K a r j a l a n r a h v a h a n l e h t i 14 (1103) Sulakuun 11. päivy 2012 ÔÔ Karjalan Sivistysseuru sai uvven piälikön s. 2 ÔÔ Ahtian kieliopin toine oza Internetas s. 3 ÔÔ Aleksandr Kaštanov: Se oli olematoi kylä. s. 4 Vepsäläzeh paginkluubah voibi yhtyö internetan kauti. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Vuozi kielen hyväkse ÔÔ Konferensii pidäs olla piirilöinväline. s. 5»»Vepsäläine paginkluubu pidi omassah vuozipäiväle omistetun illačun»»vepsäläzet Ol ga Smotrova Vuozi tagaperin Petroskois Kanzallizien kul tuuroin keskukses rubei ruadamah vepsäläine paginkluubu. Kerran nedälis kluubah rubei kerdymäh nuoren da vahnemban polven vepsälästy, niidy, ket tahtotah paista vepsän kielel linnas eläjes. Nygöi myö jo harvah pagizemmo vepsäkse kois, yliopistos, telefonas, sendähgi perustimmo paginkluuban, sanou kluuban johtai, kanzalliskielizen raadivon toimittai Larisa Smolina. Paginkluubas paistah vepsän kirjukielel, yliopiston loppenuot nuoret opastetah vahnembua polviegi kirjukieleh. Yhtes kielentutkijat da eri alamurrehtu pagizijat rahvas opitah kirjuttua runoloi da prouzua Kipinä-žurnualah da Kodima-lehteh. Kluubas Larisa Smolinal puuttuu luadie hyvii raadivolähetyksii rahvahien elokseh näh da toizis vepsäläzii koskijois azielois. Kluubuniekat Galina Baburova da Galina Lokkina ollah ozuttamas Ozatoi kalatez -ozutelmua. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Vuvven aigua kluubas oli pietty viizikymmen vastavustu. Erähät niilöis oli omistettu vepsänkielizele literatuurale, kluubah käydih tundietut runoniekat Nikolai Abramov, Oleg Mošnikov da toizet. Piettih myös vepsäläzel mual rodivunnuzile urhomiehile omistettuloi mustoillaččuloi. Vepsäläzet kučutah karjalastugi omah kluubah, sen alallizinnu gostinnu ollah Margarita Kemppainen da Natalja Denisova, kudamat pietäh kluubah yhtynyzile kaikenmoizii master-kluassoi. On paginkluubas oma pieni teatrujoukkogi, sen ozutelmu sai nähtä mennyt vuon Vepsläine sarn -kilvas Kalajoven kyläs da Paginkluubah yhtyy ei vaiku Petroskoin vepsälästy, myös Voulogdan, Leningruadan alovehel da Ven an ulgopuolel eläjiä. kluuban vuozipäivyillačul. Paginkluubah yhtyy ei vaiku Petroskoin vepsälästy, myös Voulogdan, Leningruadan alovehel da Ven an ulgopuolel eläjiä. Sih niškoi kluubas pietäh virtualizii vastavuksii internetan kauti, niidy pietäh joga pyhiäpäiviä ehtäl. Minä olen rodužin Šoltjärven kyläspäi, nygöi elän Suomes. Jo kodvan aigua minä en paissuh omua muamankieldy, ku rinnal ei ole sidä maltajua. Olen hyväs mieles, ku on moine kluubu, kudai yhtistäy meidy, vepsälästy. Rubien iellehgi pyzymäh kluubah kuulujien joukos, sanou Marina Zarubalova omas videolähetykses, kudaman luadi kluuban vuozipäiväkse.»»konsertu Tulgua Oma pajo horan konsertale Sulakuun 26. päivänny Kanzallizien kul tuuroin keskukses 18.00 čuasun aigah rodieu Oma Pajohoran konsertu. Horan repertuaras on enämbi 120 pajuo: perindöllisty, rahvahallistu, kižapajuo da uuttu kirjutettuu. Täl kerdua kuundelijat suajah kuulta uuttu pajuo. Mostu, kui runo Oli ennein nellä neittä, Lähti Tiittu nuotalle, Oma kylä, Tuomi, suomenkielizet Vaarin saappaat da Rakkauden satu, ven an kieles kiännetyt Älä unohta da Čiganazet. Kuundelijat kuultah uuttu Galina Lettijevan, Irina Semakovan, Alisa Gubarevan da L ubov Nikitinan pajuo.
2»» heimovellet Karjalan Sivistysseuru sai uvven piälikön»»suomen Lahten linnas 31.03 01.04 piettih Karjalan Sivistysseuran vuozikerähmö da Heimopäivät Natalja Sinitskaja Karjalan Sivistysseuru on vahnimii da suurimii Suomen puolen yhteiskunnallizii liittoloi. Seurah kuuluu piäl tuhattu hengie, sen piäl al vuvvennu 2011 alaozastoloinnu toimittih Karjalan Sivistysseuran Kemin alaozasto, Karjalan Sivistysseuran Kyykkäkerho, Pohjois-Vienaseura da Uhtua-Seura. Enzimäzenny piän piettih omat kerähmöt KSS:n alaozastot. Vaste sen jälles oli pietty suuri Karjalan Sivistysseuran vuozikerähmö, kudamal paginale oli otettu mittumua ruaduo piettih mennyt vuon liittolazet, mittumat pluanat ollah tuliekse vuvvekse. KSS ruadoloi da pluanoi Mennyt vuon kui iellizinnygi vuozin KSS on auttanuh Petroskoin valdivonyliopiston da Karjalan pedagouguakadeemien karjalan kielen opastujii. Sivistysseuru alalleh auttau Oma Mua- da Vienan Karjala -lehtii, L onnrotan školua da on yhtehizes ruavos Karjalan Rahvahan Liitonke. Monivuodehizennu yhtehizennu hommannu KSS da KRL pietäh karjalan kielen kursoi. Karjalan Sivistysseuran mennyt vuvven suurimii pidoloi oldih Rovaniemel pietyt Heimopäivät, Kalevala-pruazniekku, Helsingin kirjamessut, Kuusamos pietyt karjalan kielen kursat, iellizenny vuon allun suannuh Auta lasta oppimaan -projektu. Täkse vuvvekse kačottuloin pidoloin joukos ollah elokuus Kuusamos piet- Tulien vuvven KSS:n vuozikerähmö da Heimopäivät pietäh Helsingis 13. 14. sulakuudu 2013. tävy Tie Vienaan -simpoziumu, heinykuun aigah valmistettavu Laukunkantajat Lapis -seminuaru, Sortavalan Laulujuhlat da sygyzyn allus Vengries piettävy Suomelas-ugrilazien rahvahien VI Muailman kongressu. Eeva-Kaisa Linnan voitto Tämänvuodehizen KSS:n vuozikerähmön suurin da tärgevin kyzymys oli seuran uvven piälikön valličus, sendäh ku endine piämies Kari Kemppinen kieldävyi virras mennyön vuvven lopus. Peittoperäzen iänestyksen tuloksennu oli Eeva-Kaisa Linnan voitto. Häi on liittolazien nuorembua polvie da nygöi ruadau Suomen opastusministerstvas. Tavan mugah Heimopäivien aigah oli valmistettu obrazoin ozuttelu, kudamas sai nähtä perindön mugah mualattuu uuttu obrazua. Tossupiän huondeksel liittolazet Pyhän Kolminaisuuden kirikön ies kunnivoittih toizele ilmale siirdynyzien karjalazien jälgeläzien mustuo da käydih kalmoile Sakari Vuoriston piäle, kudai monen vuottu oli Karjalan Heimo -lehten piätoimittajannu. Tavan mugah Heimopäivien aigah kerävynnyöt suadih kuulta pruazniekkuezitelmän. Täl»»Karjalazien heimovuon hengen ilmenemine Karjalan Sivistysseuran uuzi piälikkö Eeva-Kaisa Linna on seuran alguhpanijoin bunukku. Kuva: OL ga Melentjeva kerdua se oli Katja Hyryn Pakolaisuuden jället vienalaisena Suomessa. Pruazniekkupäivin sai kižata gr uuhah da ostua suomen- da karjalankielisty lugemistu. Kerähmön valmistajat piettih myöndyozuttelu da arbajazet, kudamis voittoloinnu ol-»»eeva-kaisa Linna ÎÎ Uuzi seuran hallindon piälikkö Eeva-Kaisa Linna (omua suguu Kaukoniemi) on rodivunnuh Kuusamos Uhtualpäi kodozin olijoin kuapiččijoin pereheh. ÎÎ Hänen died oi da buabo Ivan Kaukoniemi (Mitrofanov) da Anna Kaukoniemi (omua suguu Dorofejev) oldih uhtualazet, ga nuorete muutettih Suomeh. Hyö mollembat oldih aktiivizii vienalazien elosololoin parandajii da Vienankarjalaisten Liiton perustajii. ÎÎ Nygöi Eeva-Kaisa Linna on ruavos Opetushallitukses. dih Vuokkiniemi-seuran hommatut nieglomizet da kuvondat. Lahten Heimopäivile on käynnyh meijängi puolen karjalastu. Karjalan Rahvahan Liiton tervehyöt da kiitändät yhtehizes ruavos sinne suatettih Oma Mua -lehten piätoimittai Natalja Sinitskaja da Vienan Karjalan piätoimittai Ol ga Melentjeva. Kandelehen soitandua sai kuulta priäžäläzis lapsis. Lapsien Pilli-joukko ozutti karjalastu tansuu da pajuo. Priäžäläzii lapsii Suomeh tuodih Priäžän školan karjalan kielen opastai Nina Barmina da suomen kielen opastai Tatjana Uljanova, keral oldih muuzikan opastajat Julija Tolmačova da Dmitrii Muhorin. Tulien vuvven KSS:n vuozikerähmö da Heimopäivät pietäh Helsingis 13. 14. sulakuudu 2013. Akilan Iivan Karjalan Sivistysseuru vietti 31.3.-1.4.2012 Heimopäivii Lahten linnas. Enzimäine päivy meni kerähmölöin piendäh. Allus oldih Seuran alaozastoloin da suguseuroin vastavundat. Sen jälgeh kaikin yhtyttih yhtehizel paginal Seuran vuozikerähmöl. Olen olluh moneh kerdah Seuran kerähmölöis i voin tovestua, ga täl kerdua selväh tundui karjalazien heimotunnon k a i č č e m i z e n Kari Kemppinen, kudai mennyön vuvven lopus kieldävyi KSS:n piämiehen virras on vallittu Uhtua-Seuran piälikökse. Kuva: Aila-Liisa Laurila tarbe hus, gu sidä kaute vois tugie rajan mollembil puolil eläjii karjalazii omassah ongelmis selvyöl piäzemizes. Toizekse merkilepandavannu šeikannu on piettävy sidä, ga kerähmös kohoili pagin yksih duumih tulendas Seuran toimindas. Piäuudizennu on kai piettävy sidä, ga Sivistysseuran uvvekse johtajakse tuli vallittuu Seuran nuoremban polven aktiivuinehmine Eeva-Kaisa Linna. Endine johtai Kari Kemppinen eroi omassah tahtos 30. kylmykuudu 2011 i täl kerdua kieldävyi vallittavakse tulemizes. Kari aziellizes puolespäi Karjalan tazavallan karjalazien da Suomen puolen karjalazien keskizen toimehen alovehel oli aktiivine mies. Myö voimmo vai toivuo, gu Eeva-Kaisa Linna polgis Kari Kemppizen samoi meih niškoi hyvyöke kačottuloi jälgii. Uhtua-Seuran vuozikerähmös 31. kevätkuudu 2012 Kari Kemppinen on vallittu sen piälikökse. Häi on pitkän aigua aktiivizesti ruadanuh Uhtua-Seuras, vuozinnu 2009 2011 oli Karjalan Sivistysseuran piämiehenny. Uhtua-Seura on perustettu vuvvennu 1992 KSS:n alaozastokse. Uhtua-Seuras on lähes 400 hengie. Priäžän kylän lapsien Pilli-joukko ozutti kandelehen soitandua, karjalastu tansuu da pajatandua. Kuva: Ol ga Melentjeva
»»oma kieli, oma mieli 3 Ižielpäi peritys heimohenges on meijän elinvoimu»»erähii smietindöi karjalazien valmistumizes suomelas-ugrilazien rahvahien fourumah Akilan Iivan Edvard Ahtian kieliopin tostu ozua Karjalan kielen lauseoppi suau löydiä http://kaino.kotus.fi/digitointi/pdf/ahtia_karjalan_kielen_lauseoppi.pdf Ahtian kieliopin toine oza Internetas»»Edvard Ahtian kieliopin tostu ozua Karjalan kielen lauseoppi voi nygöi lugie Internetas Martti Penttonen Ahtian kieliopin enzimäine oza Karjalan kielioppi, kudai koskou iäni- da sanaoppii, painettih kniigakse vuvvennu 1936. (Nygöi se löydyy Karjalan Kielen Seuran verkolaukas da opastajat.net:as.) Sen kirjan algusanois Ahtia uskaldau luadie virkehopin gu täydynöy igiä da vägie. Käzikirjutuksen häi kergii luadimah, a sit voinu sevoitti pluanan da se jäi peittoh. Nygöi jullatus pdf-dokumentas on 227 (paiči 12 hävinnytty) käzinkirjutettuu sivuu. Nygöi ilmahpiässyön virkehopin olemasolendah vihjuu sežo Pertti Virtarannan kirjutettu Edvard Vilhelm Ahtian (1867-1953) elämänruavon ozuttelu Suomelas-ugrilazen seuran suuren 6-ozahizen, 3800-sivuhizen Karjalan kielen sanakirjan (karjal-suomi) enzimäzes ozas. (Tämä suuri sanakirjugi nygöi on Internetas: http://kaino.kotus.fi/ kks.) Ahtia omisti pitkän elaijan karjalan kielele. Suuri vuitti mainitun sanakirjan sanois ollah Ahtian kerättylöi. Sanua Tämä suuri sanakirjugi nygöi on Internetas: http://kaino.kotus.fi/kks. Edvard Vilhelm Ahtia oli roinnuhes vuvvennu 1867 da kuoli vuvvennu1953. da livvin murdehii yhtehizekse karjalan kirjukielekse. Virtaranta mainiččou vie yhten suuren Ahtian ruavon. Häi buite oli luadinuh suomi-karjal sanakirjan, läs 458 sivuu, kudai vuonnu 1943 oli jo valmis painettavakse, vikse voinan täh, ga jäi peittoh. Moine suuri sanakirhäi keräi Suojärvel-Siämärvel da Riipuškalas- Nekkulas, paikan piäl da voinien jälgeh pagolazil. Samoin alovehien murdehih perustuu hänen kielioppigi. Häi oppiu yhtistellä suvivarzinkarjalan Ahtia oli luadinuh suomi-karjal sanakirjan, läs 458 sivuu, kudai vuonnu 1943 oli jo valmis painettavakse, vikse voinan täh, ga jäi peittoh. Häi oppiu yhtistellä suvivarzinkarjalan da livvin murdehii yhtehizekse karjalan kirjukielekse. ju toizes kieles karjalah päi viegi olis ylen hyövylline karjalakse kirjuttajile da kiändäjile. Olis ylen toivottavu, ku segi piäzis ilmah, ku vai löydynöy, da vie bumuagukniigannu. Kirjutti Ahtia muudugi. Ezimerkikse Rahvahan kandeleh Karjalan lauluo, virttä, soarnoa da tieduo on 141-sivuhine rahvahanperindölline kogomus, da Vieronvirzie on 229-sivuhine kogomus Ahtian kiännettylöi uskondollizii virsii. Nygöi ilmah piässyh virkehoppi on ylen hyvä ližä karjalan kielen tutkijoile da suvaiččijoile. Ahtian kieliopin I-II vastinehet samal aigua toizel puolel rajua ollah Anisimovan Karel skojn kielen grammatika fonetika i morfologija da Rigojevan-Sergejevan Karel skojn kielen grammatika sintaksis. Niidy voi lugie latinalazel kirjaimikol opastajat.net:as. Alguperäzet kirillizet, kui i Bubrihan ven ankieline kielioppi löv vytäh djvu-formuatas Karjalan Kielen Seuran digikirjastos. Edvard Ahtian kieliopin tostu ozua Karjalan kielen lauseoppi suau löydiä http://kaino.kotus.fi/digitointi/pdf/ Ahtia_Karjalan_kielen_ lauseoppi.pdf Omii mielii kirjutakkua http://vk.com/feed#/ club17159843 Kahten puolen rajua karjalazet kazvau Igävy on heijän olla nägemättäh rod nua Hospodi tiedäy viego konzu suannou Käit panna käzilöih da virret yhtes vieldiä Kuvves Suomelas-ugrilazien rahvahien Muailman kongressu pietäh tänävuon syvyskuus Unkaris Siofokis. Sinne kerävytäh 25 rahvahan edustajat sego Karjalan tazavallas da Tverin karjalazet. No, tokovai ei Suomen karjalazet kui muut iččenäzenny kanzalazennu järjestönny. Suomi työndäy 20 hengen virallizen kanzallizen valdujoukon da sen ližäkse vie 20-hengizen tarkailijoin joukon. Tiettäväne, Suomespäi fourumah lähtijöis 40 hengen joukos voibi olla eräs karjalaine, ga heil pidäy novvatella virallizen valdukunnan nägökandoi i tämän periä heil on vaigei paista karjalazen rahvahan eloksen vaigielois ongelmis da suattua niidy muailman tiedoh. En minä ole yksin, ken putilleh ei voi ellendiä min periä Suomen puolen karjalazet ei liitytä täh yhtehizeh toimeh Ven an puolen karjalazien kel. Olen hyvin peril Ven an puolen karjalazien hengizen eloksen vuarrandupoliitiekas da samazel aigua mugaže Suomen puolen karjalazien nygyzes olemasolemizes. Nygöi Suomes eläjes olen lyhyös aijas yhtynyh tägäläzen heimorahvahan karjalashengizih hommih liityin Karjalan Sivistysseurah, Karjalan Liittoh sego Karjalan Kielen Seurah. Tämän vuokse voin tovestua, ga mollembien puolien karjalazil on yhtehine monikulmaine ongelmu, kudaman piäolemus liittyy karjalazien säilymizeh omannu erillizenny kanzannu. Kongresan tavoittehennu on suomelas-ugrilazien rahvahien kul tuuran da kielen säilyttämine sego kannattua kanzoinvälizien normien suattamine elokseh rahvahienoigevuksien, kanzoin ičemiärävysoigevuksien da alguperäskanzoin oigevuksien alovehel. Gu myö, karjalazet, yhtyzimmö yhtehizeh joukkoh hos kuuluzimmogi eri valtuuskundujoukkoloih da pagizizimmo yksis duumis, ga meil olis varmah hyvät mahtot mollembien kanzoin ongelmuviihtien selvittelyh. Olen olluh nelläs nygöi jo viijes pietys kongresas da joga kerdua mielenkiinnol kačelluh, primierakse, kui unkarilazet yhtenny miehenny puolistetah sego emämuan kuigi ulgomualois eläjii heimolazii. Meilgi pidäs yhtistiä voimat unkarilazien tabah. Karjalazet tänäpäi Tänäpäi valduvuitti kaikis karjalazis eläy Suomes. Erähien lehtitiedoloin mugah Suomes eläjinny karjalazinnu pietäh: a) evakkoloi 185000 hengie b) Pohjozes-Karjalas eläjii 169400 hengie c) Suvi-Karjalas eläjii 126700 hengie kaikkiedah.. 481100 hengie. Todeheh, ei ni läs nämä kai 480 tuhattu Suomen kanzalastu pie iččiedäh karjalazinnu eigo ni pagize karjalua hos valduenimistö heis kandujuuriltah on karjalazii. Kui Karjalan Liiton endine monivuodine johtai Markku Laukkanen on sanonuh. Karjalazinnu ollah kaikin, kel ollah karjalazet sugujuuret da kudamat pietäh da tundietah iččie karjalazennu. Vuvven 2010 rahvahanlaskendan mugah nygöi Ven al karjalazii eläy kaikkiedah 60 815 hengie. Heis Karjalan tazavallas eläy ainostah vaigu näppine 45540 hengie, kui vie Nevvostoliiton hajuandan iel vuonnu 1989 tiä eläjien karjalazien lugumiäry oli 78 800. ÎÎ Jatkuu
4»» kul tuuru 9. sulakuudu täydyi 210 vuottu Kalevalaeeposan luadijan Elias L onnrotan roindas. Älä vieraita omas kieles»»l onnrotua sanotah suomen kirjukielen toizekse ižäkse Micael Agricolan jälgeh»»merkkipäivy Ol ga Ogneva Häi luadi suomi-ruoččilazen sanakniigan, kus on piäl 200 tuhattu sanua. Sidä valmistajes Elias L onnrot kävyi sanoin eččoh Karjalah, Kuolan niemimuale, Arhangel skah, Vitegrah, Kargopolih, Lodeinoih. Häi vastavui karjalazien, lappalazien, vepsäläzien da nensoinke, opastui da tutki heijän kielii. Täh da toizih hänen matkoih näh voibi lugie suomekse vuvvennu 1980 Suomes jullatus Elias L onnrot. Matkat 1828-1844 -nimizes kniigas da ven akse Putešestvija Eliasa L onnrota -kniigas, kudai painettih vuonnu 1985 Petroskoil. Nygöigi, piäl puolentostu vuozisuan mendyy, L onnrotan ajatukset pienilugizien rahvahien kielih da niilöin olemasoloh näh ollah ylen aijallizet. L onnrot kirjutti matkukirjutuksis 4. oraskuudu 1842 Kemis olles: Ruijan rannikko on meile suomelazile merkilline sit, ku sie paiči norjalazii da lappalazii eläy vähilleh nelli tuhattu ristikanzua, kudamien muamankieli on suomi da kuduat tovennägözesti vie kodvan säilytetäh sidä, kaččomata sih, ku monet, kai opastunnuotgi norjalazet papit innokkahasti opitah suaha heidy opastumah norvegien kieldy. Kui äijy vuozisadua muailmal vie pidäy pyzyö pystys, ku ristikanzu eistys hos sen verran omas kul tuurukehitykses, ku pidäs omua muamankieldy kaikis parahimannu, da vie andas kaikile muilegi saman oigevuon eigo ni pakiččemal ni pakottamal oppis suaha heidy vaihtamah sidä toizeh. Kirjazes doktoru Rabbele 3. elokuudu 1842 Polkovan stansiel L onnrot kirjutti Išajevan vepsäläziellyö käydyy (jo silloi 12 vepsäläzes kyläs vepsäkse sie paistih vai viijes): Häviemizen tuhatluguzis muodolois onnuako ei ole nimidä muudu, mi vaikuttas muga jygiesti minun ajatuksih, kui kielen häviemine libo tävvelline unohtumine toizen kielen periä Tavallizesti tapahtuu muga, ku kieli, kudamua pagizou vähäluguine rahvasjoukko, kudaman alovehtu kaikkielpäi ymbäröiččöy toine kieli, vähitellen häviey tämän toizen vaikutukses Sen vastah on olemas ezimerkii sit, ku vähimistön kieli, kudamas ymbäri on moni eri kieldy, kodvan pyzyy hengis, sildy gu ni yhtel rinnal olijois kielis ei tävvy vägie sidä hävittiä. Sidä paiči, kirjukielen da virallizen käyttämizen olemattomus lähendäy kielen kuolendua, kui alužimen da aluskivien olemattomus vaikuttau koin ruttoh kuadumizeh. Literatuuru on kielen perusteh, se auttau hätkembän pidiä kieldy hengis da ku ei voinne vastustua kielen kuolendua, ga yhtelläh ičessäh säilyttäy sen kaunehii, häviemättömii ominažuksii. Eigo nämmä L onnrotan sanat koskieta karjalan kieldygi? Aleksandr Kaštanov lahjoittau omii kuvii Kanzallizien kul tuuroin keskukseh. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Aleksandr Kaštanov: Se oli olematoi kylä»» Kalevalan päivät -aktsien da Minun raja -projektan hantuzis Kanzallizien kul tuuroin keskukses avavui Aleksandr Kaštanovan ozuttelu Kalevalan mual Ol ga Smotrova Aleksandr Kaštanov on Karjalan da Ven an arvostettu taidoilii, häi rodivui vuvvel 1929 Kuibuševan alovehel. Vuozinnu 1971-1974 Kalevalan rajanvardoiččijoin joukos sluužimas Aleksandr Ivanovič mieldyi Vienan Karjalah, sen čomah luondoh. Hänen kuvis on rajanvardoiččijua sluužban aigua, järvie, meččiä, Elias L onnrotan Karjalan uvvet suvenirat»»brendat Uvvet Karjalan suvenirat -kilbah, kudai pietäh Karjalan tazavallan Kul tuuruministerstvu da K u l t u u r u a l g u h p a n i i k e s - kus yhtyi 172 ozanottajua. Kilbu pietäh kolmes nominatsies: Uvven Vuvven suveniru, Perindölline karjalaine suveniru libo lahju, Nygyaigaine karjalaine suveniru libo lahju. Kilvan tulokset ilmoitetah 16. sulakuudu. Voittajii palkitah kezäkuus Vihod-mediakeskukses Karelian Craft -ozuttelun avajazis. Valliččemah parahii pedäi, taloi, kudamas L onnrot kirjutti runoloi. Äijän kuvua taidoilii luadi Latvajärven kyläs. On hänel myös vuvvennu 1896 suveniroi ruvetah spetsialistat, ga tavallizet rahvas sežo voijah vallita suveniru, kudai on paras heijän mieldy myö. Iänestiä voibi Internetan kauti http://create.karelia.ru/ ru/about/photos/2012/. Suve niran luadii, kudaman ruado suau enämbi iändy Internetas, suau 3 000 rubl ua. Iänestiä suau 13. sulakuussah. Täkse päiviä rahvas vallittih parahakse biiseras luajittu koivuine, Tiedoiniekan duuhut, karjalazes koivus luajittu USBlaitteh, tuohes luajittu kaži, muilu Petroglifat, tilkuod d ualu. luajittuloin Latvajärven fotokuvien mugah piirustettuloi kuvii. Enzimäzen kerran oli Latvajärven kyläs vuvvennu 1971. Se on tundietun runonpajattajan Arhippa Perttuzen roindukylä. Minä hämmästyin sinne tulduu, se oli olematoi kylä, kylä-prizrakku, kudai oli vaiku kartale merkitty. Vaiku päčit da päčintruvat oldih pystyi endizien taloloin kohtis, mustelou Aleksandr Ivanovič. Taidoilijan sanoin mugah, omien kuvien kauti häi tahtou ozuttua rahvahale Kalevalan muadu, sidä, kuspäi on rodužin tundiettu eepossu. Menöy aigu, dai rahvas ni musteta ei, kus on kohtu, kudamas seizoi Latvajärven kylä. Oppikkuammos luadie Mustomerki-projektu, kudaman Hänen kuvis on Elias L onnrotan pedäi, taloi, kudamas L onnrot kirjutti runoloi. mugah azetammo Latvajärven mustomerkin kyläh, sih kohtah, kus enne oli kirikkö, Aleksandr Kaštanov kuhkuttau rahvastu perindöllizen kul tuuran säilyttämizeh oman ozuttelun avajazis. Karjalazes koivus luajittu USB-laitteh roih hyväkse nygyaigazekse lahjakse nuorele dai vahnale. Kuva on otettu http://create.karelia.ru/ru/about/photos/2012/ saital
»»rahvaskundu 5»»huomivo Hyvä karjalaine! On algavunnuh lehtien tilavus vuvven 2012 toizele puoliškole. Tulua Oma Mua -lehti ičele da kehoita omahizile da dovarišoile! Myö luajimmo tädä lehtie teih niškoi. Mustakkua, gu oletto karjalazet! Ilmai teijän kannatustu da abuu lehti nikui ei voi olla. Karjalan kielen kannattamine da elospiendy on kaikkien meijän yhtehine huoli. Musta tilata myös karjalankielizii lehtilöi da žurnualoi. Tilavushinnat Karjalas vuvvekse 2012 Lehten nimi 6 kuukse poštan kauti toimitukses 190,62 125,00 132,12 95,00 Tilua Oma Mua vuv ven 2012 toizele puoliškole da sua arbajazis lahjua. (karj.) 104,90 266,04 279,70 85,00 160,00 190,00 Nimi, sugunimi _ Adressi, tel. Tämä lippu työnä libo tuo toimitukseh: Petroskoi, Titovan piha, 3, Oma Mua -lehti, pertit 102, 109. Suomelas-ugrilazen školan 11. kluasan opastui Anna Mimmijeva (keskel) voitti Oman kielen da kul tuuran maltai -nominatsies. Omua tutkimustu Kalevala Jurii L ukšinan silmin Anna Mimmijeva ezitti vienankarjalakse. Kuva: Ol ga Smotrova, Oma Mua Konferensii pidäs olla piirilöinväline»»elias L onnrotan roindupäivänny, 9. sulakuudu, Suomelas-ugrilazes školas piettih L onnrotan lugemizet -tutkimuskonferensii Ol ga Smotrova Konferensieh yhtyi piäl nellänkymmenen hengie, niilöin joukos oli opastujua Suomelas-ugrilazes školas, školis n:o 46. da n:o 36., 17. gimnuazies da 13. litseispäi. Tänävuon konferensieh yhtyi kaksi opastujua opastajanke Veškelyksen školaspäi. Hyö tuldih tänne omih jengoih. Minuu myöte, ga tuli jo aigu luadie täs linnalazien školaniekoin konferensies piirilöinväline, ku sih yhtys enämbi lastu, sanou Suomelas-ugrilazen školan opastai, kanzallizien kielien Petroskoin metoudiekallizien yhtymyksien johtai Jelena Bukaševa. Konferensies oli kaikkiedah nelli ozastuo: mua mankieldy maltajien da kodirannan tiedäjien ozastot, L onnrotan da histouriellis-kul tuurizien perindölöin ozastot. Opastujii arvostettih eri puolis: kačottih, kui hyö maltetah vallita omas tutkimukses tärgevimii ajatuksii, kui vastatah kyzymyksih, ongo putilleh kirjutettu tutkimusruado. Arvosanah vaikutti myös segi, pagizougo opastui ven akse vai kudamaltahto kanzallizel kielel. Tavan mugah, voittajua täs konferensies ei olluh. Parahii tutkijoi sanottih eri nomonatsieloin mugah.»»vuvven kniigu Kilbu on pandu rattahil Valerii Sidorkin Vuvven 2011 kniigu-kilbu-ozuttelus, kudai tavan mugah avavui Kanzallizes kirjastos, on ezitetty parahat kniigat, kudamat piästih ilmah vuvvennu 2011. Mennyt vuon Karjalan tazavallas jullattih 630 kniigua, niilöin yhtehine painosmiäry on 750 000 palua. Ozuttelus on ezitetty kniigua kandurahvahien kielilgi, kudamat piästih ilmah Periodika- da Verso- julguamolois. Niilöin keskes ll l u Mošnikovan Midä mielel, sidä kielel, Ol ga Žukovan Iče kulin, iče nägin da Mathudel, Aleksandr Valentikan da Armas Mišinan Hauska kaksin leikkiä, Ol ga Muhorovan L ošan päivy. Kilvan siändölöin mugah parahat kniigat roitah vallittu nelläs nominatsies: paras kniigu karjalan, vepsän da suomen kielel, paras kniigu lapsih niškoi, paras poligruafii da paras kniigan čomendus. Vuvven kniigu kilvan voittajii palkitah 20. sulakuudu Karjalan tazavallan tyttiteatras. Silmänlipahtus: Katainpualikan roindupäivy Kevätkuun 22.päivänny Jessoilan kul tuurutalois piettih Siämärven katainpualikale omistettu pruazniekku. Nouzemu- folklourujoukon lapset da heijän johtai Tamara Sergejeva pajol kiitettih ennevahnallistu ut ugua. Ennevahnas mua mat da buabat ut uužittih sobii katainpualikal, a nygöi lapset sidä käytetäh soittimennu. Kuva: Tamara Petrova
6 Muhahtai! Ukko akale:»» joudoaigu Opis vai, pelmenit ylen magiet ollah! Magiet Ga minä duumaičin, ku kinoh popkornanke kävväh! Virboita omah luaduh»»erähile Äijypäivy on keviän roindan pruazniekku, erähile Hristosan kuolendas nouzendan pruazniekku, erähile midätah muudu Maria Kähäri Karjalas da Päivännouzu-Suomes lapset käydih aijoi Virboihuondeksel virboittamas omii da susiedoi. Paras oli yllättiä virboitettavu magavosijal, nostattua maguaju virboiluvul. Erähis kohtis jätettih ehtäl ukset salbuamattah, ku nämmä tervehyön da lykyn tuojat piästäs maguajii nostattamah. Oksua čomendettih lentazil da kukkazil, kudamii luajittih gaziettučilmus libo n amubumuagazis. Erähil lykykkähil toinah oli mahto ostua oigiedu värillisty bumuagua, kudamal kukitettih vičat. Keviän roindale piettih hyvänny, ku vičas ollus midätah vihandua, kudamua suadih hos buolan varvois libo kadajan oksis. Virboittajes oksal kebjiesti iškiettih lugijen virboiluguu, kudamas toivotettih ozua tuliekse vuvvekse. Virvon varvon tuoreheks terveheks tulevaks vuuveks, ižännälle pitkeä igeä, emännälle perä levei, poijalle hyvä heboi, tyttärelle ruskiet rožat, siul vittša, miul palkka. Virboi varboi tuorehekse tervehekse, kulu kettu iäreh, uuzi kettu sijah, vuvvekse vuottamah, nedälikse velgua, sinul vičču, minul jäiččy. Oksu annettih virboitetule, kudai jäi nedälikse velgua, palkua käydih ottamah nedälin peräs Äijänpiän. Puaksuh palkannu oli keitetty jäiččy, kudamii oligi pyhän aigah kerdynyh vägitukku. Virboitettuloile jätetyt vičat emändy pani ikkunoin da uksien čuppuloih (pravoslavnoin perindön mugah»»siänennustus Karjalas da Päivännouzu-Suomes lapset käydih aijoi Virboihuondeksel virboittamas omii da susiedoi. Kuva: Anna Buzajeva suureh čuppuh obrazan tuakse), erähät viettih tahnuoh. Vičoil virboitettih žiivattoigi: emändy lehmii, ižändy heboloi. Enzi kerdua keviäl lehmii ajettih pihale nämmien vičoin da lugusanoinke, ku net tuldas järilleh kodih mečänpeittoh puuttumattah. Erähät duumaijah, ku perindöt pidäs säilyttiä puhtahinnu, eigo, sanommo, Suomes Päivänlasku-Suomen trulliperindyö pidäs sevoittua Päivännouzu-Suomen virboiperindönke. Yhtelläh voibi sanuo, ku perindöt ainos ollah sevoitettu. Hristianskoinnu perindönny pietyn virbomizen juuret ollah aijas enne Hristianskoidu uskuo. Virbomizeh liittyjiä tabua tietäh olluon nämmil alovehil jo äijiä enne sidä, konzu Hristianskoidu kirikkyö tänne oldih nostettu. Sanommo, ammuzes muahpanendas pahoi hengii karkoitettih eläjien oksien da lugusanoin vuoh. Enzimäzekse keviäl vezavujat kazvit, kui pajunoksat, ollah ainos oldu tarkat keviän pruaznuičendas. Jo ammui tiettih, ku pajul on parandajua vägie: pajun kuori on eräs vahnimis rohtolois, kudai muun mugah alendau žuaruu da avvuttau kibuh. Mugai paju oli keral jo ammui keviäzis ritualois, kudamis pajunoksien iškuloin vuoh nostatettih maguajua, ku häi pyzys tervehenny da elokkahannu loppuvuozi. Semmite pravoslavnois Karjalas säilyi mondu ammuzien uskoloin uskomustu da starinua Hristianskoin vieron starinoin keral, da toiči i niilöinke sevoittunnuonnu. Nengostu ezimerkii löydyy hos kniigaspäi Satuja ja lengendoja Martta Pelkosen salmilaismuistiinpanoja. Sežo erilazis ammuzis lugusanois passiboijah sego mečän emändiä, sego neičyt Muarjua. Perindönny siirdynyöh ammuzeh lugusanah ližättih omat riävyt i Hristianskoile vierole onnuako buatuškan varavos : oli varavo puuttuo suudoh viäritetynny paganuos da tiedovoičendas. Tänäpäi on äijy rahvastu kudamat ei kuuluta nimittumah kirikköh. Yhtelläh hyögi tahtotah pruaznuija nämii suurii pruazniekkoi, onhäi niilöi pruaznuittu jo ammui, konzu ni yhty kirikkyö ei olluh tänne nostettu: pruaznuittih, sanommo, keviän roindua, sygyzyn sualehii, päivästy pruaznuittih sego keskitalvel päivän pitkettyy dai keskikezäl yöttömänny yönny. Voibi sanuo, on hyvä, ku perindöt ollah sevoituttu. Nenga jogahine voi löydiä oman syyn pruaznuija. Erähile Äijypäivy on keviän roindan pruazniekku, erähile Hristosan kuolendas nouzendan pruazniekku, erähile midätah muudu. Anna jogahine pruaznuiččou omassah syylöin periä nikenen sanomattah hänele, ku hänen syyt ollah viärät da hänel ei sua pruaznuija. Da anna virboittau jogahine omassah syylöin periä, nygözen sevoitunnuon perindön mugah, pravoslavnoin perindön mugah libo ammuzen perindön mugah. Petroskoi Anus Priäžy Suojärvi Sortavala Pitkyrandu yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy yö päivy 11 /04-6 +1-7 +2-7 0-7 0-7 0-8 -1 12 /04-3 +1 0 +3-3 +1-4 +1-3 +1-3 0 13 /04 0 +4 +1 +8-2 +5-2 +4-1 +6-1 +7 14 /04-1 +5 0 +9-1 +6-1 +5 0 +8 0 +8 15 /04 0 +6 +2 +10 +1 +7 0 +6 +1 +9 +1 +9 16 /04 +1 +6 +2 +9 +1 +7 +1 +6 +2 +7 +2 +8 17 /04 0 +6 +1 +9 0 +7 0 +7 0 +8 0 +8 On otettu: www.gismeteo.ru»»midä? konzu? kus? 16 /03 15 /04 Karjalan Taidehmuzei Boris Pomortsevan 80-vuozipäiväle omistettu ozuttelu. 17 /04 15.00 19.00 Kanzalline teatru Pienii lava Muailman syndy -spektakli. On luajittu Kalevalan enzimäzen da toizen runon pohjale. 03 /04 24 /04 Kanzallizien kul tuuroin keskus Taidoilijan Aleksandr Kaštanovan ozuttelu Kalevalan mual.»»hyvittelemmö! Sulakuun 10. päivänny Itämerensuomelazien kielien da kul tuuran tiedokunnan piälikkö Tamara Staršova täyttyä 60 vuottu. Inehmine on täs virras vuvves 1993, konzu tiedokundu vastevai oli avattu. Samal aigua Tamara Ivanovna on suomen kielen laitoksen johtai. Kai hänen elaigu on kiini valdivonyliopistos, suomen kielen opastukses. Häi iče on loppenuh tämän laitoksen, tiä opastui aspirantuuras. Nygözet da endizet Tamara Staršovan opastujat tundietah händy nerokkahannu opastajannu da hyvänny ristikanzannu. Toivotammo Tamara Ivanovnale lujua tervehytty, hyviä mieldy da sidä, midä suomekse sanotah sisu. Itämerensuomelazien kielen da kul tuuran tiedokundu Ečin vastinehtu ÔÔ Olen 36-vuodehine Suista mon priha Mika Kääriäinen, elän Suomes. Himoittas äijäl tuttavuo karjalazeh naizeh libo neidizeh, kudai maltas karjalan kieldy. ÎÎ Vuotan viestii adresile: pyorittaja@luukku.com Yhty kilbah Ô Ô Sulakuun 22. päivänny 13:00 čuasun aigah Jessoilan Kul tuuru ta lois pietäh runoloin lugijoin kilbu. Ku yhtyö kilbah lapsel pidäy sanella runo karjalan kielel. Se voibi olla kiännös, libo oma runo. Kilbah voijah yhtyö eri-igäizet lapset: školaniekat, päivykodiloin kazvatit. Ližätieduo: tel. (8 814 56) 33660 haldivoiččijat: Karjalan rahvahan lehti Alustettu kezäkuus 1990 Karjalan tazavallan Zakonoinhyväksyndykerähmö, Karjalan tazavallan halličus, Karjalan Rahvahan Liitto da Julguamo Periodika Piätoimittai Natalja Sinitskaja Julguamon da toimituksen adressi: Titovan piha 3, 185035 Petroskoi, Karjalan Tazavaldu ÎÎ Tel: (814-2) 78-05-10 ÎÎ E-mail:omamua@mail.ru Internet: ilmahpiästäi: ÎÎ Valdivolline Periodika-laitos ÎÎ Painettu Verso-painamos 185031 Petroskoi, Varkauksen randu-uuličču, 1a ÎÎ Kirjoile pani Ven an Federatsien kirjupainoalan komitiettu Indeksu 51894 ÎÎ Registrunoumeru 0110927 ÎÎ Painettavakse on allekirjutettu 12.00 ÎÎ Painandulugumiäry 700 ÎÎ Tiluandu 305 ÎÎ Hindu 10 rubl ua Redizainu Fenomen-mediajoukko (Piiteri) www.design-smi.ru
»»TV:n programmu 16. 22. sulakuudu 7 Ezmäinargi 16/ 04 Toinargi 17/ 04 Kolmaspäivy 18/ 04 Nelläspäivy 19/ 04 Piätteniččy 20/ 04 Suovattu 21/ 04 Pyhäpäivy 22/ 04 18.00, 01.00, 03.00 Новости 09.20 Жить здорово! 10.30 Модный приговор 11.30 Контрольная закупка 13.25, 04.05 Криминальные хроники 17.00 Среда обитания. «Что хуже горькой редьки?» 18.45 Давай поженимся! 21.30 Т/с «ЛЕТО ВОЛКОВ» 22.30 Первый класс с Иваном Охлобыстиным 23.30 Вечерний Ургант 00.00 Познер 01.20 Т/с «БЕЛЫЙ ВОРОТНИ- ЧОК» 02.15, 03.05 Х/ф «ОТЧАЯН- НЫЙ ПАПА» 09.00 С новым домом! 09.40 О самом главном 11.50, 16.45, 04.45 Дежурная часть 13.00 Т/с «ТАЙНЫ СЛЕДСТВИЯ» 21.00 Т/с «МУР» 22.45 Т/с «ЛЕКТОР» 23.40 Городок 00.40 Вести+ 01.00 Профилактика 02.10 Анимационный фильм «Смертельная битва: Путешествие начинается» 02.55 Т/с «ЗАКОН И ПОРЯДОК» 07.00 Канал «Евроньюс» 10.00 Наблюдатель 11.15, 01.40 Т/с «ПЕРРИ МЭЙ- СОН» 12.10 Д/ф «Евгений Самойлов» 12.50, 02.30 Д/с «История произведений искусства. Эскизы «Посольской лестницы» 13.15 Линия жизни 14.10 Телеспектакль «Страстное и сочувственное созерцание» 15.40, 19.30, 23.30 Новости 15.50 Мультфильм 16.10 Д/с «Экосистемы. Паутина 17.05 Посвящение Николаю Петрову. С.Прокофьев. Концерт 2 для фортепиано с оркестром 18.00 Д/ф «Иоганн Кеплер» 18.05 Д/ф «Поиск копей царя Соломона» «Падение Византии» 19.45 Главная роль 20.05 Сати. Нескучная классика... 20.45 Острова 21.25 Academia 22.15 Тем временем 23.00 Жизнь замечательных идей. «АВС - алфавит здоровья» 23.50 ХVIII Церемония вручения Национальной театральной премии «Золотая Маска». Трансляция из Большого театра 18.00, 00.00, 03.00 Новости 09.20 Контрольная закупка 09.50 Жить здорово! 10.55 Модный приговор 13.25 Криминальные хроники 18.45 Давай поженимся! 21.30 Т/с «ЛЕТО ВОЛКОВ» 22.30 Д/ф «Апокалипсис 2012. Когда настанет судный день» 23.30 Вечерний Ургант 00.20 Т/с «СЛЕДСТВИЕ ПО ТЕЛУ» 01.15 Х/ф «ДОКТОР ДУЛИТТЛ - 2» 02.55, 03.05 Х/ф «ИМПЕРИЯ КРИСА ТРОЯНО» 09.00 С новым домом! 09.40 О самом главном 11.50, 16.45, 04.45 Дежурная часть 13.00 Т/с «ТАЙНЫ СЛЕДСТВИЯ» 21.00 Т/с «МУР» 22.45 Специальный корреспондент 23.45 Д/ф «Шпионские страсти. Что осталось за кадром» 00.40 Вести+ 01.00 Профилактика 02.10 Честный детектив 02.40 Горячая десятка 03.50 Т/с «ЗАКОН И ПОРЯДОК» 10.00 Наблюдатель 11.15 Т/с «ПЕРРИ МЭЙСОН» 12.10 Д/ф «Просто Калашников» 12.50 Д/ф «Поиск копей царя Соломона» 13.45 Мой Эрмитаж 14.10 Х/ф «ДОЖДЬ В ЧУЖОМ ГОРОДЕ» 15.20, 01.40 Д/ф «Монастырь святой Екатерины на горе Синай» 15.40, 19.30, 23.30 Новости 15.50 Мультфильм 16.10 Д/с «Экосистемы. Паутина 17.05 Посвящение Николаю Петрову. Д.Шостакович. Фортепианный квинтет 17.50 Важные вещи. Часы Меншикова 18.05 Д/ф «Загадки Сфинкса» «Православие на Руси» 19.45 Главная роль 20.05 Власть факта 20.45 Больше, чем любовь 21.25 Academia 22.15 Игра в бисер с Игорем Волгиным 23.00 Жизнь замечательных идей. «Инсулиновые войны» 23.50 Х/ф «ЯСТРЕБ», 1 и 2 серии 18.00, 00.00, 03.00 Новости 09.20 Контрольная закупка 09.50 Жить здорово! 10.55 Модный приговор 13.25 Криминальные хроники 17.00 Среда обитания. «Невидимый враг» 18.45 Давай поженимся! 21.30 Т/с «ЛЕТО ВОЛКОВ» 22.30 Среда обитания. «Сласти-мордасти» 23.30 Вечерний Ургант 00.20 В контексте 01.15, 03.05 Х/ф «ТРУДНАЯ МИШЕНЬ» 03.15 Д/ф «Пурпурные крылья: Тайна фламинго» 09.00 С новым домом! 09.40 О самом главном 11.50, 16.45, 04.45 Дежурная часть 13.00 Т/с «ТАЙНЫ СЛЕДСТВИЯ» 21.00 Т/с «МУР» 22.45 Исторический процесс 00.25 Вести+ 00.45 Профилактика 01.55 Х/ф «ОБМАНЩИКИ» 03.40 Т/с «ЗАКОН И ПОРЯДОК» Профилактика до 10.00 10.00 Наблюдатель 11.15, 01.55 Т/с «ПЕРРИ МЭЙ- СОН» 12.10 Д/ф «Анна Бовшек. Жизнь поперек строк» 12.50 Д/ф «Загадки Сфинкса» 13.45 Красуйся, град Петров! Зодчий Николай Львов 14.10 Х/ф «ДОЖДЬ В ЧУЖОМ ГОРОДЕ» 15.20 Д/ф «Амбохиманга. Холм королей» 15.40, 19.30, 23.30 Новости 15.50 Мультфильм 16.10 Д/с «Экосистемы. Паутина 17.05 Посвящение Николаю Петрову. Концерт фортепианного дуэта - Н. Петров и А.Гиндин 17.55 Д/ф «Шарль Кулон» 18.05 Д/ф «Атлантида была здесь» «Синодальный период» 19.45 Главная роль 20.05 Абсолютный слух 20.45 Д/ф «Хрущёв. Завтра был коммунизм» 21.25 Academia 22.15 Магия кино 23.00 Жизнь замечательных идей. «Битва за Северный полюс» 23.50 Х/ф «ЯСТРЕБ», 3 и 4 серии 01.40 Г.Берлиоз. Фрагменты драматической симфонии «Ромео и Джульетта» 02.50 Д/ф «Франц Фердинанд» 18.00, 00.00, 03.00 Новости 09.20 Контрольная закупка 09.50 Жить здорово! 10.55 Модный приговор 13.25 Криминальные хроники 17.00 Среда обитания. «Что в консервной банке?» 18.45 Давай поженимся! 21.30 Т/с «ЛЕТО ВОЛКОВ» 22.30 Человек и закон с Алексеем Пимановым 23.30 Вечерний Ургант 00.20 На ночь глядя 01.15, 03.05 Х/ф «ПРИВЫЧ- КА ЖЕНИТЬСЯ» 03.35 Д/ф «К-278. Остаться в живых» 09.00 Свой взгляд 09.40 О самом главном 11.50, 16.45, 04.45 Дежурная часть 13.00 Т/с «ТАЙНЫ СЛЕДСТВИЯ» 21.00 Т/с «МУР» 22.45 Поединок 00.25 Вести+ 00.45 Профилактика 01.55 Х/ф «НАБЛЮДАЮЩИЙ НЕЗНАКОМЕЦ» 03.45 Т/с «ЗАКОН И ПОРЯДОК» 10.00 Наблюдатель 11.15, 01.55 Т/с «ПЕРРИ МЭЙ- СОН» 12.10 Д/ф «Георгий Натансон. Влюбленный в кино» 12.50 Д/ф «Атлантида была здесь» 13.45 Третьяковка - дар бесценный! 14.10 Х/ф «ОСЕННЯЯ ИСТО- РИЯ» 15.20, 21.10 Д/ф «Скеллиг- Майкл - пограничный камень мира» 15.40, 19.30, 23.30 Новости 15.50 Мультфильм 16.10 Д/с «Экосистемы. Паутина 17.05 Посвящение Николаю Петрову. Сольный концерт в Большом зале Московской консерватории 18.10 Д/ф «Наследие кельтов» «Гонения на церковь в России XX века» 19.45 Главная роль 20.05 Черные дыры, белые пятна 20.45 Гении и злодеи. Иосиф Орбели 21.25 Academia 22.15 Культурная революция 23.00 Жизнь замечательных идей. «Наследники Икара» 23.50 Х/ф «ЯСТРЕБ», 5 и 6 серии 01.30 И.Стравинский. Сюита из балета «Жар-птица» 02.50 Д/ф «Вольтер» 18.00 Новости 09.20 Контрольная закупка 09.50 Жить здорово! 10.55 Модный приговор 13.25 Криминальные хроники 17.00 Жди меня 18.45 Поле чудес 21.30 Две звезды. Финал 23.10 Х/ф «РАЙСКИЕ ПТИЦЫ» 02.10 Х/ф «ПРОДЮСЕРЫ» 04.40 Д/ф «Криминальные хроники» 09.00 Мусульмане 09.10 С новым домом! 10.05 О самом главном 11.50, 16.45 Дежурная часть 13.00 Мой серебряный шар 21.00 Вечерний квартал 22.25 Х/ф «СИЛЬНАЯ СЛА- БАЯ ЖЕНЩИНА» 00.20 Х/ф «КРАСНЫЙ ЖЕМ- ЧУГ ЛЮБВИ» 02.10 Х/ф «ОДИН - ОДИНО- КОЕ ЧИСЛО» 04.15 Городок 10.00, 15.40, 19.30, 23.40 Новости 10.20 Х/ф «БАБЫ РЯЗАН- СКИЕ» 11.40, 02.40 Д/ф «Мавзолей Ахмеда Ходжи Яссави. Паломничество в Туркестан» 11.55 Д/ф «Виктор Захарченко. Портрет на фоне хора» 12.50 Д/ф «Наследие кельтов» 13.45 Письма из провинции 14.10 Х/ф «ОСЕННЯЯ ИСТО- РИЯ» 15.30 Д/ф «Джотто ди Бондоне» 15.50, 01.45 Мультфильм 16.20 Д/с «Экосистемы. Паутина 16.45 Царская ложа 17.25 Шёнбруннский дворец. Концерт Венского филармонического оркестра. Дирижер Ф.Вельзер-Мёст Православные церкви на современном этапе» 19.45 Острова 20.30, 01.55 Искатели. «Подводная преисподняя» 21.15 Х/ф «СТАРОМОДНАЯ КОМЕДИЯ» 22.45 Линия жизни 00.05 Вслух. Поэзия сегодня 00.50 Роковая ночь с Александром Ф.Скляром. «U2». История группы 05.30, 06.10 Х/ф «ДЕЛО БЫЛО В ПЕНЬКОВЕ» 06.00, 10.00, 12.00, 18.00 Новости 07.35 Играй, гармонь любимая! 08.20, 08.50 Мультфильм 09.00 Умницы и умники 09.45 Слово пастыря 10.15 Смак 10.55 Д/ф «Квартет «И». О чем молчат мужчины» 12.15 Д/ф «Лазарев и Немоляева. Еще раз про любовь» 13.20 Х/ф «ГАРАЖ» 15.15 Д/ф «Павел Луспекаев. Граната не той системы» 16.20 Х/ф «БЕЛОЕ СОЛНЦЕ ПУСТЫНИ» 18.20 Кто хочет стать миллионером? 19.30 Д/ф «Легенда. Людмила Гурченко» 21.20 Жестокие игры 23.05 Х/ф «РОМОВЫЙ ДНЕВ- НИК» 01.20 Х/ф «СЕКРЕТНЫЕ МА- ТЕРИАЛЫ» 03.30 Х/ф «СЕМЕЙНЫЕ ТАЙ- НЫ» 05.15 Криминальные хроники 04.55 Х/ф «КТО СТУЧИТСЯ В ДВЕРЬ КО МНЕ...» 06.35 Сельское утро 07.05 Диалоги о животных 08.00, 11.00, 14.00 Вести 08.10, 11.10, 14.20 Вести- Москва 08.20 Военная программа 08.50 Субботник 09.30 Городок 10.05 Национальный интерес 11.10 11.55 Честный детектив 12.25, 14.30 Т/с «ВСЕГДА ГО- ВОРИ «ВСЕГДА» 17.00 Субботний вечер 19.00 Десять миллионов с Максимом Галкиным 20.00 Вести в субботу 20.45 Х/ф «ГЮЛЬЧАТАЙ» 00.30 Девчата 01.10 Х/ф «ОБИТАЕМЫЙ ОСТРОВ» 03.40 Х/ф «НЕИЗВЕСТНОГО ПРОИСХОЖДЕНИЯ» 10.00 Библейский сюжет 10.35 Х/ф «МАЙСКИЕ ЗВЕЗ- ДЫ» 12.05 Больше, чем любовь 12.45 Личное время. Владимир Кошевой 13.10 Х/ф «РУСАЛОЧКА» 14.35, 01.45 Мультфильм 14.50 Очевидноеневероятное 15.20 Д/ф «К юбилею Светланы Немоляевой. «Признание в любви» 16.00 Спектакль «Смех лангусты» 17.45, 01.55 Д/с «Дворцы Европы», «Шантийи. Наследие принцев» 18.40 Большая семья. Ардовы 19.35 Романтика романса 20.30 Х/ф «СКАЗ ПРО ТО, КАК ЦАРЬ ПЕТР АРАПА ЖЕ- НИЛ» 22.10 Белая студия 22.50 Д/ф «Шахта 8» 01.05 Концерт «Джаз на семи ветрах» 02.50 Д/ф «Томас Алва Эдисон» 06.00, 10.00, 12.00 Новости 06.10 Х/ф «ГОЛУБАЯ СТРЕ- ЛА» 08.00 Армейский магазин 08.35, 09.00 Мультфильм 09.15 Здоровье 10.15 Непутевые заметки 10.35 Пока все дома 11.30 Фазенда 12.15 Золотой граммофон. Лучшее 18.35 Клуб Веселых и Находчивых. Высшая лига 21.00 Воскресное Время 22.00 Прожекторперисхилтон 22.40 Гражданин Гордон 23.40 Т/с «СВЯЗЬ» 00.35 Х/ф «БРАТЬЯ СОЛО- МОН» 02.20 Х/ф «ВЫБОРЫ - 2» 04.15 Криминальные хроники 05.55 Х/ф «РАССЛЕДОВА- НИЕ» 07.20 Вся Россия 07.30 Сам себе режиссер 08.20 Смехопанорама 08.50 Утренняя почта 09.30 Сто к одному 10.20 11.00, 14.00 Вести 11.10, 14.30 Т/с «ВОЗВРАЩЕ- НИЕ ДОМОЙ» 14.20 Вести-Москва 15.55 Смеяться разрешается 18.10 Фактор А 20.00 Вести недели 21.05 Х/ф «ГЮЛЬЧАТАЙ» 00.35 Х/ф «ОБИТАЕМЫЙ ОСТРОВ. СХВАТКА» 02.50 Х/ф «НАШЕ ВРЕМЯ» 10.00 Обыкновенный концерт с Эдуардом Эфировым 10.35 Х/ф «ДРУГ МОЙ, КОЛЬ- КА!» 12.00 Легенды мирового кино 12.30 Х/ф «КОЛЬЦА АЛЬ- МАНЗОРА» 13.30, 01.35 Мультфильм 13.50, 01.55 Д/ф «Из глубины моря» 14.45 Что делать? 15.30 Шедевры мирового музыкального театра 16.45 Х/ф «ЗЕЛЕНЫЙ ОГО- НЕК» 18.00 Контекст 18.40 Линия жизни 19.30 Х/ф «ВЫСТРЕЛ» 20.45 Вечер Светланы Крючковой в Московском международном Доме музыки «Послушайте!» 22.05 Х/ф «ЧЕРТОПОЛОХ» 00.35 Джем-5 02.50 Д/ф «Роберт Бернс» Huomivo! Ô Ô Musta kaččuo Karjalan TV:n kanzalliskielizen toimituksen Omin silmin -ozutustu nellänpiän 19. sulakuudu Rossija 1 -kanualal 09.05 aigah. Ô Ô Joga päiviä paiči suovattua da pyhiäpäiviä samal kanualal 14.30 aigah ollah uudizet karjalan, vepsän da suomen kielel.
8»» sanasuari»»lugijat runoillah Valentina Kondratjeva Muamo Ken on armas? Ken on kallis Jogatoizel tälle mual? Kedä sulavembua eule Korgien taivahazen ual? Kel on kyynäl lähäl silmäs, Lapseh niškoi mielet piäs? Kel on piälimäzet olot: Rodies lapses putin mies, Vaiku kazvas tervehekse Gor an, tuskan nägemättäh Mieroh piäzis pättäväkse Omal välläl, valehettah. Toiči salbuamata silmii, Kätkyt liikkuu pimies yös Muokkuau iččie žiäleimättäh, Vaiku lapsi nagras myös. Silitäldäy puaksuh piädy Pehmiel, lämmäl kämmenel. Perehesgi hyvä luadu Sulavazel syväimel. Jälgipalan, eineh murun, Oman hengen, oman vain Andau sanan sanomattah Omal lapsel armahal. Konzu lapsi viäryniekku, Čakkuau muga suutu et. Ottau mustoh lapsirukku Hyvät mielisanat net. Tävvel himol andau mieldy Lapsen mielettömäh piäh Anna ielleh vastuau händy Hyvä oza lykkyh näh. Ken on armas? Ken on kallis Jogatoizel tälle mual? Kedä sulavembua eule Korgien taivahazen ual? Se on muamo, armas muamo Suatti meidy tälle ilmal! Eigo palkua prižmi lapsis. Kačo händy, suuri Jumal! Anna naizel tervehytty, Hengel hoivua, hyvii huolii! Anna rauhua, ihastustu, Sobuu, lykkyy, ilomielii!»»pajon paja Valentina Kondratjeva Kuldoi minun nukahtih Vesseläzet kezäkižat, Lämmät pitkät päiväzet. Kunne teidy syvys peitti Armahazet ildazet. Atkal minul, tyttörukat. Armas istuu vaikkani. Böngäin bokkah, kipsahtih! Kuldoi minun nukahtih. Talvi tuli, suuret tuhut, Ildukečoit vesselät! Tytöt miehel kerävytäh Sulhoit svuad boi šeimitäh. Atkal minul, tyttörukat. Armas istuu vaikkani. Böngäin bokkah, kipsahtih! Kuldoi minun nukahtih. Čoma briha silmiä išköy Otti minuu tansimah. Kuldu nukkuu talvi pöpöi Magua, magua huolettah. Minun atkal, tyttörukat, Kunnelienne huškahtih. Tuikain kannal kipsahtih, Kuldoi minun nukahtih. Rodniekku»»Kerdomus Nikolai Zaitsev Juran paginois todeh sain kuulla, ihan opastujen da mujajen äijän hyviä karjalastu sanua, kuduat oldih minun tiedämäh jo enne, ga oldih loittozet minun syväimele, ellendämättömät. Enne kuulin net sanat gu yksinäzet prostoit simvolat, net sanottih minule vai nimen. No täl kerdua sain syväimel tundie, ku jogahizes hänen karjalazes sanasepitykses peitäh selgei kuva, tyhjendämätöi viizahus, konzu kai sanat ollah taidollizesti sepitetty toine toizenke. Sinul on hyvä karjalan kieli, sanoin järgieh tirpamattah svuatule, sinä voizit nengomal kielel kirjuttua, sanommo, Oma Mua -lehteh, kannattua karjalan kieldy, gu sidä nenga suvaičet. En tiijä, maltanengo?.. sanoi Jura ebävarmannu. Mittumua ulgomuan kieldy sinä opastuit školas? Nemetskoidu kieldy. Sen kielen kirjaimikko on ylen lähäine karjalan kieleh. Midä koskou ven an kielespäi lainattuloi šuhizijoi, helielöi da pehmielöi iändehii, kudamii sinä puaksuh käytät omis paginois, minä voin n evvuo sinule, kui net kirjutetah, ei net olla vaigiet. Vuota vai tulou se aigu, tulou, konzu syväimen kuččumukses rubiet kirjuttamah omii mustoloi karjalan kielel. Jura muhahtih. Häi oli duumissah vaikkani, oikoten omah mieleh sanoi: Meijän kieles on äijy čomua sanua. Toiči hierulazienke paistes kuulet hyvän sanan i tulou mieleh moine tundo, buitogu, lövvit uvven dovarišan. Nygöi sinun paginois kuulin samazen miellyttävän sanan, buitogu löv vin vahnan dovarišan. Minä, tottu, ihastuin täh Juran sanondah. Silkeskie tulimmo mečän reunah. Dorogu laskih alemba. Madalan mečän tagan välähtelih järven vezi. Ies avavui nuori, ičen korgevus segameččäine. Juran sanois sain tiediä, ku täs enne oli suuri suo, sen keskel järvi. Suon mollembih reunoih oli kaivettu ojat. Suo kuivi, sit kazvoitui. Sidä endisty suodu nygöi mustoitti vai syvä, pehmei gu perin, sadavuodine sammal. Äijät ei suvaija nengomua nuordu meččästy, jatkoi muheloittajen Jura, - täs meččäzes minä näin omaluadustu čomuttu. Nuorikkazet puuhuot kaikkie luaduu pedäjäzet, leppäzet, kuuzahazet, koivahazet, tuomahazet, kazvetah rinnakkai. Täs meččäzes on ainos puhtas da valgei gu karjalazes gorničas. Minä sežo ihastuin täh meččäzeh i ozuttih, buitogu, tundiettu ven alaine taidoilii Isak Levitan löydi täs mečäs mualavuksen piirdehet. Tiä joga varbaine da viččaine eletäh omua kazvuaigua i ollah nägyvis, gu mualavukses armahat. Tuas, järven bokas nägyy losnii vezi-ikkunaine, ozutin käil oigieh puoleh. Se on Čortan silmy! sanoi Jura kovembal iänel. Čortan silmygo? H-m-m, mitus julgei nimi? Muga meijän hierulazet nimitetäh tädä silmykaivuo. Sil on jugei vaikutelmu, paha hengi. Tahtotgo nähtä? Ga, voibi kačahtuakseh, sanoin, tahtojen kogie sen hengen. Astuimmo kohti silmykaivuo, suo notkui. Tulduu rinnale, sen silmäspäi kuohahtih vierastavu mustanruskei haudunuh vezi, n ollaten sydämespäi havvun nieglazii da kuolluzii mustii lehtii. Se vägivallal huolitti imie meijät iččeh. Kiänäldimmös tuaksepäi, mustu vezi hiivoi ymbäri jallois, nostattajen varavuo. Iäres, iäres! hengähtih Jura. Suon kettu on hoikku, se voibi puhketa... Eiga jovvummo uidelemah tervuvies. Vagavin duumin kiänyimmö iäres. Jatkoimmo matkua lammen huruadu reunua. Jura kerdoi omua ruaduo, pienii mečän elokses olluzii tapahtumii, kudamii tavalline meččäh kävyi ristikanzu ei ni voi nähtä. Ies oli jo suon reunu. Madalazel selläl seinänny seizoi kuuzine mustanvihandu meččy. Sen ies rinnakkai seizottih kolme vähäzel kellerdäviä tuuhiedu huabua. Kačos, sizärekset tuldih kuuzikospäi lämbiemäh päiväzen pastoh, sanoi Jura, ozuttajen käil huaboi. Kaččozit, kui net paletah keldazel syyskuun päiväzes. Menemmö täs kuuzikos läbi da sie on jo must oimeččy. Tulduu muarjukohtah, sain repuspäi poimičun. Jura kačahtelih ymbäri, tarkah kuundeli. Siirrymmö enzikse lounahah, sit kiänymmö luodehehpäi, aigua menöy, sanozin, čuassuu kolme. Sit meijän poimičut pidäs olla jo tävvet. Tulemmo lammen oigiele puolele, suo sie on kovembi, on kebjiembi astuo. Vie pidäy nostua ahvenet, sanoi svuattu, kiinittäjen mečänkaččojan kirvehytty vyödälykseh. Jura liikui ielpäi, jätellen minule muarjumätäkkölöi. Must oi oli kypsy, mehukas. Keräimmö vaikkani. En voinnuh olla duumaiččemattah svuatun kielen paginluaduu. Voibigo nenga kaunehesti paista karjalakse? Ongo karjalan kieli nengoine čoma da muzikal noi? Ga on! kyzyin dai vastain ičele. Päivy oli jo pitkäh toizel puolel, konzu minun poimičču täytyi. Rubei pilvestelemähes. Söimmö keräl otetut evähät, joimmo termosaspäi olluttu lämmiä čuajuu, navedimmo reput selgäh da lähtimmö kodimatkale. Jura kačahtih taivahah. Emmo ehti enne vihmua piästä kodih. Ilmas tunduu vilu tuoreh hengi, se tulou siepäi kus jo vihmuu. Vilus hengävykses voibi piätellä roih vihmaine suuri vai pieni. Kodimatkal myö pagizimmo vihmah näh, kuduan Jura ennusti jo huondeksel, ga nygöi se uskaldettu vihmu ei painanuh minun mieldy. Jälles hänen paginoi kieleh niškoi minul oli toine mieli. Vihmazel on äijy primiettiä, jatkoi Jura luaskaval iänel, gu päiväine laskeh, ehtäl pilvih, taloin savvu painuu muahpäi, piäsköihyöt lennelläh muadu vaste, aijan kaimannuot kukit kajahutetah omua pajuo. Vihmua enne tuuli tuou tuorehen viluttavan hengävyksen. Pilvet vönytäh gu kartatut villupivot. Taivas unduu da rubieu čihmerdämäh. Luhtat tämän vihmazen aigah ollah lämmät. Vihmaine ei šumize, vai šupettau hil l astu unehistu paginua, kävähtäh vičikköh, buitogu, pehmiel käbäläl koskehuttau yhty lehtytty, sit tostu. Meččymua da sammal hil l akkazeh, ga hyvin imietäh hienostu vihmua. Moizen vihman jälles terväh nostah sienet, sendäh sidä vihmastu sanotah gribavihmakse. Kierdäjen lammen huruadu randua, myö tulimmo pienele sildazele, järvespäi ojua pitkin čurčetti mustahko vezi. Tulimmo tiettyh kohtah, kus oldih svuatun abuvehkehet kaksi pitkiä sabilastu, toine oli lyhyembi da sangiembi. En maltanuh arvata, kui ru biemmo ongittamah ahvenii. Häi heitti sammalele repun da nosti siepäi kol čan koukunke, työndi kol čan sabilahan n okkah da sidoi koukkuh nuoran. Nuoran toizen agjan sidoi sangieh sabilahah, nosti nuoran agjan yläh da sanoi muheloittajen: Pie tädä pystys. Vies on metrin korgevus katisku, muite käzil sidä et sua. Sie on vie kilo-toine ahvendu. Ongi pidäy ugoittua katiskan pangah kiini. Sinä kaldua sabilastu järvehpäi, vällendä minule nuorua, minä työnän koukun, kiirehti Jura enne vihmua suaha ahvenet. On pangas, kaldua sabilastu tuaksepäi, kiinitä. Svuattu pöngäi sabilahien piät vahnah hagoh da rubeimmo nuoran da vuagan vuoh, gu kruanal, nostamah katiskua. Se oligi painavu, gu katiskas oli läs kymmendy kiluo ahvendu da haugi. Ga kaikis miehin väitimmö sen. Ahvenet pläšittih, punaldellen keldazii vaččoi, a haugi oli mustu gu kegäleh. Märgy vilu hengävys tundui enämbäl, pilvi läheni. Kačos, mitus kuva avavuu, jyrysiä elokuun allus! Kačos! sanoi Jura. Minä kiänäldimmös tuaksepäi. Päiväzennozupuolespäi hil l akkazeh kohoi jugei, korgei, puolen taivastu kattanuh mustansinine pilvi. Tulenišku sen sydämes, buitogu, riuhtoi pilvie, katkoi sidä tulizil hallelmuksil. ÎÎ Jatkuu. Algu n:s 12