2 Uušie šuunnitelmie. 3 Hämäräštä päivänvaloh. 4 Miun lapšuuvven Rantakatu. 6 Kum totem tuli Karjalah. 7 Boršči ta terveyšmuta FOTO 9

yhteiskuntapoliittini lehti, kumpani ilmeštyy karjalan kielen vienankarjalan murtehella 18 (370) 25. ŠyyŠKUUTA, 2013 2 Uušie šuunnitelmie 3 Hämäräštä päivänvaloh 4 Miun lapšuuvven Rantakatu 6 Kum totem tuli Karjalah 7 Boršči ta terveyšmuta FOTO 9 Tulkua opaštumah kieltä! Kanšallisien kulttuurien keškuš ilmottau karjalan kielen kurššijen järještämiseštä. Kučumma teitä opaštumah vienan- ta livvinkarjalua. Opaššuš alkau 1. šajekuuta, loppuu 30. šulakuuta. Kirjuttautuo kurššiloih ta šuaha lisyä tietuo voipi telefonissa: 78 33 79. Festivaalipäivien aikana Uuši Vilka -pos olkašša ruato muataloušjarmanka. Kuva: Olga Smortova. Kyläturismi tarviččou kehityštä Festivaali: Kyläturismin festivaali piettih Uuši Vilka -pos olkašša. Šyyškuun puolivälissä Uuši Vilka -pos olkašša enšimmäistä kertua Karjalan tašavallašša oli pietty Kanšainvälini kyläturismin festivaali. Šen tarkotukšena oli kiinnittyä huomijota täh turismišuuntah, kumpani on hyvin tunnettu Venäjän eri alovehilla ta toisissa maissa. Festivaalipäivien aikana pos olkan kulttuuritalošša järješšettih pienien turismitoimistoje n presentaatijoita ta avattih muataloušjarmanka. Festivaalin piätapahtumana oli Kyläturismi on kylien alovehien kehittämisen faktori -konferenšši. Turismitoimistojen ruatajat Venäjän eri alovehilta, Šuomešta ta Šakšašta käsiteltih turismin propleemoja kyläššä. Yheššä pyörieššä stolašša paistih mahollisuukšista, kumpasien avulla voipi parempi tutuššuttua turistija paikallisih nähtävyykših. Kaikkie miellytti Kinnermäjen emännän Nadežda Kalmikovan esityš turistien joukkomatkojen järještämiseštä. Šeuruavana päivänä monet festivaalin ošallistujat voitih iče tutuštuo Kinnermäkikyläh. Toiset jiätih Uuši Vilka -kyläh ta ošallissuttih pos olkan päivän pruasniekkah. Kyläpruasniekka oli ommissettu kirikön merkkipäivällä, konša Uuši Vuosi alko Venäjällä, vet ennein še alko šyyškuušša. Jumalapalvelukšen jälkeh kaik «Turismitoimistojen ruatajat Venäjän eri alovehilta, Šuomešta ta Šakšašta käsiteltih turismin propleemoja kyläššä. kie kyläläisie ta kylän vierahie onnitteli Uuvven Vilkan johtaja L udmila Jevsejeva. Šiitä kulttuuritalon ieššä alko juhlakonsertti, kumpaseh ošallissuttih paikalliset laulu- ta tanšširyhmät. Pruasniekašša ilmotettih Vilka kukinnašša -kilpailun tulokšet, missä valittih pihojen, kukkalavojen parahie koristeluja. 15. 18. šyyškuuta festivaalin puittehissa šen ošallistujilla oli järješšetty matka Šuomeh. Hyö oltih Joensuušša, tutuššuttih kyläturismilla tarkotettuih vieraštaloih ta muatalouškeškukših. Enšimmäisen kanšainvälisen festivaalin järještäjinä oltih KT:n turismikomitietta, Karel Ekspo -näyttelylaitoš ta Kylämaijen alovehien kehittämisen keškuš. Järještäjät toivotah, jotta festivaalista tulou perintehellini toimehpito. Valeri Sidorkin

2 vienan karjala Hyvät lukijat! Enši vuuvven alušta Vienan Karjala- ta Oma Mua -lehet yhissytäh. Pakkaiskuušta alkuan rupieu ilmeštymäh uuši 12-šivuni Oma Mua -netälilehti, kumpasešša tulou kirjutukšie kuin vienakši, šamoin livviksiki. Vain 10 päivyä! Tiluajan netälin aikana Hinta uuvvissettuh yhtehisen 12-šivusen Oma Mua -lehen tilaukšeh on alennettu! Kiirehtikkyä poštih 251,94 214,14 Šajekuun 8. 18. päivinä Oma Mua -lehti šuau tilata halvemmalla hinnalla! Huomijo: lehen indeksi tiluajan netälin aikana on B1894 Apuo Kauko-Itän käršinehillä Apu. Karjalašša alko apurahan keräyš käršinehillä tulvašta Kauko-Itäššä. Tulvan aikana vejen alla jouvuttih monet elinpaikat, käršitäh kymmenie tuhanšie ihmisie. Apurahan keräyš järješšetäh koko Venäjällä. Kauko-Itän eläjät toivotah, jotta heitä autetah täššä vaikiešša tilantehešša. Kauko-Itän hallituš lähetti kirjutukšie Venäjän kaikilla alovehien piämiehillä, missä on kirjutettu Kauko-Itä ta Zabaikal je -liiton rekvisiitit. Nyt Kauko-Itä ta Zabaikal je -liitto šuorittau apurahan keryämistä Kauko-Itän alovehie varoin. KT:n piämiehen miäräykšellä Kauko-Itän käršinehillä tašavallan rezervirahaštošta oli luovutettu 300 tuhatta rupl ua. Karjalan jokahihi eläjä voit auttua Kauko-Itän ihmisie. Rekvisiitit: Межрегиональная Ассоциация «Даль ний Восток и Забайкалье». ИНН 2721039304 КПП 272101001 Рас чет ный счет 40703810208010201064 в НО МОС- РЕГИОБАНК-филиал «НО МОС -БАН КА» (ОАО), г. Хабаровск. Кор. счет 30101810508130000997, БИК 040813997 Тел. для справок (4212) 32-76-02, (4212) 32-53-53 Lehistötilaisuuvvešša Kanšallisen teatterin ohjuaja ta artistat kerrottih tulovašta teatterikauvešta. Kuva: Olga Smotrova. Uušie šuunnitelmie Teatteri: Kanšallini teatteri valmistau Shakespearen Kaheštoista yö -näytöštä. Maikki Spitsina Karjalan Kanšallisen teatterin artistat kerrottih tulovašta teatterikauvešta. Šuunnitelmissa ollah teatterimatat ta uuvvet näytelmät Shakespearen, Čehovin, Puškinin näytökšien mukah. Teatterišykyšy alko artistoilla teatterimatalta Vologdah. Šielä meijän artistat esitettih nellä näytelmyä venäjän kielellä. Kaikki liput oli myöty jo keškikešällä. Pimiekuun lopušša Vologdan lapšien ta nuorison teatterin artistat vuoroštah tuuvvah Petroskoih omie Vanhin poika-, Kiršikkatarhata Kišša šuappahissa -näytelmie. Kanšallisen teatterin sesonki avautuu 4. 5. šajekuuta karjalankielisellä Emähukka-näytelmällä. A vuuvven enšimmäini enši-ilta on šuunniteltu pimiekuun 8. 10. päivih. Teatterin piäohjuaja Andrei Dežonov valmistau näytelmyä William Shakespearen Kaheštoista yö taikka Mitä tahotta? -näytökšen mukah. Shakespeare on aina Shakespeare! šano lehistötilaisuuvvešša ohjuaja Dežonov. Myö jo näyttimä meijän lavalla hänen Kunungas Lear -draaman, nyt tuli komedijan aika. Teatterin sesonki avautuu karjalankielisellä Emähukka-näytelmällä. Kuva: Mikko Ollikainen. Meijän himotti leikkie, himotti komedijua ta positiivie, jotta šiitä kiäntyö vakavimpih aseih. Talvikuun lopušša kaččojat šuahah nähä uuvven näytelmän, kumpasen ennakkonimi on Šamppanjua! Šamp panjua!. Šitä valmisse tah Anton Čehovin yksinäytökšien Ehotuš- ta Kontie -näytökšien mukah. Uuvven näytelmän ohjuajana on piiteriläini Andrei Smolko. Lisäkši teatterin šuunnitelmissa on šuomelaisen Mika Myllyahon kakši näytöštä: Paniikki ta Haossi. Uuvvenvuuvven loman aikana nuorilla kaččojilla esitetäh Lukomorjan luo -näytelmä Aleksandr Puškinin starinojen mukah. A kevyällä tulou norjalaisen Šeikkailuja Jolki-na-Gorke mečäššä -starinan enšiilta. Molommat näytelmät ohjatah yhteistyöššä Kuklateatterin kera Starinojen melliččä -projektin puittehissa. Šen lisäkši Kanšallisella teatterilla on šuunniteltu teatterimatka Kemih, Belomorskih, Koštamukšeh ta norjalaiseh Kirkenes-kaupunkih. A Petroskoih Vologdan teatterin lisäkši tullah Jekaterinburgin Nuoren «Šuunnitelmissa ollah teatterimatat ta uuvvet näytelmät Shakespearen, Čehovin, Puškinin näytökšien mukah. kaččojan teatterin ta norjalaisen Samovuara-teatterin artistat.

vienan karjala 3 Kosiginin ta Kekkosen pačaš avattih Koštamukšešša CHOISE? VALINTA! ВЫБОР -näyttelyn avajaisissa. Kuva otettu vk.com/rk_nationalmuseum -nettišivuilta. Hämäräštä päivänvaloh Istorija: Amerikanšuomelaisien kohtaloista Neuvošto- Karjalašša kertova näyttely avuau ennein vähätuttuja istorijan šivuja. Tatjana Torvinen Šuuret romantikot, eri aloilla ruatajat, nerokkahat ihmiset Täyvet intuo ta toiveita hyö ajettih Neuvošto-Karjalah rakentamah uutta, oikienmukaista sosialistista yhteiskuntua, työläisien muata. Tämä Karjalan istorijan šivu pitän aikua oli ollun hämärän peitošša, a vet 1920-30 -luvulla Karjalah šiirtynehet pohjois-amerikan šuomelaiset luotih merkittävän panokšen Karjalan talouš-, sosiaali- ta kulttuurielämän kehittämiseh. Vielä XX vuosišuan alušša Jeuroopašta Ameriikkah ta Kanadah muutti noin 400 tuhatta ihmistä, niijen joukošša oli 65 tuhatta šuomelaista. Hyö toivottih löytyä paremman elämän valtameren takana, onnakko vaikeijen työolojen takie monet jouvuttih myöštymäh jälelläh kotimuah. Onnakko oli šemmosie, ket lähettih Karjalah. Eri arvijoijen mukah 1930-luvun puolivälissä Karjalašša lašettih olovan 6,5 tuhatta-14 tuhatta šuomelaista muahmuutta jua. Hyö tuotih mukanah äijän uutuukšie, Amerikašša omakšuttuja uušie kekšintöjä ta tehnologijoita. Radijon ta vesijohton ilmeštymistä Karjalašša yhissetäh juuri amerikanšuomelaisien tulon kera. Šuomelaiset immigrantit ruattih Neuvošto- Karjalan johtavilla laitokšilla, rakennuštyömailla ta muataloukšešša. Yli puolet niistä oltih töissä meččäteollisuuvvešša, nimenomah Petroskoin, Priä žän ta Uhtuon työmailla. Pohjois-ameriikan šuomelaisilla oli šuuri rooli tašavallan kulttuurielämän kehittämiseššä. Immigranttien joukošša oli oikein musikaalisie, luovie ta ylen lahjakkahie ihmisie. Amerikanšuomelaiset oltih monien yhtyvehien peruštamisen alkuhpanijina. Vuotena 1932 peruššetun Karjalan Kanšallisen draamateatterin näyttelijäryhmäh kuulu amatöörinäyttelijöitä Šuomešta, Yhyšvalloista ta Kanadašta. Šeuruavana, 1933 vuotena oli peruššettu Karjalan sinfoniaorkesteri, šiih tuli 11 amerikanšuomelaista. Vuotena 1936 peruššetun Kantele-yhtyvehen enšimmäisien artistojen joukošša niisi oli monta amerikanšuomelaista. CHOISE? VALINTA! ВЫБОР -näyttely on Karjalan Kanšallisen musejon, Kanšallisen arhiivan ta Joensuun Carelicum-musejon yhteistyön tuloš. Näyttely oli mäneššykšellä esitetty viime vuotena Joensuušša ta nyt še avattih Karjalan Kanšallisen musejon tiloissa. Musejon johtajan Mihail Goldenbergin šanojen mukah näyttelyn valmistamisešša šuurešti autettih iče amerikanšuomelaisien jälkiläiset. Ne luovutettih musejofondiloih aivan ainutluatusie veššoja, dokumenttija ta valokuvija omista pereharhiivoista. CHOISE? VALINTA! ВЫБОР Näyttelyn simvolini nimi panou šyväšti miettimäh. Monien Karjalah tullehien šuomelaisien immigranttien kohtalot oltih traagiset. Hyö toivottih oikienmukaisuutta ta valosua tulevaisuutta ičelläh, omilla lapšillah ta kaikilla muillaki, onnakko törmättih kauhieh viäryyteh joutuen Stalinin vainojen jauhinkivi «Eri arvijoijen mukah 1930-luvun puolivälissä Karjalašša lašettih olovan 6,5 tuhatta- 14 tuhatta šuomelaista muahmuuttajua en välilöih. Monet näistä šyyttömäšti tuomituista oli ammuttu, monet oli karkotettu. Ilkie Rahvahan vihollisen heimolaini -leima oli monekši vuuvvekši tarttun heijän lapših ta muih perehenjäšenih. Pitkie vuosikymmenie šiitä ei ollun tapana paissa yhtänä. Monet amerikanšuomelaisien jälkiläiset koroššettih näyttelyn avajaisissa, jotta on oikein hyvä, kun šemmoni näyttely oli valmissettu ta nyt voit paissa šiitä avoimešti ta rauhallisešti, palauttaen muistoa niistä ihmisistä ta niijen panokšešta. Marija Kirillova Istorija. Neuvoštoliiton ministerineuvošton johtajan Aleksei Kosiginin ta Šuomen presidentin Urho Kaleva Kekkosen muistopačaš pal l aššettih Koštamukšešša 14. šyyškuuta. Muistopačaš luajittih ta ašetettih nuapurijen yhteistoimin. Kosiginin ta Kekkosen paččahan valasi Venäjän kanšantaiteilijan ta moskovalaisen kuvanveštäjän Andrei Kovalčukin johtama tekijäryhmä. Paččahan graniittijalušta valmissettih Šuomešša. Projektie rahotettih Koštamukšen kaupunkin bytžetistä ta yksityisien lahjoitukšilla. On olomašša esimerkkijä, konša yksilöt muutettih istorijankulkuo. 14. šyyškuuta 1978 lašettih Neuvoštoliiton ta Šuomen yhteistyön perušta. Juuri Kosiginin ta Kekkosen anšijošta ruvettih yhistämäh nuapurimaijen voimie ainutluatusen malminrikaštamon peruštamisekši. Šiitä alkuan Koštamukšen malminrikaštamo oli Karjalan talouven lippulaivana, šano Karjalan piämieš Aleksandr Hudilainen paččahan pal l aštamistilaisuuvvešša. Šuomen etuškunnan Venäjä-yštävyyšryhmän johtajan Jouko Skinnarin mieleštä Šuomi ta Venäjä kuletah tänäpiänä Kekkosen ta Kosiginin aikoinah piirtämyä tietä pitin. Nykyjäh myö tarvičemma Koštamukšen tapasie projektija, Jouko Skinnari korošti. Karjalan muanmiehet Muisto. Viime piätinččänä, 20 šyyškuuta täyty 120 vuotta oman ajan merkittävimmän karjalaisšyntyhisen politiikon F odor Jefimovič Pottojevin šyntymäštä. F odor Pottojev šynty vuotena 1893 Repol an pitäjän Haukkašuaren kyläššä. Hiän toimi Aunukšen alovehen paikallishallinnošša, Karjalan työkommuunin ta Autonomisen Sosialistisen Neuvoštotašavallan johtotehtävissä Venäjän vallankumoukšen jälkeh 20 vuuvven ajan Stalinin vainoih šuate. Hänet tuomittih kuolomah Gylling-Rovion jutun yhteyveššä vuotena 1938. Pottojev šyytettih vakoilušta, tuholaistoiminnašta ta vaštavallankumoukšellisešta propagandašta Neuvošto-Karjalan irrottamisekši Neuvoštoliitošta ta liittämisekši porvarilliseh Šuomeh. F odor Pottojev tovettih šyyttömäkši ta reabilitoitih vuotena 1956.

4 vienan karjala Rantakatu on Uhtuon vanhan Issakkalan oša. Rantakavun vanhimpie eläjie otettih vaštah leivällä ta šuolalla. Kuvat: Nadežda Vasiljeva Miun lapšuuvven Rantakatu Juhlaväkie tervehtimäššä Valentina Bulavtseva ta Viktor Krasnožon. Pruasniekka: Uuši perinneh on šuanun alun Kalevalašša. Kešäkuun alkupäivinä miula šoitti Kalevalan koulun entini opaštaja Tamara Ivanovna Kalenova. Naini kerto, jotta hiän tahtois järještyä pikku pruasniekan Issakkalan pienellä Rantakavulla, missä eli hänen muamo ta hiänki eli lapšena čikkoh kera. Muisselmat entisistä eläjistä oltais mukavat toisillaki. Hyvä še ois, kun nuoriso tietäis, mistä lähetäh heijän juuret ta mimmoset ne ollah. Miula hänen ajatuš miellytti. Tamara Ivanovna pyyti, jotta mie kirjuttaisin muisselmie miun šukulaisista ta hyvistä tuttavista. Još löytyis valokuvie ta muita muistomerkkijä, ni še ois vielä parempi. Mie lupasin auttua, šillä en šattumalta ollun joutun Rantakavulla. Šielä elettih miun kakši tätie ta ämmö. Myö Tamara Ivanovnan kera näkeytymä toisieki kertoja, tarkistelima, mitä on jo luajittu. Juhlapäivänä, 30. elokuuta, šiä oli lämmin ta aurinkoini. Rahvašta keräyty äijän. Kaikin oltih juhlapuvuissa, vorssat ta iloset. Kuulu nakruo, karjalaista ta venäläistä pakinua. Monet käteltih toini toisieh, šepäyvyttih, kyšeltih elämäštä. Eryähät ei oltu näkeyvytty ušeita vuosie. Juhlallisuutta lisäsi vielä šeki, jotta kaikki oli valmissettu hyvin: tien vierih vesiašteih oli pantu kaunehie kukkie, skammiloilla ta stuulilla levitetty ičeluajittuja peitteitä, pihalla oli ašetettu pitkä stola kaikenmoisien leivokšien kera, kalalautaset, samovuarat vuotettih vierahie. Valeri Hlebodarov ta kantelehenšoittaja Juri Gladišev ilahutettih kaikkie šoitoilla ta lauluilla. Pruasniekkaohjelmua veti Raisa Pavlovskaja, hyö yheššä Marina Brezginan kera laulettih šyväimellisie lauluja kotimuašta, vanhemmista. Enšikši šananvuoron otti juhlan järještäjä Tamara Kalenova, hiän šelvitti, mimmoni tarkotuš on tällä juhlalla. Tamara kerto mitein Rantakavulla elettih šovan jälkeh, mitein elämä on muuttun nyt. Šovan jälkisinä vuosina rahvaš jouvuttih elämäh vaikeissa oloissa, kunhan vain oli katto piän piällä, ei mitä nimissä. Šuuriperehisie eläjie oli äijä: Kieleväisen Ul l anan pereh, Zaitsevien pereh, Ivanova Ol gan, Saburovien, Šuban, Larionovien, Prohorovien, Lettijevien, Bogdanovien, Lešosien perehet ta oli vielä toisieki. Rahvaš koiteltih elyä, kašvattua lapšie. Käytih töissä joka päivä, hoijettih lehmie, lampahie (niitä oli jo melkein joka talošša) kašvatettih potakkua, poimittih marjua, kerättih šientä, pyyvvettih kalua, vaikka alušta venehie oli oikein vähän. Lapšet ruavissuttih šilloin rutompah kuin nyt. Hyö yheššä vanhempieh kera oltih heinän šuannissa, lehtimečäššä, peltotöissä. Monista heistä kašvo hyvie ihmisie. Nyt tällä kavulla šeisotah šuuret mualatut talot, ušeimmilla pihašša ollah autot. Elämä on kokonah muuttun parempah puoleh. Juhlakanšua onniteltih Petroskoista tullut Kanšallisuušpolitiikan ministerin šijahini Viktor Krasnožon šekä Kalevalan piirin ičehallinnon etuštajat Nina Stankevičus ta Valentina Bulavtseva. Hyö tuotih vielä lahjoja. Valentina Iljinična kiit ti kaikkie juhlan jär ještämiseštä ta korošti, jotta šamanmoini juhla enši vuotena pitäis järještyä Väinämöisen ta Marija Mihejevan katuloilla. Še on ylen tärkie asie nuoren polven kašvatukšešša. «Elämä on kokonah muuttun parempah puoleh. Oli vielä toisieki esitykšie ta šeloššukšie. Ihmiset laulettih, luvettih runoja. Nuoret näytettih muotija, mitä hyö oli iče kekšitty. Hyö oikein vakavina ta totisina käyttäyvyttih podiumilla. Rahvaš näky olovan tyytyväini. Varmašti monilla tultih mieleh ne, ketä enämpi ei ole miän kera, enšimmäini šovanjälkini šukupolvi. Nyt parahašša ijäššä, ruatajina, on kolmaš šukupolvi. Ne, ket opaššuttih 1953 vuoteh šuaten Kalevalašša, ollah jo melko vanhat, ihan ikäihmiset. Aika on rypistän nävöt, šuanun vaikiekši liikunnan, šilmät nähäh pahoin, onnakko še ei vienyn elämänhaluo. Vielä šitä ponnissellah! Nuori polvi voit opaštuo vanhojen ihmisien esimerkillä. Vaikeukšie tulou olomah kaikičči elämän aikana, vain pitäy löytyä voimie niitä voittua. Tyyne Rugojeva Vanhoista kuvista löyty äijän tuttavie ta heimolaisie. Tanššija juhlan aikana. Pruasniekašša oli esitetty kartta, kumpaseh oli merkitty vuosina 1947-1959 Rantakavun eläjien talot.

vienan karjala 5 Elämän värijä runoista Elämäntiet: Uhtuolaisella Valentina Šalmisella runojen kirjuttamisešta on tullun monivuotini harraššuš. Olga Melentjeva Ikkunan takuana čipertelöy. Vähitellen vihma voimistuu, šen hil l ani šuhina tuou mukana muistoja entiseštä elämäštä, lapšuuvvešta, šovan nälkävuosista, kotitalošta, vanhemmista, ämmöštä Nämä vihman čuhuttamat muistot laškeuvutah tašasina runorivilöinä pakšun vihkon šivuilla. Valentina Ivanovna Šalmisella runojen kirjuttamini on harraššuš ta šamalla omaluatuni henkireikä. Naini otti kynän käteh pensijalla piäštyön. Šiitä lähtien hiän on kirjuttan jo monie kymmenie runoja. Niissä on muisselmie lapšuušajoilta, kaunehie luonnonkuvaukšie, mietteitä nykyelämäštä, omašta pereheštä, lapšista ta punukoista. Miun tuatto Iivana oli Akonlahen Melentjevien šukuo, muamo Lukina Jelena oli kotosin Jyškyjärveštä. Ennein šotua tuatto ruato Uhtuon koulun zavhosina, muamo ruato poštissa. Tuatto otettih armeijah vuotena 1940. Hiän oli jo armeijan palvelukšešša kun šota alko, a vuotena 1941 šynty miun čikko Galina. Miula oli šilloin kolme vuotta. Tuatto ei kerinnyn nähä Gal ua. Hiän kuatu ihan šovan alkupäivinä, 8. heinäkuuta 1941 vuotena šotataisteluissa rajan tienoilla. Tuatto hauvattih Ristolahen kylän lähettyvillä. Evakkovuuvvet Galinan šynnyttyö, muamo vei vanhimman Val a-tyttären Jyškyjärveh täjin ta ämmön luokše. Kohta rahvašta ruvettih šiirtämäh pakoreissulla. Valentinan muamo pienen Gal an kera evakoitih Arhankelin alovehella Čekujevih. Iče Val a tätih ta ämmöh kera lähettih pakoh Jyškyjärveltä šelkosie myöte. Meijän piti männä Sosnovetsih Belomorskin luokše. Enšin kulkima venehillä, šiitä aštumalla. Matka oli pitkä. Belomorskissa meijät issutettih vaunuloih ta toimitettih Komih. Mamma oli kolmičči yrittän piäššä meijän luokše, ka hänet ei piäššetty kun šotaväkie vejettih. Niin myö jäimä Komih. Karjalaiset lapšet pikkuhil l ua totuttih elämäh vierahašša paikašša. Kohta löyty leikkikavereita komilaisien lapšien kešen. Aika kulu, lapšet melko ruttoh opittih komin kielen ta karjalan kieli pikkuhil l ua alko unohtuo. Lapšet päivät juokšenneltih pihalla ta leikittih. Leikkies s ä nälkäki unohtu vähäkši aikua. Nälkä oli kova. Kohta nälkäh kuoli ämmö, muamon mamma. Muamon veikko oli hospitalissa, hänet oli huavotettu. Hänet pantih pois armeijašta, kun jalat oltih pahašša kunnošša. Tiätä šai tietyä, missä myö olemma ta tuli Valentina Šalminen kašvattieh kera. Kuva otettu Valentina Šalmisen arhiivašta. meijän luokše Komih. Mie muissan, kun pirtissä oli šuuri kiukua ta hiän šotilašvuattiet piällä istu šen viereššä ta kučču meitä. Šiitä tiätä alko hommata paperija, jotta myö piäsisimä hänen kera muamon luokše. Kohta koko porukka piäsi Arhankelin alovehella Čekujevih, missä oli Valentinan ta Galinan muamo. Šielä oli jo parempi elämä. Tytöt ruvettih käymäh päiväkotih. Kahen vuuvven aikana mie unohin muamon kokonah, tätie kučuin mammakši, en malttan paissa enkä venäjäkši enkä karjalakši, vain komiksi. Mamma itki aina, kun en tunten häntä. Lapšena ollešša kaiken omakšuu ylen ruttoh. Niin ni Val atyttö kohta opaštu uuvveštah pakajamah karjalakši ta pikkuhil l ua alko tottuo. Jälelläh koti-karjalah Kun Karjala oli vapautettu, muamon veikko hommasi kaikilla perehen jäšenillä paperit ta pereh piäsi kotimaillah, Uhtuoh. Mamma rupesi poštih töih, tiätä ta Jeli-täti mäntih Jyškyjärveh. Šovan aikana myö emmä mitänä šuanun tuatošta. Muamo hommasi paperit ta rupesima šuamah avuššušta. Elämä pikkuhil l ua järješty. Šaima kuta-kuinki šyötävyä. Muissan, jotta šilloin maituo Vuokkiniemeštä ta Jyvyälahešta kuletettih kylmätettynä, šiitä še šulatettih. Näin še ei pilautun. Meilä lapšilla oli šemmoni herkku, hämmentimä Konša muisselmat männehistä ajoista tuaš vallatah mielen, Valentina avuau vihkon ta ottau kynän käteh. Kuva: Olga Melentjeva. hernehtä šokeriveteh, šöimä iče ta toisie lapšie kostittima. Ämmön opit Onnakko onnellini elämä muamon kera ei jatkun pitälti. Jelena kipeyty keuhkokuumieh ta joutu polniččah. Kohta hiän kuoli. Kahekšanvuotini Valentina ta viisivuotini Gal a jouvuttih lapšienkotih. Tuaton muamo, Oksenie-ämmö oli jo šilloin melko korkiešša ijäššä, onnakko hiän piätti ottua punukat lapšienkojista omah hoitoh. Kun kuollemma, niin kaklakkah, šano naini. Oksenieta oikein šuvaitih ta kunnivoitettih kaikin kyläššä, hiän ei nikonša riijellyn, eikä karjun. Vaikka oliki vaikie, ka ämmö piti meistä hyvyä huolta ta kašvatti meijät. Kaikki elämänopit olemma šuanun häneltä. Hyvin meilä oli kolmen elyä. Višših ämmöjen opit vaikutettih punukkojen tulovan ammatin valintah. 10. luokan jälkeh Valentina piäsi opaštumah opaštajaopistoh. Muutoman vuuv ven piäštä šamua tietä läksi nuorin čikko Galina. Molommat čikokšet opaššukšen jälkeh myöššyttih kotikyläh ta koko elämän ruattih vierekkäh päiväkojin kašvattajina. Nellänkymmenen työvuuvven aikana Valentina Ivanovna oli kašvattan monta šukupolvie kalevalalaisie. Hänen entiset kašvatit ollah jo ruavahat ihmiset, monet niistä hyvin mäneššykšellisešti toimitah eri aloilla. Huolimatta šiitä, jotta čikokšet Valentina ta Galina on šynnytty ta kašvettu Uhtuolla, hyö ei unoheta tuaton ta ämmön kotipaikkua. Melkein joka vuosi Petrunpäivänä, 12. heinäkuuta, hyö käyväh tuaton ta ämmön šyntymäšeuvuilla, entisen Akonlahen kylän paikoilla. Nykyjäh kahen pojan muamon ta nellän punukan ämmön Valentina Šalmisen elämä vähä millä eruou toisien eläkeläisien elämäštä: lapšet, punukat, tavalliset kotihommat, piha- ta peltotyöt. Onnakko on hetkijä, konša hiän jiäy yksin ajatukšineh ta muisselmineh. Šilloin naini istuutuu stolan tuakše ikkunan viereh ta pitälti kaččou pihalla päin. Muisselmat männehistä ajoista tuaš vallatah mielen, hiän avuau vihkon ta ottau kynän käteh

6 vienan karjala Vapua-aika» Rahvahan viisahuš Hyvä šana netälin mieleh juohtuu, paha ni mieleštä ei lähe. Karjalaini šananpolvi»»anonssi Käsityöammattien keškuš. L apačok tarkottau tilkkuista. 28.09. šuaten Kemin kaupunkin naisien käsityöklubin toiniarki šuovatta jäsenien näyttely. Esillä tilkkutöitä ta 10.00 19.00 tekstiilikukloja. ÆÆAdressi: Kirovinkatu, 13 ÆÆTelefoni: 78-30-62 Kižin näyttelyšali. Venäläiset siiččapaikat. 6.10. šuaten 1800-luvun ta 1900-luvun alun enšiarki pyhäpäivä venäläisie siiččapaikkoja esittäjä 10.00 18.00 näyttely Sergijev Posadin kaupunkin istorijan ta taitehen ulkoilmamusejon kokoelmista. ÆÆAdressi: Kirovin aukijo, 10a ÆÆTelefoni: 78-35-43 Kižin näyttelykeškuš. Kolme toteemie. 13.10. šuaten Šuomelais-ugrilaini triptyykki enšiarki pyhäpäivä -näyttelyšarjah kuuluvašša näyttelyššä 10.00 18.00 marien kanšanomaista taitehta. ÆÆAdressi: Fedosovankatu, 19 ÆÆTelefoni: 77-51-16 Kižin näyttelyšali. Miun muajilma. 31.10. šuaten Kuvataiteilija Svetlana Schröderin enšiarki pyhäpäivä (Šaksa) piiruššukšien näyttely. Esillä 10.00 18.00 Kižijä ta Karjalua. ÆÆAdressi: Kirovin aukijo, 10a ÆÆTelefoni: 78-35-43 Karjalan kanšallini musejo. Asiena oli myöš lyijykynä. 1.11. šuaten Karjalan rintamalla taistelijien toiniarki pyhäpäivä taiteilijien töijen näyttely. Esillä yli 40 10.00 17.30 piiruššušta vuosilta 1942 1944, aseita ta šota-ajan esinehie. ÆÆAdressi: Lenininaukijo, 1 ÆÆTelefoni: 76-94-79 Karjalan taitehmusejo. Terveh šielu terveheššä ruumehešša. 10.11. šuaten Sočin olimpijalaisilla ta Karjalan toiniarki pyhäpäivä urheilun istorijalla omissettu, yheššä 10.00 18.00 Karjalan arhiivan kera kerätty näyttely ta tapahtumašarja. ÆÆAdressi: Karl Marxin katu, 8 ÆÆTelefoni: 78-37-13 D. Baidimirov pitäy muasteri-oppie lapšilla. Kuva otettu gov.karelia.ru -nettišivuilta. Kum totem tuli Karjalah Näyttely: Kolme toteemie -näyttely kertou marilaisista. Kižin näyttelykeškuk šešša avautu Mari Elin tašavallan Kanšallisen musejon Kum totem (Kolme toteemie) -etnografini näyttely. Še on karjalaisen ta marilaisen musejojen yhteistyön enšimmäini kokemuš. Kolme toteemie -näyttely kuuluu Mari Elin, Udmurtijan ta Mordovijan musejojen yhtehiseh Šuomelaisugrilaini triptyykki -projektih, kumpani šai Šuomen Kulttuurišiätijön ta Kanšallisen musejon kannatušta. Joškar-Olan kaupunkista tuotu ekspositijo kertou marilaisien mentalitetista ta muajilmankuvan erikoisuuvvešta, kumpani on pohjautuu šuomelaisugrilaisien mifologijah. Marilaisien mifologijan kolme toteemie ollah kolme muajilmua. Naisien muajilma liittyy šoršan hahmoh, miehien muajilma kontieh. A perehen muajilma, naisen ta miehen alkujen yhissyš, šitoutuu synkretistiseh hirvi-poro-eläimeh. Kolmen toteemin teemua autetah avata marilaisien kotitalouštarvikkehet, kumpaset oli löyvetty arheologisien ečintöjen aikana. Niijen luvušša ollah korissukšet, pukujen ošat, kiveštä ta šavista luajitut eläimijen kuvijot. Šamoin marilaisien perintehellisen kulttuurin erikoisuutta näytetäh kanšalliset šoittimet: шÿвыр-šäkkipilli, тÿмырrumpu, шиялтышpaimenpilli, кÿсле-gusli. Kolme toteemie -näyttelyn erikoini oša on omissettu kulttipaikoilla, kumpasie šuojelou valtijo ta kumpaset ollah alovehellisina luonnon ta kulttuurin paččahina. Pakanallisina aikoina niissä paikoissa kumarruttih meččähaltijoilla. Tänäpiänäki marilaiset pietäh šielä palvelukšie, šentäh kun kuulutah Euroopan viimeseh pakanalliseh kanšah. Kolme toteemie -näyttelyššä pietäh erilaisie muasteri-oppija kuin lapšilla, niin ni aikuhisilla. Tuttavuštuo marilaisien kulttuurih voipi 13. šajekuuta šuaten. Valeri Sidorkin Netälin päivä Petroskoi Kemi Kalevala Koštamuš Louhi Mujejärvi yö päivä yö päivä yö päivä yö päivä yö päivä yö päivä Ne 26 /09 +3 +7 +7 +6 +2 +5 +1 +4 +5 +5 +2 +4 PI 27 /09 +5 +7 +7 +6 +4 +8 +3 +7 +5 +6 0 +3 Šu 28 /09 +4 +6 +3 +6 +5 +5 +4 +5 +2 +3 +3 +5 py 29 /09 +3 +5 +2 +4 +2 +4 +1 +3 0 +2 +4 +6 en 30 /09 +3 +5 +1 +3 +2 +4 0 +3 0 +1 +2 +4 to 01 /10 +2 +5 +2 +2 +1 +4 0 +3 +1 +1 +1 +3 se 02 /10 +2 +3 +2 +3-1 +4-1 +3 0 0 0 +4»»Anekdotti Tulou Iivana Pekan luo ta kyšyy: Mitein šiun lehmä antau/ lypšäy šata litrua maituo päiväššä? Pekka vaštuau: Šen šyynä on hellä šana. Mie tulen lehmän luo ta lämpimäšti kyšyn: no mitä meilä on tänäpiänä, maito tahi moušot lehmänliha? yhteiskuntapoliittini lehti, kumpani ilmeštyy karjalan kielen vienankarjalan murtehella Karjalan rahvahan lehti on peruššettu 28. talvikuuta 1999. Lehen on rekisteröinyn Venäjän Federatijon Kirjapainoalan komitietta, rekisterinumero «3»-0186 PeruŠtajat : Karjalan tašavallan lakijenhyväkšymiskokouš, Karjalan tašavallan hallituš, Karjalan Rahvahan Liitto, Valtijollini bytžettilaitoš Periodika -kuštantamo Piätoimittaja Olga MELENTJEVA toimitukšen ošoiteh : Titovinkatu 3, 185035 Petroskoi, Karjalan tašavalta Tel: (8 142) 78 29 32; faksi: (8 142) 78 36 29 e-mail: vienankarjala@mail.ru; vienan@sampo.ru http://vienan.rkperiodika.ru Julkaisija: Valtijollini bytžettilaitoš «Periodika»-kuštantamo Painettu Verso-kirjapainošša: 185031, Petroskoi, Varkaukšen rantakatu, 1a 18 (370) 25.09.2013 Allakirjutettu painettavakši 24.09.2013 klo 12.00 * * * ÆÆIndeksi 84593 ÆÆPainoš 700 ÆÆTilauš 911 ÆÆHinta 15.00 rpl

vienan karjala 7 Boršči ta terveyšmuta Lomamatka: Karjalaisen matkakuvaukšie Krimiltä. Elokuun vihmapäivänä olkihattu piäššä ta matkalaukku käsissä mie aššuin Petroskoin rautatieašemalaiturie myöten. Juna Murmansk-Simferopol tuli aikataulun mukah. Loma alko. Tällä kertua mie matkuššin Krimillä. Krimi on miellyttävä paikka istorijan, kulttuurin ta muatietehen kannalta. Nyt Krimi on Ukrainan autonomini tašavalta, ka rajalla ulkomuanpaššie ei kyšytä, eikä mitänä viisumie tarviče, Venäjän Federatijon pašši hyvin käy. Junamatka Petroskoista Simferopolih keštäy kakši yötä ta puolitoista päivyä, no hyväššä šeurašša aika mänöy ruttoh. Juna tuli Simferopolih klo 11.25. Rautatieašemalla rahvašta oli äijän: matkuštajie šuurine laukkuineh, myyjie tavaroineh, lapširyhmie, taksin kuljettajie. Meijän matan tarkotuškohtana oli Saki-kaupunki. Oštima liput ta kahen tunnin piäštä olima Sakissa. Muvan hyötyjä Krimin pinta-ala on 26 860 nelijökilometrie, niistä 72 % on tašankoalovehta, vuaroja on 20 % ta 8 % on järvie ta muita vesistöjä. Saki on Muššanmeren länširannikolla. Tällä šeuvulla ei ole vuaroja, vain šuurie peltoja, puutarhoja ta niittymaita. Saki on vanha kurorttipaikka. Šen merkkinä ta mainokšena on paikallini šuolajärvi. Ennein še oli meren lahtena, no ajan mittah tuuli ta vesi luajittih lahen poikki hiekkapavon ta meren lahešta šynty järvi. Järven pohjašša on ainutluatuista mutua, šillä on jo ikyä tuhanšie vuosie ta še on erittäin tervehellistä. Saki on enšimmäini kurortti, missä ruvettih liäkiččömäh rahvašta muvan avulla. Vielä 1800-luvulla Sakin muvan ominaisuukšie tutki tunnettu liäkäri Nikolai Pirogov. Vuotena 1827 tiälä oli avattu Venäjän enšimmäini mutakylpylä. Nyt Sakin muta on tunnettu ympäri muajilmua, šitä myyvväh äšen Amerikašša ta Japanissa. Sakissa mutakylpylöitä on eri makuh ta eri hintah. Niissä liäkitäh ihotautija, luu- ta nivelkipuja, hermoja, miešta naistautija. Monet Sakih tulijat iččenäisešti käyväh järven rannalla, iče noššetah mutua šen pohjašta ta voijellah iččieh šillä aivan kantapäistä korvih šuaten. Kyllä, järvi ta šen muta on valti Još tahotta šyventyö Venäjän istorijah, ni Krimiltä löytyy hyvin äijän mielenkiintoista tietuo. Kuvat: Natto Varpuni. jon omaisuutta. Šen rannalla piäšöy vapuašti. Onnakko ennein muvan käyttämistä kannattau kuitenki kyšyö liäkäriltä, paššuauko še teilä vai ei. Muvan hyötyvaikutuš keštäy 20-30 minuuttie. Kun še kuivau, še pitäy peššä ihošta pois. Дюже смачна кавбаса Krimi on monikielini ta monikanšallini aloveh. Tiälä eläy venäläisie, ukrainalaisie, tatarija ta muitaki. Venäjän kieltä maltetah joka paikašša, no ukrainalaiset paissah keškenäh omua kieltä. Miula oli mukava kuunnella heijän kieltä šiinä mieleššä, kun miun heimolaiset tuaton puolelta ollah Valko-Venäjälta. Tuaton mamma ta pappa tultih Karjalah nuorina 1960-luvulla. Monet Krimillä kuultuot šanat oltih miula tuttuja ämmön ta ukon pakinoista. Jokahini, ken malttau venäjäkši, šuau šuurin piirtein šelvän ukrainan kieleštä. Myö opaštuma ukrainalaista kieltä kaupašša, kun kävimä ruokua oštamašša. Manšikka ukrainakši on «полуница», hyvä hinta on «Смачна цена». Odessan lapšienruuvvan šäilyketehaš ukrainakši on «Одеський консервний за вод дитячого харчування». Onpa mukava kieli! Stefanija Petrovna Sakissa myö elimä rannikolla niin šanotušša yksityš sektorissa. Kaupunkis ta rannikolla ajau mat kuštajaautoja, lippu makšau 3 grivnua (12 rupl ua). Meijän emännän nimi oli Stefania Petrovna. Hänen huonehet ollah aivan rannašša. Ne huonehet ei oltu korkietašosie, kumpasissa mukavuukšet ollah parahimmista parahat. Ka näissä as s oissa mie en ole liijan vuateliaš. Još lakanat ollah puhtahat, huoneh on valosa ta puhaš ta meri on lähellä, nin še paššuau! Lisäkši meijän emäntä oli ylen yštävällini. Hiän on kotosin Länši-Ukrainalta. Krimillä eläy jo yli 30 vuotta, hänet oli työnnetty tänne töih. Niin ni jäi. Sakissa hänellä on oma korttieri ta huonehie rannikolla. Häneltä myö tiijuštima missä ruokapaikašša keitetäh parašta borščie ta läksimä šitä šyömäh. Boršči-keitto ta šijanrašva En ole ammatiltani keittäjä, enkä konšana ajatellun, jotta boršči voi olla monenlaista luatuo. Aina olen šyönyn ta ičeki olen keittän aivan tavallista borščie, missä on lihua, punajuurta, potakkua, porkkanua ta luukkuo. Eryähäššä kahvilašša Muššanmeren rannalla meilä tarjottih nellä erilaista borščie: ukrainalaista borščie (lihan kera), kijevin borščie (kuivattujen slivojen kera), černigovskin borščie (fasolin kera) ta talonpojan borščie. Mie valičin tavallisen borščin lihan kera. Še oli oikein hyvä! Keitto tuotih šaviaštiešša, šiih oli pantu smetanua. Tarjoilija toi vielä leipyä ta toisešša aštiešša šijanrašvua. Rašva oli piekšetty muššakši. Šitä myö panima leivällä ta šyyvvä pupettima! Mmm... Ukrainalaiset oikein tykätäh borščie ta šijanrašvua. Boršči on ukrainalaisien perintehellini ruoka ta rahvahan kulttuurin pilasimvoli. Täštä on kekšitty äijän anekdottija ta huumorijuttuja. Kerran kuulin miehen ta naisen välisen pakinan: Naini paissa papattau, mieš kuuntelou iänettäh. Naini vain jatkau šitä ta tätä, jotta še on viärin ta tämä pitäy olla näin. Mieš ei mitänä virka. Šiitä naini šanou: No, vaštua nyt! Vaštua! En mie rupie vaštuamah, šanou mieš. Ka mintäh? Šie naverno olet borščie ylen äijän šyönyn? Tämmösen pakinan kuulin, kun olima buššimatalla Sevastopolih. Sevastopol Muinosista ajoista eri muat oli yritetty šuaha Muššanmeren omah valtah. Vielä vuotena 907 ruhtinaš Oleg luati meriretken Visantijah. Vuotena 911 hiän allakirjutti šopimukšen kriekkalaisien kera. Šen mukah venäläiset merimiehet šuatih oikeuven vapuašti käyvä Muštuamertä ta šen šalmie myöten. Šopimuš oli voimašša vain vähän aikua. Viimeset šuuremmat šovat, kumpaset jätettih jälkeh Sevastopolih, oltih Krimin šota ta Šuuri Isänmuallini šota. Kaupunkin keškušaukijo kantau admiraali Nahimovin nimie. Muistolautoja, kumpaset kerrotah Krimin tai Šuuren Isänmuallisen šovan tapahtumista, on melkein joka talon šeinällä. Yheššä talošša oli hospitali, toisešša rintamaesikunta. Lenininkavulla on Muššanmeren laivašton musejo. Še oli peruššettu v. 1869. Musejošša on äijän ainehistuo, valokuvie, laivojen pienoismallija, merimiehien vuatteita ta äijän muuta mukavua. Kävimä šitä kaččomašša ilmain oppahie. Ka kyllä, ois parempi još «Manšikka ukrainakši on «полуница», hyvä hinta on «Смачна цена». asientuntija kertois tarkemmin Muššanmeren laivašton istorijašta. Sevastopol on sankarikaupunki. Še on šuurimpie me ri kaup pakaupunkija. Se vos topolissa on niise Venäjän Federaatijon Muš šanmeren ta Ukrainan šotalaivaštot. Venäjän valtijolippu on näkyvissä monešša paikašša. Tuntuu šiltä, jotta olet omašša muašša! Ičeki Sevastopol on neuvoštolaisen kaupunkin näköni. Še on puhaš, kavuilla on äijän lauččoja. Joka laučan luona on ruhkavakka. Kaupunkissa on äijän puita, penšaita ta kukkie. Šuurin oša taloista on rakennettu Neuvoštoliiton aikana, parvekkeineh ta koristeineh. Šamantyyppisie taloja on Petroskoissa Karl Marksin kavulla. Ravhaš Sevastopolissa on ylen yštävällini. Totta kai, Krimi ei ole Europpa. Kun tahtonetta šemmoista lomua, missä ois all inclusive, ni šilloin pitäis männä Egyptih tai Turkkih. Šielä šitä on tarjolla hoš kuin äijän. Ka još tahotta šyventyö Venäjän istorijah, ni Krimiltä löytyy hyvin äijän mielenkiintoista tietuo. Natto Varpuni

8 8. ELOKUUTA, 2012 28 (343) vienan karjala Tortilla-ämmön viisahukšie Terveh, lapšet! XXII Talviolimpijalaiset järješšetäh Soči-kaupunkissa 7. 23. tuiskukuuta 2014. Šitä ennein Venäjän Moskovašša jo piettih XXII Kešäolimpijalaiset vuotena 1980. Sočin Olimpijakisojen talismaniloiksi on valittu Valkie kontie, Lumileopardi ta Jänöni. Tulijien Olimpijalaisien deviisina ollah Äkiet. Talviset. Šiun. -šanat. Tällä šivulla lyhyöšti kerron teilä Olimpijakisoista ta niijen istorijašta.»»oletko kuullun? Olimpijakisat Kilpailut Olimpijakisat ollah muajilman urheilukilpailut, kumpasih ošallistuu noin 200 muata. Niitä pietäh kerta nelläššä vuuvvešša. Enšimmäiset n y k y- O l i m p i j a l a i s e t avasi Kreikan Georgkuninkaš Ateenan kaupunkissa vuotena 1896. Nykykilpailujen pohjana ollah muinais-olimpijalaisien perintehet, kumpaset enšimmäistä kertua piettih Kreikan Olimpijašša vuotena 776 ennein meijän ajanlaškuo. Vuotena 394 ennein meijän ajanlaškuo Olimpijalaiset oli nimitetty pakanallisiksi ta ne oli kielletty. Olimpijanšielu Olimpijalaisien tar kotukšena on rauhan, tašaarvon ta yštävällisyyvven vahvissuš. Urheilun yli 20:ššä lajissa kilpaillah urheilijat, ta joukon voitto riippuu joka jäšeneštä. Olimpijalaini deviisi on «Ctus, altus, fortus» («Rutompah, korkiemmalla, voimakkahampi»). Avajaiset Olimpijakisojen avajaisien aikana järješšetäh šuuri ošallistujien paraati. Juhlatilaisuuvvešša urheilijat annetah olimpijalaisen valan. Järještäjät šytytetäh olimpijalaisen tulen ta noššetah olimpijalaisen lipun. Olimpijalaini tuli Ennein kilpailuja Kreikan Olimpijašša päiväsen šäteistä šytytetäh olimpijalaini tuli. Šuuri miärä urheilijie kannetah tulta antaen šitä kiäštä käteh. Olimpijalaisien avajaispäivänä viimeni urheilija juokšou stadionilla ta šytyttäy tulen erikoismal l ašša. Še tuli palau koko ajan, kuni jatutah Olimpijakisat. Talviolimpijalaiset Nyky-Olimpijakisat on juattu kahteh ošah talvita kešäkilpailuih. Enšimmäiset Talviolimpijalaiset piettih Ranškašša vuotena 1924. Vuoteh 1994 šuaten Talviolimpijalaiset vietettih šamana vuotena Kešäolimpijalaisien kera, ka nyt niitä ruvettih järještämäh kahta vuotta aikaisemmin. Šivun ainehiston valmisti: Maikki Spitsina Värjyä Kešäolimpijalaisilla omissettu kuva. Šen kešellä on Olimpijakisojen emblemi: viisi yhissettyö renkašta. Ne tarkotetah viisi kontinenttie. Ylärivissä: šinini Europpa, mušta Afrikka, ruškie Amerikka. Alarivissä: keltani Aasija, vihrie Australija. Geraklin kuuvveš urošteko Muinais-Kreikan miiffi Elidan čuari Avgi oli hyvin pohatta. Alfeja-joven luona käveltih hänen härkien, lampahien ta heposien luvuttomat karjat. Čuarilla oli kolmešatua valkiejalkaista hevoista, kakšišatua ruškieta, kakšitoista kokonah valkieta, a yhellä očašša kiilti tähti. Avgilla oli niin äijän karjua, jotta hänen palvelijat ei keritty puhistua liävöjä ta tallija, ta monešša vuuvvešša šielä keräyty lantua kattoih šuaten. Jevrisfei-čuari tahto auttua Avgi-čuarie ta šamalla halvekšie Geraklie, ta työn ti mieštä puhistamah Avgin tallija. Gerakli tuli Elidah ta šano Avgilla: Još šie annat miula kymmenennen ošan omista hevosista, niin mie puhissan šiun tallit yheššä päiväššä. Avgi nakro, vet hiän ajatteli, jotta hänen tallija ei šua puhistua vovse. Šentäh čuari šuoštu Geraklin ehotukšeh. Gerakli šano, jotta hänellä annettais lapie. Avgi muhi ta šano: Pitälti šie jouvut ruatamah šillä lapiella! Yhen päivän, vaštasi Gerakli ta läksi Alfejan rannoilla. Puoli päivyä Gerakli ahkerašti ruato lapiella. Hiän luati jovella pavon ta vesi alko juošša šuorah čuarin talliloih. Alfejan virta vei mataššah kaikki lijat, paharaisat parret ta šoimet. Illalla kaikki tallit oltih puhtahat. Gerakli tuli čuarin luo ta kyšy omua palkkua. Ka ahneh Avgi rupesi kiroutumah ta šano, jotta ei anna Geraklilla omie heposie. Šilloin Gerakli šiänty ta taistelušša tappo Avgi-čuarin. Elidan eläjät ruvettih pyrittämäh voittajua tulla heijän muan čuariksi. Ka Gerakli vaštasi, jotta Avgilla on poika, kumpasešta tulouki Elidan uuši čuari. A mie tahon järještyä kisat Olimpoksen Zevsin kunnivokši, šano Gerakli. Anna kerran nelläššä vuuvvešša tänne keräytyy koko Elladan atleettija kilpailuih. Ta jotta, kuni jatutah Olimpijakisat, muajilmašša valliččis rauha ta ei olis šotie. Niin Muinais-Kreikašša kerran nelläššä vuuvvešša ruvettih pitämäh urheilukilpailuja, kumpasien uattona ei šuanun alottua šotua. Kiänti: Maikki Spitsina