien pajoloin kogomuksen. Niilöin kiännändäs händy autoi Armas Mišin.»»Fakta ÎÎ Vuvves 1991 Eino Kiuru kuuluu Kirjuttajien Liittoh, vuvvennu 1997 händy sanottih Karjalan tazavallan kul tuurualan arvostetukse ruadajakse, vuvvennu 1996 vuvven laureatakse Petroskois. Vuvvennu 1999 tutkijale annettih Sampo-palkindo da sit II astien orden Ruavos ižänmuan hyväkse. Kalevalua kiändämäs Tuliet vuvvet Kiuru tutki pohjastu eepossua. Häi Armas Mišinanke rubei kiändämäh Kalevalua. Enzikse kiännettäväkse oli otettu Lönnrotan vuvven 1849 ilmah piästetty Kalevala. Kuuzi vuottu hyö ruattih sidä, enzimäine kiännös nägi päivänvalgien vuvvennu 1998. Tämän jälgeh oli kiännetty vuvven 1935 Kalevala da lyhendetty vuvven 1862 Kalevala. Vuvvennu 2007 Piiteris piäzi ilmah kaksiozaine Kalevala, kudai oli jälgimäine nämmien kiändäjien yhtehine kiännös. Vuvvennu 2004 Eino Kiuru muutti Suomeh Lappeenrannale. Ga tutkijan yhteisruado instituutanke ei loppenuhes, mies ielleh on minun väitöstutkimuksen ohjuajannu. Toivottazin Eino Kiurule lujua tervehytty da pitkiä igiä. Anuksenlinnas mugai sen ulgopuolel händy tundietah karjalan kielen säilyttäjänny da kannattajannu. Galina Mihailovna on rodinuhes Anuksen piirin Sudalan kyläh suureh karjalazeh pereheh. Tässähgi sie Mägriän joven rannal seizou hänen vahnembien taloi. Galina Mihailovna mustelou, gu vie lapsennu olles äijäl suvaičči lugie, enimyölleh voinas. Sengähgi školan loppiettuu häi lähti opastumah kirjaston hoidajakse Petroskoih da jo 35 vuottu häi ruadau Anuksen rahvahallizes kirjastos. Enzimäi oli kirjaston hoidajannu da metodistannu, nygöi jo piäl 20 vuottu johtau rahvahallizen da kodirannan literatuuran ozastuo. Tänäpäi sen taguizis on piäl 5 000 kniigua, kudualois 500 ollah karjalan da suomen kielel. Meil ollah omat lugijat. Ket puaksuh kävväh kirjastoh, ehtittih lugie kai kniigat, kuduat meil ollah, sendäh hyö ainos vuotetah midätahto uuttu. Enämbäl kaikkie suvaijah lugie runoloi sego P otr Sem onovan, Nikolai Zaitsevan da Valentina Kondratjevan tevoksii, sanelou Galina Mihailovna. Kai lugijat sanotah Galina Mihailovnua huolenpidäjäkse da hyväsydämellizekse ristikanzakse, kudai voi tarita kniigan lugiettavakse sego andua hyvän nevvon. Jo mondu vuottu Galina Mihailovna ruadau yhtes Tamara Boikovanke. Sendäh häi hyvin tiedäy Galina Mihailovnua da voibi äijän midä sanuo omas kollegas. Galina Mihailovna ainos on valmis auttamah toizii, nikonzu ei kieldävy. Joga ruavon, kuduah ottahes, häi ruadau hyvin. Vie häi on hyvä karjalaine emändy, puaksuh gostittau meidy omil piirualoil, sanelou kollegas Tamara Ivanovna. Vuvves 2007 Galina Fedulova kuuluu Anuksen karjalažet -järjestöh. Kirjaston ruadajat ainos hyvin vastatah rahvastu, työnytetäh kirjutusruadoh, avvutetah nevvol. Galina Mihailovnan vuoh meijän runot da kerdomukset kerätäh yhteh da työtäh painettavakse Petroskoih, jatkau Vera Larionova. Yhtes Anuksen karjalažet -järjestönke joga vuottu kirjastos pietäh Vladimir Brendojevan festivualii, lapsien runokilbua On hengis kieli tuattoloin, sego vastavuksii Pädiš tarattua livvikse. Niilöin avul Anuksen mual äijäl liženi tozi hyviä da nerokastu kirjuttajua. Minä olen ylen ozakas elokses, oman ruavon avul minä tuttavuin monih ristikanzoih. Joga toine minuu mihtahto opastau. Minul on hyvä mieli, gu rahvas ruvettih kirjuttamah da ajattelemah omal kielel, ližiäy Galina Mihailovna. Sanakse, häi ičegi kirjuttau runoloi, ga ei pie iččie runoilijannu. Enzimäzen runon kirjutti yksitostu vuottu tagaperin. Naizen runolois nävytäh huolet muamankielen da Karjalan rahvahan ozas. Nygöi Galina Mihailovnal on ainavo tahto, gu nuorien keskes löydys hänen ruavon jatkajua. Vuvves 2007 Galina Fedulova kuuluu Anuksen karjalažetjärjestöh. Järjestön johtajan Vladimir Lukinan mugah, kaikis ruadolois: joga pruazniekas, joga festivualis Galina Mihailovna on enzimäine. Kuva: Jelena Migunova, Oma Mua
10 «Oma Mua» 29. pakkaskuudu 2014»» literatuuru Pättävät runot nuorien kazvatandah niškoi»»erähii mielii Aleksandr Volkovan runonkirjutusruadoh niškoi. Aleksandr Volkovin runoista ta kirjutukšista voipi äijä mitä valita nuorien opaštamista ta kašvattamista varoin. Valentina Libertsova Vuvven 2013 Ristikanzakse rodih kuulužu karjalan runoilii, kahtel kielel kirjuttai da kiändäi, muamankielen palavu kannattai Aleksandr Volkov, kudai vaste talvikuun 25. päivänny täytti 85 vuottu, ezitti uvvet runokogomukset da suuren kniigan terävii kirjutuksii, on suannuh merkittävän Karjalan Tazavallan Rahvahan kirjuttai -arvonimen da pidi illačun, kunne kävyi tazavallan piämiesgi. Kai suadu, kai hyvin voibi kuunnella kiitoksii, ylbeillä, huogavuo. Onnuako mindähbo mies vie terävembi vastai lehtimiehien kyzymyksih karjalan kielen da rahvahan elaigah niškoi? Ei tunnu alevundua, kuni pahas kunnos köyhenöy oma mua, kylät, kai livvin kanzu. Aleksandr Volkov on Anukses piettävän Vladimir Brendojevan nimizen kaunisliteratuuran Täs synnynrannan minun algu... -festivualin alalline ozanottai. Mies puaksuh ezittäy omii runoloi da paginoi, voibi hyväzesti tunnokkahasti sanuo omat mielet mollembil kielil. Viizi vuottu tagaperin häi sai Vladimir Brendojevan nimizen literatuurupalkindon, sil kerdua Kuittižen mual händy hyviteltihgi mennyön merkipäivän kel. En voi löyhkiä, ku lähäl tunnen da puaksuh pagizin elävän kluassiekanke, enimite tiijän händy gu lugiju da opastai, kudual ainos ollah käin ual hänen opastujien pättävät kogomukset kazvatandah niškoi. Iče Volkovan kuvagi, nägevys, paginluadu, minuu myöte, ollah ihan gu kylän maltajan alguškolan opastajal, mittustu minul puutui nähtä pienete. Himoittas sanuo erähii omii mielii Aleksandr Volkovan runonkirjutusruadoh niškoi. Ižänmuan suvaiččii Aleksandr Volkov oli dai jiäy ižänmuan suvaiččijakse, toven karjalazekse, sendäh hänen runolois da kirjutuksis voibi äijy midä vallita nuorien opastundah da kazvatandah näh. Mis vai rubeimmo panemah omih urokkoih regionuallistu ozua, jo ven akse kirjutetut da kiännetyt Volkovan runot roittihes pädevät. Gu erähät lapset da iče ellendimmö livvikse, sit sai lugie muamankielel da sellittiä ven akse nengozii runoloi: Siniine, vihandu, harmai Ongo se kaunis da čoma, Ongo se kuldaine armas Syväimen kibiessäh oma. ( Livvin randaine ) Nelläs runorivis täyzi kuva: sinine taivas da vezi, vihandu meččy da nurmi, harmai mua da vezi pahal siäl. Kaksi värii puututtih Karjalan tazavallan lippuh, mindähbo harmai ei? Lapset eriluaduh vastatah sih kyzymykseh: mua on voittuo suajes verel valettu ruskoni sit, eihäi ainos meil harmai siä ole ongi ruskiedu pruazniekkua, keziä, rahvahan elaigu on harmai, ga herroin kaunis, sithäi huijustunnuh flagu rodih ruskei On vie nelläsgi väri, lövvämmö Kaikis hiilavin da kibjevin teemu Aleksandr Volkoval on muamankieli valdivoloil pengottu da nygöi kanduristittyzil hyllätty. Kuva: Mikko Ollikainen kuldaine, kerras ei karahtai silmih sentäh, gu merkiččöy vie yhteltiedy armastussanua. Voibi samaltiel verdailla midä sulavembi se kuuluu livvikse verdaillen ven an sanah zolotoi. Runozes on äijy adjektiivua, tiettäväine, net pidäy kuvuamizeh niškoi, ga ei vai sikse. Kaunis da čoma ollah sinounimat, erotahgo net mil? Erotah: kaunis ozuttau enämbäl ulgopuoldu, čoma tunnustustu. Mindähbo kaikkien adjektiivoin loppuh on pandu azemosana oma? Se sana karjalazil merkiččöy ei vai yhten kenentahto ristikanzan kuulundu, ga kaikkien lähäzien yhtevytty. Omakse sanotah perehty, rodnii, hierulazii, luonduo, roindukohtua. Sit neče sana kaiken runozen loppou da yhtistäy, kui yhtistetäh karjalazet naizet šipainiekan reunat. Syväin-sanah niškoi konzulienne luvin hyvän sellittämizen L udmila Markianoval, se on rikkahembi ven an sanua serdtse, syvembi, kai, mi ristikanzan sydämes on elaigah niškoi. A mindähbo kibei roih čomah luonnonkuvah kaččojes, gu vois suvaičendal, vastavuksel, vällendiäkseh da suaja hyviä mieldy? Ga žiali on, hos sidä ei kirjuta runoilii, ga se tarkazes kuvas iče tunduu, nägyy: emmo hätkekse täl mual tulluh, emmo voi sidä puolistua, kiškotah vierahat käit Sen tovestetahgi toistamizet toizen da kolmanden rivilöin allus (anaforat): ongo se Eihäi niidy pie sendäh, gu karjalan kieles ei lövvy muudu sanua. Tapahtutah toiči moizet hetket, konzu ähtistäy hengityksen, ei voi ristikanzu sanuo putilleh vonguu. Se on iänisobu (alliteratsii), vie yksi sana mustoh tulou vongu syvä kohtu joves libo ojas, sit runorivit vie enämbäl syvendetäh da levendetäh kuva taivahas vongassah da ristikanzan syväimessäh. Se kai - Livvin randaine, a randaine karjalazil merkiččöy ei vai yhty joven da järven reunua, se ongi roindumua, kodimua, oma mua, kodoilu nämmä kai sinounimat voibi löydiä jo Vladimir Brendojevan runolois. Karjalan literatuuran perindölöin kannattai da jatkai Kaikis hiilavin da kibjevin teemu karjalan kielel kirjuttajil on muamankieli - valdivoloil pengottu da nygöi kanduristittyzil hyllätty. Sidä ylen äijäl igävöiččöy Aleksandr Lukič äijis omis runolois: Igä ruočin dai ven an muan jauhottih Meidy vastakkai jauhondukivet. Ruoččih joudui miän vaskine kauhaine, Ven al pajot miän kannettih pilvet. Tavas da pahas mieles oppiu runoilii kirguo kielen ahtistelijoile: Työ jätäkkiä meile mäin kieli! Ei muudu pie meile ni ilmai, Myö kielettäh jiämmö gu käittäh. Ga vie atkalembi on se, gu iče rahvas, nuoret kanzan tuliet jatkajat ei kehtata kunnivoija muamankieldy, paista l i v v i k s e: Tuatan kieldy da muadu ken moittiu, Sylgöy kaivoh, kus vetty häi juou. < > Paha eliä on heile täl ilmal. Midä nähtäneh unilois hyö? Kuibo kačotah lapsiloin silmih? Kuibo kačommo hiän silmih myö? Kahtel kielel yhtenjytyi hyvin kirjuttajal Aleksandr Lukičal yksisama livvin kielen sanat ozutetahes čomembikse dai armahembikse, häi paheksiu, gu ei kaikin sidä ellendetä da ilmoitetah omii tundoloi vierahah luaduh: Tämpäi poigu miän livvikön poigaine Syväin sydämes lähtijät sanat Mielespiettäväl neičykäl: Kuldaine, Armas, rakastan, vierahal sanoi. Kylätä ei elä linnu.. Vie yksi palavu aihe on sivottu karjalazien elaijan da kielenke hierut, kylät, kudamis sai vie kodvan kudakui pidiäkseh omis juuris da perindölöis. Pienien elaigupaikoin hävitys poliitiekku varaittau hävittiä kai kanzan huigevukset dai moralit, muuttuu dai unohtuu kai tavalline karjalaine elaijanluadu. Pidäs mustua se, gu linnoihgi kai paras on tulluh hierus da luonnospäi, kui kirjuttau Aleksandr Volkov: Kylä eloaijan kandu, Kondu, leivän andai, Kanzan mielen, hengen kandai, Jumalan vuoh pandu. Konzu meijän Alavozen škola sai Ven an Kazvatusopastuksen Akadeemien da Petroskoin pedagougizen Akadeemien Kyläškolien laboratourien kogeilualovehen tilan, kuduan vuoh kehitimmö opastajis moizii hengizii puolii, kuduat azuttas heidy elinkygyhizikse uvves hierun elaijas, minul puaksuh ugodih pidiä käytös tädä runuo ven akse kiännetynny. En tahto paheksie kiändäjiä A. Rastorgujevua: ylen hyvin kirjutti häi ven an kielel nämmä runorivit, ga onnuako mielet da kuvat pani lijiakse omat. Volkovan tekstua tar-