Oma Mua K a r j a l a n r a h v a h a n l e h t i 07 (1197) Kolmaspäivy Serota 26.02.2014 s. 2 ÔÔ Meidy tavata ei! Kodikižois Sočis Ven an joukko oli paras. Myö voitimmo ei-virrallizes joukkokilvas. Ven al on enämbi kaikkie medalii 33. Niilöis 13 on kuldumedalii, sen verdua ei ole nikel. Hobju medalii on 11, bronzumedalii 9. ÔÔ Miehien paniikki näyttämöllä s. 3 Kanšallisen teatterin Paniikki-näytelmä kertou keški-ijän kriisissista, miehien ta naisien šuhtehista. Šen enši-ilta piettih pienellä näyttämöllä 23. ta 24. tuiskukuuta. Näytelmän piärooleissa esiinnyttih V ačeslav Pol akov, Aleksei Belov ta Andrei Harin. ÔÔ Uuvvet gorisontit kučutah nuorie s. 6 Uuvvet gorisontit -projekti on alkan vuotena 2013. Še on tarkotettu Barentsin alovehella kulttuurialalla toimivilla nuorilla. Projektin piätarkotukšena on kouluttua 60 nuorta, auttua heitä löytämäh uušie partn orija toisilla alovehilla ta järještyä verkošto. ÔÔ Mologan karjalazet s. 7 Karjalastu eläy leviel alovehel, meidy on eri luaduu: vienalazet, liygiläzet da lyydiläzet. On karjalastu Suomen puolel da Ven al Tverin mual, Jaroslavl as da Novgorodas. Meigävellie on Siberisgi. Oli vie eräs karjalazien joukko Mologan karjalazet. Korela da Karjala -ozuttelu on enzimäine iččenäine Margarita Kemppazen tyttilöin ozuttelu. Ga tädä enne muasterin tyttii, čomendustu da ruuttua sai nähtä yhtehizis ozuttelulois. Oli Margarita Kemppazel iččenästygi fotokuvien ozutteluu. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Oma Sampo-melliččy»»Perindöllizien käzinerolon keskukses Kanzoinvälizenny muamankielen päivänny avavui tyttilöin ozuttelu Korela da Karjala. Tyttilöin luadijat ollah Margarita Kemppainen da Galina Aleksandrova. Sivu 4.
2 «Oma Mua» 26. tuhukuudu 2014»» Ven an mua Palkintoja kulttuurilaitokšilla Karjalas vallittih parahat kylien kul tuurulaitokset da ruadajat Kunnallisien kulttuuri laitokšien ta niijen ruatajien kilpailu oli ilmotettu Venäjän presidentin ašetukšen ta Karjalan ministerijön käškyn mukah. Kilpailuh voitih ošallistuo kylien kulttuuri laitokšet, kulttuuri- ta vapuaaika keškukšet, lapšien lis ä ko u lu tušlaito k š e t, kirjaš tot ta kylämusejot. Kilpailuh oli työnnetty yli 40 hake mušta Kalevalan, Priäžän, Belomorskin, Aunukšen, Sortavalan, Puudožin, Šuo järven, Oneganrannan piiril öistä. Arvoštelukunta, kumpaseh kuuluttih Kulttuuriministerijön, kulttuurialan kunnallisien hallintoelimien, kanšalaisjärještöjen, metodisien keškukšien etuštajat, valičči ošallistujien joukošta voittajat. Parahat kulttuurilaitokšet šuatih šuan tuhannen rupl an kannuššušpalkinnot ta kylien parahat kulttuuriruatajat palkittih viijenkymmenen tuhannen rup l an palkinnoilla. Kaikkijah oli myönnetty viisi palkintuo kulttuurilaitokšilla ta kolme palkintuo kulttuuriruatajilla. Kult tuurilaitok šis t a voittajien joukkoh piäštih Belomorskin piirin Sumposadin kylän kulttuuritalo, Puudožin piirin P alman kylän kulttuuritalo ta kirjašto, Kalevalan piirin Borovoin kirjašto-musejo, Oneganrannan piirin Šujakylän lapšien musiikkikoulu. Kulttuuriruatajista parahina oltih Kubovan kylän kirjaštonhoitaja Valentina Bobrik, Priäžän piirin taitehkoulun opaštaja Jelena Fomina ta Vieljärven kylän kulttuuritalon johtaja Mihail Jolin. Priäžän piirin Vieljärven kylän kulttuuritalon johtaja Mihail Jolin on valittu parahien kulttuuriruatajien joukkoh. Omii mielii kirjutakkua Hiihtoammundan joukkokilvas kuldumedalit suannuot (hurualpäi oigiele): Aleksei Volkov, Jevgenii Ust ugov, Anton Šipulin da Dmitrii Mališko. Jälgikerran voitimmo Olimpiiskolois kižois miehien hiihtoammundan joukkokilvas vuvvennu 1988. Kuva on otettu http://www.sport-express.ru saital Meidy tavata ei!»»kodikižois Sočis Ven an joukko oli paras. Myö voitimmo ei-virrallizes joukkokilvas. Ven al on enämbi kaikkie medalii 33. Niilöis 13 on kuldumedalii, sen verdua ei ole nikel. Hobju medalii on 11, bronzumedalii 9.»»Sochi-2014 Jelena Filippova Kotikisoissa Sočissa Venäjän joukko oli paraš. Myö voittima ei-virallisešša joukkokilpailušša. Venäjällä on enämpi kaikkie mitälie 33, kumpasista 13 on kultamitalie. Toinah julgiet olimmo, konzu vie ihan allus, Olimpiiskoloin kižoin avajazis iäneh kaikile sanoimmo: Meidy tavata ei!. Kuulužan pajon sanat ni vouse ei azetettu, eigo ni tyhjäkse patriotizmakse ozutettuhes. Rouno ku pidi olla hillembäh, noudua rahvahan viizahuttu: enne vazastu älä luaji aidastu. Ga ei himoitannuh sidä ni vouse, semmite konzu peril olet sit, min voijah da maltetah meigäläzet sportumiehet. Kižoin lopus, konzu jällele jätimmö kai muat, vaikkani semmite emmo olluh. Nämä sanat Meidy tavata ei! jo oldih tovelleh oigiet. Talvikižoin seiččietostu päiviä ylen terväh huškahtihes. Kai nämä päivät myö kaččojat yhtes sportumiehienke hiihtimmö da kon kitimmo, hypiimmö taidoluistelendas da ammuimmo hiihtoammundas, piimmö pahua da hyviä mieldy, itkimmö da nagroimmo. Midä mustella on, täs lyhyös kirjutukses kaikkie et ni kergie sanomah. Passibon sanommo vai sportumiehile kaikes luveteltus, niilöis emotsielois, kudamii kylläkse saimmo kižoin aigua. Omis kižois olimmo enzimäzet kui jo Ven al perindöllizis sportulajilois: luistelendas, hiihtändäs da hiihtoammun- Sočin Olimpiuadan kolme simvolua: jänöihyt, kodiene da leopardu. Kuva on otettu vk.com-saital das. Sežo niilöisgi, kudamis tässäh voittajikse emmo piässyh: lumilavval hiihtändäs, šorttrekas da skiletonas. Emmogo nikonzu tässäh olluh voittajat naizien taidoluistelendas. Tässäh kerran vai, vie Lake Plasidas vuvvennu 1980, voitimmo bobsleis. Nygöi sit on kai kaksi kuldumedalii. Pahua mieldy, tiettäväine, oli jiäkur oih kižuajien da Jevgenii Pl uščenkon täh. Paginua heis oli dai rodieu vie äijy. Jälgimäzes paistes toinah himoittas sanuogi, anna se rodieu hänen dielo. Iče häi parembi tiedäy, kui da midä pidi ruadua. Ga rouno ku se ei ole vaiku hänen yhten dielo. Žiäli tottu on meijän rahvastu, kudamat vuotettih medaliloi dai hyviä kižua jiäkur ois. Žiäligi on niilöi jiäkur oih kižuajii, kudamile tottu Olimpiiskoit kižat kui toizile sportumiehile ollah kaikis tärgevimät kilvat sportuelokses. Hyö toinah mugai nikonzu ni roita ei niilöis voittajat. Kižoin jälgipäivinny sit kaikes jongoi unohtimmo. Silloihäi ennitimmö kai muat ei-virrallizes joukkokilvas. Ezmäi piätteničän ehtäl saimmo kaksi kuldumedalii šort-trekas. Suovattan meijän miehil oli kuldumedali hiihtoammundan joukkokilvas. No a kižoin jälgimäzenny piän oli voitto bobsleis dai hiihtändäs 50 kilometrile, kudamas meijän kolme miesty suadih kai medalit: kuldu-, hobju- da bronzumedalit da kudamii palkittih kižoin salbajazis. Eigo hyvä loppu kodikižoile! Passibon sanommo, paiči omii sportumiehii, toizis mualoispäi tulluzile. Hyö pandih meidy ruadamah, kilbailemah, ei annettu azettuakseh ni kodvazekse. Passibo suuri kaikile lehtimiehile dai toimittajile, semmite Rossija 1 da 2 kanualan, ku saneltih kižois, kommentiiruittih kilboi, ruttoh kilvoin jälles kerrittih pagizuttua sportumiehii. Erikseh sanozin»»ven an kuldumedalit ÎÎ Taidoluistelendu, joukkokilbu: Tatjana Volosožar da Maksim Tran kov, Ksenija Stolbova da F odor Klimov, Julija Lipnitskaja, Jevgenii Pl uščenko, Jekaterina Bobrova da Dmitrii Solovjov, Jelena Iljinih da Nikita Katsalapov. Î Î Taidoluistelendu, puarat: Tatjana Volosožar da Maksim Tran kov. Î Î Šort-trek: Viktor An. Miehel on kaksi kuldumedalii kižois da kolmas joukkojuoksus. Î Î Skeleton: Aleksandr Tretjakov. Î Î Bobslei, kahtei ajajes: Aleksandr Zubkov da Aleksei Vojevoda. Î Î Lumilavval hiihtändy: Vic Wild. Miehel on kaksi kuldumedalii kižois. Î Î Naizien taidoluistelendu: Adelina Sotnikova. Î Î Šort-trek, joukkojuoksu: Viktor An, Sem on Jelistratov, Vladimir Grigorjev, Ruslan Zaharov. ÎÎ Hiihtoammundu, joukkojuoksu: Aleksei Volkov, Jevgenii Ust ugov, Dmitrii Mališko, Anton Šipulin. Î Î Hiihtändy, 50 kilometrii: Aleksandr Legkov. Î Î Bobslei, nelläi ajajes: Aleksandr Zubkov, Aleksei Negodailo, Dmitrii Trunenkov da Aleksei Vojevoda. passibot Dmitrii Gubernijevale hänen ruavos da hänen jogapäiväzis kižoin dnevnieköis. Sanella, mibo miehii häi on, duumaičen ei maksa.
»»teatteri Miehien paniikki näyttämöllä «Oma Mua» 26. tuiskukuuta 2014 3»»Kanšallisen teatterin Paniikki-näytelmä kertou keški-ijän kriisissista, miehien ta naisien šuhtehista. Šen enši-ilta piettih pienellä näyttämöllä 23. ta 24. tuiskukuuta. Näytelmän piärooleissa esiinnyttih V ačeslav Pol akov, Aleksei Belov ta Andrei Harin.»»Enši-ilta Ksenija Veretennikova Kanzallizen teatran uuzi ozutelmu Varavohädä sanelou keskiigäzien kriizisas. Ozutelman enziildu piettih 23. da 24. tuhukuudu. Piäroulilois spektaklis ollah V ačeslav Pl akov, Aleksei Belov sa Andrei Harin. Tunnetun dramaturgin ta ohjuajan Mika Myllyahon Paniikki-näytelmä on šuosittu koko muajilmašša. Nyt še on esitetty Petroskoin teatterin lavallaki. Näytelmän keškeisenä teemana on miehien ajatukšet, heijän elämykšet ta huolet. Viime vuosina tämä teema on tullun hyvin ajankohtasekši. Ei tarviče kuin mainita venäläisen Mistä paissah miehet -filmin, kumpasešša on äijän pienie nakrettavie šeikkoja miehien elämäštä. Paniikki-näytelmäki kertou näistä šeikoista ta esittäy, mitein miehet huolehitah omista propleemoista. Meijän teatterissa jo monta vuotta pietäh erilaisie muasteri-oppija ta eryähänä vuotena oli šuomelaisen dramaturgijan netäli, missä myö esittimä Paniikki-näytelmän pientä kappalehta. Meitä oikein miellytti tämä materiaali ta piättimä luatie näytelmän. Šiitä piti löytyä šopiva ohjuaja ta Oleg Lipovetski šuoštu auttamah meitä, näyttelijä V ačeslav Pol akov kerto lehistötilaisuuvvešša. Nykyaikani materiaali Tavallisešti ohjuaja miettiy näytelmän idejua ta šiitä iče valiččou näyttelijöitä. Täššä tapahukšešša iče näyttelijät kiännyttih ohjuajan puoleh ehotukšella ašettua šemmoni näytelmä. Pitäy šanuo, jotta viime vuotena Oleg jo oli toimin yh teistyöššä Kanšallisen teatterin kera ta ohjasi Lumičuuto -lapšien näy telmän. Oikein mukava, konša näyttelijät iče ehotettih tätä työtä. Paniikki-näytelmä miula oli jo tuttu enneinki. Še on kiännetty monilla kielillä ta monet teatterit on ašetettu ta esitetty šitä omilla lavoilla. Še on tosi hyvä, nykyaikani materiaali. Näytelmäššä on monta pohjua, ykši on komediallini, toini on psykologini, tietyšti on olomašša filosofini pohja. Jokahini voipi valita oman, näytelmän ohjuaja Oleg Lipovetski korošti. Lavalla ei ole yhtänä naista, kuitenki naishahmot aina ollah piäšankarien ajatukšissa.»»yštävyyš auttau Näytelmän piäšankarit ollah veikot Maks ta Johnny šekä heijän yštävä Leo. Aikaseh huomenekšella Leo tulou Maksin korttierih ta kertou omista propleemoista Mari-naiseh kera, kumpani ajo hänet pois koista. Yštävät ruvetah rauhottamah Leuo ta šiitä ymmärretäh, jotta heijän elämä niise ei onnistun. Johnnyn tv-ohjelma pantih kiini. Maks jo monta kuukautta on ollun pahalla tuulella eikä käy pihalla. Yheššä miehet ruvetah ajattelomah, mitä pitäy ruatua, jotta paniikki ta šemmoni kriisissi mäntäis pois. Näytelmäštä on hyötyö kaikilla Näytelmäššä ei ole dekoraatijoita. Näyttelijät iče piiruššetah niitä liitulla šeinillä ta lattiella. Kaččojan šilmien eteh ruttoh ilmeššytäh korttierin esinehet. Lavalla on vain kolme mieštä, eikä yhtänä naista, kuitenki naishahmot aina ollah Näytelmän piärooleissa esiinnyttih Andrei Harin, V ačeslav Pol akov ta Aleksei Belov. piäšankarien ajatukšissa. Näytelmä kertou keški-ijän kriisissista, miehien ta naisien šuhtehista. Kyšymykšeh, kellä tämä näytelmä miellyttäy enemmän naisilla vai miehillä, näyttelijät vaššattih näin: Ennein enši-iltua myö kuččuma harjotteluih kaččojie, šiinä joukošša oli miehie ta naisie. Jälešti kyšymä heijän vaikutelmie. Naiset ihmeteltih, jotta miehet ollah niin huolissah omista propleemoista ta voijah olla paniikissa. Miehillä nämä esitetyt tilantehet oltih tuttuja, monet huomattih niissä omie tahi tuttavien epäilyjä ta vaikeukšie. Täštä näytelmäštä on hyötyö kaikilla.»»elämä miehen šilmin Oliko teijän elämäššä šattun šemmosie tapahtumie, kuin näytelmäššä? Olettako tunten šamanmoisie tuntehie kuin näytelmän šankarit? Oleg Lipovetski: Näytelmän tapahtumat kehitytäh Šuomešša. Kuitenki še on ominaista kaikilla miehillä. Teatterissa ei ole jo pitkäh aikah esitetty šemmoista, jotta miehet voitais rehellisešti paissa elämäštä lavalta. V ačelsav Pol akov: Tietyšti, kaikki nämä tuntehet ta epäilyt ollah meilä tuttuja. Emmä šuattais esittyä niitä lavalta, još emmä tietäis mistä pakina on. Kaikin myö ajattelemma elämyä, vaihamma yštävieh kera kokemušta. Aleksei Belov: Lavalta voimma kertuo omista kauhuista, toivoista, kompleksiloista. Toisešša tilantehešša tuškin kerromma šiitä. Še on hyvä mahollisuuš kaččuo miehen šilmin monih aseih.
4 «Oma Mua» 26. tuhukuudu 2014»» rahvaskundu Oma Sampo-melliččy»»Neroniemi»» Korela da Karjala Jelena Filippova Kanšainvälisenä muamonkielen päivänä Käsityöammattien keškukšešša avautu Korela ta Karjala kuklanäyttely. Kuklojen luatijina ollah Margarita Kemppainen ta Galina Aleksandrova. Oman enzimäzen tytin Oman Muan ruadai Margarita Kemppainen luadi vie viizitostu vuottu tagaperin. Silloi häi ombeli Oman Pajon horalazile karjalazet XIX vuozisuan ruutat. Jiän nyzis kangaspalazis, tilkuzis juohtui mieleh luadie sen aijan, ga pienembät sovat tytile. Tämän jälgeh on šuoritettu äijy tyttii. Enämbi kolmiekymmendy. Enzimäzii tyttilöi Margarita luadi lahjakse. Sanou, omua karjalastu lahjua ku ei olluh kus ostua, ga pidi luadie sit omin käzin. Luadigi, vedi Ven ale, Suomeh, Ruoččih. Ozuttelus, kudai avavui Perindöllizien käzineroloin keskukses, on muasterin 25 tyttii. Omas kois da Oman Muan toimitukses Rital rodih oma pajagi dai ozutteluzualu nämmile tyttilöile. Niilöis häi ruadau, tarkazeh valliččou kangahat tyttilöin ruuttih niškoi, net, sanakse, kai ollah natural noit, kui ennegi oli meijän rahvahal. Niilöis häi ottau vastah rahvastu. Kengo tuou kangastu, kengo nahkua, kengo nybliä. Enimät tytitgi ollah rahvahan annetut. Net vai muasterin ruattuu suajah uuzi oza karjalaine. Korela-čuppu, Margarita Kemppazen luajittu. Kauppua karjalakse. Mies kehittäy neidizii tavaran ostandah. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Tiijättöhäi, midä rodih Sampo-melličäle, kuduan periä torattih Kalevalas. Jäi vai kate, iče melliččy palazikse murjoi da lendi mereh. Minä näppizin, palazin keräin tukkuh tieduo omas kul tuuras, omas rahvahas. Suitin neruo. Tämä palazis kerätty melliččy rubei ruadamah rahvahan hyväkse, sellittäy Margarita Kemppainen. Se tottu on. Ritua äijy kunne kučutah sanelemah omas ruavos, kyzytäh ombelemah ruuttii da luadimah tyttilöi. Ei häi nikonzu kieldävy. Eigo ni hyödyy ičele eči. Ainos sanou: minä parembi nevvon, ozutan, opastan, a työ oppikkua iče kai luadie. Hänel rodih omua opastujuagi. Galina Aleksandrova, kudamanke yhtes luajittih ozuttelu, sežo sanot moizekse. Tuttavuttih hyö petties. Inehmizel puutui kädeh Ritan kalenduaru tytinke. Sit häi kiinnostui Ritan ruadoh, rubei ombelemah tyttilöile XIX vuozisuan ruuttii. Galina Aleksandrova omah čuppuh toi vie vahnua veššii, midä oli hänen buaban talois: käzipaikkua, lipastu, vahnan ferezin da šulkupaikkazen. Net kui hänen tytitgi ollah XIX vuozisuan aigazet. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Tänäpäi ozutteluzualu Perindöllizien käzineroloin keskukses on juattu kahtekse. Se jago nägyy ozuttelun nimesgi Korela da Karjala. Kahtes Karjalas, keskiaijan da XIX vuozisuan, on paginuagi ozuttelus. Korela-čura on Margarita Kemppazen luajittu. Toizes puoles, kus ei ole moine myöhäine aigu, emändänny on Galina Aleksandrova. Mollembat muasterit tyttilöin vuoh ozutettih karjalazien rikastu kul tuurua. Čopakosti omin käzin ommeltih tyttilöile ruutat, luajitutettih čomendukset da kai tarvittavat vehkehet. Sit kaikes ei ole nimittumua kielastustu. Nämä kai ruutat da vehkehet ollah histourien puoles tarkat, ollahhäi muasterit äijän lugiettu da tutkittu teemas. Runuo, spektaklii da kilbua»»veškelyksen kylän kirjastos hyvän perindön mugah piettih kanzoinvälisty Muamankielen päiviä. Nina R abidina, Viktor Silin da Lev Vorobjov ozutettih spektakli Vahnušši da Bur onka. L ubov Prisoškova Veškelykšen kirjašton ruatajat järješšettih kyläläisillä mukavan ohjelman Kanšainvälisenä Muamonkielen päivänä. Tänävuon kirjaston Karjalan gorniččah kerdyi äijy rahvastu Omamualazet-kluubah kuulujua, školaniekkua da kylälästy. Pruazniekkuprogrammas oli karjalankielizien runoloin lugijoin kilbu, kuduah yhtyi lastu dai vahnembua, teatru da tiedokilbu Karjalaine sanou muga. Arvostelijoin joukkoh vallittih Jurii Lebedev, Julija Jefimova da Galina Retukina. Tatjana Kn azeva lugi Vas a Veikin runuo, Larisa Kulikovskaja Krilovan basn ua, kuduan karjalakse kiändi Aleksandr Volkov. Albina Kornilova pajatti Klavdija Aleksejevan pajon Kolme saduu, Lev Vorobjov lugi iččeh runuo Lavul. Kaikis enämbäl räškytettih käzii Nina R abidinale, kudai lugi runon Minun ukole Viktor Silinale. Mies enzimäi huijustelih, ga sit jo muheloitti hyväs mieles. Lapset lugiettih karjalazien runoilijoin Juakko Rugojevan, Aleksei Titovan da toizien runuo, ga enimät oldih ven an kielel. Erikseh tahtozin mainita kilbuniekkoi Alina Fatejevua, Rostislav Rodionovua, Anastasija Gal čenkuo. Kuni arvostelijat mietittih, kedä panna parahakse, kaččojat arbailtih karjalazii arbaituksii, yhtyttih toizih vesselih kilboih. Omamualazet valmistettih ozutelmu. Hyö jo ennepäi vallittih se, kerävyttih repetitsieloile, valmistettih rekvizittua, opastuttih omii sanoi. Dai hyvähäi se ozutelmu rodih! Kui hyvin otettih vastah omamualazii kaččojat. Eräs artistu Tatjana Zaitseva tuli hevol da kiitti sidä, kui hyvin se ajonevvo pädöy kyläs eläjes. Ozutelmas lypsäjinny oldih Nina Kokkareva da Svetlana Loginova, kanoinkaččojannu L udmila Ivanova, poččiloin kaččojannu Nina Nikitina. Lehmänny oli Marija Jelisejeva, počinpoijan roulis oli kaikis nuorin artistu An a Nikitina. Unelmat-spektaklis Ida Jermolajeva da L udmila Al okina ozutettih tulien eläkkeheläzen unelmii da tottutovellistu penzionieran elostu. Nina R abidina, Viktor Silin da Lev Vorobjov ozutettih Vahnušši da Bur onka. Lopus Larisa Kulikovskaja, Al bina Kornilova da Tatjana Kn azeva ozutettih ozutelmu, kuduan vuoh hyviteltih kaikkii miehii Ižänmuan Puolistajan päivän kel. Kai kilboih yhtynyöt suadih diplomat da mustolahjat, kaččojile lahjakse oli hyvä da vessel mieli. Tahtozin kiittiä Omamualazet-kluuban rahvastu da erikseh Nina Nikitinua, Lev Vorobjovua da Irina Pogrebovskoidu pruazniekan valmistamizes da piendäs.
»»oma kieli, oma mieli «Oma Mua» 26. tuiskukuuta 2014 5 Oma kieli kullan kallis Tatjana Torvinen Terveh teilä! näin Kalevalan kirjašton ruatajat karjalaiset koššot piällä vaššattih omie lukijie Kanšainvälisenä muamonkielen päivänä. Vielä viime vuotena Kalevalan keškikoulun opaštajat annettih hyvän idejan järještäen Muamonkielen päivänä erilaisie pitoja, aktijoita ta tuntija. Šilloin myö myöhäh šaima tietyä šiitä, emmäkä kerinnyn ošallistuo, kuitenki še ajatuš painu mieleh, Kalevalan kirjašton ruataja Zinaida Kettunen kerto. Kirjaštonhoitajat etukäteh valmissettih bukletit karjalankielisien šanojen kera ta juattih niitä aktijon aikana. Kirjašton kävijät voitih šamalla tutuštuo Luvemma karjalakši -, šekä Marija Hotejevalla ta omalla kielellä omissettuih kirjanäyttelyih. Kirjaštonhoitajat kerrottih Muamonkielen päiväštä ta kehotettih kaikkie pakajamah karjalan kielellä. Zinaida Kettunen luki Marija Mihejevan karjalankielisen Repo ta kontie -starinan. Koko päivän aikana kirjaštošša kuulu Veikko Pällisen karjalaisie šävelmie ta lauluja. Halukkahat voitih kaččuo filmijä Kalevalan piiristä ta šen kulttuurista, tutuštuo Lapšien luomistyön talon opaštajan Natalja Tabotan Rahvahan kukla -näyttelyh. Kaikilla miellytti aktijo, monet pahekšittih, jotta ei ole kenen kera paissa karjalakši, vanhempi polvi on poistun, a lapšet paissah venäjän kieltä. Kaikin kiitettih kirjaštonhoitajie ta luvattih, jotta ruvetah enemmän käyttämäh kieltä. Kirjašton ruatajat toivotah, jotta jatkošša joka vuosi ruvetah järještämäh šemmosie tapuamisie ta vuotetah lukijilta ehotukšie ta idejoja niijen pitämiseštä. Kalevalan kirjašton ruataja Marija Požarskaja. Kuva: Tatjana Torvinen Šinisen Karjalan laulut Tatjana Torvinen Nikolai Zaitsev kirjuttau sit, midä iče konzutahto nägi da kuuli. Ol ga Kuzmina Piirustamine da mualuandutaido ruvettih kiinostamah händy vie alguškolas opastujes. Kanzallizien kul tuuroin keskukses samannu piän Nikolai Zaitsev pidi oman Katkattu oza -kniigan prezentatsiengi. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Luondo joga kuvas»»muamankielen päivänny Karjalan rahvahallizien kul tuuroin keskukses avattih Nikolai Zaitsevan mualavuksien ozuttelu. Nikolai Zaitsev on Anuksen karjalaine, kazvoi Anus-joven rannal, Antulan hierus. Piirustamine da mualuandutaido ruvettih kiinostamah händy vie alguškolas opastujes. Myöhembi jo aiguzennu olles vuvvennu 1960 Nikolai Petrovič loppi Moskovan taidoyliopiston. Kaikkiedah kogo elaijas hänel on mualattu piäl suan kuvua. Niilöis ozutettavakse Petroskoih häi toi nellikymmen viizi parastu. Nikolai Petrovičan mualavuksis voibi nähtä Anuksen muan luonnon da hieruloin čomuttu. Ga enämbäl kaikkie taidoilii suvaiččou mualata Luadogua. Vähembi suvačen mualata hieruloi, sendäh gu nygöi monet taidoilijat mualatah karjalazii hieruloi da vie en suvaiče mualata vahnoi da huonos kunnos olijoi taloloi. Konzu mua luan hieruloi, ainos mualuan hyvät da čomat taloit, sellittäy Nikolai Petrovič. Samannu piän Karjalan rahvahallizien kul tuuroin keskukses Nikolai Zaitsev pidi oman Katkattu oza -kniigan prezentatsien. Se on kirjuttajan jo toine kniigu, enne sidä ilmah piäzi Omat ikkunat-kniigu. Uvves kniigas on yheksä kerdomustu, niilöin piähengilöinny ollah tavallizet rahvas. Nikolai Zaitsev kirjuttau sit, midä iče konzutahto nägi da kuuli. Hänen kerdomuksien piätiemannu on Anuksen da Suvi-Karjalan hieruloin histourii, eläjien elaigu: heijän ilot, tuskat, huolet. Enämbäl kaikkie kirjuttajua kiinnostau ristikanzan hengi. Erähäs kerdomukses on Kezräjäine-folklooriyhtyveh esitti uuvven Šinisen Karjalan laulut -nimisen CD-levyn. Konša karjalaiset ruvettih lau lamah lauluja? tätä kyšymyštä rupesi aikoinah tutkimah musiikin tutkija Irina Semakova. Karjalaisilla oli oma ikivanha ta pohatta runonlaulamisperinneh. Konša karjalaiseh kulttuurih tuli laulamistapa? Irinan mieleštä še tapahtu 1800-luvulla, konša karjalaiset miehet lähettih pitäkši aikua tienestillä ta naiset jouvuttih ottamah harteillah mieštyöt. Runonlaulaminiki oli mieštehtävie, kumpaista naiset ruvettih pikkuhil l ua omakšumah. Naiset lainattih miehiltä runoja ta laulettih omah tapah. Vähitellen vanha runonlaulamisperinneh rupesi šammumah ta šen šijalla tuli toini melodini laulamistapa. Myöhemmin karjalaiseh kulttuurih alko tulla lauluja eri puolilta: Pomorielta, Venäjän šuvešta, Piiteristä šekä Šuomešta ta Ruočista. Niitä muuteltih ta laulettih omah tapah. CD-levyllä on 25 lauluo karjalan, šuomen ta venäjän kielellä. Esitetyt laulut oli tallennettu oikeilta karjalaisilta. Kezräjäine-yhtyvehen laulajat onnissuttih kuvuamah ei yksistäh karjalaisilla ominaista laulamistapua, ka šamoin eri murtehien kielierikoisuukšie, korošti yhtyvehen johtaja Lubov Nikitina. Šinisen Karjalan laulut on simvolini nimi. Šinini kivi oli aikoinah valtakunnallisen rajan merkkinä ta šinini väri simvolisoi rinnakkaisalovehie, rinnakkaiskulttuurija. Irina Semakovan mieleštä še heijaštau Karjalan kanšallista tilannehta, missä karjalaini, šuomelaini ta venäläini kulttuuri on kietouvuttu toisihis. Enämbäl kaikkie taidoilii suvaiččou mualata Luadogua. mainittu minun buabas da died ois, kudai vie enne voinua ruadoi Karjalas militsiimiehenny. Minä iče olen rodužin Jaroslavl an alovehelpäi. Karjalas minun perehes vähä ken tiedäy. Nygöi minun omahizis tiijustetah Nikolai Zaitsevan kniigan avul. Minule se on hyvä musto died ois da buabas. Nikolai Zaitsevah minä tuttavuin vie lapsennu olles, myö kazvoimmo yhtes hierus, hänes minä opastuin pagizemah karjalakse, sanelou Nikolai Zaitsevan dovariššu Mihail Mitin. Kaččomah Nikolai Zaitsevan kuvii sego uuttu kniigua tuldih Karjalan taidoilijat, kirjuttajat sego mualundutaijon suvaiččijat. Tuttavuo Nikolai Petrovičan mua lavuksih petroskoilazet sego linnan gost at voijah nelländeh päivässäh kevätkuudu.»»paginkanzu Mintäh opit karjalan kieltä? Natto Varpuni Kanšainvälisen muamonkielen päivän merkeissä Paginkanzu-klubin šivulla vkontakte:ssa oli kekšitty Mintäh šie opaššut karjalan kieltä ta tahot paissa karjalakši? -kyšely. Kyšelyh otti ošua 184 ristikanšua. 87 henkie šanottih, jotta karjalan kieli on heijän muamonkieli, šentäh hyö ičeki šitä paissah ta tahotah, jotta šitä paistais heijän lapšetki. 63 ihmistä vaššattih, jotta hyö opaššutah karjalan kieltä, šentäh kun eletäh Karjalašša. 18 tunnuššettih, jotta opaššutah karjalan kieltä, šentäh kun tahotah šuaha innoššušta karjalan kieleštä ta karjalaisien kulttuurista. Kolmetoista henkie vaššattih, jotta hyö ei ošata karjalan kieltä, eikä tahota šitä opaštuo, a kolme henkie valittih kyšelyn viimesen variantin: Mi kieli še on? Afrikkalaini? Tämä kyšely tuou enimmäkšeh leikillistä mieltä, en voi šuhtautuo šiih vakavašti, karjalaisen kanšanrunouven tutkija Marija Kundoz orova kommentoi kyšelyö. Mie olen višših yksi niistä kolmešta, ken on vaššannun viimeseh kyšymykšeh. Miula kuitenki šyntyis toini ta tutumpi kyšymyš: mi kieli? koreiskoi? No šuutkat ollah šuutkua, ka pitäy koroštua nähtäväšti parempah päin šuunnattuo liikehtä, kun šuurin oša meistä arvoštau ta kunnivoittau šen šeuvun kieltä ta kulttuurie, kumpasešša eläy. Olen iloni, jotta voin käyttyä omašša ruavošša, en pereheššä, en koissa, kun omašša ruavošša karjalan kieltä, kertou karjalan kielen opaštaja Maria Urbanovič. Meijän kurššiloilla käypi kaikenmoista rahvašta, ei vain karjalaisie. Tulou venäläisie, valkovenäläisie, tatareija. Tatareilla karjalan kielen oppimini šujuu hyvin, šentäh kun heijän muamon kieleššä on šamanmoiset Y, Ä, Ö -iäntehet, kuin i karjalan kieleššä. Kaččokkua ta luvekkua Paginkanzu-klubin materiaalija intenetissä http:// vk.com/paginkanzu Omii mielii kirjutakkua
6 «Oma Mua» 26. tuhukuudu 2014»» nuoriso Uuvvet gorisontit kučutah nuorie»»kulttuurin alalla ruatajie nuorie yrittäjie kašvatetah Barintsin alovehella Antonina Grečnevaja Kul tuurualal ruadajii nuorii biznesmiehii opastetah Barents-alovehel New Horizons -projektan hantuzis. Projektua todevutetah jo tostu vuottu. Oletko nuori, alla 29-vuotini? Oletko ruatan kulttuuri- ta luova-alalla? Tällä sloganilla New Horizons (karj. Uuvvet Gorisontit) -koulutušprojekti on toimin jo toista vuotta. Uuvvet Gorisontit -projekti on alkan vuotena 2013. Še on tarkotettu Barentsin alovehella kulttuurialalla toimivilla nuorilla. Projektin piätarkoitukšena on kouluttua 60 nuorta, auttua heitä löytämäh uušie partn orija toisilla alovehilla ta järještyä verkošto. Näin ošallistujakši voitais tulla prod usserit, kirjuttajat, projektien koordinaattorit, kulttuuriministerijöjen ruatajat. Yhen vuuvven aikana pietäh nellä koulutušseminaarie, kumpaseh ošallistuu 30 henkie Venyähen pohjois-alovehilta, Norjašta, Ruočista šekä Šuomešta. Projektih on ošallistun nellä henkie Karjalan puolelta. Tänä vuotena šiih lähettih Priäžän piirin etnokeškukšen johtajan šijahini Katerina Prohorova, Karjalan Kanšallisen teatterin ohjuajan avuštaja Alina Mikšijeva, Karjalan Filarmonijan lehistöšihteeri Jevgenija L ogkaja ta ECHO-projektin koordinaattori ta Nuori Karjala -järještön piälikkö Alina Čuburova. Toisen koulutušvuuvven enšimmäini seminaari on pietty Šuomen Rovaniemellä. Netälin aikana ošallistujat tuttavuššuttih toini toisih, kuunneltih luventoja ta ruattih ryhmissä, tutuššuttih šemmosih teemoih, kun projektien johtamini, varojen hankinta ta sponssorien eččimini. Seminaarin lehtoreina oltih asientuntijat Ruočista ta Iso-Britannijašta.»»New horizonts ÎÎ New horizonts -projekti on toteuttan ENPI- KOLARCTIC -ohjelman puittehissa venäläisien, norjalaisien, ruoččilaisien šekä šuomelaisien partn orien yhteistyöššä. ÎÎ Vuuvven 2014 seminaarit pietäh: talvella Šuomešša, kevyällä Norjašša, šykyšyllä Ruočissa ta vuuvven loppupuolella Murmanskissa. Šiinäki järješšetäh projektin loppijaiset. ÎÎ Vuuvven ošallistujakši tulou 30 henkie: 16 Venyäheltä (Karjalan ta Komin tašavalloista, Arkankelin ta Murmanskin alovehilta), nellä Šuomešta, kuuši Norjašta ta nellä Ruočista. ÎÎ Projektin partn orit Venyähen puolelta ollah alovehien kulttuuriministerijöt. Karjalan Kulttuuriministerijö etuštau projektissa Karjalan tašavaltua. Netälin aikana ošallistujat tuttavuššuttih toini toisih, kuunneltih luventoja ta ruattih ryhmissä, tutuššuttih šemmosih teemoih, kun projektien johtamini, varojen hankinta ta sponssorien eččimini. Kuva: Alina Čuburova, Oma Mua Väitöškirjua valmistuas s a Marija Kundoz orova kävi työmatoilla Karjalan eri piirilöih. Kuvašša Marija (oik.) Kontupohjan piirin Vohtozero-kyläššä. Kuva: M. Kundoz orovan pereharhiivašta Folkloristi ta opaštaja»»marija Kundoz orova on niitä ihmisie, kumpaset autetah karjalaisen rikkahan kulttuuriperinnön kehittämistä. Maikki Spitsina Mennyt vuvven lopus vienankarjalaine Marija Kundoz orova väitti filolougien kandiduatakse. Häi tutkiu karjalastu eeppisty pajoperindyö. Karjalaini Marija Kundoz orova on šyntyn Louhen piirin Piäjärven kyläššä. Hänen vanhemmat ollah Louhen piirin karjalaisie. Muamo Anni Vlasova (o.š. P attojeva) on kotosin Sohjananšuun kyläštä, a tuatto Vladimir Vlasov šynty Kiisjovella. Pariskunta tuttavuštu Soh janankošella ta šii tä muutti Piäjärveh. Pereheš šä šynty kolme lašta, Ma ša oli nuorin. Koissa vanhemmat ei paistu karjalakši, ka Marija kuuli karjalan kieltä omalta ämmöltä, tuaton muamolta, kumpani eli heijän kera. Ämmö kuoli, konša Mašalla oli šeiččemen vuotta, ka kielen tunto jäi tytön šyväimeh. Piäjärven koulušša Marija opaštu enklannin kieltä, a šuomie tutki kerhošša ta koissa oppikirjojen mukah. Koulun jälkeh muamo ehotti tytöllä männä opaštumah karjalan kieltä Petroskoin yliopistoh. Nuori tietomieš Konša Marija opaštu viijennellä kurššilla, Venäjän Tietoakatemijan Kielen, kirjallisuon ta istorijan instituutin folkloris- ti Aleksandra Stepanova kučču neiččyötä laitokšen jatko-opaštujakši Folkloorin laitokšella. Marijalla annettih väitöštyön teema ta kakši vuotta hiän tutki šitä aihetta instituutissa. Kohta Marija mäni miehellä kiestinkin karjalaisella Alek sandr Kundoz orovilla ta pereheššä šynty Vova-poika. Šiitä kolmekši vuuv vekši Maša myöšty Piäjärveh. Noin kakši vuotta pakasin Vovan kera vain karjalakši. A nyt toičči šanon hänellä mitänih kar jalakši, hiän muhiu ta näkyy, jotta ymmärti, ka vaš tuau venyähekši, Marija kerto. Piäjärveššä Marija järješti karjalan kielen kurš šit, ka šiitä kuiteski myöšty Petroskoih ta jat-»»uarrehaitta Kalevala ko väitöškirjan valmistamista. Šuuren työn tuloš Viime vuuvven pimiekuušša Piiterin Puškinin talošša Marija puolušti Luomakunnan konsepti karjalaisissa eeppisissä runoiloissa -väitöškirjan. Šen tavoittehena oli käsitellä muajilman šynnyštä ta rakentehešta kertovien runojen mytologista pohjua. Väitöškirjaššah Marija tutki runoja, kumpasie oli tallennettu karjalaisilta 1820-1990 luvuilla ta kumpasien pohjalla aikoinah Elias Lönnrot oli luonun oman Kalevalaeepossan. Tietotyöššä on käytetty yli 400 eeppisen runon tekstie. Nyt Marijan šuunnitelmissa on lisätä väitöškirjah vielä yksi oša ta kahen vuuvven piäštä julkaissa še monografijana. Elämän eri aloja Tietoruavon lisäkši Marija pitäy karjalan kielen pakinatuntija yliopistošša. Opaštajan työ miellyttäy häntä. Onnakko hänen himottais vetyä Kalevala-eepossalla omissettuo kurššie, šentäh kun tämä teema on hyvin tuttu Marijalla. Joutoaikana Marija peluau kyykkä-pelie, kumpaista nyt elävytetäh ta kehitetäh meijän tašavallašša. Kyykkä antau mahollisuuvven rikenempäh tavata yštävie ta niitä ihmisie, kumpaset kaikki voimat annetah karjalaisen ainutluatusen kulttuurin ta kielen šäilyttämiseh. Kalevala-eepossan runoja mie luvin vielä kouluvuosina. Šilloin Väinämöisen, Lemminkäisen, Louhi-akan, Sampo-melličän hahmot šyvällä juurruttih miun mieleh. Kalevalan tapahtumat tunnuttih lähisiltä vielä šen takie, kun iče elin Louhen šeuvun pohjoismualla, šano Marija. Hiän rupesi tarkkah lukomah ta tutkimah Kalevalan alkuteks tijä yli opistošša viijennellä kurš šilla Tamara Staršo van luvennoilla. Tämä opaš šuš ei männyn tyhjäh. Nyt mie tutkin kalevalalaisen metriikan runoja, lukuh ottaen niitäki, kumpaset Elias Lönnrot oli käyttän eepossašša. Še on valtavan šuuri ainehisto, kumpasen pohjalla on kirjutettu jo monen monta tutkimuštyötä. Runoperintehen tutkijien peruštehtävie on tietojen ta tutkimuštulokšien levittämini, popularisointi. Joka Karjalan eläjän pitäy tietyä, mi on Kalevala, mimmosen panokšen luotih šiih Elias Lönnrot ta Karjalan kanša. Kalevala on meijän kanšallini ylpeyš ta jokahisella karjalaisella on oikeuš ylpeillä šitä, jotta hiän eläy runonlaulajien mualla ta on niijen jälkeläisie, jatko tietomieš. Tamara Ivanovnan kuo loman jälkeh Kaleva la-kurššin opettamini loppu, kuitenki Marija toivou, jotta še tulevaisuuvvešša jatkuu. Tänä vuotena täyttyy 165 vuotta Kalevala-eepossan kokonaispainokšen ilmeštymiseštä. Himottais kehottua jokahista, ken ei ole vielä luken Kalevalua, kuitenki lukie še. Parempi myöhäh, kuin ei konšana! toivo Marija.
»»tundemattomua karjalastu «Oma Mua» 26. tuiskukuuta 2014 7 Mologan karjalazet»»karjalastu eläy leviel alovehel, meidy on eri luaduu: vienalazet, liygiläzet da lyydiläzet. On karjalastu Suomen puolel da Ven al Tverin mual, Jaroslavl as da Novgorodas. Meigävellie on Siberisgi. On (vai lienne pidäy sanuo oli ) vie eräs karjalazien joukko Mologan karjalazet. Nina Jakovleva Mologan karjalaiset šuatih nimeh Mologa-jovešta, kumpani vašemmalta puolelta virtuau šuureh Volgah. Mologan muat ollah Sit -joven ta Volgan välillä. Enšimmäiset maininnat Mologan kaupunkista ollah peräsin 1149 vuuvvelta. Karjalan mua ainos oli suurien mualoin välis, sidä tahtottih omih mualoih ruočit da ven alazet. Vuvvennu 1284 nemsatgi käyskendeltih Karjalah, tuldih Nevan da Luadogan kauti, ku tahtottih alistua karjalazet da panna heidy maksamah veroloi. Vähästy myöhembä, vuvvennu 1291 jo ruočit tuldih meih käzin. Vuozisualoi Karjalua juattih, se konzugo kuului Ven an mualoih, konzugo ven alazet rauhusobimuksien mugah annettih se Ruočile. Ven ale karjalazet ruvettih siirdymäh vie Ivan Groznoin aigah. Tverin mualoil silloi voimattomuksien da smuutan periä väheni eläjiä. Sih aigah, vuv vennu 1617 Stolbovan rauhusobimuksen mugah erähät Karjalan muat annettih Ruočile. Karjalazet ei tahtottu jiähä ruočin vallan alle, sendäh lähtiettih pagoh Ven ale, semmite karjalazet da ven alazet oldih yhty pravoslavnoidu uskuo. Tsuari uskaldi karjalazile parembat muat da toizii hyvyzii, vaigu tuldas hyö Ven an mualoile. Jaroslavl an da Tverin mualoile karjalazet eloituttih vuodessah 1678. Kahteh kerdah vuvvennu 1627 da 1657 konzu oli kaksi suurembua karjalazien siirduo, Mologan da Vesjegonskan mualoile tuli lähes 30 tuhattu hengie. Enimät heis jiädih Mologah, toizet sijoituttih Keseman voulostih, kuduah jäi vähä eläjiä pol akoin da litovtsoin hyökkävyksien jälles vuozinnu 1608-1614. Nämil mualoil enne eli ves -heimo, kuduat terväh sulettih karjalazih, ku oldih heijän kel yhty juurdu da lähäl heidy kielen da perindölöin puoles. Ven al da ven alazien ymbäristös eläjes karjalazet, tiettäväine, terväh ven avuttih. Tveriläine paikalline histourien tutkii A. Veršinskii vuvvennu 1925 kirjutti Mologan karjalazis: Karjalazet täh aigah äijäl ven avuttih hyö ei erota ven alazis sovis, ulgonävös da tavois, ga sentäh paistah keskenäh omah kieleh. Mologa Mologan karjalazet suadih oman nimen Mologa-joves, kudai huruas puoles virduau suureh Volgah. Mologan muat ollah Sit -joven da Volgan välis. Mologan linnu oli eräs vahnimii Ven al. Enzimästy kerdua»»mologa ÎÎ Mologa-joven nimi vikse on suomelas-ugrilastu juurdu. Oga-sananloppu vikse merkiččöy jogie. Sanan algu johtuu ennemuinazes suomen sanas mole-marjat. Mologa on marjujogi, jogi, kuduan rannoil kazvau kaikenmostu marjua. Voulogdan čupul on äijy semmostu joven nimie Mol enga, Molonga, Mola. ÎÎ Toizen versien mugah Mologa-paikannimel on yhtehisty ennemuinazen ven alazen sanan kel molokita, kudai merkiččöy suodu, upottajua kohtua. sidä mainittih 1149 vuvvel. Vallankumovuksessah Mologa oli suuri kauppumiehien linnu, kuduas hyvä oli pidiä torguu, ku täs ristakkai mendih kolme jogie - Volga, Mologa da Šeksna. Paiči torguu tiä oldih hyvät muat da niityt. Suuril jogiluhtupeldoloil kazvoi nezeviä heiniä lehmile. Mologan lehmien maijol da voil oli erinomaine hyvä magu. Niilöil rakkahal ostettih Ven al. Mologan kauppumiehet suitettih eluo, nostettih kivitaloloi da kirikkölöi, luajittih školii da bol niččoi. Mologas XX vuozisuan allus eli viizi tuhattu hengie, oli kuuzi suurdu kirikkyö, yheksä opastuslaitostu, kolme kirjastuo, bol ničču 30 hengele, oli zavodua da fabrikkua. Mologan karjalazet suadih oman nimen Mologa-joves, kudai huruas puoles virduau suureh Volgah. väs. Sih niškoi ristikanzan käzil pidi luadie meri, kuduan pohjah jiädäs lähimuat. Ku vezivoimalu vois ruadua, meren syvys pidi olla 98 metrii. Jo täytty vägie luajittih vezivoimalua, ku Moskovaspäi tuli jyrky käsky: sen vägi pidäs suurendua. Dai suurendettihgi: enziallus oli 200 MVt, jälles rodih 330 MVt. Ga sen periä vien alle jiädih kahtu kerdua suurembat muat Mologan linnu da vie 740 kyliä. Syvyskuun 1. päivänny 1936 tuli tietoih, ku Mologan linnu,»»tärgei dokumentu Karjalazet täh aigah äijäl ven avuttih hyö ei erota ven alazis sovis, ulgonävös da tavois, ga sentäh paistah keskenäh omah kieleh. Mologan piiri da sih kuulujat kylät hävitetäh. Kaikkii eläjii 6100 hengie pidäy ajua elämäh toizih kohtih (ei panna elämäh, vai ajua, sendäh ku kai omat elot ristittyzil pidi ehättiä omin väin). Sih oli annettu kaksi kuudu. Ozattomat Linnan eläjii da kyläläzii juattih kolmeh joukkoh. Enzimäzet oldih net, kel oldih hyvät koit. Net riičittih da uitettih ken kunne. Uvvel kohtal koit nostettih uvvessah. Toizeh joukkoh kuuluttih On olemas erähän leitenantu Skl arovan dokumentu, kuduan häi kirjuttau NKVD:n virguniekoile: oli 294 hengie, kuduat omas tahtos jiädih vien alle Mologan linnah. Hänen sanoin mugah kaikil heil jo ennepäi oli hermovoimattomuksii. Oli heijän keskes moizii, ket lukittih iččiedäh. Äijät Mologan histourien tutkijat ebäiltäh sidä, ku tämä dokumentu on tottutovelline, ku käzil luajittuu merdy täytettih viel vähitellen vuvven 1941 sulakuus vuodessah 1947. Sendäh lukita iččie da suaha surmu omas kois, ei vierahal mual, oli jygei, ga yhtelläh sai. Olgah, kui oli, yhtelläh hätken vie paistih, ku paiči niilöi, ket kieldävyttih iäres lähtemäs, oligi mostu, kedä vägehes ajettih kodiloispäi hyö hypättih käzil luajittuh mereh da upottih. Sen periä paginat Mologah nähte kiellettih jyrkäh. Se, ken vai mainičči Mologua omannu roindukohtannu, työttih luageriloih 10 25 vuvvekse.»»vien alle jiännyöt muat Upotettu linnu Vuvvennu 1931 Ven an halličus piätti luadie Suuri Volgu -plotinua. Jo syvyskuus allettih luadie Riibinskan vezivoimalua, kudai pluanan mugah andas 200 MVt elektroenergiedu päinet, kudamil oldih vahnat lahonnuot koit. Niilöile valdivo andoi 500 rublin. Nämmih dengoih sih aigah sai nostua vaigu halgosarai. Enimät heis kuolendassah elettih vierahis ristittyzis, ilmai omua kodii. Kolmas joukko oli kaikis ozattomin. Yksinäzet koittomat vahnat, kudamil ei olluh ni vägie, nigo dengua muuttua toizeh kohtah. Vaigu Mologan linnas mostu oli 70 hengie. Midä heile rodih, niken ei tiijä. Iče linnugi pidi murendua. Kai tostu kerrostu korgiembat koit pidi murendua, ku net ei oldas tiel vetty myöte matkuajil venehil. Kaikis kebjevin keino oli räjähyttiä net. Spuasan kirkastumizen kirikkyö opittih räjähyttiä nelli-viizi kerdua. Enzimäzes räjähtykses se vuozisavoikse nostettu kirikkö vaigu nouzi ilmah da sit järilleh istahtih omah kohtah. Nygöi, konzu vezivoimalu laskou omat viet, pohjas suau nähtä kodiloin da kirikkölöin seinii. Kaksi kerdua vuvves myöhä sygyzyl da keskikezäl suau nähtä, kus oldih pihat, kalmužimat. Riibinsakan mereh on havvattu histourii Šeksnan da Mologan välis vien alle jiännyöt muat ollah kui Voulogdan alovehen kogonaine piiri. Vien alle jiädih kuulužat niityt enämbi 500 tuhattu gektuarua parastu muadu da 250 tuhattu gektuarua meččiä, sidä kiirehes ei ehtitty kuadua, mugai hapattih vedeh. Niilöi lihavii mualoi sanottih Pohjazekse Ukrainakse. Vien alle jäi 740 kyliä, 6 manasterii, 50 kirikkyö da kaksi linnua Mologa da Vesjegonsk (endine linnu ¾ vuitil jäi vien alle, uuzi linnu, nygöine Vesjegonsk, on nostettu ylembä).
8 «Oma Mua» 26. tuhukuudu 2014»» kul tuuru»»paginkanzu Uskomatoi vastavus Tamara Ščerbakova Paginkanzu-klubin vierahana 13. tuiskukuuta oli entini karjalan kielen opaštaja. Lapšien kertomukšien ta runojen kirjuttaja Tamara Ščerbakova. Myö ainos autammo toine tostu, pagizemmo, piemmö kaikile roindupäivii. Minä tulin horah ruavon loppiettuu, nen ga tässähgi pajatan. Tuhukuun 13. päivänny olin kučuttu Paginkanzah, kuduadu vedäy Natalja Vorobei. Oli se jo toine kučundu, enzimäine oli kylmykuul, no silloi minä loukkopiä naine unohtin vastavuspäivän. Pideli tulla nellänpiän, a minä valmistuin piätničäkse. Nygöi vastavus piädyi da mittuine se oli hyvä, myö onnuako kolme čuassuu pagizimmo ihan väzymätä da nikel ei himoitannuh juosta kodih. Pagin algavui muga kummallizesti: Natoi ei vie ehtinyh meidy toine toizele ezitellä, tuli paginpertih, a myö jo lembilinduu opastuimmo luadimah. Tuli häi da diivihes: Oi, työ jo ruatto, a minä myöhästyin! Opastakkua nygöi minuu lembilinduu luadimah. Opastammo, miksebo emmo, hyväl mielel, valliče vai kangaspala. Oli moine hyvä olo kaikil, meni pagin, kerroimmo toine toizele čomal muamankielel uudizii, a paginan keskes valmistuttih moizet ihmellizet linduzet. Net lenneltih, riputtih dai ryndähil viruttih. Naizet ihasteltihes ihan ku lapset. Omin käzin luajittu ruado! Pikoi kodvazeh da paginan keskes! Vaste sit tuttavuimmo, sanoimmo omat nimet, a sit kerroimmo toine toizele omih luajittuloih linduzih näh. Minä livvin kielel, a hyö vienan karjalua minule opastettih. Ken maltoi hyvin paista, a ken vaste tostu vuottu opastuu kieldy, a jo ihan hyvin jätti mustoh kai uvvet sanat. Oli jälles minulgi iluo, konzu näin, kui hyvin maltetah kuunnella karjalazet toine tostu, hos erähii sanoi ni ellendetä ei. Minä kerroin omih kniigoih näh, kuduat mennyt vuon tuldih ilmah. Kyzyttih naizet lugie yksi kerdomus, minä valličin kerdomuksen Meri, luvin sen, a sit oli uskomatoi tundo! Naine, kudai vaste algoi opastuo karjalan kieldy, ellendi kai, midä minä luvin, a sit yhteh iäneh kiitettih. Ližättih vie sanoi moizii, buiteku šipainiekku hyväl voil voijeltih, sanottih: Tämä ei ole prosto kerdomus, tämä on maltajen kirjutettu novellu. Minuu nenga čomasti vie niken ei kiittänyh. Čiučoihut Natoi, naizet, teile ylen suuri passibo kučundas dai hyvis sanois. Nygöi vie enämbäl himoittau kirjuttua! Nenga olis hyvä vastavuo naizien da miehien, nuorižonke ken jo kirjuttau kerdomuksii, runoloi. Yhtes niidy lugie, toinah toiči vie toine toizele avvuttua. Kirjuttajan oza nouzou parembi, konzu maltat lugie uuzii kirjutuksii, löydiä niis hyviä, a ku löydynöy midä vigua, avvuttua, kui niidy kohti suas kohendua. Paginan keskes valmistimmo kummanluaduzii linduzii. Net lenneltih, riputtih dai ryndähil viruttih. Kuva: Natto Varpuni, Oma Mua Vuozipäiväle omistetul konsertal monet joukon pajattajat suadih kiitändykirjazet Priäžän piirin administratsien piälikön sijähizen Tatjana Sepppäzen käzis. Kuva: Ol ga Kuzmina, Oma Mua Igäh ei pie kaččuo, konzu hengi on nuori»»priäžän tundiettu Rossijanka-hora täytti kolmekymmen vuottu. Ol ga Kuzmina Priäžän Rossijanka-kuoron istorija ottau alun vuuvvešta 1984. Kuoron ohjelmistošša on kuin venäläisie niin ni karjalaisie lauluja. Horan histourii algavui talvikuus vuvvennu 1984. Enzimäine konsertu piettih 24. pakkaskuudu da omistettih se Nevvostoliiton urhon Marja Melentjevan roindupäiväle. Silloi se oli veteruanoin hora, kuduas pajatettih voinuda ruadoveteruanat. Vähästy myöhembi hora sai Rossijanka-nimen. Sen enzimäzenny johtajannu oli Vladimir P ačin. Vuvves 2011 johtajakse rodih Larisa Prokopenkova, muuzikkua soittau Dmitrii Muhorin. Tänäpäi horas pajattau seiččietostu naistu, läs kai heis ollah Suuren Ižänmuallizen voinan lapset, sendäh horan programmas enin vuitti pajolois on omistettu voinan aijale da oman muan suvaiččemizele. Paiči sidä Rossijanka pajattau liirizii da vesselii pajoloi. Kolmeskymmenes vuvves niidy suitui piäl seiččemenk y mmenen, vuozi vuottu uuzii pajoloi vai liženöy. Horah niškoi kolmekymmen vuottu on ylen äijy, pajattua nenga kod- Klavdija Vasiljevna Vasiljeva Lilija Pavlovna Vasiljeva ollah Rossijanka-joukon vahnimii pajattajii. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua van yhtes kohtas on jygei. Hora on hyvä, kai naizet ollah hyväntahtozet, myö ainos autammo toine tostu, pagizemmo, piemmö kaikile roindupäivii. Mennyt vuon kogo kezän ajelimmo Priäžän piirii myöte. Kävyimmö monih kylih, sanelou Klavdija Vasiljeva, yksi vahnimis horan naizis. Monis vuozis pajattajile hora rodih perehekse. Ezimerkikse, Lilija Pavlovna Vasiljeva da Alevtina Vasiljevna Čurkina toine tostu tundietah jo mondu vuottu, ga hyvikse ystävikse roittih, konzu ruvettih pajattamah Priäžän veteruanoin horas. Nenga yhtes pajatetah jo läs kahtukymmendy vuottu. Mollembat suvaijah pajattua vie lapsusaijas, sanotah, gu pajo čomendau elaigua. Enne joga laitoksel oli oma hora, minä pajatin souhozan horas, veteruanoin horah minuu kučui Marija Nikolajevna Kropačeva, nygöi händy ei ole hengis. Minä tulin horah ruavon loppiettuu, nen ga tässähgi pajatan. Tuttavuin täs monih hyvih naizih, sanelou Lilija Vasiljeva. Minä vie ruan, ga aigua pajattamizeh ainos löydyy, jatkau Alevtina Čurkina, joga konsertas suan hyviä mieldy, himoittau ozuttua kaikile omii pajoneroloi. Ven ankielizien pajoloin ližäkse jo mondu vuottu horas pajatetah karjalaksegi. Seiččie vuottu tagaperin horan tyveh perustettih Randaine-pajojoukko. Se pajattau kui rahvahan pajoloi, mugai tundietun priäžäläzen Aleksandr Saveljevan runoloin pohjal luajittuloi pajoloi. Vuozipäiväle omistetul kontsertal naizet pajatettih omat parahat pajot, kuundelemah niilöi kerävyi äijy rahvastu: endisty pajattajua, gost ua kogo piiris sego Petroskoispäi, ga enimät oldih paikallizet eläjät, kuduat ei voija kuvitella ni yhty kylän pruazniekkua ilmai Rossijanka-horua da Randaine-pajojoukkuo. Minä tunnen kaikkii pajattajii, olen ylbei, gu meil on moine hora. Naizet hyvin pajatetah, rakkahal kuundelen pajoloi karjalan kielelgi. Horan konsertoile kävyy äijy rahvastu, toiči, konzu pajatetah vesselii pajoloi, suvaičen tansie konsertan aigua, sanelou priäžäläine eläi Nina Ivanova. Pruazniekkukonsertal pajattajile oli sanottu äijy lämmiä sanua da hyvittelyy. Erähät naizet monivuodehizes pajattamizes suadih kunnivokirjazet. Igäh ei maksa kaččuo, konzu hengi on nuori.
»»kylän elostu «Oma Mua» 26. tuiskukuuta 2014 9 Mustattogo 40 vuottu tagaperin»»vuvven 1974 Kotkatjärven školan loppenuot nellänkymmenen vuvven peräs vastavuttih oman školan seinis. Valentina Libertsova Kotkatjärven koulun vuuvven 1974 piäštökkähät keräyvyttih yhteh nellänkymmenen vuuvven piäštä. Tämä Kotkatjärven školanloppennuzien illačču piädyi tuhukuun suovatan ehtäkse, konzu myöstin muutui siä da televiizoras ozutettih Olimpiadua. Voibi olla sentähgi kerävyi meidy kaheksa brihastu da kymmene tyttösty vähästy vähembi täytty kluassua. Lujah ruavahunnuot miehet da vähästy vähembi vaihtunuot naizet yksisama sai tuta da tunnustua omakse. Täv vet vägie, himuo keksimizeh, huolimattah loma-aigah, vie oldas varuksis suurih pereh- da ižänmuan ruadoloih. Ga ei kaikil mostu ozua ole annettu: kengo vie kestäy omas ruadokohtas, kelgo jo pidi vallita midägi hoivembua, a erähät jo azetuttih kodih, alevutetah iččie vunukoin kačondal. Onnuako toine tostu kyzelimmö juostozil, varustundan da tansiloin aigah, piälimäzenny piämiehenny kaiken viizičuassuhizen illačun aijale roittihes kluassu, Kotkatjärven škola, opastajat, unohtamatoi lapsus- da nuorusaigu läs 40 vuottu tagaperin. Omua kieldy emmo unohtannuh Jo školan kynnyksel kerras rubei kuulumah livvin pagin. Tiettäväine, meijän keskes oligi suuri joukko ven alastu. Sil aigua hyö mielihyväl opastuttus karjalakse, gu myö taratimmo da avvutannuzimmo heile, ga eibo potakoittu niken. Erähät meis enzi kluassah mennes ei tietty ni sanastu ven akse. Yhtelläh opastuttih ylen hyvin: kymmenes vuvves ni yksi ei jiän nyh toizele vuvvele, sil aigua se oli suuri tulos. Sidä löyhki algukluasoin opastai da jälles klua san ulgopuolizen ruavon ohjua ju Marija Pavlovna Pelešenko. Nämien lapsien käzil on istutettu Voiton puusto, kylän keskuksel, Vellen kalman tagan. Tässäh siiriči astujes da ajajes jogahine primiettiy oman puun, kaččou kulleh kazvoi. Marija Pavlovna da Vas a Čupukov paheksittih, gu täs puustos kuattih jo viizi puudu da tahtotah tyhjendiä kai kohtu uudeh laukkah vai lienne kodih niškoi. Školan perindöt Mustelimmo kaikenjyttyzii mieldykiinnittäjii školadieloloi: ravvan, bumuagan, tuhkan keriändät, souhozal avvutandat, Lujah ruavahunnuot miehet da vähästy vähembi vaihtunuot naizet yksisama sai tuta da tunnustua omakse. Kuva: Aleksei Andreiko vastavukset veteruanoinke, vahnoile avvutandu, ekskursiet, turistumatkat, krosat da sportukilvat. Mieldykiinnittäjänny perindönny oli školas Kazvoksien pruazniekku, kudual nuoret luonnon suvaiččijat saneltih omih kazvoksien tutkimizih näh. Ei laškat oldu joga nedälii kävvä pellole da miärätä kazvoksien suuruttu, kirjuttua kai tiijot päivykirjah. Dokluadoin jälles ozutettih konsertu da mendih syömäh vinegriettua školan ogrodas kazvatettulois kazvoksis da juomah čuajuu čihoivaren n anke. Nämmii nuorii tutkijoi ohjai ylen vagavu, gu artistu rouno čoma Galina Karpovna Nasibulina. Häi yhtes meijänke kaivoi muadu dai kytki, valeli, opasti ruadoh. Häi žiälöičči hierun opastuji gu ainos oli talolois ruaduo lapsile, andoi aigua kačahtuakseh opastuskniigah urokan allus. Joga dielos enzimäzinny Konzu hieruh puutui Aleksei Andreiko ohjuamah kluubua Kerävyi meidy kaheksa brihastu da kymmene tyttösty vähästy vähembi täytty kluassua.»»paras kluasanohjuaju da školan histourien opastajakse, puoli kluassua meni pajattamah da soittamah, joga ehtiä juoksendelimmo repetitsieloile. Aleksei Zaharovič oigieh sanoi, gu hänel meijän kluassu rodih ylen tärgei myö olimmo enzimäzet alguvojennoin valmistamizen opastujat. Se uuzi ruado annettih hänele vastevai yliopiston loppenuol. Ga opastujat puututtih nerokkahat da vie mittuzet putillizet Orl onokkižas voitimmo kogo Anuksen piiris, a sit Petroskois Karjalan Tazavallan taibalehel olimmo ainavonnu kylän joukonnu. Ozanottajat linnoispäi oldih moizis kaunehis sovis, toven ofitsieroin varustunnuot, ga myö omis valgielois paidazis yksisama iččie maltoimmo ozuttua, saimmo äijän arvonimie, puutuimmo palkittuloin joukkoh. Puutui kylläl ezitellä omua iččie vahnan puuhizen kluuban laval dai ajella piirin toizih kylih. Pidäy puaksuh vastavuo Jelizaveta Vasiljevna Tihomirova ezitti moizen Kotkatjärven opastajien eroituksen, kui ellendämine, armahtus, maltandu sobuh eliä kyläs kaikel mierol, toine toizel avvuttajen. Hos meijän kluasas ei roinnuhes mostu nerokastu fiziekkua, gu Tamara Nikolai Ivanovič Feklistov oli hyvä kluasanohjuaju, muantiijon da piirustuksen opastajannu. Häi opasti pajattamah, azumah seinylehtii, pidämäh opastuskižoi da kilboi, sanomah runoloi. Sanelukirjutuksii da keksimizii onnuako hänen urokoil oli enämbi migu ven an kielen urokoil. Hänes puaksuh sai kuulta livvin da suomen sanoi (voinan aigah vikse opastuo puutui), sellitteli meile ellendämättömiä, meijän vahnembienke meih niškoi ainos taratti muamankielel, ei varannuh nimidä. Nygöigi kuhkutti meidy paista karjalaskse. Minä vai paheksin gu vähä ken meijän kluasas lugietah Oma mua -lehtie, ei voija nähtä, kui nerokasti kirjuttau meijän armas Nikolai Ivanovič. Kotkatjärves tässäh eläjii naizii kai čakkain, tiäpäihäi ollah enzimäzet karjalan kielen elvyttäjät opastajat da rahvas, mindäh nenga heityttih nuorembat ei kehtata lugie omal kielel. Riipuškalas eläi Gal a Sorokina ihastui, konzu lahjain kilvan voitos jälgimäzen Taival-kogomuksen, uskaldi mielihyväl kaiken lugie. Meile Nikolai Ivanovič toivotti hänen jytyi eliä tervehenny da hätki. Uskaldimmo ei unohtua toine tostu da opastajii, vastavuo puaksumbah. Saveljeva, ga yksikai jiädih hyvät mustot niis urokois. Kaiken pivon burhaitti meijänaigaine Kotkatjärven školan komsomolan johtai Tatjana Pahomova (soviimmo sanuo toine tostu neisaijan sugunimil). Häi ečči kaikkii, soitti jogahizile, pagizutti, kučui, andoi käskyt, iče valmisti programman Opastusvuozien mustokset, puaksuh ajeli Petroskoilpäi repetitsieloile, innostutti Aleksei Zaharovičan da Sergei Bombinan, kudualoinke nerokkahasti pajatti tundiettuloi 70-vuozien pajoloi. Kuundelimmo, muhizimmo, itkimmö, nagroimmo, tansiimmo olimmo ylen ozakkahat, gu puutui eliä da opastuo nengozes sijas, ei kaimata kaikkii tiedämizii, neroloi da nuordu rakkahuttu. Uskaldimmo ei unohtua toine tostu da opastajii, vastavuo puaksumbah. Passibo, Kotkatjärven škola, gu et andanuh hävitä pahoil vuozil, myö sinuu emmo unohtannuh, vai elä, da anna eliä armahal roindumual.
10 «Oma Mua» 26. tuhukuudu 2014»» kotiranta Ekologini šivissyškeškuš ta perintehien šäilyttäjä»»puanajärven kanšallispuistošša opaššetah tutkimah ta šäilyttämäh luontuo šekä elävytetäh kanšan perintehie.»»puanajärvi Anni Vlasova Puanajärven kanzalline puisto ruadau jo läs 22 vuottu. Sen piäruado on harvinazen luonnon akkiloičendu, sidä paiči puiston ruadajat opastetah školaniekkoi tutkimah da akkiloimah luonduo. Paičči varšinaisie harvinaisen luonnon šäilyttämistehtävie Pua najärven kanšallispuiston henkilökunta luatiu šuurta työtä opaštau koululaisie tutkimah ta šäilyttämäh omua luontuo. Joka vuosi šykyšyllä puisto yheššä Piäjärven keškikoulun kera järještäy ekologisie ta šeuvuntutkimukšen konferenššijoita, a kešällä tutkimušleirijä puiston alovehella Karjalan ta vielä i Venäjän koululaisilla. Šuuren panokšen šiih on luotu puiston varajohtaja Natalja Bižon, šekä ekologi- ta šiivissyšošašton työmiehet Irina Škin ova ta Anastasija Protasova, hyö vejetäh vielä meččäkerhuo koululaisilla. Monet višših tiijetäh, jotta ennein Talvišotua Puanajärvi oli šuomelaini kylä. Kun šovan jälkeh nämä paikat jiätih Venäjällä, šiitä šuahen šielä ei ollun mitänä eluo, ne paikat oli šäilytty, niin kun kuulusašša starinašša. Lähellä olija karjalaini Vartiolammen kylä jäi tyhjäkši šovan aikana. Vašta kanšallispuiston peruššettuo šinne myöšty elämä. Šamalla alko kanšainvälisien yhteykšien kehittämini. Entiset Paanajärven eläjät, jo melko vanhana, käytih omilla juurilla. Alko yhteyš Puanajärven ta šuomelaisen nuapurin Oulankakanšallispuiston välillä. Yhen projektin tulokšena oli Arola- Puanajärven puiston kaunehet maisemat lumotah turistija. Kuva: Sergei Zaharov nimisen taloukšen rakentamini Puanajärven rannalla, mi nyt on yksi nähtävyykšistä. Vartiolammen kyläššäki on rakennettu talo vanhah karjalaiseh tapah, 100 vuotta takaperin otetun valokuvan mukah. Nyt šiinä on musejo. No eihän juuri šiih lopu puiston työmiehien ihmehellini energija. Jo nellä kešyä peräkkäh juštih 10. elokuuta puiston alovehella, entiseššä vanhašša Vartijolammen kyläššä, on pietty karjalaisie pruasniekkoja. Lähikylien laulu- ta tanšširyhmät šekä turistit, kumpaset šatuttih olomah puistošša, mielelläh otetah ošua šiih. On šemmosieki, kumpaset joka vuosi tullah Puanajärvellä, jotta piäššä ošallistumah pruasniekkah. Kun šovan jälkeh nämä paikat jiätih Venäjällä, šiitä šuahen šielä ei ollun mitänä eluo, ne paikat oli šäilytty, niin kun kuulusašša starinašša.»»fakta ÎÎ Puanajärven kanšallis puisto toimiu jo melkein 22 vuotta. ÎÎ Še oli peruššettu šil loin, kun nousi uhka, jotta harvinaisešta Puanajärveštä voit tulla pumppuvoimalaitokšen vesistö ta šen tienoilla rakennetah hiihtokeškuš. ÎÎ Venäläïset ta šuomelaiset tutkijat on löyvetty šillä alovehella monta harvinaista kašvie ta eläintä. ÎÎ Puistošša on kaikein korkein Karjalašša Nuorunen-vuara, šen korkeuš on 576 metrie. ÎÎ Muutki puiston nähtävyykšet Kivakkatunturi, Kivakkakoški, Mäntykoški, Ruškiekallivo, iče Puanajärvi, kumpaista kučutah Pohjois- Baikaliksi muanitetah tänne turistija ta tutkijie. ÎÎ Puanajärven kanšallis - puis ton opaššuškeškuš on Piäjärveššä.»»Saamelaiskulttuurin kannattajat Tuiskukuušša puistošša järješšetäh juhlapitoja saamelaisien kan šallispäivän kunnivokši. Tänä vuotena 9. tuiskukuuta puiston opaššuškeškukšen pihalla keräyty Piäjärven kylän väki, jotta ottua ošua Saamelaisih kisoih. Piemmä näitä kisoja tiälä šen takie, kun ennein näillä šeuvuilla elettih saamelaiset, kumpaset šiitä šiirryttih pohjoisempah. Nyt Venäjällä eläy noin 20 000 saamelaista, hyö ollah hyvät meččämiehet, kalaštajat, poronhoitajat. Šentäh myö nyt rupiemma kisuamah šamalla tavalla, pivon järještäjä Irina Škin ova šano kisojen avajaisissa. Kisoih ošallistu 10 joukkuo, kumpasih liitty paikallisien laitokšien etuštajie ta koululaisie. Aijä rahvašta oli keräytyn kaččomah näitä kisoja, kun šattu hyvä šiä eikä ollun šuurta pakkaista. Kaččojat mielelläh šeurattih kilpailujen mänyö. Šilloin kun yhet pyyvvetih kalua (kattilan kanšija metallikoukuilla), pelattih palluo, hypittih pituutta, toiset ajeltih kerözillä (čunilla) ta šukšiloilla, hypeltih čunien piäličči, luajittih kuatanččoja. Tuomarit tarkkah kačottih ta valittih parahie. Tullimiehet šuatih enšimmäisen šijan, puiston joukko toisen, puiston meččäkerhon koululaiset piäštih kolmannella paikalla. Kaikin šuatih palkinnot. A kylän rahvaš hyvin mielin kiitti jarještäjie mukavašta pruasniekašta. Saamelaiskisojen järještäjät kekšittih rahvahalla kaikenmoisie huvija. Kuva: Anni Vlasova
»»sanasuari Tagavozilaine «Oma Mua» 26. tuiskukuuta 2014 11»»Kerdomus Nikolai Zaitsev»»Uuttu kiännösty Vas a otti harvan suvan pienel stolaželpäi, kudai seižoi čupus, čirahutti piilöi kynnel i myös ištuldih sundugale. Marija harpai askelen kohti sundugah, tahtoi ištuokseh rinnale da panna käin hänen olgupiäle, ga Vas a nouzeldi i meni ikkunah. Hot čiučoit čirčetettäš räystähäs, vesselembi oliš petties, sanoi Vas a. Vaikkaine aigu vönyi. Marija mietiskendeli ielleh: Yhtelläh häi on terveh mies. Hänen alahažet kulmat da neče syngy kačondu, se kuvuau hänen lujua harakterii. Tärgei on, gu mies on hyväntahtoine, luaskau. Kai nämmä pienet vijat ei olla tärgiet. Paras on, gu hänel on hyvä syväin... Yksielpäi voibi mennä miehele toižielpäi eliä kogo elos vaikkani... Onnuako ei maksa! Kui häi minuh kačahtih palavil silmil. Midä argaileh? En ellendä... Vas a azetui keskilattiele, ryvähtih. Tostih, što tämä vaikkaniolendu on jugiekse hänele. Rožat ruskettih, silmis molen - n u, särižijät käit kormanilois. Onnuako voibi mennä miehele. Mies on hyvä, tobju, ruadai... Voibi ottua käzih da luadie hänes ristikanzu omua mieldy myöte, duumaičči Marija. Mieli meni syvembäh. Toižielpäi hänenke voibi eliä, migu kukkuo yksinäh täs ijäs. Täs hil l ažes da yksinäžes elok-»»korvan tagua pietty Galina Ol kina ses ei iluo, eigo igäviä. Ainos päivy päivän peräh. Eiga vilahtah igä ikkunan alači. Gu oliš mennä miehele, oliš ies midätahto toštu päivy kirkahembi, mua vesselembi. Hyvä oliš, gu piäzižin tämän miehen käzih, sit Vas a voiš luadie minule kai, midä minä tahtožin. Vot otan da enzimäine sanon suostumizen. Mikse muokata hyviä miesty? Kahtei mollembil roih vesselembi! Pagin on valmiš... Usko libo älä, en voi sanuo, en voi väistiä hengie! Moine on minun taba tagavožen taba, sanoi ruskennuh Vas a. Sano nygöi, älä peitä sanoi suuh. Vai sanat tagavožeh aittah jiädih? sanoi Marija nagrajal iänel. Ga sano hot sana, midä tahtot sanuo? Oli pieni pauzu. Vas a luaskavasti kačahtih Marijan silmih i sanoi: Kuule... hyvä ristikanzu, voižitgo andua minule kolme rubl ua kuuzikymmen kopeikkua butilkah? Hengie murdau... suuh gu kažit käydih. En voi nimidä ruadua. Egläi ehtäl, kačos, löimmö očkah da ryyppäimmö kylyrannal kai mendih, vuidii suuri ošipku minule. Joukol miehet vedeltih minuu, en voinnuh piästä heis... Marija vägeh muhahtih. Hänen rungu välleni pitkäs vuottamižes. Meni gorniččah i toi hänele kolme rubl ua kuuzikymmen kopeikkua. Vas a muheloitti tävvel suul. Silmät kybenöittih. Otti dengat. Unohti sanuo passibon. Lähti. Ukses kirgai: Velgah en jiä! Marija suuril silmil kačoi peräh vihaštunnuh. Uksi salbavui. Hänen muailmu mukeldih. T fu! sylgi Marija. Tagavozilaine! Tottu! ÍÍLoppuoza. Algu n:s 5, 6 Meile buaboit saneltih Sit lumi kiehui Taval oli ylen rutto, kui nygöi sanotah krutoi. Buaboil loitossah pidi tiediä, konzu on kodih ajamas, sit lumi kiehui. Lienne pidänyh piippu virittiä, sit hevol pidi azettuo kerras, ni askeldu edehpäi. Ei häi lienne buaboi ehtinyh avata sarain veriädy, sit hebo omal väil ähkäi veriän. Kerran mugagi oli, buaboi vastuamah hyppäi, konzu hebo oli jo sarual. Buaboi kumardih ukon edeh da sanoi: Ivan Prohorovič! Toko died oi pletil ku šoijun vieldäy pitkin selgiä, toizen kerran hebuo, se hyppäi kahtel jallal, čut piäl ei tavannuh stropiloi. Buaboil pidi vaikkani kibei tirpua. Ei hätkekse tulluh kodih käymäh, ga buaboil pitky aigu oli vuottua, konzu uvvessah lähtöy. Silloi proššaičih, lähti uksehpäi, a buaboi silmät ristii da burahtih: Otti Jumal! Ga čut vai ehtinyh died oi sil sanal tavata, ukselluo kiänäldih da sanoi: Älä ihastu lähtendiä, varua tulendua! Tuhu pertis A nevesky se oli otettu Hatun hierus. Nygöi sidä sanotah Kamennii ručei. Se ei ole loitton Sellispäi. Tulou sih hieruh pruazniekku. Silloi hot kirikköpruazniekat oli kieltyt, ga rahvas yksikai pruaznuittih dai gost ua kävyi äijy. Miša mučoinke lähtiettih gostih mučoin kodoilah. Sie hyvin vastattih tytärdy vävvyn kel, ga vie pidäy i muijalegi kävvä: dovarišoilluo, mučoil podrugoilluo. Ehtäl tullah uvvessah mučoin kodih. Miša on hyväs humšus da vuottau, ga ildazel buat koi ei vala viinua. Sit Mišal nouzi tuatan taba. Ku velli nouzihäi stolaspäi da ku šivaldah häi, käit ku nostaldau da ku vie huarottauhäi. A enne poikki pertilöin lagie vaste oldih pualičat, sie oldih kai kuivat einehet: jauhot, suurimat, suolat, piiruat sinne nostettihgi. Sit se pualičču laispäi ku pakkuu da komšat kai sie kuavuttih, pertih rodih moine tuhu, ni olijoi nikedä ei nävy. Odva azetettih moine vävvy.»»taival 2014 Gen Šangin-Berezovskii (1930 1992) Sar ouna Nagramatoi Seizot läs ikkunua, Taivas korgei on da syvä, Seizot läs ikkunua, I nimidä näi sie et, Sentäh vet gu häi myös Astui ielleh, nägemättäh, Händy kui suvaičet, Kui on paha hänettäh. Sanos vai kerros vai, Ongo yksi moine mieros? Vai on sinul nygöi Vilu ylen yksinäh? Vaigu prosto sinun Sydämelles lämmiä pidäs? Štob ei vuottua tuskis Da ei itkie kuudamal. Kai menöy, kai menöy, Roihes myöhä libo aijoi, Kebjiekse unekse Tämä ehty sinine. Älä itke vai kui Suarin tytär Nagramatoi, Mieletöi lapsusaigu Prostihes sinuspäi. 1960 * * *...Häi lähti aijoi iäres omas kois, Ei kuunelluh ni iändy ruskien Jevan, Kai unohtajen tuondan syömisty, Vai oman sydämen kučundua myöte, Kuduadu iče ellendiä ei voi; Adam kois lähti korgieh nouzi: mäile, Sie kiven pindah hudrau kirvehyöy Da kivipalažel häi pedrat vuoldi, Muan ravos poikki lennos, lendämäs Ei tiijä kenen naizen lienne linnun Da kukkijan vie puun sih ližäi jälles... Karjalakse on kiändänyh Tamara Saveljeva Taival 2014 -almanahhan toimittajat alettih kerätä kirjutukšie tämä vuuvven aikakaušlehteh ta kehitetäh karjalaisie kirjuttajie, toimittajie, yhteiskunnallisih järještöih kuulujie, politiika-, tieto- ta kulttuurialan ruatajie, opaštujie yhtymäh šen luatimiseh. Kuččusimma yhtehiseh ruatoh meijän puolen ta rajantakasie karjalaisie: vienalaisie, livviläisie, lyydiläisie, tverinkarjalaisie. Tavan mukah vuotamma almanahhah runuo, prosua, kuvaukšie, arvošteluja, kiännökšie, lehtikirjutukšie. Niin kuin ni enneinki, tänä vuotena toimittajat valitah enšiksi ne kirjutukšet, kumpaset ennein ei oltu painettu. Viiješ almanahha meinatah julkaissa heinäkuušša 2014. Kirju tukšet voipi työntyä poštin kautti tai tuuvva adressilla: Petroskoi, Titovinkatu 3, huonehet 102, 108, 109. Kirjutukšet voipi työntyä niise šähköpoštin kautti: omamua@mail.ru, vienankarjala@mail.ru (viestih on pantava Almanahhah-merkki). Lisätietuo: (8142) 78 05 10, 78 29 32
12 «Oma Mua» 26. tuhukuudu 2014 Muhahtai! Tuatto tuli käymäh poikuah päiväkojista. Kumpi niistä on teijän? kyšy kašvattaja. Ei ole välie, huomena tuaš pitäy lapši viijä päiväkotih.»»joutoaika»»kalevala 165 vuotta»»hyvittelyt Kalevalan päivät Karjalašša ta Šuomešša Tänä vuotena täyttyy 165 vuotta Kalevala-eepossan täyvellisen kokoelman ilmeštymiseštä. Tämän yhteyveššä Karjalašša ta Šuomešša on valmissettu monenmoisie pitoja. Igor Baranovin Kalevala 28. tuiskukuuta 17.00 Kanšallisešša teatterissa avautuu piiteriläisen taiteilijan Igor Baranovin Kalevala-näyttely. Baranovin työt oli moničči esitetty eri näyttelyšaleissa Venäjällä ta Šuomen puolellaki. Kalevalan innoššuttava muajilma 27. tuiskukuuta Karjalan Kanšallini kirjašto esittäy Kalevalan innoššuttava muajilma -näyttelyn Joensuun kirjaštošša. 28. tuiskukuuta Joensuun lapšet ta nuoret piäššäh ošallistumah šuureh interaktiiviseh ohjelmah eepossan motiivien mukah, kumpani järješšetäh kaupunkin alovehellisešša kirjaštošša. Kalevala-juhla Kuhmošša 28. tuiskukuuta 18.00 Šuomešša Kuhmo-talošša pietäh Kalevalan 165-vuotisjuhla. Pruasniekka on omissettu Šuomen vienalaisen runonlaulajan ta perintehentaitajan Jussi Huovisen elämäntyöllä hänen 90- vuotisjuhlavuotena. Kalevalan teitä myöte 1. kevätkuuta 13.00 Karjalan tašavallan Kanšallini musejo kuččuu kaikkie yhtymäh perintehelliseh Kalevalan päivät -musejopruasniekkah. Šen aikana pietäh Kalevalan kirkkahat värit -mualauškilpailu. Kilpailijien tehtävänä on mualata lumella kuva Kalevalaeepossan motiivien mukah. Šen tulokšet ilmotetah šamana päivänä Kanšallisešša musejošša. 13.00 15.00 Ilvekšet-joukko kuččuu kaikkie peluamah Gubernaattorin puistoh. Karjala kuččuu Kantele-festivaalih Vuuvven 2014 šyyškuušša Karjalan Tašavallašša pietäh X Kanšainvälini KANTELEkanšanmusiikkifestivaali. Tapahtumah voijah ilmottautuo amatööri-, harraštaja- tai ammattilaisyhtyvehet šekä yksittäiset šoittajat. Festivaalin kynnykšellä pietäh: ÎÎ Paraš kantelehella esitetty musiikkiteoš ÎÎ kilpailu, kumpaseh šuahah ošallistuo šäveltäjät eri maista; ÎÎ valokuva- ta videonettikilpailu Perintehelliset musiikkišoittimet. Festivaalin aikana: ÎÎ Kanšainvälini tietehellini konferenssi Perintehellisien šoittimien rooli nykymusiikin käsitykšeššä ; ÎÎ Kanšanšoittimija šoittajien nuorijen muusikoijen kilpailu; ÎÎ Työtuvat: Perintehellisien musiikkišoittimien valmistamini; Perintehellisien musiikkišoittimien šoittotaito; ÎÎ Näyteharjotukšie; ÎÎ Šuomelais-ugrilaisien kanšojen perintehellisien ta nykysien musiikkišoittimien näyttely; ÎÎ Yhtyvehien konserttija ta esitykšie Petroskoissa ta Karjalan piirilöissä. Ošallistumisen ehtoloih voipi tutuštuo myöhemmin. Kučumma yhteistyökumppaniksi yhtyvehie ta yksittäisie šoittajie, kumpaset käytetäh omašša toiminnašša perintehisie musiikkišoittimie. Festivaalin piäjärještäjänä on Karjalan Tašavallan Kanšallisien kulttuurien keškuš. Tahotko ošallistuo festivaalih? Kirjuta meilä! E-mail: cnk-karelia@yandex.ru rcnc@sampo.ru KRL:n Vieljärven kyläozaston piälikkyö Ol ga Ivanovua hyvittelemmö Roindupäiväl! Toivotammo lykkyy, perehsobuu, tervehytty da hyviä yhtehisty ruaduo. Karjalan Rahvahan Liiton johtokundu Tytärdy, sizärdy da bunukkua Sinitskoidu Duarjua hyvittelemmö Roindupäiväl! Opastu hyvin, ole tervehen da pie hyviä mieldy! Muamo, tuatto, buabat da died o, velli da sizär O n n i t t e l e m m a meijän lempi tytärtä Marija Kundozerovua (Vlasovua) šyntymäpäivällä. Šamalla onnittelemma šilma filologijan kandidattiväittelyn puoluštamisešta. Tervehyttä šiula, mäneššyštä työššä ta onnie perehelämäššä. Olemma ylpiet šiušta. Šiun omahiset»»siänennustus Petroskoi Anuksenlinnu Priäžy Koštamuš Kalevala Louhi yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy 27 /02-9 -3-5 -1-9 -2-6 -2-5 -2-2 -2 28 /02-10 -2-5 -1-9 -1-5 0-4 +1-5 -1 01 /03-9 -1-5 -1-9 0-1 0 0 +2-1 +2 02 /03-6 -1-4 0-6 0 0 +1 0 +1 0 +1 03 /03-3 0-2 +1-3 +1-1 0-1 0-1 0 04 /03-4 -1-2 +1-4 0-4 -1-3 -1-4 -2 05 /03-5 +1-2 +3-5 +2-5 -1-4 -1-6 -3 Peruštajat: Oma Mua Karjalan rahvahan lehti Peruššettu kešäkuušša 1990 Karjalan tašavallan Lakijenhyväkšymiskokouš, Karjalan tašavallan hallituš, Karjalan Rahvahan Liitto ta kuštantamo Periodika Piätoimittaja Natalja Sinitskaja Julkaisijan ta toimitukšen ošoite: Titovinkatu 3, 185035 Petroskoi, Karjalan tašavalta ÎÎ Tel: (814-2) 78-05-10 ÎÎ E-mail: omamua@mail.ru Internet: Julkaisija: ÎÎ Karjalan tašavallan autonomini laitoš Periodika-kuštantamo ÎÎ Painettu Verso-kirjapainošša, 185031, Petroskoi, Varkaukšen rantakatu, 1a ÎÎ Lehen on rekisteröinyn Venäjän Federatijon Kirjapainoalan komitietta ÎÎ Rekisterinumero 0110927 Indeksi 51894 ÎÎ Allakirjutettu painettavakši 12.00 čuasu 25.02.2014 ÎÎ Painoš 500 ÎÎ Tilauš 138 ÎÎ Hinta 20 rpl Redizaini Fenomen-mediajoukko (Piiteri) www.design-smi.ru On otettu: www.gismeteo.ru