Әйел шаңырақтың шамшырағы

Koko: px
Aloita esitys sivulta:

Download "Әйел шаңырақтың шамшырағы"

Transkriptio

1 Әйел шаңырақтың шамшырағы Кеше облыс әкімі Алтай Көлгінов Достық үйінде өңіріміздің дамуына сүбелі үлес қосқан зейнеткер аналармен және әр салада жемісті еңбек етіп жүрген нәзік жандылармен кездесіп, оларды Халықаралық әйелдер күнімен құттықтады. 2 ОБЛЫСТЫҚ Қоғамдық-саяси газет Орал өңірі БЕЙСенбі, 8 наурыз 2018 жыл 28 (20592) С С oral_oniri@inbox.ru Газет 1917 жылдың 28 шілдесінен бастап шығып келеді жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған twitter.com/zhaikpress Ардақты аналар мен әпкелер, қадірлі замандас құрбылар мен қарындастар!.. Наурыз Баршаңызды 8 наурыз Халықаралық әйелдер күнімен шын жүректен құттықтаймын! Қазақ елі ұлы мәртебелі Тәуелсіздікке ие болған ширек ғасырдан астам уақыттан бері Отанымыз қандай жетістіктерге қол жеткізсе, соның бәрінде сіздердің үлестеріңіз зор. Сіздердің мұндай тарихи миссияларыңызды Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев мәртебелі басқосу, алқалы жиындарда ризашылық сезіммен талай мәрте қоғамдық санада, ел-жұрттың жадында жаңғыртып келеді. Сонымен қатар Елбасы әйелдер қауымының қызметтік жауапкершілігін, ортақ іске деген ұқыптылығы мен тындырымдылығын жоғары бағалайды. Міне, осы үдеден шығып, халық шаруашылығының әр саласында мінсіз қызмет атқарып, еселі еңбек етіп жүрген Ақ Жайықтың арулары мен сұлулары аз емес. Әрдайым ер-азаматтардың сенімді серігі ретінде сый-құрметке бөленіп, бақ-берекеге кенеле беріңіздер! «Гүл өссе, жердің көркі, Қыз өссе, елдің көркі» және «Әйел үйге кірсе, шуақ енеді» деген халқымыздың даналығы сіздердің тек бір шаңырақтың шамшырағы ғана емес, жалпы, мына күллі жарық дүниенің шуақ-сәулесі, мейірімнұры екендеріңізді айшықтай түседі. Сіздер ана ретінде күні ертең-ақ Отанымыздың арқа сүйер тұлғаларына айналар ұлқыздарымызды тәрбиелеудесіздер. Перзенттеріңіз ата-анасынан алған тәлім-тәрбиеге қоса, білім-білігі мен пайымпарасатының арқасында Мәңгілік елдің өмірлік көшін өркениеттің керуеніне ілестірер қайраткер болып қалыптассын. Төл мейрамдарыңызға орай бәріңізге де бірінші байлық денсаулық, айналаңызға түгел амандық, жанұялық жарасым мен баянды бақыт, ал перзенттеріңізге жарқын болашақ тілеймін! Игі тілек, ізгі ниетпен: Батыс Қазақстан облысының әкімі А. КӨЛГІНОВ «Аңыз болған абысындар» оқырманға жол тартты Белгілі ақын, ұстаз, ҚР білім беру саласының үздігі, «Ерен еңбегі үшін» және Ы. Алтынсарин атындағы медальдардың иегері Дариға Мұштанованың «Аңыз болған абысындар» атты кітабының тұсаукесер рәсімі өтті. 8 «Қыз баланың кішкентайынан үй шаруасына икемделіп өскені өзіне жақсы» 9 Кеше қаламыздағы 4 балалар мен жасөспірімдердің спорт мектебінде (БЖСМ) Халықаралық әйелдер күні мерекесіне орай қол күресінен арулар арасында сайыс өтті. Жарысты ашқан аталмыш спорт мектебінің директоры Асхат Шайхиев спортшы аруларды мерекемен құттықтап, жеңіс тіледі. Бұл сайысқа қаладағы және аудандардағы БЖСМ-лардан келген 40-қа жуық бұрымдылар сынға түсті. Олардың ішінде ел біріншілігінде сынға түсіп жүрген спортшы қыздар да бар. Армрестлингтен БҚО бойынша аға бапкер Мұрат Ибатовтың сөзіне қарағанда, жылдан-жылға бойжеткендердің спорттың бұл түріне қызығушылығы артып келеді екен. Жарыс нәтижесінде Элеонора Елубаева (35 келі), Гүлфиза Рашитова (45 келі), Меруерт Байниязова (65 келі, Бөрлі ауданы), Мөлдір Аманжол (55 келі, авиациялық спорт мектебі) және Арайлым Қанатова (+65 келі, 4 БЖСМ) жеңіс тұғырынан көрінді. Білекті бұрымдылар «Алтын сапа 2018» ҚР Президентінің «Алтын сапа» сыйлығын иеленуге арналған байқауға және «Қазақстанның үздік тауары» республикалық көрме-байқауына өтінім қабылдау басталды. ҚР Президентiнiң Жарлығына сәйкес мұндай байқаулар жыл сайын өткiзіледі. Аталмыш байқауларға еліміздің аумағында тауарлар өндірумен (қару-жарақ пен әскери техника өндіруді қоспағанда), қызметтер көрсетумен айналысатын жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар қатыса алады. Мемлекеттің қатысу үлесі 50%-дан асатын ұйымдар, сондай-ақ өздеріне қатысты белгіленген тәртіппен оңалту және банкроттық рәсімдерін жүзеге асыру туралы шешімдер қабылданған ұйымдар байқауға қатыса алмайды. Байқауларға қатысуға ниеті бар тұлғалар 2018 жылғы 1 шілдеге дейін өңірлік кәсіпкерлер палаталарына немесе сайтында электронды нұсқада байқауларға қатысушылардың материалдарын ресiмдеу, ұсыну және алдын ала бағалау ережелерiне сәйкес өтінім мен материалдарды (есептерді) тапсыруы Байқаулар бойынша толық ақпаратпен сайтынан танысуға болады. Сондай-ақ телефон арқылы тегін кеңес алуға болады: 8 (7172)

2 2 Бейсенбі, АҚПАРАТ 8 наурыз 2018 жыл зымда болса, олардың 54-і судья, 50-і облыстық басқармалардың, аудандық және қалалық бөлімдердің басшылары, ал 15-і ауылдық округ әкімдері мен орынбасарлары болып еңбек етеді. Ал білім саласында 17 мың, денсаулық сақтау саласында 8,5 мың әйел адам жұмыс істеп жүр. Қор Әйел шаңырақтың шамшырағы Кеше облыс әкімі Алтай Көлгінов Достық үйінде өңіріміздің дамуына сүбелі үлес қосқан зейнеткер аналармен және әр салада жемісті еңбек етіп жүрген нәзік жандылармен кездесіп, оларды Халықаралық әйелдер күнімен құттықтады. Мерекелік шара мемлекет пен қоғам өміріне белсенді араласып, өз кәсібінен нәсібін тауып жүрген отбасы ұйытқысы болып отырған ару-аналарға әдемі гүл шоқтарын тарту етуден басталды. Біздің қоғамда ананың орны ерекше, бәріміз ананы қадірлейміз. Отбасы құндылықтарын дәріптеп шаңырақтағы шамшырақты сөндірмей отыратын ана. «Қыздың жолы жіңішке» деп қыздарды төрге шығаратынымыз да ата-бабамыздан қалған дәстүр. Күні кеше Президент Парламенттің бірлескен отырысында игі бес бастама көтерді. Халықты толғандыратын мәселелерді айтып өтті. «Отан отбасынан басталады» десек, адам өмірінде баспананың рөлі зор. Баспана сұрап жүрген азаматтарымыз қаншама?! Елбасының қолдауының арқасында бұл мәселе шешіледі деп сенеміз. Жалпы, бес бастаманың Суреттерді түсірген Айбатыр НҰРАШ қай-қайсының да мәні зор. Олар баршамыздың бірлесіп атқаратын қызметтеріміздің нәтижесі арқылы жүзеге асатын бола ды. Баршаңызды көктемдегі ең әдемі мейраммен құттықтаймын! Отбасыларыңызға береке-бірлік, еңбекте табыс тілеймін, деді Алтай Сейдірұлы. Облыс әкімі жыл санап жергілікті атқарушы билік құрылымдарында әйелдер санының артып келе жатқанын да атап өтті. Облыста 180 әйел басшы лауа- ғаныс саласында 127 қыз-келіншек қызмет етсе, олардың сегізі әскери қызметкер. Облыстағы 48 мың кәсіпкерлік субъектісінің жартысына жуығын бизнес-ледилер басқарып отыр. Өз кезегінде сөз алған ару аналар да халық игілігі үшін жасалып жатқан оң өзгерістер үшін Елбасына, үкіметке, жергілікті атқарушы билікке алғыстарын айтты. Танымал ақын Ақұштап Бақтыгереева, еңбек ардагері Роза Көжекова, ҚР Президенті жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссия төрайымының орынбасары Елена Тарасенко өздерінің жылы лебіздерін білдірді. Сонымен қатар әр саладағы белсенді әйелдер арасынан облыс әкімі аппаратының бас инспекторы Светлана Әлмұханова, «Гидроприбор» АҚ инженер-конструкторы Татьяна Пономарева, «ПМК- 117» ЖШС директоры Ольга Попова және басқалар сөз алып, облысымызда әр саладағы игі істерді атап өтіп, мерекелік тілектерін арнады. Аналық алғысын айтқан белгілі ақын, педагог Дариға Мұштанова өзінің күні кеше ғана жарыққа шыққан «Аңыз болған абысындар» кітабын облыс басшысына тарту етті. Ал лебізтілегін өлеңмен өрген айтыс ақыны Жансая Мусина облысымызда ақындар айтысы ұйымдастырылса деген тілегін де айтып өтті. Алтай Сейдірұлы бұл тілекке бірауыздан қолдау білдіріп, алдағы уақытта Оралда республикалық деңгейде айтыс өтетінін жеткізді. Әйелдер қауымының төл мерекесіне арналған бұл шарада облыстағы өнерпаз жігіттер әннен шашу шашты. Ясипа РАБАЕВА, Кеше Х. Бөкеева атындағы облыстық қазақ драма театрында Халықаралық әйелдер күніне арналған «Миллион раушан гүл» атты мерекелік концерт өтті. «Миллион раушан гүл» Алдымен театр фойесінде «Ақжайықтың асыл арулары» атты жинақтың екінші басылымының таныстырылымы өтті. Облыс әкімдігінің, «Қадыр Мырза Әли» қоғамдық қорының қолдауымен және «КА ТЭК» жобалау компаниясының демеушілігімен жарық көрген кітапқа Ақжайық аруларының ізашарларының салтын ұстаған, қоғамдық ортада құрметке лайықты, қазіргі заманымыздың батыр әйелдері туралы мәліметтер енген. Кітапты құрастырушы, редакциялық алқа жетекшісі Роза Көжекованың айтуынша, «Ақжайықтың асыл арулары» атты анықтамалық алғаш рет 2013 жылы жарық көрген. Екінші кітап та Алматыдағы «Мерекенің баспалар үйінен» 500 данамен басылып шыққан. Кітаптың бүгінгі кейіпкерлері атақты жерлестерінің жолын жалғастырып, егемен еліміздің нығайып, көркеюіне үлес қосып жүрген танымал саясаткерлер, қоғам қайраткерлері, ғалымдар, ұстаздар, дәрігерлер, спортшылар. Мейрам қарсаңында оқырманға жол тартқан жаңа кітап Ақжайық аруларына деген шексіз құрмет пен сүйіспеншіліктің белгісі, дейді Роза Лукьянқызы. Кешегі өткен Қыз Жібектің, Бопай ханымның, күй анасы Динаның, қазақтың қайраткер қыздары Мәдина Бегалиева мен Алма Оразбаеваның, Ұлы Отан соғысында өшпес ерліктің үлгісін көрсеткен Кеңес Одағының Батыры Мәншүк Мәметова мен Қазақстанның Халық Қаһарманы Хиуаз Доспанованың ізбасарларын, өңірдің ардақты аналары мен аяулы аруларын облыс әкімі Алтай Көлгінов көктемнің шуақты мерекесімен құттықтады. Көктем мерекеге толы мезгіл. Алайда, сол мерекелердің бастауы әйелдер күнінің орны бөлек. Елбасының кешегі «Бес әлеуметтік бастамасы» біздің аналарымыз, ханымдарымыз үшін үлкен сыйлық болды деп санаймын. Бір қолымен әлемді, бір қолымен бесікті тербеткен аналардың отбасындағы орны ерекше. Өздеріңіз көріп отырғандай, бүгінде облыста мемлекеттік қызметтен бастап, білім, спорт, қаржы, сот және т.б. салаларда басшылық қызметте отырған әйелдер көп. Іскер әйелдер, өнер адамдары, ауыл шаруашылығы мамандары, ардагерлеріміз, ақын-жазушыларымыз бар. Сіздер қандай құрметке болса да лайықсыздар. Жүздеріңізден күлкі кетпесін, көктемнің шуағындай жайнап жүріңіздер. Ақ Жайық өңірінің аруларын шын жүректен мерекемен құттықтаймын, деді Алтай Сейдірұлы. Салтанатты шара облыстың өнер жұлдыздары ұсынған мерекелік концертке ұласты. Донеділ Қажымов, Жаңылсын Хасанова, Айбар Хайырханов, Асланбек Қуанәлиев, Медет Оразов, Дастан Есентеміров, Жаскелең Ғайсағалиев, Марат Сарбөпеев сынды өнер жұлдыздары ән мен жырдан шашу шашып, мерекенің шырайын келтірді. Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ, «Сыйынар ем, ана деген Тәңірге» Кеше «Нұр Отан» партиясының облыстық филиалы «Кедергісіз келешек» жобасы аясында Орал қаласындағы көпбалалы және мүмкіндігі шектеулі ұл-қызын тәрбиелеуші аналарға және әжелерге «Балзия» мейрамханасында дастарқан жайып, құрмет көрсетті. «Сыйынар ем, ана деген Тәңірге» атты шара барысында ән салынды, би биленді, жыр шумақтары оқылды. Облыс орталығы және қалалық төрт кенттік округтан келген аналар мен әжелерді «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Серік Сүлеймен мерекемен құттықтады. Өмірдегі бар махаббат, жылылық әйелден бастау алатынын айтқан Серік Кенжебекұлы, әлеуметтік мәселелерді қаузайтын партиялық «Кедергісіз келешек», «Бақытты отбасы бақытты балалық шақ» және басқа жобаларға кеңінен тоқталып, нәзік жандылар ды қолдауға арналған барлық қамқорлыққа «Нұр Отан» партиясы лайықты үлесін қосқанын атап көрсетті. Басқосуда «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалы төрағасының орынбасары Гүлназ Құлжанова, облыстық соғыс және еңбек ардагерлері ұйымының төрағасы Мырзағали Мұхамбетов құттықтау сөз сөйледі. Шара қонақтары көпбалалы ана, ардагер ұстаз Айман Сапашева және «Күміс алқа» иегері Светлана Шындәулетова көрсетілген құрмет пен сый-сияпатқа алғыс айтты. Серік ІЗБАСАРҰЛЫ

3 Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл ҚОҒАМ 3 Егемен елдің ертеңі үшін ерінбей еңбек етіп, өмірінің басым бөлігін мемлекеттік қызметке арнап жүрген қазақ қыздарының бірі Айгүл Есекенова (суретте) жылы А. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтын тарих және қоғамтану мұғалімі мамандығы бойынша бітірген соң, алғашқы еңбек жолын Чапаев орта мектебінде ұстаздықтан бастаған Айгүл Оразқызы мемлекеттік қызметке өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдары келген. Жалпы, әдеп мәселесі бұл қоғамның, халықтың мемлекеттік құрылымдарға деген сенімін нығайтуға, мемлекеттік қызметшілердің беделін көтеруге астасатын ұғым-түсінік екендігін ескерсек, әдеп жөнін- тында өзге де жұмыстарды ұйымдастырады. Кәсіби маманның саусағының ұшы тиген тірліктің өн бойына қан жүгіретіні, істің бірден ілгерілеп, жұмыстың барған сайын жандана түсетіні белгілі. Өткен жылдың шілде-желтоқсан айлары аралығында Айгүл Оразқызының бастамасымен 16 семинар-дәріс өткізіліп, жергілікті телеарналарда бағдарламалар дайындалып, басылым беттерінде сұхбаттар жарық көрді. Кестеге сәйкес азаматтарды қабылдау жүргізіліп, аудан әкімдіктерінде, облыстық басқармаларда «Мемлекеттік қызмет туралы» заң талаптарын бұзушылықтың алдын алу бағытында, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың барлық ықтимал шаралары туралы ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Аталмыш кезеңде мемлекеттік қызметшілердің этика нормаларын бұзу фактілері бойынша жеке тұлғалардың үш өтініші қаралып, қызметтік тексерулердің нәтижесінде бір мемлекеттік қызметші тәртіптік жауапкершілікке тартылған, өзгелеріне ағаттықтан сабақ алу жөнінде ақыл-кеңес айтылған. Ұлт жоспарының 12-қадамының басты мақсаты жаңа әдеп ережелерін енгізу болып табылды. «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы» жаңа заңы қабылданып, мемлекеттік қызмет этикасына қатысты ережелер күшейтілді. Соған сәйкес мемлекеттік қызметшілермен әдеп қағидаларын сақтау бойынша талаптар, сыбайлас жемқорлыққа мүлдем төзбеушілік қалыптастыру және өз қызметінде мүдделер қақтығысын болдырмау заң «Әдепті қызметкер мемлекеттің айнасы» 2002 жылы Еңбек және әлеуметтік қатынастар академиясын заңгер мамандығы бойынша тәмамдаған. Алдымен Чапаев (Ақжайық) ау даны әкімшілігінде жалпы бөлім меңгерушісі, одан кейінгі жылдары Батыс Қазақстан облысының ішкі саясат департаментінің ұйымдастыру-методикалық жұмыстар, талдау және мониторинг бөлімінің басшысы, облыстық ішкі саясат басқармасы басшысының орынбасары, ал жылдары басқарма басшысы қызметтерін абыроймен атқарған ол 2017 жылдың шілде айында Батыс Қазақстан облысы әкімі аппаратының әдеп жөніндегі уәкілі болып тағайындалды. дегі уәкіл қызметінің жауапкершілік пен жоғары кәсібилікті, білімділік мен біліктілікті талап ететіні мәлім. Осы тұрғыдан алғанда, Айгүл Оразқызы өз қызметінде мемлекеттік қызметшілерге ҚР Мемлекеттік қызмет, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы заңнамасының және Әдеп кодексінің талаптарын сақтау мәселелері бойынша кеңес беріп, мемлекеттік қызметшілердің заңмен белгіленген шектеутыйымдарды сақтауына ықпал етіп келеді. Сонымен қатар мемлекеттік қызметшілердің қызметтік әдеп қағидаларын бұзу фактілері бойынша жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарап, ұжымда жалпы қабылданған моральдық-әдептілік талаптарына сәйкес келетін өзара қатынастар мәдениетін қалыптастыруға жәрдемдеседі. Сонымен қатар мемлекеттік кірістер құрылымдары туралы оң пікір қалыптастыру мақса- дәрежесіне көтеріліп, Президент Жарлығымен мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексі қабылданды. Басты мақсат жазалау емес, керісінше, мемлекеттік қызметшілердің әдепсіз әрекетінің алдын алу, олардың әдептілік талаптарын үлгі ету, сол арқылы халықтың мемлекеттік қызметке деген сенімін нығайту, дейді облыс әкімі аппаратының әдеп жөніндегі уәкілі Айгүл Есекенова. Уәкіл жұмысының маңызды бағытының бірі ұжымдағы моральдық-психологиялық ахуалды анонимді сауалнама арқылы зерделеу. Мұндай сауалнамалар облыс және аудандар әкімдерінің аппараттарын қоса, барлық басқармаларда жүргізіледі. Әдепті қызметкер мемлекеттік биліктің айнасы. Сондықтан мемлекеттік қызметшілер қызметтен тыс уақытта да жалпы қабылданған моральдық-әдептілік қағидаларын бұлжытпай ұстануы Атап айтсақ, қоғамға жат мінез-құлық, оның ішінде қоғамдық орын дарда адамның қадір-қасиетін кетіретін, мәселен, арақ-шарап ішіп, мас болу жағдайына жол бермеуі, қарапайым болуы, тиісті көрсетілетін қызметтерді алу кезінде өзінің лауазымдық жағдайын баса көрсетпеуі және пайдаланбауы, өз тарапынан қоғамдағы адамгершілікке, тәртіпке және қауіпсіздікке нұқсан келтіретін заң талаптарын бұзуға жол бермеуі және басқа азаматтарды құқыққа қарсы, қоғамға жат әрекеттерді жасауға итермелемеуі Ал азаматтар лауазым иесінің дөрекі іс-әрекеттеріне куә болған жағдайда мемлекеттік қызмет істері бойынша уәкілетті органға жазбаша түрде шағымдана алады. Облыс әкімдігіндегі азаматтар әдеп жөніндегі уәкілмен телефоны арқылы байланыса алады, дейді Айгүл Оразқызы. Осы орайда 2017 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері бойынша және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің «Мемлекеттік қызметтегі әдеп» (мобильді) ұтқыр қосымшасы іске қосылғанын айта кеткен жөн. Аталмыш ұтқыр қосымшада мемлекеттік қызметшілердің әдеп стандарттары бойынша негізгі талаптары туралы ескертпелер мен олардың киім үлгілері бойынша ұсыныстар, сондай-ақ аймақтар мен мемлекеттік құрылымдардың әдеп бойынша уәкілеттілері туралы ақпараттар орналастырылған. Бұл қосымшаны Appstore, Google Play Market және Windows store сияқты танымал платформалардан тегін жүктеуге болады. Мұндай байланыс арнасы жұртшылық үшін өте қолайлы және қолжетімді болғандықтан, қоғаммен кері тиімді байланысты орнатуға мүмкіндік береді. Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ, Қазір өңірде діни ахуал тұрақты. Сегіз наным-сенімді құрайтын 46 діни ұйым әрекет етеді. Олардың басым көпшілігі ислам және христиандықтың православие тармағындағы ұйымдар. Өңірде діни әдебиеттерді таратуға рұқсат етілген 16 тұрақты орын бар. Сегіз миссионер жұмыс істейді. Бұл туралы таяуда Өңірлік коммуникациялар алаңында өткен баспасөз мәслихатында облыстық дін істері басқармасының басшысы Саялбек Ғиззатов мәлімдеді. Оның пайымдауынша, Жайық өңірінде тіркелген барлық діни ұйымдар арасында өзара ынтымақ пен татулық, түсіністік ахуалы орнаған. Сонымен бірге өткен жылғы әлеуметтік зерттеулердің барысында облыс тұрғындарының басым көпшілігі дінаралық қатынастарды тұрақты деп бағалапты. Сондай-ақ олар кейбір жастардың жат ағымдарға бет бұруын діни сауатсыздықтан көреді. Бұдан басқа мемлекеттік құрылымдардың адамдардың қауіпсіздігін қорғаудағы жұмысы жағымды түрде бағаланды. ҚР Парламентінің Мәжілісі биыл қабылдауы тиіс жаңа заңның нұсқасында жат ағымда жүрген еркектердің сапсиған сақалына және әйелдердің бетін бүркеуіне байланысты тыйымдар қатайтылған. Қоғамдық орында көшеде бүркеніп жүргендер мен сақалдыларға ең бірінші ескерту жасалады. Қайталанса, әкімшілік жазаға тартып, теңге айыппұл салу көзделген. Мұны дін мен діни сенімге қарсы күрес деп түсінбеу қажет. Ал сақалды сән үшін қоятын азаматтарға мұның қатысы жоқ. Сол себепті оның аражігін айыра білу керек, деген Бетін бүркегендерге тыйым салынбақ 2017 жылдың ІІ жартысында өткізілген әлеуметтік зерттеулер барысында «Сіз өз облысыңыздағы діни ахуалды қалай бағалайсыз?» деген сауалға респонденттердің жауабы 13,8% күрделі және тұрақсыз 4% жауап беруге қиналған 82,2% тыныш және тұрақты Саялбек Махамбетұлы өткен жылы 107 ата-ана баласын емдік ектіруден бас тартқанын, бұл да шешімін табуды қажет ететін мәселе екенін айтты. Басқарма өткен жылы АТТ мүшелері мен имамдардың, дінтану пәні мұғалімдері мен БАҚ өкілдерінің діни біліктілігін арттыру мақсатында алты оқыту семинарын ұйымдастырды. Сонымен бірге өткен жылы Арман Қуанышбаев, Бауыржан Отарбаев сынды елге танымал дінтанушылар шақырылып, олар өңір тұрғындарына тәлімді дәрістер берді. Мемлекеттік тапсырыс негі- зінде он бейнетаспа, екі деректі фильм шығарудың маңызы зор болды. Жеті түрлі 4300 данамен басылған үлестірмелі парақшалардың пайдасы аз болған жоқ. Діни мамандар дайындауда да ілгерілеушілік бар. Мысалы, өткен жылы 17 адам «Нұр-Мүбәрак» университетіне грант бойынша түсті. Екі талапкер облыс әкімінің қолдауымен оқу мүмкіндігіне ие болды. Қазір аталмыш жоғары оқу орнында 40 жерлесіміз оқып жүр. 73 адам медреселерде білім алуда. Соңғы жылдары діни құқықбұзушылық деректері азайды. Әсіресе, жастардың жат ағымдарға бой ұруы тоқтады және діни әдебиеттерді жаппай тарату дерегі сиреп келеді. Әрине, жұмыста кемшілік жоқ деуден аулақпыз. Олқылықтарды болдырмауға, жоюға күш салудамыз. Биылғы жаңалығымыз діни тақырыпқа қысқа метражды көркем фильм түсірілмек. Әзірге оның атауы және кім түсіретіні белгісіз. Бірақ жоспарда бар. Алдағы мамыр айында өңірде дін тақырыбына қатысты республикалық форум өтеді. Биыл сондай-ақ діни-танымдық сайт ашуды жоспарлап отырмыз. Айта берсе, атқарар іс көп, деді сөз соңында Саялбек Ғиззатов. Серік ІЗБАСАРҰЛЫ,

4 4 Бейсенбі, ҚОҒАМ 8 наурыз 2018 жыл Кеше өткен облыс активінің жиынында Елбасының «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа үндеуі талқыланды. Жиынды облыс әкімі Алтай Көлгінов жүргізді. Биылғы наурыз айы елі- міздің Тәуелсіздік күнтізбесінде ерекше орын алып отыр. Бесінші наурыз күні Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев бүгінгі әлеуметтік жаңғыру жолында жаңа ауқымды қадам жасау мақсатында «Президенттің бес әлеуметтік бастамасын» халыққа ұсынды. Үндеуде Елбасының қазақстандықтар үшін маңызды мәселелерді шешу жөніндегі бастамалары қамтылған. Бүгінгі облыс активінің жиналысында осы «Ел игілігіне арналған оптимистік жоба» мәселелерді талқылау үшін бас қосып отырмыз. Үндеу әлеуметтік бастамалардан тұрғаннан кейін ел тұрғындары арасында кеңінен қолдау табуда. Біздің өңір тұрғындары да жылы шыраймен қабылдады. Елбасы әлеуметтік бес бастаманың жүзеге асыру жолдары мен тетіктерін айшықтап берді. Бұл игілікті істердің барлығы да осы уақытқа дейін қол жеткізген бірлігіміз бен тұтастығымыздың нәтижесінде жүзеге асып отырғанын атап өтті. Алғыс айту күніне орай әрбір қазақстандыққа шынайы ризашылығын жеткізді. Өзге ұлт өкілдері қазақтарға алғысы ретінде төрт өңірде монумент орнатқанын айтып өткен Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы лысымызда атқарылар істерге жеке-жеке тоқталып өтті. Баспана өзекті мәселе. Түрлі кездесулерде, азаматтарды қабылдауларда жиі қойылатын сұрақ та осы баспана мәселесі. Өңірімізде Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің салымшылары 56 мың, ал баспана кезегінде тұрғандар саны 22 мыңнан асты. Президент қабылдаған «Нұрлы жер» бағдарламасы өңіріміздегі құрылыс саласының қарқын алуына оң септігін тигізуде. Соңғы екі жыл ішінде үш мың адам өз үйінің кілттерін алды. Оның ішіндегі 700 отбасы жетім-жесірлер, ардагерлер, мүмкіндігі шектеулі жандар мен басқа да әлеуметтік топтар өкілдері жылы құрылыстағы Назарбаев Батыс Қазақстан облысын да ерекше атап өтті. Бұл біз үшін зор мақтаныш. Бес әлеуметтік бастаманы Президенттің сөзімен айтар болсақ, «Бұл елдің игілігіне арналған ұтымды, сонымен қатар оптимистік жоба». Өңіріміздің экономикалық дамуына тың серпін беретін осы бастамалар аясында облыста атқарылатын жұмыстардың бірқатарын атап өтуге рұқсат етіңіздер, деген Алтай Сейдірұлы үндеуде көрсетілген бес бастамаға қатысты обөсім 42 процентті құрады. Осы межені түсірмес үшін Елбасының биылғы Үндеуі мен Жолдауында айтылған тапсырмаларды орындайтын боламыз. Президенттің ұсынысына сәйкес, жаңа « » тұрғын үй бағдарламасы қабылданып, сол арқылы облысымызда мыңдаған тұрғын баспанаға қол жеткізуге мүмкіндік алады жылы облыс орталығында екі мыңға жуық пәтерлі көп қабатты үйлердің құрылысын бастаймыз, аудандарда бір және екі қабатты 140 үй салынатын болады. Мемлекет басшысы жалақысы төмен жұмысшы азаматтарды қолдау мақсатында салық жүктемесін он есеге дейін азайтып, бір процент қана салық салуды ұсынды. Бұл өз кезегінде табысы төмен азаматтар үшін үлкен қолдау болары сөзсіз. Біздің өңірде ай сайын ең төменгі есептік көрсеткіштің 25 еселенген көлемінен аз жалақы алатын азаматтардың саны анықталуда. Өңіріміздегі екі мемлекеттік университетте студент грант арқылы білім алуда. Мемлекет басшысының ұсынысына сәйкес, тағы 20 мың білім гранты бөлінетін болды. Біздің университеттеріміз бұл өзгерістерге кадрлық, материалдық-техникалық жағынан дайын болуы қажет. «Әлеуметтік бес бастамада» жоғары оқу орындары мен кол- ледждердің студенттерін жатақханамен қамтамасыз ету мәселесінің өзектілігі ашық айтылды. Біздің өңірде де жатақханаға мұқтаж студенттер жоқ емес. Бүгінгі таңда 2250 студент жатақханаға мұқтаж. Жоғары оқу орындарының 500, колледждердің 1750 студенті туыстарында немесе пәтер жалдап тұрады. Президенттің бастамасына сәйкес, жатақхана құрылысына көбірек көңіл бөліп, мемлекет пен жеке меншік әріптестігі қағидасында жұмыстануымыз қажет. Біз орта және кәсіптік оқу орындардың студенттеріне арналған жатақхана салуды жоспарлап отырмыз. Биыл жобалық-сметалық құжаттамасын дайындап, құрылысты бастаймыз. Президенттің 2050 жылға дейін Ішкі жалпы өнімдегі орта және шағын бизнестің үлесін 50 процентке дейін жеткізу туралы нақты тапсырмасы бар. Қазір біздің өңірімізде бұл көрсеткіш 42 процентті құрайды. Биыл Елбасы тапсырмасына сай бизнесті шағын несиелеуге 5 млрд. теңге көлемінде қаражат бөлінуде. Бұл облыстағы іскерлік белсенділікті арттыруға айтарлықтай мүмкіндік береді. Инновациялық бизнес-жобаларды жүзеге асыру үшін мөлшері 100 АЕК-дан аспайтын гранттар бөлінеді. Сондай-ақ облысымыз бойынша екі мыңнан астам адам «Бастау бизнес» жобасы бойынша оқытудан өтпек. Үндеуде айтылған бесінші бағыт газдандыру мәселесіне келетін болсақ, бұл орайда біздің өңірдің көрсеткіші едәуір жақсы. Алдыңғы жылы газдандыру жұмысын 93 пайызға жеткізген болсақ, өткен жылы бұл көрсеткішті тағы бір пайызға арттырдық. Өткен жылы 36 елді мекенге газ жүргізуді бастадық. Бұл бағыттағы жұмыстар бүгінгі таңда да жалғасуда, деді облыс әкімі Алтай Көлгінов. Ол сондай-ақ жиынға қатысқан әйелдер қауымын 8 наурыз Халықаралық әйелдер күні мерекесімен, жалпы жиылған жұртшылықты алда келе жатқан Көрісу мейрамы және дәстүрлі Наурыз мерекесімен құттықтады. Филология ғылымдарының кандидаты, Махамбет Өтемісов атындағы БҚМУ-дың қауымдастырылған профессоры, мемлекеттік ғылыми стипендия иегері Рита Сұлтанғалиева, жеке кәсіпкер Сергей Гарский, Махамбет Өтемісов атындағы БҚМУ-дың 4-курс студенті Зарина Ықсанова, Серебряков мектебінің мұғалімі Бауыржан Зейнешов «Президенттің бес әлеуметтік бастамасының» өздері қызмет атқаратын салаға, жеке өмірлеріне қатысты көңілдеріне қуаныш ұялатқан тұстарына тоқталып өтті. Махамбет Өтемісов атындағы БҚМУ ректоры Асхат Иманғалиев, «Стеклосервис» ЖШС-ның директоры Аркадий Рубцов та еліміздегі әлеуметтік және экономикалық мәселелерді шешуге бағытталған аталмыш бағдарламаны қуанышпен қабылдағандықтарын жеткізді. Нұртас НАБИОЛЛАҰЛЫ, Цифрландыруға шетелдік компаниялар да тартылмақ Жақында облыс әкімі Алтай Көлгінов «ҚПО б. в.» компаниясының және Қазақстандағы «Шелл» концернінің өкілдерімен кездесіп, Орал әуежайын күрделі жөндеуден өткізу, алдағы уақытта өңірдегі цифрландыру бағытындағы жұмыстарды жүзеге асыру барысын талқылады. Кездесуге сәуір айынан бастап «ҚПО б. в.» компаниясы бас директорының техника қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау бойынша орынбасары Эдвин Блом, Қазақстандағы «Шелл» концернінің вице-президенті және басқарма төрағасы Оливье Лазер, «Қарашығанақ» жобасының бас менеджері Джим Джерманиз, үкіметтік құрылымдармен қарым-қатынас және ішкі байланыс директоры Зарина Бекенова қатысты. Басқосуда жергілікті қамту және дамыту жөніндегі әріптестікті нығайту жайы талқыланды. Сонымен қатар Эвин Блом өңірдің әлеуметтік-инфрақұрылымдық бағдарламасына қатысты өз ұсыныстарын айтты. Біз кездесуде облыстың әлеуметтік инфрақұрылымын дамытудағы «ҚПО б. в.» компаниясының қосқан үлесі туралы әңгімелестік. Сонымен қатар Орал әуежайын күрделі жөндеуден өткізу секілді кейбір жобаларды егжей-текжейлі талқыладық. Облыс әкімі Алтай Көлгінов аталған жобаға байланысты өз ойымен бөлісіп, әуежайдың алдын ала жасаған дизайнымен таныстырды. Жалпы, бұл жоба біздің көңілімізден шығып отыр, - дейді Эдвин Блом. Сондай-ақ кездесу барысында цифрландыру жүйесін дамыту және оны облыста кеңінен қолдану жайы да талқыланды. ҚР Президенті цифрландырудың маңыздылығын әрдайым айтып келеді. Бүгінгі таңда жұмыс тиімділігін арттыруда автоматтандырудың жаңа әдістерін пайдалану керек. Басқосуда облыс әкімімен цифрландырудың маңызы мен мақсаты жөнінде біраз әңгімелестік. Цифрландыру мен автоматтандыруды қолға алуда жас мамандар кеңінен тартылатыны анық. Сол арқылы өндірісте тың жобалар пайда болып, жаңа жұмыс орындары ашылары сөзсіз. Сонымен қатар өндірісте жаңа мамандықтардың пайда болуы өңір халқына соның ішінде жастарға жаңа серпіліс береді деп ойлаймын, деді Э. Блом. Шетелдік компания өкілі жылы шырайлы кездесу ұйымдастырғаны үшін облыс басшыларына алғыстарын білдіріп, болашақта да серіктес болып жұмыс жасауға мүдделі екендіктерін айтты. Галина САМОЙЛОВА

5 Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл ЕЛ МЕН ЕЛБАСЫ 5 «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» Айзада ҚИЗАҒАЛИЕВА, Орал қаласының тұрғыны: Ұлым Нұрғиса Пішенбаев биыл Орал қаласындағы Назарбаев зияткерлік мектебін тәмамдайды. Барлық ата-ана секілді біз де ұлымыздың мектеп қабырғасында алған білімінің жемісін көргенін, өзі қалаған оқу орнына түскенін қалаймыз. Тұңғышымыз болған соң алаңдауымыз да басымырақ. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың халыққа арналған «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» Үндеуінен соң көңіліміз жайланып, үмітіміз еселенді. Мемлекет басшысы оқу жылында бөлінетін 54 мың грантқа тағы 20 мың грант қосылатынын айтты. Оның 11 мыңы техникалық мамандықтар бойынша бакалаврлық білім алуға тиесілі болмақ. Ең алдымен қазіргі таңда сұранысқа ие инженерлер, ақпараттық технология, робот техникасы, нанотехнология саласының мамандарын дайындауға баса көңіл бөлінбек. Бұған қоса, Елбасының жоғары оқу орындары мен колледждердің студенттерін жатақханамен қамтамасыз ету үшін 2022 жылдың соңына дейін кемінде 75 мың орындық жаңа жатақханалар салу туралы тапсырмасын қазақ жастарының алаңсыз білім алуына жасалған айрықша мемлекеттік қамқорлық ретінде бағалаймын. «Ұлым дейтін ел болмаса, елім дейтін ұл қайдан болсын» демекші, Елбасы сенім артып тұрғанда, жас ұрпақ та аянып қалмайды, сапалы білім алып, білікті маман атанып, елі үшін адал қызмет етеді деп сенемін. Татьяна ЛЯШЕВА, жеке кәсіпкер, Ақжайық ауданы: Қалияр АЙТМҰХАМБЕТОВ, облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы: Елбасының бес әлеуметтік бастамасы қазақстандықтардың әл-ауқатын жақсарта түсер бағдарлама боларына сенімдіміз. Президент «Жалақысы төмен жұмысшылардың еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту» туралы екінші бастамасында ең төменгі есептік көрсеткіштің 25 еселенген көлемінен аз жалақы алатындардың салық жүктемесін 10 есеге азайтып, 1 процент қана салық салуды ұсынды. Бүгінгі таңда облысымыздағы осындай көлемде жалақы алатын жалдамалы жұмысшылар саны 70 мыңдай адамды құрайды екен. Мұның ар жағында осынша отбасы тұрғаны белгілі. Яғни, Елбасымыздың аталмыш ұсынысы бойынша облысымыздағы 70 мыңға жуық отбасына мемлекет тарапынан нақты әлеуметтік көмек көрсетілгелі тұр деуге болады. Төртінші бастама: «Шағын несие беруді көбейту» бағытына тоқталар болсақ, өткен жылы облысымызда «Жаппай кәсіпкерлікті дамыту» аясында 327 адамға 1773,5 млн. теңге көлемінде несие берілген еді. Несие алғандардың ішінен 111-і өз ісін ашса, 216-сы кәсіптерін кеңейтті. Бұған қоса, «Бастау Бизнес» жобасы бойынша 938 адам кәсіпкерлік негіздеріне оқытылып, соның ішінен 188-і несиеге қол жеткізген болатын. Осы орайда Президент үндеуінде айтылғандай, 2018 жылы шағын несиеге қол жеткізетіндер саны өткен жылғымен салыстырғанда екі есеге артатыны көңілге қуаныш ұялатады. Бірінші бастама: «Әрбір отбасына баспана алудың жаңа мүмкіндіктерін беру» Екінші бастама: «Жалақысы төмен жұмысшылардың еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту» 1 Мекеме басшысы ретінде техникалық қызметкерлердің, көлік жүргізушілердің, оқуын бітіріп, қызметке жаңа кіріскен жастардың көпшілігінің жалақысы төмен екеніне куә болып жүрмін. Бүгінгі капиталистік қоғамда мұндай жалақымен күн көру оңай емес. Жалақысы төмен тұрғындардың қатарында жұмысы мен бала тәрбиесіне бірдей үлгеріп жүрген жалғызбасты аналар да бар. Осы Елбасы «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа Үндеуінде қоғамның әлеуметтік бірлігін нығайту үшін ауқымды әлеуметтік жобалардың қолға алынғанын айтты. Бес әлеуметтік бастамалардың қай-қайсысы да халықтың көкейінде жүрген, қазақстандықтардың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған жобалар екенін оқып білдік. Соның ішінде студент жастардың жатақ- Үшінші бастама: «Жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттырып, студент жастардың жатақханадағы жағдайын жақсарту» «Шағын несие Төртінші бастама: беруді көбейту» 2 3 Бесінші бастама: «Елді газбен қамтамасыз етуді жалғастыру» «Егемен Қазақстан» газетінен Виктор ФОМИН, облыстық экология және балалар-жасөспірімдер туризмі орталығының директоры: тұрғыдан келгенде Президенттің бес әлеуметтік бастамасында айтылған жалақысы төмен жұмысшылардың салық жүктемесін азайту туралы ұсыныс аталмыш топқа жататын тұрғындарға көрсетілетін нақты көмек боларына дау жоқ. Өзім үндеуде көрсетілгендей, ең төменгі есептік көрсеткіштің 25 еселенген көлемін есептеп көрдім, шамамен 60 мың теңгені құрайды. Сонда жалақысы 60 мың теңгені құрайтын тұрғын үшін салықты азайтудан келетін қосымша пайда бес мың теңгеден асады. Бұл қаражат бір қарағанда айтарлықтай көп көрінбегенімен, ол ай сайынғы коммуналдық немесе өзге де қажетті шығындарды өтеуге келгенде қосымша көмек болары сөзсіз. Елшат САҒЫНӘЛИЕВ, Орал қаласындағы экономика және ақпараттық технологиялар колледжінің 2-курс студенті: 4 Президенттің5әлеуметтік БАСТАМАСЫ 5 ханаға мұқтаждығын елеп-ескергені көңілден шықты. Мен колледжде «Ғимараттар мен құрылымдарды салу және пайдалану» мамандығы бойынша білім алудамын. Оқуға Қазталов ауданындағы Бостандық ауылынан келдім. Колледж жанында жатақхана болмағандықтан, өзге курстастарым секілді тума-туыстың үйінде тұрып жатырмын. Алдағы уақытта біздің колледж жанынан студенттер жатақханасы салынар болса, құба-құп. Сонда студенттердің алаңсыз білім алуына қолайлы жағдай жасалар еді. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан билігі үшін халықтың әлеуметтік жағдайы әрдайым басым бағыт болып саналатынын тағы бір дәлелдеді. Биылғы наурызда жарияланған Үндеу «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» өте қажетті және тарихи батыл қадам екені сөзсіз. Осы орайда қазақстандықтардың қуанышына, үнқатуына мен де қосыламын. Өйткені бұл шын мәнінде оптимистік жоба. Тәуелсіздігіміздің елең-алаң кезеңінде еліміз небір қиындықты еңсерді, одан кейін де талай сыннан өтті. Қай кезде де халықтың әл-ауқатын жақсарту назардан түскен жоқ. Мұны көріп, әрдайым сезініп келеміз жылдан бері бөлшек саудамен айналысатын жеке кәсіпкермін. Әрине, кәсіпкер атаулы қиыншылықсыз ештеңе болмайтынын жақсы түсінеді. Сонау кезден бері қарасақ, мемлекеттің қолдауы бірте-бірте өрістей түсіп, үмітімізді үкіледі. Кәсіпкерлер палатасы өткізіп тұратын курстар, семинарларға мен де қатысып тұрамын. Пайдасы зор. Осыған дейін несие алып көрген жоқпын. Алдағы кезде алып көрсем деген ойым бар. Елбасымыздың аталған Үндеуіндегі төртінші бастама «Шағын несие беруді көбейту» дәл мезгілінде көтерілген, өз ісін кеңейтуді көздеп жүрген талай кәсіп иесін жігерлендіреді деп есептеймін. Балаларымыз үшін хал-қадірімізше атсалысып жүргендіктен, шаруаны ширата түскен абзал ғой. Олар да өсті, немерем де бар. Айтқандайын, Үндеудегі «Жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттырып, студент жастардың жатақханадағы жағдайын жақсарту» жөнінде де бастамаға ерекше қуандым. Екі қызым Анжелика мен Тамара Оралдағы мемлекеттік университетте ақылы негізде оқыды. Жоғарыда айтқанымдай, немерем өсіп келеді. Білім қуған жастар үшін мемлекет бөлген гранттың көбейетіні еліміздегі қазіргі 4 милионнан астам отбасын қуантқаны сөзсіз.

6 6 Бейсенбі, халық пен билік 8 наурыз 2018 жыл Суретті түсірген А. КУПРИЕНКО Оқушыларды заманауи дағдыларға тәрбиелеуге мән берілмек Орал қаласындағы физикаматематикалық бағыттағы Назарбаев зияткерлік мектебінде облыс әкімі Алтай Көлгіновтың қатысуымен мектептің қамқоршылық кеңесінің кезекті отырысы өтті. Кеңес барысында мектеп директоры Тимур Нұркешов сөз алып, білім ордасының жетістіктері мен білім беру саласындағы оң өзгерістер туралы баяндады. Бұдан соң Сырым ауданындағы М. Қаналиев атындағы ЖОББМ директоры Сәлмен Ибрагимовтың, Қызылағаш ЖОББМ директоры Шара Сұлтаниярованың, Қазталов ауданындағы Жақсыбай ЖОББМ директоры Зәмзагүл Байжанованың, Орал қаласындағы Круглоозерный ЖОБММ директоры Аслан Шахаровтың және 16 ЖОББМ директоры Мария Кабакованың баяндамалары тыңдалды. Олар өткен жылы облыс әкімі Алтай Көлгіновтың ұсынысымен жас мектеп директорларына қолдау көрсету мақсатында қолға алынған «Principals Circle» жобасының қатысушылары. Қалалық, аудандық және ауылдық мектептердің директорлары аталмыш жоба аясында Назарбаев зияткерлік мектебінің базасында тағылымдамадан өтіп, орта білім берудің жаңартылған мазмұндағы бағдарламасы және НЗМ тәжірибесін тарату мақсатында көптеген іс-шараға қатысты. Жалпы, өткен жылы 35 мектеп директоры тағылымдамадан өтсе, ол биылғы екі ай ішінде аудандық білім беру бөлімінің бес әдіскері білімдерін жетілдірді. Теориялық білімімізді жетілдірумен қатар, заманауи менеджер-басшыға қажетті дағдыларды меңгердік. Зияткерлік мектептің тәжірибесімен етене танысып, көрген-түйгенімізді мектебімізде кәдеге асыруға кірісіп те кеттік. Мәселен, «Креативті байқаулар», «Оқушы дауысы», «Сөйлейтін қабырғалар», «Шаңырақ» сияқты жобаларды қолға алдық. «Менің туған көшем», «Менің қалам», «Менің шежірем» зерттеу жұмыстарын, «Қоғамға адал қызмет етем» қайырымдылық акциясын өткіздік. Нәтижесінде ата-аналардың оқу-тәрбие жұмысына араласуы екі есеге артып, оқушылардың білім көрсеткіші жақсарып отыр, деді Орал қаласындағы 16 мектеп директоры Мария Кабакова. Ал Круглоозерный жалпы білім беретін орта мектебінде Назарбаев зияткерлік мектебінің тәжірибесі негізінде оқушылардың ораторлық қабілетін шыңдайтын «ТЕДспикер» атты жаңа жоба басталған. Мектепте үш жылдан бері «Бірге оқимыз» жобасы аясында оқушылар сынып сағаттарында түрлі жанрдағы кітаптарды оқып, талқылайды. Сондай-ақ жобалықзерттеу қызметін жүзеге асыруда «Әкелер клубы», «Туған елге тағзым» және т.б. жобалар қолға алынған. Атқарылған жұмыстарға оң бағасын берген қамқоршылық кеңес төрағасы, облыс әкімі Алтай Көлгінов мектеп директорларына оқушыларды заманауи дағдыларға тәрбиелеу, қазақ, орыс және ағылшын тілдерін жетік меңгеруіне көбірек көңіл бөлу, сонымен қатар білім алушылардың қауіпсіздігі мәселесін басты назарда ұстау қажеттігін баса айтты. Бұдан бөлек, қамқоршылық кеңес мүшелерінің өзге де ұсыныспікірлері тыңдалды. Жиынға қатысушылар Қазақстанның интеллектуалды әлеуетін дамытуда алдағы уақытта да бір-бірімен кеңесіп жұмыс жасайтындықтарын жеткізді. Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ, Таяуда облыстық мәслихатта ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің облыстық департаменті «Қоғамдық бақылау картасы» жобасының жүзеге асырылуының негізгі тәсілдері» атты баспасөз мәслихатын өткізді. ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің бастамасымен «Қоғамдық бақылау картасы» жобасы іске қосылды. Оның мақсаты қоғамды құқықбұзушылықты бірлесіп жоюға шақыру және сыбайлас жемқорлықтың кез келген көрінісіне мүлдем төзбеушілік қағидатын қалыптастыру, деді жиынды ашқан аталмыш департамент басшысы, Әдеп жөніндегі кеңестің төрағасы Болат Исақов. Оның пайымдауынша, қазір адамдардың басым көпшілігі әлеуметтік желілерді жүйелі пайдаланады. Демек, сол мүмкіндіктерді қолдану арқылы «Қоғамдық бақылау Тиімділігі көп тың жоба картасы» жобасын жүзеге асыру көзделген. Ол үш бағытта жүргізілмекші. Атап айтқанда, алғашқысы картаны белгілі бір әлеуметтік желілер және call-орталығы арқылы жүзеге асыру. Аталмыш картаны азаматтарға арналған «Qamqor» жедел (мобильді) қосымшасы арқылы қолдану екінші әдісі болмақ. Ал үшіншісі, қоғамдық бақылау картасын өңірлерде құрылған арнайы мониторингтік топтар көмегімен жүзеге асыру болып табылады. Әрине, қоғамдық бақылау картасын қалыптастырудың қарапайым және жеңіл түрі әлеуметтік желілер мен телефон байланысы арқылы хабарласып, келеңсіз жағдаяттар туралы ақпарат жеткізу. Сол үшін агенттіктің ау- мақтық департаменттерінің әлеуметтік желілердегі парақшаларын пайдалану қажет. Осы мақсатқа орай арнайы телефон нөмірлері белгіленіп, «Фейсбук», «Вконтакте», «Инстаграм» желілерінде, тиісінше парақшалар «Ватцап», «Телеграмм» мессенджерлері және 1424 call-орталығы құрылған. «Қоғамдық бақылау картасы» жобасын қолданудың тағы бір әдісі жоғарыда көрсетілген «Qamqor» жедел қосымшасын іске қосу. Ол Бас прокуратураның құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетімен дайындалған. Нәтижесінде кез келген адамның жедел қосымша арқылы құзырлы мемқұрылымдарға құқықбұзушылықтар жайында фотосуреттер жіберуіне мүмкіндігі болады. Аталмыш жобаға арнайы мониторингтік топтардың үлес қосуы да міндетті. Өйткені агенттіктің тапсырмасына орай барлық облыстық маңызы бар қала мен аудан орталықтарында өңірлік арнайы мониторингтік топтар құрылған. Аталған топтардың құрамына барлық ауылдық округтің белгілі және белсенді өкілдері енгізіліпті. Осылайша бүгінгі заман беріп отырған техникалық мүмкіндікті пайдаланып, біз осы қоғамдық кеселге қарсы жүйелі жұмыс жүргізе аламыз. Сондықтан оған барлық азаматтың белсенді түрде қатысуын күтеміз, деді сөз соңында аталмыш департамент басшысы Б. Исақов. Серік ИХСАНҒАЛИ,

7 Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл сұхбат 7 «Елбасының ана тілі туралы азаматтық сөзі шабыттандырды» Мереке қарсаңында айтыскер ақын, Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, «Құрмет» орденінің иегері Шолпан Қыдырниязовамен сұхбаттасқан едік. Шолпан апа, 8 наурыз Халықаралық әйелдер күні мерекесі қарсаңындағы көңіл күйіңіз қалай? - Менің ойымда көптен бері осы 8 наурызды бүгінгі Рухани жаңғыру заманында атай беруіміз керек пе деген сұрақ жүр. Тарихқа үңілсек, Халықаралық әйелдер күні 1910 жылғы Клара Цеткиннің үндеуінен соң әйелдерді құлдықтан, езгіден, жәбірлеуден, зорлық-зомбылықтан құтқару бағытында белгіленген мереке ғой. Мүмкін әлемнің кейбір елдерінде әлі де әйелдердің құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келетін жағдайлар бар шығар. Бірақ біздің елімізде соншама зорлықзомбылық көріп, құлдықта жүрген әйелдерді мен өз басым көрмеймін. Сондықтан менің әйел ретінде жеке пікірім елдіктің іргесін ерлер бекітуі керек, намыс туын ерлер көтеруі керек, әйелдер қоғамда тәрбиеші, тәлімгер ретінде еразаматтарға қолғабыс жасауымыз керек деп ойлаймын. Біреу келісер, біреу келіспес. Осынау керемет дамыған елде өмір сүріп, әлемнің дамыған 30 елінің қатарына қосылуға талпынған кезде 8 наурызды бұрынғы мағынасында тойлау меніңше көңілге қонымсыз. Оны уақыт көрсетер, дамыған қоғам көрсетер. 8 наурыз - әйелдер, аналар мерекесін отбасыңызда тойлаушы ма едіңіз? Жалпы, біздің отбасында ерекше күтілетін екі мейрам бар: 14 наурызда келетін Көрісу айт пен қазақтың ежелгі жыл басы 22 наурыз. Басқа мейрамдар біздің шаңырақта күтілмейді. Ал 8 наурызды отбасымызбен күнтізбенің қарапайым күні ретінде қабылдаймыз. Сондықтан бұл күні мен ешкімнен ерекше құрмет, иә болмаса, сый-сияпат күтпеймін. Бұл кеңес дәуірінен жеткен, қазіргі қазақ елінің күнтізбесінде сол күйінде өзгеріссіз қалған, өзгертуді қажет ететін бір күн ретінде қабылдаймын. Қыз бала ұлттың ұяты, халықтың шырайы. Яғни қыз баланың тәрбиесіне тек атаанасы ғана емес, тұтас ұлт жауапты. Сіздің әлеуметтік желідегі «Менің тәрбие сағатым» айдарымен берілетін қыз баланың тәрбиесіне, ене мен келіннің сыйластығына қатысты пікір-пайымдарыңызды тұрақты оқып тұрамыз... Осыдан 3-4 жыл бұрын әлеуметтік желіге тіркелген кезде, ондағы жүгенсіздікті, әдепсіздікті, ойына келгенін жаза салатын жауапсыздықты көріп шошынып едім. Қазіргі жастар кітап көп оқымайды, басым бөлігі әлеуметтік желіде отырады. Сондықтан өзімнің әжелік үлгімді, үлкендік жолымды көрсетейін деп, «Менің тәрбие сағатым» айдарын ашып, ойларымды қысқа-нұсқа жаза бастадым. Біздің бүгінгі қоғамда әйелді, келінді, ананы, әжені толғандыратын басты мәселе ұлттық тәрбие болуы керек. Біз тәрбиені ұлттық негізде жүргізуіміз керек. Баланы бастан дегендей, ұлды ұлттың тірегі, қызды ұлттың анасы деп кішкентай күнінен тәрбиелеуіміз керек. Ол үлкенді сыйлай білуі керек, тыңдай білуі керек, құрмет көрсете білуі керек, кішіге ізеттілік жасауы керек. Бізде осы керектер жетіспейді. Бүгінгі таңдағы аналардың жіберіп отырған басты қателігі қыз бала үйдің қонағы деген баяғыдан қалған бір ұстанымды ұстанып алып, ертең басына түскенде жасайды, басына түскенде көреді деген бағытпен келе жатырмыз. Біз бұдан арылуымыз керек. Санамызға жаңа ұғым енгізіп, егер сен ана болсаң, ертең менің қызым басқа босағаны аттағанда бірдеңені білмей қысылмасын, мен үйретпей қалмайын, оны төзімділікке, үй шаруасына икемділікке, тазалыққа үйретейін деген ұстанымды ұстанбай біз ұлттың анасын тәрбиелей алмаймыз. Қыз дәуренімді бақытты сүрдім, келін дәуренімнен сүрінбей өттім, ана болып, жарық дүниеге перзент әкеліп, тәлім-тәрбие бердім, әжелік дәрежеге жеттім. Өмірде мен не түйдім, соны келесі ұрпаққа үйретейінші деген бағытта әлеуметтік желіде қал-қадерімше тәлім беріп келемін. Біреуге оның пайдасы тиіп жатқан болар, біреуге тимей жатқан шығар. Мен оны ешкімге міндеттемеймін. Үлкеннің міндеті айту, кішінің міндеті тыңдау, содан нәтиже шығару. Аға толқынның ешқашан кейінгіге көңілі толған емес. Бұл бір жағынан табиғи заңдылық. Бірақ ата-ана өзінің тәрбиелеп өсірген ұл-қызының олқы тұстарын көре отырып, соны жетілдіру үшін жұ- мыс жасауы керек. Менің байқап жүргенім, қоғамда өзіндік ұстанымы, көзқарасы бар, ойын ашық әрі батыл айта алатын, тапсырма берсең, тап-тұйнақтай қылып орындайтын білімді, алғыр, талантты жастар баршылық. Ендігі міндетіміз оларды қолдап, жол ашу. Біздің қоғамда мен сияқтылар баяғы коммунистік партия тәрбиелеп кеткен «мен білеммен» әлі жүр. Біз біліп болып қалдық. Бізден кейін білетіндер өсті. Сол білетіндерді тыңдап, солардың бір олқылау тұрған жеріне ойымызды қосып, әрі қарай жетілдіріп, осы қоғамның толыққанды азаматы ретінде тәрбиелеуге атсалысуымыз керек. Бізде осы жетіспейді. Басқаларды білмеймін, кешегі күні осы қоғамда еңбек етіп, зейнет жасына жеткен көптеген ата-әжелеріміз қонақтықта, тойдомалақта жүр. Олар өздерін қоғамның бөлек мүшелері сияқты санайды. Олай болмайды, қоғаммен бірге даму керек. Біз бормен жазатын қара тақтада оқып, білім алдық. Одан кейін шарикті қаламсап келді, онымен жазуға үйрендік. Одан кейін тоқылдатып басатын машинка келді, оны көрдік. Енді компьютерді де меңгеріп алдық, қазір жетілген телефондарды үйреніп жатырмыз. Мен өзім қоғамның ағымынан қалмау үшін 54 жасымда компьютердің оқуын оқыған кісімін. Өмір деген өзен сияқты, толқыны қатты келе жатыр. Егер сол толқынға ілеспесең, жағаға лақтырып тастайды. Сондықтан мен өзімнің қатарластарымды, әсіресе, тыныш өмір сүруге бет бұрған зейнеткерлерді елдің дамуына, жас ұрпақтың тәлім-тәрбиесіне үлес қосуға шақырғым келеді. Шолпан Батырқызы, облыста тіл саласын біраз жыл басқарып, мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру бағытында еселі еңбек еттіңіз. Тіл жанашыры ретінде қазақ тілінің мәртебесін арттыру бағытындағы жұмыстарға көңіліңіз тола ма? Мемлекетіміз тіл саясатын кезең-кезеңімен дұрыс жүргізіп келе жатыр. Мен оны осы тілді өмір бойы қолданушы ретінде мақтанып айта аламын. Тіл мәселесінде «Мемлекеттік тіл қазақ тілі болуы керек, орыс тілі онымен бірге қолданыста болу керек» дейтін заң қабылданған күннен бастап осы кезге дейін қызу айтыс-тартыспен, халықтың қарсылығымен немесе қолдауымен біраз жұмыс атқарылды. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Парламент пен Үкіметтің қызметі тек мемлекеттік тілде жүргізілуге тиіс» деген пәрменін біз қуана қабыл алдық. Алғашқылардың бірі болып әлеуметтік желіде «Алаш аңсап күткен азаматтық сөз айтылды» деп пікір қостым. Қазір бұл сөзді айтатын уақыт келді. Себебі біздің мемлекетіміз, халқымыздың ұлттық санының құрамы бұл сөзді айтуға сәйкес келеді. Парламент пен Үкіметтің қызметі тек мемлекеттік тілде жүргізілуге тиіс деп айтқаны үшін Президентке рақмет. Негізінде Елбасы осы бағытта Жарлық шығарып жібергенде, тіпті керемет болар еді. Ал Президенттің пәрменіне әр түрлі пікір айту, оны бұрмалау ұят. Жалпы, мемлекеттік тілде қызмет ету біздің міндетіміз. Осы орайда «Неге біздің Үкімет пен Парламент басқа мемлекеттің тілімен қазақ мемлекетін басқарады?» деген сұрақ қойғым келеді. Бұлай істеуге қандай қажеттілік бар? 27 жыл уақыт бердік. Тіл үйрететін небір курстарды ашып қойдық, қалағанын оқытып жатырмыз. Қазақ тілін үйренуге шын ықыласты адам 27 жылда жылына 27 сөз үйренсе, қарапайым сұраққа 27 сөзбен жауап беретін дәрежеге жетер еді. Осыны ескермеген бүгінгі биліктегілер не мемлекеттік тілді білгісі келмейді, білсе де, қолданғысы келмей өздеріне ыңғайлы тілмен жүре бергісі келеді. Ол заман өтті. Кеше Президент нүктесін қойды. Енді бәрі жабылып, жапатармағай қазақ тілін оқиын деп жатыр. Сонда біз Президент айтпаса, қазақша сөйлемейміз бе? Президент талап қоймаса, Үкімет қазақша жұмыс жасамай ма? Мен осыны түсінбеймін. Елбасының латын әліпбиіне біртіндеп көшу туралы шешімін шын ниетіммен қолдаймын және қолымнан келген бар көмегімді тигіземін. Өйткені, латын қарпі қазақ ұлтына жат емес. Біз бұл қаріппен жазған адамбыз, оқыған адамбыз. Бұл қаріппенен Санкт-Петерборда, Мәскеуде, Қытайда біздің тарихымыз, шығармаларымыз жатыр. Біздің алдымызда осы бай мұраны бүгінгі ұрпаққа жеткізіп, жинақтап, өз тарихымызға қосу міндеті тұр. Қазір әлемнің 68 пайызы латын қарпін қолданады. Латын қарпімен техника, технология ғылым тілі жазылады. Сондықтан латын әліпбиіне көшу туралы мемлекеттің саясатын біз дұрыс түсінуіміз керек. Әзірше жаңа әліпби толыққанды дәрежеге жете алмай жатыр. Әрине, іздеген адамға кемшілік табылады, оның бәрін жүре-бара түзейміз. Жасым жетпіске таяса да, үйрену үшін күнделікті латын қарпімен бірнеше сөйлем жазып отырамын. Өйткені ертең өзімнен кейінгі ұрпақ сұ- раса, жауап бере алатын деңгейде болуым керек. Қазақ қызы, қазақ әйелі ретінде айтатыным, ана тілдің түйткілдерін шешу бағытында жасалып жатқан әрбір жаңа талпынысты, жаңалықты мен қазақпын дейтін адам қолдауы шарт. Ақиық ақын Мұқағали «Өлең деген тумайды жайшылықта, өлең деген тулайды қайшылықта» деп жырлаған. Ақын ретінде сізге қандай құбылыс ерекше шабыт сыйлайды? Келіп жеткен көктемнен не күтесіз? Айтыс ақынының шабытын шақыратын халық пен киелі сахна. Жазба өлеңмен де айналысамын. Бірақ қазақ поэзиясына сүбелі үлес қосатын ақын боламын деп емес, өзім үшін жазамын. Өйткені өлең менің тынысым, менің көңіл күйімнің көрінісі, азаматтық пікірім. Маған өлең түсімде келеді. Таңертең оянғанымда көкірегімде сайрап тұрады. Мен соны қағазға түсіремін. Кейде өңдеймін, кейде өңдемеймін. Көктемде маған шабыт берген не екенін білгің келіп отырса, ол Елбасымыздың ана тілім туралы Алаш халқына айтқан азаматтық сөзі. Мен содан кейін кәдімгі қанатымды жайып қуанып жүрген анамын. Бұл ең үлкен бақыт! Елімді осы бақыттан айырмасын. Ананың ең басты бақыты баласының бақыты. Жастарымыздың, ұрпағымыздың болашағы жарқын болсын. Балаларымыздың бақытына кенелейік. Солардың тілегін тілеп, қолымыздан келгенше көмегімізді жасайық дегім келеді. Ұлттық ұғымда, сенің балаң, оның баласы деген ұғым болмаған. Қазақ ұлын елдің баласы деп өсірген. Сондықтан ұрпағымыздың дұрысына қуанып, бұрысын түзеу бағытында қоғам болып жұмыс жасауымыз керек. Сонда ғана бұл қоғамға өзіміздің пайдамызды тигіземіз. Сұхбаттасқан Динара ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ,

8 8 Бейсенбі, жан азығы 8 наурыз 2018 жыл «Аңыз болған абысындар» оқырманға жол тартты Дариға Ғазезқызының осы кезге дейін «Адамның жаны бір жұмбақ», «Өмір-арна», «Қос қанат» жыр жинақтары мен «Үміт жетелеген бес жыл», «Үміт атты бір ел бар» атты кітаптары жарық көрген болатын. Кітаптың тұсаукесеріне облысымыздың зиялы қауым өкілдері мен туынды кейіпкерлерінің ұрпақтары қатысты. ҚР еңбек сіңірген қайраткері, жазушы Сәбит Досанов «Дариға Мұштанованың «Аңыз болған абысындар» атты шығармасы - тың тақырыпқа түрен салған, айтары анық, бояуы қанық, шұрайлы шығарма. Оқушының ойына ой қосатын тұлғалық туынды. Адамдардың бір-біріне деген мейірімі, махаббаты қара сөзбен жырланған поэма» деп бағалаған туындыда Сақыпжамал, Сақып, Ділдә атты абысындардың аңызға бергісіз өмір жолдары баяндалады. Бұл үшеуі полигонға байланысты қасиетті Нарын құмынан Қазталов ауданының Қараоба ауылына көшкен Хайролла мен Жәмиланың келіндері. Яғни Қайсағали, Қизағали және Айса атты ұлдарының тағдыр қосқан келіншектері. Олар бір ананың баласындай болып кеткен үш келін кер замандағы кәмпескенің зарын, 1932 жылғы аштықты, 1951 жылғы жұтты, сұрапыл соғысты, Сақып пен Қизаның бес баласын бірдей жалмаған қызылқырғын қызылшаны да, алапат полигонның жарылысын да бастан өткереді. Жанұяның ұйытқысы болған олар бір-бірінен іргелері де, еншілері де айырылып көрмеген. Үлкен абысын келмей, кіші абысындары дастарқан басына отырмаған, үлкендері дастарқаннан тұрмай жасы кішілері отырған орнынан қозғалмайтындай қазақы дәстүрді берік сақтаған. Көркем туындыда Қайсағалидың жары Сақыпжамалдың қыстың көзі қырауда көшті тоқтатып, көрші ауылдағы малшының шанасынан түсіп қалған сәбиді ажалдан арашалағандығы ерекше суреттеледі. Иіріліп тұрған азаматтар асау жиренге жақындай алмай тұрғанда, Сақыпжамал асауды ерттеп мініп, жалғыз өзі құндақтаулы нәрестені іздеуге шығады. Қайтпас қайсарлығының арқасында ол сәбиді тауып, анасына қайтарады. Сол Белгілі ақын, ұстаз, ҚР білім беру саласының үздігі, «Ерен еңбегі үшін» және Ы. Алтынсарин атындағы медальдардың иегері Дариға Мұштанованың «Аңыз болған абысындар» атты кітабының тұсаукесер рәсімі өтті. эпизодты иін қандыра баяндаған автор: «Нарынның Нарқызының алпысында асау үйреткен осы шалт мінезі тағы бір айта жүретін аңыз болып қалды бұл елге» деп әсерлі тарауды әдемі түйіндейді. «Аңыз болған абысындардың» таныстырылымында облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы Қадырболат Мұсағалиев Дариға Ғазезқызының әдебиетке, әсіресе, жас ақындар легінің қалыптасуына қосқан үлесінің айтулы екенін айта келіп, жаңа кітаптың тұсаукесер рәсімімен құттықтады. Содан соң Дариға Ғазезқызының үзеңгілес аға-апалары жаңа кітап туралы өз ойларын ортаға салды. Солардың бірі ардагер-журналист Тихон Әліпқали. Бұл кітаптың қолжазбасын бір демде оқып шықтым. Оқуға өте жеңіл жазылған. Ол да таланттың, шеберліктің арқасы деп білемін. Туындыда адамдардың ішкі ойының толғанысы мен сезімдері ерекше суреттелген. Кітаптың шыққанына кейіпкерлердің ұрпақтары мен қараобалық тұрғындар үшін қуаныштымын. Өйткені өздері көрген, бір кездері әңгімесін естіген адамдар туралы жазылған кітапты көп ешкім жосылтып оқи қойған жоқ. Дариға айналайын, шығармашылығың одан әрі дами түссін! деді ол. Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, айтыскер ақын Шолпан Қыдырниязова жаңа кітаптың өскелең ұрпақ бойына сіңірер тәлім-тәрбиесіне тоқталды. Бүгін бір керемет кештің куәсі болып отырмыз. Кітапты жанұямызбен оқып, керемет әсер алдық. Өйткені бұл шығарма қаймағы бұзылмаған қазақы ауылдарда туып-өсіп, салт-дәстүрді берік ұстайтын адамдардың жанына шаттық сыйлайды. Мұнда тәлімтәрбие мен салт-дәстүр тұнып тұр. Біз киелі жерге тәу етуді, аруақты адамның киімімен ұшықтауды, қазаны естірту мен жоқтау айтуды, перзенті жоқ туысқанның бауырына бала салу дегенді жақсы білеміз. Әке келмей, дастарқанға отырмайтын халықпыз. Келін болып түскен соң қайын іні мен қайын сіңліге ат қоюды да ұмытпадық. Қазақтың маңдайына біткен киелі өнері айтысты да дамытып келе- міз. «Аңыз болған абысындар» атты бұл кітапта осы салт-дәстүрлер бірінен соң бірі өріліп, алақандай ауылдың тыныс-тіршілігін көз алдыңа алып келеді. Туындыны оқи отырып, өзімнің қазақ болғаныма мақтандым. Мәтіні оқуға жеңіл, суреттеуі де әдемі. Туындының тағы бір ерекшелігі, оқығанда басыңды изеп, мақұлдап оқитындай сөздері нанымды. Мысалы, мәтінде «Сыртқа арығын білдірмес сырттан мінез Сақыпжамал» деген жол бар. Сақыпжамал өмірде көрмеген қорлығы, от баспаған табаны жоқ үш абысынның бірі. Қиындықтың бәріне төтеп беріп, қайсар ұрпақ қалдырған ана туралы оқығанда, мақтанбасқа амалың жоқ. Сол аналардың ұрпағымын, қазақпын деп айқайлағың келеді. Автор бір әйелдің зары арқылы кешегі өткен аналардың зарын жеткізе білген. Абысын Ділдәнің ауылда қалған апасын іздеп, ен далада қашып келе жатқанын да ерекше суреттеген. «Әкесін кәмпескелегенде дүние-мүлкін жаудай талап, үлесіп алған жауыздық көріністер қайта елес беріп, қуып келе жатқан сияқты» - дейді. Маң далада шыбықтай қыздың сай-саламен қашып келе жатқан кездегі үрейін көз алдыңа елестетіп, «жауырыныңа құмырсқа жүгіртеді». Мен кез келген шығарманы оқығанда, жас ұрпаққа берер тәлім-тәрбиесін іздеймін. «Аңыз болған абысын дар» тәлім-тәрбиеміз, салт-дәстүріміз көрініс тапқан нағыз қазақы көркем туынды, деді Шолпан Батырқызы. Ал Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Амангелді Шахин аталмыш кітапта ауыл өмірінің көріністері шынайы берілгенін жеткізді. - Үш келін де ата жолы бойынша айттыру дәстүрімен келін болып түскен. Әсіресе, алғашқы келін Сақыпжамалды ауылдың салтымен жеңгесі жетекке алып келе жатқанда, қайнылығын жасап, тапыраңдаған тайлағымен қалыңдықтың атын үркітпек болған Жұмағұлға жас келін Сақыпжамал өз әдісімен жауап береді. Яғни Сақыпжамал кілт тоқтап, жеңгесінен тізгінді сұрап алады да, әлгі тентектің артынан қуады. Жете беріп, тайлағын қамшысымен бір-екі тартып жібереді. Тайлақ атылып, бала бақырып, опан-топан болып сол бетімен ауылға кіріп бір-ақ тоқтайтыны айтылғанда, сол оқиға көз алдыңа келеді. Сондай-ақ енесінің аяқ сыбдырын байқаған келіндер басындағы орамалын жүре тартып, шаруаға кірісетіндігінде де үлкен мән жатыр. Мұнда қазақтың ырымтыйымдары да ерекше қолданылған. Хайролла қарттың үлкен ұлы Қайсағали аруақты адам болған. Ол өмірден өтіп кетсе де, ауылдағы босана алмай қиналған келіншектер оның бөркін құшақтаса, толғағы жеңіл болатын көрінеді. Бұл қазақта бар ырым. Кәмпеске кезінде тентіреп кеткен ата-аналарын сағынып, құсадан ауру болған адамдарды қазақы жолмен емдегендері де айтылады, деді Амангелді Шахин. Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, ақын Ғайсағали Сейтақ аталмыш кітаптағы Қараоба атауында да тарихи мән жатқанын жеткізді. Халықаралық әйелдер күні қарсаңында тұсауы кесілген Дариғаның бұл кітабы әйелдер қауымына жасаған тартуы деп ойлаймын. Шығарманың негізгі арқауы өткен ғасырдағы аштықты, қуғын-сүргінді, соғыс салған ауыртпалықты белшесінен кешкен адамдардың ұрпақты сақтаудағы тірлігі. Соның ішіндегі, ана- лардың ерлігі ерекше баяндалады. Бір ғана мысал келтірейік, ол Айсаның мәрт мінезі. Күйеуінен жастай, қыздарымен қалған жеңгесі Сақыпжамалға көрінетін сәбиі ұл болса, соны беремін деуі. Шын тілесе, Құдай береді демекші, Ділдә егіз ұл босанады. Қазіргінің жігіттері мен абысындары ондай ерлікке бара ала ма, бара алмай ма, оны айта алмаймыз. Бұл шынында да, аға ұрпақтың ұлағаты. Нарын құмында туып-өскен ұрпақтың біріміз. Қараоба атауының өзі тегін аталмаса керек. Онда аштықтан, басқа да нәубеттен қырылған адамдар жерленуі мүмкін. Сондықтан Нарыннан үдере көшіп, Қараобаға қоныс тепкен тұрғындардың тағдыры көпшілікке сабақ болады деп ойлаймын, деді Ғайсағали Сейтақ. Айта кетсек, кітаптың кейіпкерлері өмірден алынғандықтан, оның ұрпақтары болуы да заңдылық. Солардың бірі, тарихшы- ұстаз Ырысты Қайсағалиева осы кітаптың жазылуына ұйытқы болса, шараға Қызылорда облысының Сырдария ауданынан арнайы келген Шынтемір Айсин авторға шынайы ризашылығын білдірді. - Біз әкелеріміздің қанымен, сол үш анадан өрбіген ұрпақпыз. Өзім, анамыз Құдайдан сұрап алған егіз баланың бірімін. Бүгінгі күнге де жеткізген сол аналарымыздың ақ тілегі. Қазіргі таңда Қайсағалиев, Қизағалиев және Айсин әулеттері жапырақ жайып, дені Батыс Қазақстанда ұрпақ өрбітіп отыр. Ендеше, егемен еліміздің еңсесі асқақ, рухы биік бола берсін! деп ағынан жарылды Шынтемір Айсин. Кеште Х. Бөкеева атындағы облыстық қазақ драма театрының актрисасы, ҚР мәдениет саласының үздігі Нұргүл Жұбатова жаңа туындыдан үзінді оқып берсе, өңірімізге танымал өнер иелері Сәуле Таудаева мен Еркін Өтегенов әнмен көркемдеді. Сондай-ақ театрдың белді актрисалары Гүлжиян Шынтемір, Бибігүл Исалиева мен Әсел Мәмбетованың үш абысынды бейнелеуі де әсерлі шықты. Тұсаукесер рәсімінен соң кеш иесі Дариға Мұштанова ұйымдастырушыларға алғысын айтып, «Қарлығаш кие» өлеңімен шараны тәмамдады. Гүлсезім БИЯШЕВА,

9 Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл отандастар 9 Екатерина ЛАРИОНОВА, ХХХІ жазғы олимпиада ойындарының қола жүлдегері: «Қыз баланың кішкентайынан үй шаруасына икемделіп өскені өзіне жақсы» Катя, олимпиададан кейін көрінбей кеттіңіз?.. Алдағы мамыр айының жетінші жаңасында Алматыда еркін күрестен Қазақстан чемпионаты басталады. Біраздан бері осы жарысқа қызу дайындық үстіндемін. Уақытымның көбі жаттығу залында өтуде. Үлкен спортта өз қолтаңбаңызды қалдырып үлгерген кәсіби спортшысыз. Ал үй тірлігіне ептісіз бе? Әрине, кез келген әйел адам үй шаруасына епті, жан-жақты болуы керек деп ойлаймын. Жалпы, менің ойымша, қыз баланың кішкентайынан үй шаруасына икемді болып өскені өзіне жақсы. Менің төрт інім бар. Әрине, үйдің жұмысы ешқашан бітпейтіні мәлім. Өз басым «Мынаны сен істе, мынаны мен істеймін» немесе «Мынау ұлдың шаруасы, мынау қыз баланың істейтін жұмысы» деп ешкіммен санасып жатпаймын. Атаанам, бауырларым, өзіме қымбат жандар үшін үйдегі қолымнан келетін тірлікті қолым бос болса, атқара беремін. Тамақ пісірген ұнай ма? Анаңыз дайындаған қандай тағамды ерекше жақсы көресіз? Дәм-тағамның қуырылғанын да, бұқтырылғанын да, басқа да түрлерін дайындай беремін. Уақытының денін жаттығу мен жарыс алатын спортшылар барлығына дайын болу керек. Маған қазақ, орыс халқының ұлттық тағамдары өте дәмділігімен ұнайды. Әсіресе, қазақ халқының ең басты ұлттық тағамы ас ерекше ұнайды. Бұл тағам бір жағынан спортшыларға күш-қуат беретін өте құнарлы ас. Біздің отбасымызда кімнің қолы бос болса, сол адам тамақ пісіре береді. Ал анамның дайындаған барлық дәм-тағамы тіл үйіреді, бәрі де ұнайды. Катя, киім-кешекке қатысты талғамыңыз қандай? Алты құрлыққа түгел танымал бренд киімдер киесіз бе? Жоға, мен ешқандай да бренд киімдерге әуес емеспін. Арнайы киім алу үшін әдейілеп баратын дүкенім де жоқ. Кейде киім-кешекке тапсырыс беретінім бар. Мен үшін киім-кешек ең бастысы өзіме жүріп-тұруға ыңғайлы, бірақ тым жұпыны болмауы керек. Өзім әлі спорттан қол үзбегеннен кейін көбіне спорттық үлгідегі киімдер сатып аламын. Әрине, қажет кезде әдемі көйлек киіп, боянып, басқа қыздар секілді жиынкештерге барамын. Бірақ тым шолақ юбкаға қарсымын. Балдәурен балалық шақта, балауса бойжеткен кезіңізде кім болуды армандайтын едіңіз? Кішірек кезімде билегенді жақсы көретінмін. Бірақ күресті көргенде менің қалауым спорттың осы түрі екендігін жан жүрегіммен сезіндім. Алайда спортшы бір өнермен шектеліп қалмай, жан-жақты болғаны ләзім. Күреспен шұғылданатындығым би билеуге еш кедергі келтірмейді. Алдағы күндерге қандай жоспарыңыз бар? Ең алдымен ұзақ үзілістен кейін өзімді барынша тезірек спорттық бабыма келтіруге тиіспін. Біраз жарыстарда бақ сынамақ ойым бар. Екінші рет олимпиада ойындарына қатысып, тағы бір мәрте олимпиада медаліне қол жеткізсем деймін. Кейбір жерлес жанкүйерлеріңізді «Қола жүлдегеріміз қашан қалыңдық атанар екен?» деген ой да мазалайтын сыңайлы?.. Ол жағын екі жылдан кейін көрерміз (күлді). Менің ойымша, адам өзін белгілі бір салаға арнады ма, сол үшін бар мүмкіндігін жұмсауы шарт. Егер санаңды әрі спорт, яғни жаттығулар мен жарыстар, әрі отбасының күнделікті күйбең тірлігі билесе, екеуін де оқсата алмай қалуың әбден мүмкін. Тап қазір менің отбасым ата-анам мен бауырларым. Спорттан біржола қол үзбегеннен кейін тұрмысқа шығу, отбасын құру туралы әлі түбегейлі ойлана қойған жоқпын. Оның да уақыты келер... Катя, өзіңіз секілді әлемге танымал спортшы болуды армандайтын қыздарға қандай кеңес берер едіңіз? Ең бірінші өзіңді өзің қатаң қадағалай білуің керек. Белгілі уақытта ұйықтап, демалуды әдетке айналдыру шарт. Сүйікті ісіңмен, нақты нәрсемен тиянақты айналысқан ләзім. Сонда ғана өзің қалаған нәтижеге, жұрт сүйсінер жетістікке қол жеткізе аласың. Рио олимпиадасының жүлдегері 8 наурыз мейрамына орай қандай тілек айтар екен? Барлық аналар мен қыз-келіншектерге ең алдымен денсаулық тілеймін. Әрдайым жандарыңыз қартаймай, жүздеріңізден әр таймай, әдемі болып жүріңіздер. Бойжеткендер мен келіншектерге айтарым, сүйіктілеріңізге сүйкімді де сымбатты болып көрінулеріңіз үшін барынша спортпен, дене шынықтырумен айналысыңыздар. Жалпы, әйел затына әлемдегі барша жақсылықты тілеймін! Рахмет, айтқаныңыз келсін! Отандастарыңызды жеңіс-жүлделеріңізбен қуанта бергейсіз! Сұхбаттасқан Ясипа РАБАЕВА, Сағыныш болған сағым бейне Өмірде ата-ананың мейірімі мен махаббатын тоя жеген тамақ та, шипасы күшті дәрі де алмастыра алмайды. Ата-ананың шуағына жылынып, әкенің өнегесін, ананың жылулығын сезініп өскен біз «тәрбие тал бесіктен» сөзінің дәлеліндейміз. Ол кісілердің өзіндік өмір тарихы, көрсеткен үлгі-өнегесінің өскелең ұрпаққа берері мол. Менің әкем Ғалымжан Боранбайұлы Бөкей ордасы ауданында атакәсіпті жалғастырған, шаруа адамы болған. Мал шаруашылығы саласында жылқышы, түйеші, сиыршы, қойшы да болып, кезінде талай қиындықтармен бетпе-бет келген. Сақылдаған сары аяздар мен жаз айының аптап ыстығына қарамастан, сол бір кездің талабын орындау үшін «Қазақстанның қой санын 50 миллионға жеткізу» бағытындағы ұранға өзінің сүбелі үлесін қосты. Өз сөздерінде әкем атамның еңбекқорлығын, қайраттылығын «шыңырау құдықты бір өзі қазып тастап, кешкісін бір бағланның етін бір өзі тауысып жеп, сапты аяқ сарыала қымызды сіміріп алып, жата кет- кенде таңертең жаймасында май шылқып қалатын еді», деп айтып отыратын. Ат үстінде мал бағып, адал еңбек еткен әкемнің еңбегі елеусіз қалмай, бірнеше медальдармен, 1968 жылы «Мал шаруашылығының 1-ші класс шебері» медалімен, 1971 жылы Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Анам Айсұлу Какимқызы екеуі қыс қыстақта, жаз жайлауда маңдайларын нағыз күн сүйген еңбек адамдары болғанын, қарапайым да табандылықтарын бүгінде ел ағалары ілтипатпен айтып келеді. Анам дастарқаны мол, жүзінен мейірім самалы ескен жан еді! Ес біліп, етек жапқан кезде қара шаңыраққа барып құшақтарына еніп, дастарқан басында түгел отырғанымызда, анамыздың әкеме деген сый-құрметін, азаматын қалай сыйлайтынын байқап, көңілім марқаятын. Анам марқұм қолөнерінің нағыз шебері еді. Киіз басып, текеметке ою-өрнекпен түр салғанда, түрлі-түсті қыз жасауын жасағанда алдына жан салмайтын. Анам Айсұлу Какимқызы «Күміс алқа» медалінің иегері. Бұл күнде атамыздың ұрпақтары өркен жайған бір үлкен әулетпіз. Әрқайсысымыз әр тарапта жүрсек те, ойлайтынымыз елдің тыныштығы, ұрпақтарымыздың амандығы. Осы бір көктемнің жайдары күнінде тірі болса, тоқсанға толатын жан әкеміз бен сексен төртке толатын асыл анамызды сағына еске алып, асыл жандарымыздың жандары жәннатта болуын тілеп, дұға етеміз. Бақытқаным БОРАНБАЕВА, қызы, Орал қаласы А Құттықтаймыз! Халықаралық әйелдер күнімен соғыс, тыл және еңбек ардагерлерін, соның ішінде шаңырақтың ұйытқысы, қасиетті аналарымызды, әжелерімізді құттықтап, жастарды отансүйгіштік тәрбиеге үлкен үлес қосқаны үшін ризашылық білдіріп, алғыс айтамыз. Облыстық ардагерлер кеңесі

10 10 мереке Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл «Шәкіртіңді құрметтей білу керек» «Биыл 81-ге толамын. Шыны керек, қазір көзі тірі кей замандасымның кезін де көрмеген қиындығы жоқ. Ал маған бір Жаратушымыз бақытты ғұмыр сыйлапты. Ешқашан ашығып-тарыққан емеспін. Жақсы жар таңдау мүмкіндігін де беріпті. Енді, міне, қариялық шағымда қуанышқа кенеліп отырмын». Б ұл пікір иесі Орал қа ла сының байырғы тұрғыны, аяулы ана, ардақты жар Балғаным Ғұбашева. Ол Тасқала ауданының тумасы. Сондағы көп ұлтты ауылдың бірінде өмірге келіпті. Сондықтан бала кезінен бері қазақ және орыс тілдеріне жетік. Туған әкесі Нығмет Ибрашев зоо техник болған екен. Есімде қал ғаны - үнемі ат-шанамен жү ретін әкемнің мені тұлыпқа орап, қай жерге де алып баратыны. Жаз да тарантаспен жүреді. Балалық шақтан жеткен бұлдыр естелігім осы. Дәл кескін-келбеті есімде жоқ. Кейін оны соғысқа алып кетті. Көп ұзамай үйге «қарақағаз» да келіп жетті, төбемізден жәй түскендей болдық, - дейді бүгінде ол. Арада көп уақыт өткен соң, анасы Тәтті үй шаруасындағы әйел болған дық тан, күнкөріс пен екі қыздың қамы үшін Салауат Ғұбашев есімді азаматпен отасуға мәжбүр бол ды. Кейін Балғанымның сіңлісі қайтыс болып, анасы жүрегінің бар жылуын жалғыз қызына төкті. Анасы мен қызының бақытына орай, Салауат тамаша адам бо лып шықты. Бүгінде Балғаным екінші әкесінің тегінде. Оны «өгей» деп айтуға аузы да бармайды. Балғаным Ғұбашева шәкірттерінің ортасында Құжатта «Салауатқызы Ғұба шева» болып жүргенім де сон дық тан. Марқұм сатушы еді. Әй теуір, соғыс және соғыстан ке йінгі қиын жылдары ештеңеден де та рық қан жоқпыз. Өзі де не сөзі мен, не қимылымен ештеңені де сез дірген жоқ. Бөлімшеде қойма мең герушісі болып тұрғанда, талай рет кілтін байқатпай алып кетіп, жоқ-жітік жандарға нан, май, қал быр үлестіретінім бар. Мұқтаж жандардың қиналысын көргенде, жаным шыдамайды. Таңданарлығы сол, екінші әкем одан хабарсыз. Байқамады ма, әлде соның түрін білдірді ме екен, маған шұқшиған емес, - дейді Балғаным бүгінде сол ардақты азамат жөнінде. Тұрмыстан таршылық көрмеген жалғыз қыз мектепте жақсы оқы ды. Қоғамдық жұмыста да бел сенділік танытқан Балғанымның бір мін деті қабырға газетін Ширек ғасырдан астам уақыт бойы бір саладан табан аудармай, қиыншылықты ұжыммен бірге еңсеріп, жетістікке бірге жетіп жүрген жандар кез келгенді қызықтырады. Ал мұндай әрекеттің денсаулық сақтау саласында орын алуы тіптен кере мет. Аттай 26 жыл бойы ауылдық округ халқының денсаулығын қадағалап келе жатқан Трекин дәрігерлік амбулаториясының жал пы тәжірибелік дәрігері Ару Әлпейісова осы санаттағы абзал жан. Ж ымпиты ауда ны Бұл дырты кеңшарында туып-өскен Ару Қы дырқызы отбасындағы сегіз баланың шы ғару еді. Сол заманда сын мен өзара сын салтанат құрып тұрды. Жас автордың талай сын мақаласына сүйсінген дер де, қа бағы қатуланғандар да аз бол ған жоқ. Сабақ үдерімінде Бал ғаным қазақ тілі мен әде бие ті, тарих пәндеріне айрықша мән берді, қызығып оқыды. Балауса шағында-ақ, мұғалім мамандығын аңсады. Оған мектептегі ұстаз да ры Сабыр Сүндетов пен Шәмшия Омашеваның ықпалы тиді жылы мектеп бітіргесін, Оралға оқуға келдім. Бірақ бізде мамандыққа бағдарлау жұмысы болмағандықтан, оқуға түсе ал ға ным жоқ. Елге оралдым да, мек тепте еңбек жолымды бастадым. Зертханашы бола жүріп, бас та уыш сыныптарға сабақ бердім. Сөй тіп, өзімді келешек мамандығы ма даярлауға жол ашылды жылы Орал пединститутына тү сіп, оны бес жылдан кейін қазақ тілі мен әдебиеті, тарих маманды ғы бойынша аяқтап шықтым. Дип лом да алдым, сонымен бірге тұр мысқа шығып, атыраулық аза мат Әжімағидың етегінен ұстап, бо ла шақ үлкен өмірге аттандым, дейді сол күндерді жадында мық тап ұстаған Балғаным Салауат қызы. Өзі айтқанындай, апайдың одан арғы өмірі тек жасампаз еңбек пен абыройлы істер кезеңіне айнал ды. Тек сол кездегі Чапаев ауда нына өмірінің он жылын беріпті. Мұнда мұғалім болып, кәсіби тә жірибесін толықтыра түсті. Кей жыл дары мұғалімдердің аудандық кәсіподағы ұйымының да төрайы мы болған екен. Жұбайының жұ мыс бабына орай Орал қаласы на ауысып, облыстық білім бас қар ма сында еңбек етті. Өткен ғасыр дың жылдары тағы да ауданға ауысып, Қаратөбеден бір шықты. Маған Қаратөбенің қарапайым да бауырмал халқы өте ұнады. Бір ден сіңісіп, өз адамындай бо лып кет тік. Қатардағы мұғалімнен бастап, уақытша мек теп директо рына дейін жоға рыла ған екенмін. Әйтеуір, бәріне де уақыт таптық. Тіпті негізгі жұ мы сым нан сәл бо сасам, ауладағы бау-бақ шаға жүгі руге тура келді. Өйткені алыс аудан, сол жылдары жеміс, кө көніс де ге нің қазіргідей толып тұрған жоқ. Бәрін қолдан өсіріп, еңбектену ке рек. Сол адал ең бектің нәти жесі шы ғар, дастар қа ны мыз да дә ру менді тамақтан кенде болмады, дейді ке йіп ке ріміз. Қаратөбе ауданынан кейінгі жыл дары күні бүгінге дейін облыс орталығында өтіп келеді. Ұстаз дық жұмысын Орал педколлед жін де жалғастырған аяулы жар, ар дақ ты ана 1997 жылы құрметті еңбек демалысына шықты. Қырық жыл дай ұстаздық еңбегінде «Қазақ КСР оқу ісінің үздігі» және «КСРО оқу ісінің үздігі» төсбелгілерін өңі ріне тақты. Ешқашан не балаға, не сту дентке дауыс көтермеппін. Бала ға тиянақты білім берсең, баулы саң, өзі-ақ құрмет сезімімен қа райды. Бүгінгі әріптестеріме шә кіртте ріңді құрметтей біліңіздер деп айтқым келеді! дейді ұла ғатты ұстаз. Жұбайы қайтыс болғаннан ке йінгі кезеңде Балғаным әулеттің басты тірегіне, ақылгөйіне айнал ды. Төрт ұлдан сегіз немересі бар, жиен де сүйіп отыр. Бақытты әже ертеңгі күніне нық сеніммен қарап, барға шүкірлік етіп, ел-жұр тының да амандығын ті лейді. Серік ИХСАНҒАЛИ, Ауылы ардақтаған бірі. Ауыл мектебін бітірген соң, Оралдағы медициналық коллед жінен фельдшер маман ды ғын иге ріп, 1985 жылы жолдамамен Ақ төбе қаласындағы мемлекет тік медицина институтына оқуға түскен. Жастайынан жүрегі қа ла ған мамандығын жеті жыл иге ріп, 1992 жылы елге оралған ол бұрынғы Приурал ауданы Трекин ауылындағы дәрігерлік ам бу ла то рияға орналасқан. Жас маман кезімде өзім ба қы лап, емдеген балаларым бүгін де өздері ата-ана болды. Солар ға қа рап қана өмірдің сырғып кетке нін байқаймын, деген Ару Қы дыр қызынан тоқсаныншы жыл дардың тар тұстарын қалай ең сергенін сұрадық. Ол кездегі жағдайды айтсақ, бүгінгі жас әріптестерім сенімсіз көзбен қарайды. Ғимаратты жы лытатын отын жоқ, есігі қақырап, терезесі қырауланған бір бөлме де қабылдау жүргізіп, ем-шара жасап отырдық. Қанша қиындық көрсе де, ешкім бұл саладан кетпеді, тұрақты жұмыстандық. Біз, әрине, аз уақытта денсаулық сақтау са ласы осылай дамиды деп ойла ған жоқпыз жылы ауылдан жа ңа дәрігерлік амбулатория салы нып, қажетті құрылғымен толық қамтамасыз етілді. Қалыптасып қалған тәжірибелі ұжыммен та бысты қызмет етудеміз. Амбула тория округке қарасты Жайық, Новенький елді мекендерін қоса алғанда 4551 адамды қамтиды, - дей келе әңгіме ауанын қызме ті не ұштастыра берді. Өмірі осы са ламен байланысты жанның әң гімесін басқа арнаға бұру да мүм кін емес еді. Қазір халықтың денсаулық күтіміне дендеп көңіл бөлуі қуан тады. Алдын алып, тиімді ем қол дану үшін аурудың ерте анық тал ғаны ләзім. Осыны түсін ген тұр ғындар уақтылы скрининг тен өтіп, белгілеген ем-шараны бұлжыт пай орындайды. Нәтижесінде тұр ғындардың жас ұзақтығы ұл ға йып келеді. Оған елдің әлеуметтік

11 11 мейрам Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл Елена ақжелеңдерге үлгі «Бойжеткеннің» тұсаукесері Халықаралық әйелдер күніне орай жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің зейнеткерлер мен мүгедектерге әлеуметтік қызмет көрсету аумақтық орталығының тәрбиеленуші қыз балаларға арналған мерекелік шара Орал қаласындағы Достық үйінде өтті. Облыстық жастармен жұмыс жө ніндегі ресурстық орталығы ның қызметкерлері ұйымдастыр ған ша рада облыстық «Бойжет кен» қыз дар клубының тұсауы ке сіл ді. Атал ған клубтың қызметі қыз дарды инабаттылыққа тәрбиелеп, олар дың тұлға ретінде жетілуіне, қоғамдық жұмыстарға арала суы на ықпал етуге бағытталмақ. Шараға филология ғылымда ры ның кандидаты Роза Мұхамбет қалиева қатысып, қыз-келін шек тер ді көктемнің тамаша ме ре ке сі мен құттықтады. Сон дай-ақ нә зік жандылардың қоғам дағы рө лі не тоқталып, ақыл-кеңес те рі мен бө лісті. Мәдени шара кон церт тік бағ дарламаға ұласты. Гүлжанат ҚАЛЕНОВА, облыстық жастармен жұмыс жөніндегі ресурстық орталығының кеңесші маманы Болса екен ұстаздардың бәрі осындай... Ізденісі мол ұстаз - мектептің жүрегі. Осы бір ұғым әрбір шә кірт тің есінде мәңгі сақтал ған. Әр ұстаз болашақ ұрпақ үшін аянбай еңбек етеді. Осындай адам ның бірі - өмірдің адал жо лы на нұсқаушысы, ұлағатты ұстаз Индира Мәлікқызы Момынова. Ол 2012 жылдан бері 22 жал пы орта білім беретін мектепте ең бек етіп келеді. Ұстаз әр күн сайын үйрену шеберлігін арттырып, өз Ару жағдайының түзелуі де әсер ету де. Білім алған ұл-қыздары үйлібаранды болып, қамсыз қызметін жасап жүрсе, ата-анаға не ар ман?! Денсаулықтарын күтіп, немережиеннің қылығын қызықтап жүр гені. Биыл диагностикалық орта лықпен жасалған келісімшарттың нәтижесінде биохимиялық тал дамалар аптасына екі мезгіл ор талыққа жеткізіліп, сынама жүр гізіледі. Бұл, әсіресе, ауыл халқы үшін ауру белгілерін ерте әрі нақ ты анықтауда керемет мүмкіндік. Сондай-ақ ауылдағы тыл ардагер лері мен Семей сынақ алаңында әскери борышын өтеген жеті азаматты ұдайы бақылауға алып, арнайы емдеу орталықтары мен шипажайларға жолдап отырамыз. «Жедел жәрдем» қызметін де өзі міз атқарудамыз. Сайлы көлігі міз, екі жүргізушіміз бар. Тұрғын дар негізінен күндізгі ем-ша ра қа былдайды. Өткен жыл қоры тын ісіне, шәкіртіне деген сүйіс пенші лі гін дамыта білсе, оның нағыз ұстаз екенін өмірдің өзі дә лел дейді. Индира Мәлікқызы 2015 жыл дан бастап балаларымыздың сы ныбына жетекшілік жасап келе ді. Сол аралықтан бастап мектеп тен тыс іс-шаралар, ата-ана лар жи на лысында жиі басқосып жүр міз. Ал шеберлік сынып тар ды пси хо ло гия лық тре нинг тер мен байла ныс ты руының өзі кәсіби ше бер лігінің артуын ай қын дайды. Қарапайым да әділ мінезімен, оқушыларының көңілінен шыға білген ұстазға біз де дән риза мыз. Индира Мәлікқызының биік белестерді бағынды рарына сене міз. Отба сы лық бақыт, еңбегіне шығарма шы лық табыс тілейміз. «Мұғалім зор тұлға, ол күннің құдіретті сәулесі сияқты» деп орыс тың ұлы педагогы К. Ушинский айтқандай, ұстаздар қауымының барлығы да осындай болса дейа міз. дысы бойынша жыл ішінде 315 тұрғын күндізгі ем-шара қабылдау қызметін тұтын ды, - деген тұстан әңгімеге арала сып, «әттеген-ай» дегізген жайттарды сұрап қалдық. Ауыл халқының денсаулық жағ дайын бес саусағындай білетін ма ман мүдірмеді. Жалпы, тұрғындар арасын да жүрек аурулары басымдау. Балаларда тірек-қимыл, көру мү шелері дұрыс қалыптаспай жат қан жағдайлар жиілеп бара ды. Телефон, компьютерге ұзақ отыр ғандықтан, көздері нашар лап, омыртқалары қисық бітуде. Омырт қа қисық біткесін, жүрек тің қызметі нашарлап, тыныс алуы на нұқсан келеді. Сәл нәрседен осындай айықпас дерт пайда бо лады. Сондықтан ауылда балалар үшін жаттығу орындары, бассейн, өзге де спорт кешендері болға нын қалар едік. Бұрын балалар дың отбасында тиімді тамақта нуын мәселе қылып көтеріп жүрдік. Қазір, шүкір, ол мәселелер күн тәртібінен түсті. Барлық отбасын да әлеуметтік жағдай жа сал ған. Дегенмен, бала лардың чипси, гам бургер, чизбургер сияқты да йын аспен қоректеніп, зиян ды сусын дарды көптеп тұты нулары алаң датады. Күмәнді астың құ ра мын дағы нитраттар мен консервант тар баланың ағза сын улап, түрлі қауіпті дертке шалдығуына алып келеді. Енді осы мәселені атааналарға айтумен жүрміз. Бірінен соң бірі шыға бере тін проблемадан шаршамайсыз ба? дегенді көлденең тартып, ке йіп ке ріміздің дәрігер ма ман ды ғын таңдауының сырына үңіл дік. Мектепте 5-6-сыныпта оқып жүргенде, «Менің болашақ ма ман дығым» тақырыбындағы шығармамда мен дәрігер боламын деп жазыппын. Әлі күнге сол ойымнан айырылғым жоқ. Кешегі қи ын шылық кезде мамандығым бо йын ша талай ұсыныстар мен шақыр тулар болды. Тіпті өте жоғары жалақы ұсынған жеке клиникалар болды. Еңбек жолым осы ауылдан басталғасын, ешбір шақыру ға мойын бұрмадым. Кә сіби өс кен ортам, аяулы ауылдаст арым ды айырбастауға көне алмаймын. Ата-анам ның тәр бие сі осылай еді, - деген дәрі гер құр меттеп, қа ді рің ді білген ор та ның игілігіне қыз мет қылу дан асқан бақыт жоқ екен дігін алға тартты. 22 орта мектептің 8 «в»-сынып оқушыларының ата-аналары, Орал қаласы Ақжайық аудандық орталық ауруханасында «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасының жеңімпазы, Зеленов аудандық ауруханасының учаскелік мед бикесі Елена Шушлебинамен кездесу өтті. Шараға медицина саласының қызметкерлері, жастар қатысты. «100 жаңа есімге» енген жерле сіміздің бірі Елена мұндай құр метке қызмет бабындағы ер лігімен жеткені белгілі. Тасқала Орал тас жо лында толғағы ұста ған ақтө бе лік келіншекті шұ ғыл ша қы ру мен жеткен Е. Шуш ле би на ның тобы ажалдан құтқарып қал ды. Сәби де аман-есен дү ние ге келді. Міне, сол оқиға жө нін де әңгіме өрбіткен оны көп ші- лік сұрақтың ас тына алды. Ау дан әкімінің орын ба сары Тілек Ғаб дошев Еле на ны жетістігімен құттықтап, ес те лік сыйлық тап сырды. Аурухана ди рек то ры ның Әңгіме арасында, жұмыс тәр ті бі ешқандай кес теге сыймайтын дә рігерден қолы қалт еткенде, қандай іспен шұғылданатынын білгі міз келді. Бізде бос уақыт де ген бол майды ғой, ең бек демалысымда то қы мамен айналысып, сая хатқа шы ғып қайтамын, деп қысқа қа йыр ған соң, аяулы жандарға ар налған мере ке лік тілегін тостық. Арулар мен аналарымызға төл мереке құтты болсын! Әр ша ңырақта береке орнап, қуа ныш қа кенелсін. Халқымыз бірлігінен ажырамай, Елбасымыз аман бол сын! Аналар алаңсыз ғұмыр ке шіп, лайықты құрметке бөлене берсін! - деп ақ жарма тілегін ар нады. Дәліздегі күбірге елеңдеп отыр ғанын байқаған біз одан әрі жұ мысына бөгет болмауды ойлап, қош айтыстық. Есігі ашық тұрған іргелес бөл менің тұсынан өтіп бара жатып, әріптестерінен Ару Қыдырқызы туралы пікірін білгіміз келді. Мен Ару Қыдырқызымен 10 жыл бойы бірге қызмет істеп ке лемін. Осы уақыт аралығында ол кісінің атына айтылған бірде-бір әдіс теме ісі жө нін де гі орын ба сары Галина Қарабалина әріптес терін Еле на дан үлгі алуға ша қырды. Жұмысымды жақсы көремін әрі бағалаймын. Бала кезімнен осы мамандыққа ұмтылып, ар мандап жүруші едім. Медицина саласы ның ауыр да жауапты жо лымен жүріп келе жатқаныма ризамын. Мұндай оқиға басымда бірінші рет орын алды. Тез ше шім қабылдауға тура келді. Бә рі нің сәтті аяқталғанына қуа ныш ты мын. «Рухани жаңғыру» бағ дар ламасы аясындағы осы жо баға қатысып, жеңімпаз ата нуым, Елбасымен кездесуім өмі рім дегі зор жетістік. Менің орнымда кім болса да, дәл сон дай шешім қа былдар еді, - дейді Гиппократ антына адал Елена Шушлебина. Бекболат ҚАЛЕНОВ, Ақжайық ауданы шағым туралы естіген емеспін. Біз әріптестері оның алдына кел ген адамның жан дү ние сін түсініп, жағ дайына үңіліп тұра тын қа сие тін қатты қадір лейміз. Кез келген жағ дайда кө мекке да йын тұ ра тын ашық-жарқын мі не зін өзіме үлгі тұтамын. Осы ауылда ұзақ жыл қызмет те болғасын бо лар, әр адамға өзіндік тә сіл мен зейін салады. Ке лу ші лер де кәсіби ше берлігін жоғары ба ға лап, тек сол кі сі нің қабылдауын қа лап тұра ды, - деді әріп тесі, жалпы тәжіри бе медбикесі Любовь Гисматуллина. Нұржан ДҮЗБАТЫР, Зеленов ауданы

12 12 Бейсенбі, дала-қала 8 наурыз 2018 жыл Сейсенбіде Ақ Жайық өңірінде «Көктем 2018» республикалық командалықштабтық оқу-жаттығуының практикалық бөлімі өтті. Бұған дейін Өскемен қаласындағы оқу-жаттығу басшылығы штабымен «Көктем 2018» республикалық командалық-штабтық оқу-жаттығуы өткен болатын. Шара барысында басқару құрылымдарының, азаматтық қорғаныс қызметтерінің, күштері мен құралдарының көктемгі су тасқынына дайындық барысы пысықталды. Практикалық екінші бөлім басталмастан бұрын Оралдағы жаңа алаңның маңында облыс әкімінің орынбасары Бағдат Азбаевтың, БҚО ТЖД бастығы, генералмайор Жасұлан Жұмашевтың, оқу-жаттығуды басқару штабының бастығы, БҚО ТЖД бастығының орынбасары, подполковник Ақылбек Ахметжановтың қатысуымен шұғыл әрекет ету қалалық құрама жасағының байқауы өтті. Байқау барысында облыс аумағында төтенше жағдайлар орын Подстепный ауылдық мәдениет үйінде медиация кабинеті ашылды. Аудан басшылығының ұйытқы болуымен ашылған кабинет тұрғындарды қабылдауға әзір. Кабинеттің ашылуына орай «Медиатор бейбітшілік пен келісімнің кепілі» атты дөңгелек үстел өтіп, онда ауыл ақсақалдары, жастар, кәсіби және кәсіби емес медиаторлар басқосты. Аудан әкімі Кәрім Жақыпов жиынды ашқан соң, БҚО Қазақстан халқы ассамблеясы төрағасының орынбасары, хатшылық меңгерушісі Ғайса Қапақов медиацияның басымдықтарына тоқталды. Қазақстан халқы ассамблеясының ХХV сессиясында Елбасы елімізде медиация қызметін дамытуды тапсырған еді. Осы бағытта облыстағы құқық қорғау құрылымдарымен, денсаулық сақтау және білім беру Құтқарушылар төтенше жағдайға дайын алуы ықтимал кезде қолданылатын барлық қажетті құрал-жабдық пен техника дайындығы тексерілді. Бұдан кейін қала шетіндегі «Дубрава» кешені ауданында оқу-жаттығудың келесі бөлімі өтті. Оқужаттығу сценарийі бойынша жауыншашынның қарқынды жаууынан облыс аумағындағы өзендердің қар жамылғысының қарқынды еруі орын алды. Оның үстіне ауа температурасының бірден көтерілуі де жағдайды ушықтырып жіберді. Көктемгі су тасқынынан, ірі су қоймаларындағы судың кемерінен шығуы тіршілікті қамтамасыз етуші нысандардың жұмыстарының бұзылуына, көлік-коммуникациялардың бүлінуіне әкеп соқтырды. Сондай-ақ облыс аудандарындағы елді мекендерді отынмен, жанар-жағармаймен, азық-түлікпен, дәрі-дәрмекпен және қажетті заттармен жабдықтау тоқтатылды. Адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төнді. Сонымен қатар «Дубрава» кемпингі ауданындағы Шаған өзенінде салонында жолаушылары бар жеңіл көлік аударылды. Қосымша мәліметтерге сүйенсек, оның салонында үш балықшы бар. Бұл аутокөлік су қоймасын кесіп тіке өтемін дегенде жұқа мұз ойылып, суға батқан. Барлық арнайы қызмет бірлесіп жұмылған шара барысында төтенше жағдайлар жойылды. Ал зардап шеккен балықшылар құтқарылып, оларға алғашқы медициналық және психологиялық көмек көрсетілді. Аталмыш оқужаттығуы шарасына 560 адам және 270 бірлік техника тартылды. «Көктем 2018» республикалық командалық-штабтық оқу-жаттығуының екі күндік қорытындысы бойынша барлық алға қойылған міндеттер орындалды, оқу-жаттығу өз мақсатына жетті. Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА, Ауылда медиация кабинеті ашылды басқармаларымен түрлі бағытта меморандумдар жасалды. Облыс бойынша 255 медиатор бар. Олардың 48-і кәсіби, 207-сі кәсіби емес медиаторлар. Медиаторлармен өткен жылдың өзінде 2950 іс қаралған. Бүгінгі таңда көптеген мәселені сотқа жүгінбей-ақ, медиацияның көмегімен шешуге мүмкіндік бар. Аталмыш қызметті дамыту, медиация ұғымын қарапайым халыққа жеткізуде қарқынды жұмыстар жүзеге асып жатыр. Мына медиация кабинетінің ашылуы аудан бойынша медиацияның дамуына үлкен серпін береді деп ойлаймын, деді Ғайса Хамидоллаұлы. Басқосуда облыстық қоғамдық келісім мекемесінің қызметкерлері, кәсіби медиаторлар медиация институтының дамуы, осы саладағы тәжірибелер мен түрлі ұсыныстар жөнінде баяндады. Әділет ОРЫНБАСАРОВ, Теректі ауданы «Жер жәннаты Жаңақала» Таяуда Ж. Молдағалиев атындағы облыстық әмбебапғылыми кітапханасында «Аудан кітапханаларының күні» жобасының аясында «Жер жәннаты Жаңақала» атты шара өтті. Оған өңір кітапханашылары, оқырман қауым, мәдениет саласының қызметкерлері қатысты. Шара кітап көрмесімен ашылды. Жалпы аталмыш мәдени шара үш бөлім бойынша ұйымдастырылды. Біріншісінде аудандық кітапхана жанынан құрылған белгілі айтыс ақыны Асылбек Ищанов атындағы «Жас қалам» жас ақындар клубының мүшелері «Қанат қағып өлеңнің өлкесіне» атты тақырыпта еліміздің өңірлерінде еңбек етіп немесе білім алып жүрген замандастарымен онлайн жүздесу өткізді. «Өлке тарихы өміріміздің өзегі» атты бөлімде Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы бойынша «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасына орай Жаңақала өңірін зерттеуші өлкетанушылар А. Сәлімов, Т. Өтешқалиевтар баяндама жасады. Облыстық кітапхананың оқу залында өткен «Жаңақала ақиық ҚР ДСМ Қоғамдық денсаулық сақтау комитетінің Ұлттық сараптама орталығының БҚО бойынша филиалында ашық есік күні ұйымдастырылып, тұрғындарға азық-түлік қауіпсіздігі жөнінде кеңестер айтылып, сұрақтарға жауаптар берілді. Шара барысында тағам өнімдері арқылы уланудың, ішек және паразитарлық жұқпалардың алдын алу мәселелерін талқылап, жанжақты ақпарат берген семинар да ұйымдастырылды. Семинарда филиал мамандары шағын тамақтану орындарын, азық-түлік дүкендерін ашып отырған кәсіпкерлерге азықтүлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жолдары, ішек жұқпалары және тағамнан улануды болдырмаудың ережелері, паразиттік аурулардың өзектілігі, өндірістік бақылау жөнінде баяндап, слайдтар көрсетті. алыптар мен жайсаң жандар мекені» атты әдеби жиынға қатысушылар көп болды. Онда Жаңақала аудандық мәслихатының хатшысы Зәкария Сисенғали сөз сөйлеп, жерлестерін құттықтап, шығармашылық табыстар тілеп, кітапхана ісінің ардагерлері Б. Әліпқызы, Р. Аманова, М. Тәкеева және басқаларына алғысхат пен гүл шоқтарын табыс етті. Содан кейін еңбек ардагері Әділғазы Нұрғалиевтің «Жаңақала ақиық алыптар мен жайсаң жандар мекені» кітабының тұсаукесері болды. Ә. Нұрғалиев өзіне көрсетілген құрмет үшін алғыс айтты. Ал ақын-жазушы, журналистер Зәкария Сисенғали, Өмірзақ Ақбасов, Амангелді Шахиндер туған жері туралы тебірене ой қозғады, өлеңдерін оқыды. Кездесу барысында жаңақалалық жас кітапханашылар Құралай Шабақова, Рауана Төлеуғалиева, Салтанат Серікова, студент Жансая Бақтығалиевалар жерлес ақындардың жыр шумақтарын оқыды. Шара барысында жастар ән салды, би биледі, күй тартты. Соңында кітапхананың директоры Шолпан Оразаева Жаңақала ауданы кітапханашыларының еңбегіне жоғары баға берді, табыс тіледі және құрметті қонақтарға алғыс айтты. Тағамнан уланудан сақтанайық Серпін САЯҚ Бұл ашық есік күні қоғамдық денсаулық сақтау және халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз ету мәселелері бойынша консультациялық қызмет көрсету мақсатында ұйымдастырылды. Біздің мекеменің негізгі қызметі зертханалық зерттеулер жүргізу. Орталықта зертханалық қызметтердің толық спектрін қамтамасыз ететін бес зертхана бар. Барлық зертхана аккредитациядан өткен. Біз тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін қамтамасыз ететін қосалқы мердігерлердің тізіліміне кіреміз. Мемлекеттік тапсырыстан бөлек, тұрғындар да бұл зертханада көңілі толмаған қандай да бір тағамға ақылы түрде зерттеу жасата алады, дейді филиал директорының орынбасары Светлана Уәлиева. Ясипа РАБАЕВА,

13 Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл жасампаз еңбек 13 Бұрын еразаматтардың кәсібі саналатын мамандықтарда соңғы кездері нәзік жандылардың саны жыл санап артып келеді. Сондай мамандықтың бірі инженер. Мақтаулы кітапханашы «Мәдениет пен өнер ұлы болмайынша, ұлт ұлы болмайды» демекші, егемен еліміздің болашағы жастардың мәдени-танымдық қабілетін қалыптастыратын рухани ортаның бірден бірі кітапхана екені даусыз. Жұрт көп біле бермейтін, көп елене қоймайтын, қызығы мен қиындығы мол кітапханашы мамандығы туралы бір-ақ ауыз сөзбен жеткізу мүмкін емес. насихаттау бағытында «Туған жерге деген менің үлесім» атты студенттермен кездесу кеші, «Ауыл тарихын білу біздің парызымыз» танымдық кеші, «Латын әліпбиіне көшу заман талабы» тақырыбында жастармен дөңгелек үстел өткізілді. «Әнімен туған жерін тербеткен» атты тақырыпта ауылымыздан шыққан әнші, сазгер Ербол Ақбасовпен «Дара жол» бағ- Кеме «жанының» инженері Латын тілінен аударғанда «Ingenium» деген сөз өнертапқыштық, жасампаздық деп аударылады екен. Яғни бұл мамандық иелері жаңа, ерекше, қайталанбас дүниені ойлап табуға деген бейімділігімен ерекшеленеді. Біздің кейіпкеріміз, қаламыздағы «Гидроприбор» ҒЗИ» АҚ-ның инженер-конструкторы Татьяна Пономорева да бала кезден айрықша техникалық құрылғыларға бір табан жақын болды. Мен Ресейдің Краснодар өлкесіндегі Азов теңізі маңындағы шағын деревняда дүниеге келдім. Балалық шағымыз теңіз жағасында өткендіктен, түрлі су техникаларын көріп, оларды ұстап, қызықтап өстім. Жалпы, техникаға бейімділігім әкем жағынан берілген деп ойлаймын. Себебі, әкем механик болса, атам ХХ ғасырдың алғашқы ширегінде Петербургте арнайы инженерлік білім алған жан. Алайда ол соңынан репрессияға ұшырап, атамыз туралы мәліметтердің бәрі жойылып, атам жөнінде айтуға тыйым салынды. Соған орай оның бұл бағыттағы еңбектерінен бейхабармыз. Мектеп бітірген соң Қырғыз еліне қоныс аудардық. Алғашында Фрунзе қаласындағы техникалық училищеде оқыдым. Бұл оқу орнын үздік аяқтағаннан соң, прибор зауытында еңбек жолымды бастадым. Міне, осында жүріп, әріптес аға-апаларымның қолынан шыққан түрлі техникалық бұйымдарға қызыға қарайтынмын. Осынау қызығушылық мені Ленинград кеме жасау институтына алып келеді. Мұнда алты жыл білім нәрімен сусындап, инженер-механик мамандығын алғаннан кейін жолдамамен Оралға келдім. Сол кезде бұл өндіріс орны Ленинградтағы «Гидроприбор» орталық ғылыми зерттеу институтының филиалы болып табылатын. Міне, қырық жылдай уақыт осында еңбек етіп келемін, дейді Татьяна Анатольевна. Ол инженер болып қызметін бастаған кезде КСРО-да түрлі мақсатқа арналған су асты аппараттары көптеп шығарыла бастады. Мұндай құрылғы атаулысы Қазақстан бойынша «Гидроприбор» ҒЗИ-да дайындалды. Т. Пономарева суға құлап жоғалған техникаларды іздестіру мен ғылыми-зерттеу істеріне арналған «Омар» сынды аппараттардың басқару құрылғыларын, электрмен қамту жүйелерін жасауға белсенді түрде қатысты. Ал еліміз егемендік алғаннан соң машина жасау бағытындағы мұндай қызметке деген сұраныс күрт азайды жылы Елбасының бастамасымен қабылданған кеме жасау өндірісін дамыту бағдарламасы бұл өндіріс орнына жаңа тыныс берді десе де болады. Аталмыш бағдарламаға сәйкес «Гидроприбор» ҒЗИ» АҚ кеме өнімдерін жасауға бет бұрды. Нақтылап айтқанда, мемлекет тарапынан кәсіпорынға бұл бағытта жобалық құжаттамаларды дайындау мен шағын кемелерді құрастыру жүктеді. Бұрын күрделі су асты машиналарын дайындауға төселіп қалған оралдық өндірісшілер жаңа бағытқа тез бейімделе білді. Мәселен, тәуелсіз Қазақстанда алғаш шығарылған кеменің бірі «БМРК-101» шағын кемесін дайындауға үш жылдай уақыт жұмсаса, одан кейінгілерін, бір-екі жылдың ішінде құрастырып шығарды. Сөйтіп, ширек ғасырдай уақыт аралығында мұнда әскери және азаматтық салаларға арналған 30 шағын кеме «дүниеге» келді. Қазір олардың бәрі республикамыздағы теңіз бен өзен-көлдерде жүзіп жүр. Ал пайдалану мерзімі аяқталған бойда кемелер заман талабына сай қайта құрастырып шығарылады. Осынау су техникасының бәрінде кейіпкеріміздің айшықты қолтаңбасы бар жылы мұзжарғыш әрі сүйрегіш кеме құрастыруды бастадық. Мұндай бағыттағы кемені жасау республикамызда алғаш рет қолға алынуына байланысты біраз қиналдық. Әрі ол биік болғасын, зауыттың ауласында дайындалды. Күз-қыс мезгілдерінде сыртта жұмыс істеу оңай болған жоқ. Соған қарамастан, әріптестерім оны уақтылы әрі сапалы құрастырып шығарды. «Қажымұқан» атауын алған бұл кеме 2016 жылдан бері Каспий теңізінде өз қызметі бағытында пайдаланылуда. Жалпы, мен кеменің басқару пульті бойынша инженер-конструкторымын. Өз салама қатысты айтар болсам, біз ешқашан еш нәрсені сатып алған жоқпыз. Бәрін де өзіміз сызбасын сызып, жобасын жасап, заманауи үлгіде дайындап шығарамыз және оған негізінен отандық материалдарды қолданамыз. Тапсырыс берушілердің алғыс айтып, жақсы баға беруіне қарағанда, шығарған өнімдеріміз көпшіліктің көңілінен шығып жатқан сияқты, дейді инженер әйел. Бүгінде зауыттың конструкторлар тобына жетекшілік ететін Татьяна Пономареваны әріптестері жоғары білікті маман ретінде ғана емес, сонымен қатар қиналған жанға қолын соза білетін, жастарға дұрыс жол сілтейтін шуақты жан ретінде үлгі тұтады. Ал біле білгенге, көпшіліктің мұндай ықыласынан артық сый жоқ. Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ, Александр МИРАНЕНКО, «Гидроприбор» ҒЗИ» АҚ бас директорының орынбасары: Кәсіпорнымыз мемлекеттік индустриалды-инновациялық даму бағдарламасына белсене қатысып келеді. Бұл бағытта түрлі ғылыми жобаларымыз жүзеге асып жатыр. Осынау істе Татьяна Пономореваның еңбегі ерен. Яғни, ол еліміздің индустрияландыру ісіне нақты үлесін қосып жүрген жан. «Қазақстанның құрметті машина жасаушысы» атағын алған Татьяна Анатольевна ҚР Индустрия және сауда, Қорғаныс министрліктерінің, «Қазақстан инжиниринг» ҰК» АҚ-ның Құрмет грамоталарымен, алғысхаттарымен марапатталды. Жалпы, Қазақстандағы кеме өндірісінде санаулы инженер әйел болса, ол солардың көшбасшысы іспетті. Жаңақала ауданына қарасты Қырқопа ауылының кітапханашысы Анаргүл Темірғазиева дүйім оқырманның рухани азық алуы үшін жиырма жылға жуық жан-тәнімен беріліп қызмет атқарып, мамандығына адалдық танытып жүрген тәжірибелі маман. Бүгінде ауылдық кітапхана қорында кітап бар. Қасиетті қазынамызды көздің қарашығындай сақтап, насихаттап, ел игілігіне жаратып отырған Анаргүл Сатыбалдықызы өз жұмысына тиянақты, ұқыпты жан. Кітапханаға келіп түскен жаңа кітаптармен, газет-жорналдармен үнемі оқырмандарды таныстырып, мектеп мұғалімдерімен, оқушыларымен, қоғамдық ұйымдармен, жастармен бірлесіп, дөңгелек үстел, кездесу кеші, сыр-сұхбат кеші, тақырыптық кештер мен түрлі танымдық шараларды жүйелі ұйымдастырады. Кітапхана жанынан құрылған «Шапағат», «Жас қыран» клубтарына жетекшілік жасап, балалардың кітапқа деген қызығушылығын арттыру, кітап оқу дағдысын қалыптастыру мақсатында жұмыс атқарады. Өзінің кітапханашылық міндетімен қатар ауылдағы қоғамдық жұмыстарға да белсенді атсалысады. Кітапханада Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласын дарламасын өткізуді жоспарлап отыр. Аудандық кітапханамен бірлесіп «Мейірімге толы жүрекпен» тақырыбында ардагер-ұстаз Айгүл Есіркепқызымен өткізген мәнді шараның куәсі болдым. Анаргүл Сатыбалдықызы 2016 жылы «Ауданның үздік кітапханашысы» атағын жеңіп алды. Былтыр Алматы қаласындағы ҚР Ұлттық кітапханасында өткен халықаралық биенналеге қатысып, арнайы сертификатқа ие болды. Сонымен қатар ұзақ жылғы нәтижелі еңбегі лайықты бағаланып, мәдениет және өнер қызметкерлерінің кәсіби мерекесіне орай облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасы, Ж. Молдағалиев атындағы облыстық ғылымиәмбебап кітапханасы басшыларының, аудан, ауыл әкімдерінің алғысхаттарымен марапатталды. Сағынғали Меңдіғалиев, Қырқопа ауылдық ардагерлер кеңесінің төрағасы, Жаңақала ауданы

14 14 Бейсенбі, хат-хабар 8 наурыз 2018 жыл Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі Батыс Қазақстан облысының Ішкі істер департаменті бос лауазымдарға байқау жариялайды , Орал қаласы, Пугачев көшесі, 45, анықтама телефондары: 8(711-2) , , , , , ІІД жанындағы жылдам қимылдайтын арнайы жасағының инспекторы (С- SN-8 санатты, 2 бірлік) етуге, қылмысқа қарсы күресуге қатысады. талаптар: жоғары білім (заңтану, халықаралық құқық, құқық қорғау қызметі, алғашқы әскери даярлық, дене шынықтыру және спорт), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді білу, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 175 см кем болмауы тиіс, күрес және атыс түрлерінен спорттық, біліктілік разряды болуы қажет. 2. Орал қаласы Ішкі істер басқармасының Бөрлі, Зеленов, Қазталов ауданының ішкі істер бөлімдерінің тергеушісі (С-SVR-8 санатты, 1 бірліктен) Функциялық міндеттері: сотқа дейінгі материалдарды қарайды, қылмыстық істерді тергейді. талаптар: жоғары білім (заңтану, құқық қорғау қызметі), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді білу, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 3. Орал қаласы, Ішкі істер басқармасы, Абай полиция бөлімінің Бөкей ордасы, Бөрлі, Зеленов, Қаратөбе, Теректі ауданының ішкі істер бөлімдері және Приурал полиция бөлімі криминалдық полициясының жедел уәкілі (С-SVR-8 санатты, 1 бірліктен) етуге, қылмысқа қарсы күресуге қатысады. талаптар: жоғары білім (заңтану, құқық қорғау қызметі), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді білу, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35- тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 4. Қазталов, Сырым ауданының ішкі істер бөлімдерінің және Жалпақтал полиция бөлімінің әкімшілік практика тобының инспекторы (С-SVR-8 санатты, 1 бірліктен) талаптар: жоғары білім (заңтану, құқық қорғау қызметі, халықаралық құқық, автоматтандыру және басқару, ақпараттық жүйелер, есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 5. Бөкей ордасы, Жаңақала, Зеленов, Сырым, Тасқала ауданының ішкі істер бөлімдері жол және техникалық инспекция тобының мемлекеттік автоинспекторы (С- SVR-8 санатты, 1 бірліктен) етуге, қылмысқа қарсы күресуге қатысады, жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. талаптар: жоғары білім (көлік, көлік техникасы және технологиялар, көлік құрылысы, көлік тасымалдауларын, қозғалысын ұйымдастыру және пайдалану), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 6. Бөрлі, Бөкей ордасы ауданының ішкі істер бөлімдері және Приурал полиция бөлімі көші-қон қызметі тобының инспекторы (С-SVR-8 санатты, 1 бірліктен) етуге, көші-қон саласында қылмысқа қарсы күресуге қатысады. талаптар: жоғары білім (заңтану, халықаралық құқық, құқық қорғау қызметі, құқық және экономика негіздері, шетел тілі, халық- аралық қатынастар, теология, түркітану, әлеуметтану, саясаттану, аймақтану), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді білуі. жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 7. Тасқала ауданының ішкі істер бөлімі жедел-криминалистикалық тобының криминалисі (С-SVR-8 санатты, 1 бірлік) Функциялық міндеттері: заттай айғақтарға криминалистикалық зерттеу жүргізеді. Маман ретінде тергеу әрекеттерінің өндірісіне қатысады. талаптар: жоғары білім (заңтану, құқық қорғау қызметі, филология, лингвистика, физика, химия, биология, биотехнология, материалтану және жаңа материалдар технологиясы, органикалық емес (органикалық) заттардың химиялық технологиясы, медицина), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді білу, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 8. Зеленов ауданының ішкі істер бөлімінің кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі учаскелік полиция инспекторы (С- SVR-8 санатты, 1 бірлік) етуге, қылмысқа қарсы күресуге, жасөспірімдер арасындағы құқықбұзушылықтың алдын алуға қатысады. талаптар: жоғары білім (заңтану, құқық қорғау қызметі, педагогика және психология, алғашқы әскери даярлық, дене шынықтыру және спорт, әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану, психология), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді білу, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 9. Ақжайық, Бөкей ордасы, Бөрлі, Зеленов, Жаңақала, Жәнібек, Қазталов, Қаратөбе, Сырым, Тасқала, Теректі, Шыңғырлау ауданының ішкі істер бөлімдерінің және Ақжайық, Жалпақтал, Приурал, Тайпақ полиция бөлімдерінің учаскелік полиция инспекторының көмекшісі (С- SVR-8 санатты, 2 бірліктен) етуге, қылмысқа қарсы күресуге қатысады. талаптар: жоғары білім (заңтану, халықаралық құқық, құқық қорғау қызметі, алғашқы әскери даярлық, мемлекеттік және жергілікті басқару), Қазақстан Республикасының заңдарын, мемлекеттік тілді білу, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 10. ІІД жанындағы заңсыз көші-қонға қарсы күрес жөніндегі арнайы жеке взводының кіші инспекторы (С-SV-13 санатты, 3 бірлік) етуге, көші-қон саласында қылмысқа қарсы күресуге қатысады. заңдарын, мемлекеттік тілді білу, жасы 35-тен аспауы, бойы 175 см кем болмауы 11. ІІД жол-патрульдік полициясы батальонының полицейі (С-SV-12 санатты, 6 бірлік) заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, жасы 35-тен аспауы, бойы 175 см кем болмауы 12. Орал қаласы Ішкі істер басқармасы жол-патрульдік полициясы батальонының полицейі (С-SV-12 санатты, 20 бірлік) заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 175 см кем болмауы 13. Орал қаласы Ішкі істер басқармасы жол-патрульдік полициясы батальоны кавалериялық взводының полицейі (С-SV-12 санатты, 9 бірлік) заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, жасы 35-тен аспауы, бойы 175 см кем болмауы тиіс, атқа міну икемі болу керек. 14. Бөрлі ауданы ішкі істер бөлімінің жол-патрульдік полициясы взводының полицейі (С-SV-12 санатты, 3 бірлік) етуге, қылмысқа қарсы күресуге қатысады. заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, жасы 35-тен аспауы, бойы 175 см кем болмауы 15. ІІД жанындағы авто шаруашылығының полицей-жүргізушісі (С-SV-12 санатты, 2 бірлік) заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 16. ІІД жанындағы Кинологиялық қызмет орталығының кіші инспектор-кинологі (С-SV-13 санатты, 2 бірлік) Функциялық міндеттері: қызметтік иттермен жұмыстанады, қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге, қылмысқа қарсы күресуге қатысады. заңдарын, мемлекеттік тілді білу, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 17. ІІД ғимараттарды күзету жөніндегі взводының полицейі (С-SV-12 санатты, 3 бірлік) заңдарын, мемлекеттік тілді білуі қажет, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 18. Орал қаласы ішкі істер басқармасы, Сырым ауданының ішкі істер бөлімі криминалдық полициясының кіші жедел уәкілі (С-SV-12 санатты, 1 бірліктен) заңдарын, мемлекеттік тілді білу, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 19. Орал қаласы Ішкі істер басқармасы, Ақжайық, Бөкей ордасы, Бөрлі, Зеленов, Теректі, Шыңғырлау ауданының ішкі істер бөлімдерінің және Абай, Тай- пақ полиция бөлімдерінің полицей-жүргізушісі (С-SV-12 санатты, 1 бірліктен) заңдарын, мемлекеттік тілді, жол қозғалысы ережесін білуі, «В, С» санатты жүргізуші куәлігінің болуы және автокөлік жүргізу өтілі 3 жылдан кем болмау қажет, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 20. Орал қаласы Ішкі істер басқармасы белгілі бір тұрғылықты жері, құжаттары жоқ адамдарға арналған қабылдаутарату орнының полицейі (С-SV-12 санатты, 1 бірлік) заңдарын, мемлекеттік тілді білуі қажет, Қарулы күштері қатарында қызмет өткеруі, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы 21. Орал қаласы Ішкі істер басқармасы арнайы-қабылдау орнының полицейі (С-SV-12 санатты, 1 бірлік) заңдарын, мемлекеттік тілді білуі қажет, жасы 35-тен аспауы, бойы 170 см кем болмауы Құжаттарды қабылдау конкурс өткізу туралы хабарландыру жарияланған сәттен бастап он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Конкурсқа қатысуға ниет білдірген азаматтар конкурс өткiзетiн ІІО-ның кадр қызметіне қолма-қол тәртіпте құжаттарды қабылдаудың белгіленген мерзімдерінде қоса берілетін құжаттар тізбесін көрсете отырып, құжаттар тігетін мұқаба тыста орналастырылған мынадай құжаттарды: бiлiмi туралы құжаттардың нотариалды куәландырылған көшiрмелерiн; еңбек қызметін растайтын құжаттардың нотариалды куәландырылған көшiрмесiн (болған кезде); әскери билеттің немесе шақыру учаскесіне тіркелгені туралы куәлігінің нотариалды куәландырылған көшiрмесiн (қолда бар болса); кандидаттың соңғы жұмыс (оқу) орнынан немесе әскери қызметін өтеген әскери бөлімнен мінездемені; 3х4 см өлшемдегі төрт фотосуретті; Қазақстан Республикасы азаматының жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесін; Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің есептері бойынша адамның қылмыстық құқықбұзушылықты жасағаны туралы мәліметтердің бар-жоғы туралы анықтаманы; құжаттарды тапсыру сәтінде өту мәнінен төмен емес нәтижелері бар, Қазақстан Республикасының заңнамасын білуіне тестілеуден өткені туралы жарамды сертификатты (не сертификаттың нотариалдық куәландырылған көшірмесін); конкурсқа қатысу үшін құжаттарды тапсыру сәтінде уәкілетті органда жеке қасиеттерін бағалаудан өткені туралы жарамды қорытындыны (не қорытындының нотариалдық куәландырылған көшірмесін); біліміне, жұмыс тәжірибесі мен кәсіби деңгейіне қатысты қосымша ақпарат (біліктілігін арттыру, ғылыми (академиялық) дәрежелер мен атақтар беру туралы, спорттық жетістіктерін дәлелдейтін құжаттардың, мі-нездемелердің, ұсынымдардың, ғылыми жарияланымдардың және тағы басқаларының көшірмелерін) (болған кезде) тапсырады. Құжаттар пакетін толық ұсынбау, оларды қараудан бас тарту үшін негіз болып табылады.

15 Бейсенбі, 8 наурыз 2018 жыл хат-хабар 15 Мүшәйра Мүшәйраның тақырыбы 1. Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мәселесі 2. Жаңақала ауданының тарихы және осы өңірде дүниеге келген қайраткерлер туралы 3. Еркін тақырып Өткен жылдың күрең күзінде Ұзынкөл топырағының төл перзенттері, ажырамас достар Мейрам мен Саябек қапыда дүйім жұртты ботадай боздатып, «Келместің кемесіне ерте мініп», мәңгілікке аттанған болатын... Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты тарихи мақаласының аясында белгілі қоғам қайраткері, Жаңақала аудандық партия комитетінің жылдардағы бірінші хатшысы Сатқали Сапарұлы Сапаровтың туғанына 90 жыл толуына орай көрнекті тұлғаны еске алу үшін Жаңақала ауданында жазба ақындардың жыр мүшәйрасы өтеді. Сауда-саттық Мүшәйраға қатысуға ниетті ақындардың жасына шектеу қойылмайды. Ақындар шығармаларын аудандық «Жаңарған өңір» газетінің мына zhanargan_onir электронды поштасына және редакцияға жазбалай да 25 наурызға шейін үш өлеңнен жібере де алады. Жыр жеңімпаздары I. II. III дәреже- Теректі ауданы Ұзынкөл ауылынан (бұрынғы ХVІІІ партсъезд) 10 сотық жері бар, алты бөлмелі үй тез арада сатылады. Газ кіргізілген, барлық жағдайы бар. Қосымша жылыжай да бар 12 х 8. Қалаға 35 шақырым. Бағасы келісім бойынша. Тел.: , Орал қаласы С. Тюленин аялдамасы маңынан аумағы 45,7 м 2 екі бөлмелі пәтер сатылады. Панельді үй, 5-қабат (5), бұрыштан емес. Жақсы күйде. Тел.: Жаңақала ауданындағы шаруа қожалық сатылады. Өзен қасында, малға жайлы, жаңа салынған үй, қора-қопсы, сарайлар бар. Жер телімін (3000 га) заңдастыруға болады. Тел.: Орталықтан ауданы 96 м 2 газдандырылған жер үй сатылады. Үйге ыстық/салқын су, әжетхана, душ, газ кіргізілген. 4 сотық жер телімі бар. Тел.: , , лі және ынталандыру дипломдарымен және қаржылай сыйақылармен марапатталады. Мүшәйраға қатысатын ақындар БҚО, Жаңақала ауданы, Жаңақала ауылы М. Мәметова көшесі, 4-үйдегі аудандық «Жаңарған өңір» газетінің редакциясына немесе телефоны арқылы хабарласа алады. «Алыстап кетті нұр бейнең...» Таяуда Ұзынкөл ауылдық мәдениет үйінде Мейрам Исатайұлының туған күніне орай жерлестері «Алыстап кетті нұр бейнең...» атты еске алу кешін өткізді. Онда Мейрам Исатайұлының 33 жыл ғұмырында еңбекқорлығының, талантының, өмірге шексіз махаббатының арқасында жеткен жетістіктері, оның адамгершілік қасиеттері кеңірек сөз болды. Ауыл әкімі Алтай Бақтығалиевтің ұйытқы болуымен өткен кештің шымылдығы Мейрам Исатайұлының досы, сыныптасы бүгінде «Қазақстан» телерадиокорпорациясының шеф-редакторы, тележурналист Мейіржан Әлібекұлының әлеуметтік желіге жазылған сыр жазбасымен ашылды. Бала кезінен қатарластарынан оза шауып, өнерге деген талабымен ерекшеленген Мейрам мектеп бітірген соң М. Өтемісов атындағы БҚМУ-дың мәдениет және өнер факультетіне оқуға түсіп, ойдағыдай аяқтайды. Еңбек жолын өзі оқыған университте бастап, ұйымдастырушылық қабілетінің арқасында жүзге жуық халықаралық, республикалық, облыстық және университетішілік мерекелік шараларды жоғары деңгейде өткізеді жылы магистрлік диссертациясын сәтті қорғайды. «Жыл үздігі 2011» облыстық жастар сыйлығы байқауына қатысып, «Үздік жас көшбасшы» аталымының дипломанты атанады. Ал 2013 жылы мәдениет және өнер факультетінің деканы болып тағайындалады. Мейрам Исатайұлының аз ғана еңбек жолында тәрбиелеген шәкірттері де бір шоғыр. Кеш барысында сахна төріне марқұмның анасы Айша Сақтапбергенова көтеріліп, «аяғы доп теуіп жүргенде, аузы ән салып өскен» бала Мейрамның «Әнші балапан», «Балдәурен», «Дала дарындары» сынды байқауларда алғаш бақ сынаған кезін, жайсаң мінезін тебіреніп еске алды. Аудандық «Көкжиек» телестудиясының қорында сақталған Мейрамның бозбала шағында Қатимолла Бердіғалиев атындағы термешілер байқауына қатысқан және Елбасы алдында сөйлеген сәттері таспаланған, сондай-ақ барлық сыныптасының қимас досқа деген сағынышын жеткізген бейнежазбалар көрсетілді. Кеште аудандық «Шұғыла» газетінің редакторы Ахмедияр Батырханов жәнібектіктер құрмет тұтар азамат, ҚР Ұлттық музейінің бөлім басшысы Дәулеткерей Құсайыновтың Мейрам Исатайұлы туралы Астанадан жіберген естелік хатын оқыды. Мұғалімі Гүлшара Жапақова да оқушысы туралы естеліктерімен бөлісті. Әсемгүл ҚУАНҒАЛИЕВА, Жәнібек ауданы Қызмет көрсету Асаба, әнші, 3D экранда фото, видео. Сапалы, бағасы тиімді. Асаба Шыңғыс. Тел.: Жұмысқа шақырамыз Шаруа қожалығына мал бағуға жұмысшы қажет. Тел.: Бес жылдан кем емес жұмыс өтілі бар жұмысшыларды агрофирма жұмысқа қабылдайды. Агроном (агроном-полевод) жалақысы т., жөндеу бойынша механик, К-744, Т-150, МТЗ-1221, МТЗ-82 тракторларына механизатор және газэлектр дәнекерлеуші қажет. Мекенжайы: Орал қаласы, Производственная көшесі, 2. Тел.: , Тасқала ауданы Атамекен ауылының тұрғыны болған, бірімізге адал жар, бірімізге сүйікті әке, бірімізге ата болған Ғабидулла Сундетов арамызда болса, 8 наурыз 80 жасқа толар еді. Желеп-жебеп жата бер ұрпағыңды, Есіркеп жан жарыңды, гүл бағыңды. Жоқтаушы ұл-қыз, жиен-немерелер, Ардақтап өтер әр кез тұлғаңызды. Еске алушылар: зайыбы Дариға, бала-келіні Мұстахим- Айгул, немересі Ерлан-Нурия, Манаргүл-Айбек, қыз-күйеу балалары, жиендері Қаратөбе ауданының тумасы, сүйікті жар, аяулы ана, отбасымыздың жанашыры болған Гүлжансара Амангелдіқызы Абуталинаның өмірден озғанына биыл 7 жыл толды. Достарына адал болған, жүрегі таза анамызды сағына еске ала отырып, топырағы торқа, жаны жәннатта нұрлансын деп Алладан тілейміз. Сағындым анашым бір өзіңді, Ойымнан кетпейсің күндіз-түні. Зымырап алты жыл уақыт өтіпті, Сағынышпен аяқ басты жетіншісі. Жұбанышпен жанымыз жабырқаулы, Сағынышпен туғандары еске алады. Өзіңізбен өткен күндер, Жадымызда мәңгіге сақталады. Сағына еске алушылар: жұбайы, бала-келіндері Нұрхат- Айнагүл, Талғат-Мирагүл, қыз-күйеу баласы Тимур-Айна, жиені Раяна және тума-туыстары Сырым ауданының тұрғыны болған аяулы анамыз Мағпура Рахымқызы Есендикованың өмірден өткеніне 14 наурыз күні 1 жыл болады. Асыл ана, сөнбейді шырағыңыз, Өмірде биік тұрар құраныңыз. Алдың жарық, ал артың пейіш болып, Жәннатта болсын орын тұрағыңыз. Сағына еске алушылар: ұрпақтары Алғыс айтамын Жұбайым Гауһар Өтегенова ауыр науқасқа шалдығып, денсаулығы нашарлаған кезде және сол науқастың салдарынан дүниеден озғанда, отбасымызға шапағатын тигізіп, материалдық және моралдық қолдау көрсеткені үшін «Ақсайгазсервис» АҚ президенті Тілек Шектібаевқа үлкен алғысымды білдіремін. Қызметінің жемісті, отбасының аман болуына тілектеспін. А Жәнібек ауылының тұрғыны Жомарт Өтегенов Жайық Пресс ЖШС мен Орал өңірі газеті редакциясының ұжымы облыс әкімінің кеңесшісі Жарқын Жұмаділовке әжесі Тұрғайша Жұмаділованың қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, көңіл айтады. Батыс Қазақстан облысының кәсіподақтар орталығының ұжымы, орталықтың заңгері Зина Бақытжанқызы Төлеуғалиеваға әжесі Гүлмаржан Өтешқызының дүниеден озуына байланысты қайғырып көңіл айтады. «ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті , Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: оral_oniri@inbox.ru Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор Жантас Набиоллаұлы САФУЛЛИН Бас редактор Бауыржан Файзоллаұлы ҒҰБАЙДУЛЛИН Редакция алқасы: Сырымбек Тұяқов, Сәкен Әбілхалықов (бас редактордың орынбасарлары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы), Нұртас Сафуллин (гуманитарлық бөлім), Нұрбек ОРАЗАЕВ (экономика бөлімі). Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пайдаланылмаған хат авторларына жауап қайтарылмайды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауапты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. Редакция тапсырысымен жазылмаған материалдар үшін қаламақы төленбейді. «Орал өңірінде» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Мақалалар электрондық нұсқада қабылданады. А белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі. Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, 7201-г куәлігі берілген Телефондар: Бас редактор , Бас редактордың орынбасарлары , Жауапты хатшы Жарнама қабылдау тел/факс: ; Бухгалтерия Е-mail: zhaikpress@inbox.ru Газет облыстық газетi редакциясының компьютерлiк орталығында терiлiп, беттелдi. "Полиграфсервис" ЖШС баспаханасында басылды. Л.Толстой көшесі, 27/6. Телефон: Индексі: Осы нөмірдің таралымы: , 4 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады. Корректорлар: Н. СҰЛТАНОВА, Г. Қолғанатова Кезекшi редактор: н. оразаев

16 16 Бейсенбі, керуен сарай 8 наурыз 2018 жыл 10 наурыз сағат Подстепный ауылы 10 наурыз сағат Орал қаласы жастар мәдениет үйі 11 наурыз сағат Ақжайық ауданы Әлем чемпионатына жолдама алды Құттықтаймыз! 11 наурыз сағат Жаңажол ауылы Билеттер жөнінде: Талдықорған қаласында дзюдодан жастар арасында мәреге жеткен ел біріншілігінде батысқазақстандық Аңсарбек Ғайнуллин чемпион атанды. БҚО дене шынықтыру және спорт басқармасынан түскен мәліметке қарағанда, аталмыш жарыс алдағы жазда АҚШ-та өтетін әлем біріншілігіне іріктеу болып табылады. Оған жылы дүниеге келген 400-ден астам дзюдошы қатысты. Аңсарбек 73 кг салмақта жеңіс тұғырына көтеріліп, әлем чемпионатына жолдама алды. Оның бапкерлері Талғат Балмағанбетов пен Азамат Қапсатов. Оралдан барған тағы бір дзюдошы Ерлан Оңалов 55 кг салмақта қола жүлдеге ие болды. Оны Нариман Бекқалиев пен А. Қапсатов жаттықтырады. Елжан ЕРАЛЫ Ақжайық ауданы Есенсай ауылының тұрғыны, аяулы ана, асыл жар, сүйікті әже болып отырған Сара Тастайқызы Ерғалиеваны мерейлі 60 жасымен және 8 наурыз халықаралық әйелдер күні мерекесімен шын жүректен құттықтаймыз! Құтты болсын 60 деген жасыңыз, Қуаныштың кемерінен тасыңыз. Әрқашанда мықты болып денсаулық, Қажымастан жүзден әрмен асыңыз! Құттықтаушылар: жұбайыңыз Тұрлан, бала-келіндеріңіз Рауан-Айгүл, Ільяс-Нұрмира, қызыңыз Мөлдір, немерелеріңіз Гүлназ, Нұрай, Бахтияр, Мадина, Мұрагер Сырым ауданы Жосалы ауылының тұрғыны, аяулы анамыз Ләззат Опақызы Шаухарованы 8 наурыз мерекесімен шын жүректен құттықтаймыз! Сіз болмағанда жарық дүниенің қадірін, мейір шапағаттың тереңін сезбес едік. Ұл-қызыңыздың қызығын көріп, аман-сау ортамызда жүре беріңіз. Бесік жырың ғұмырымды күй қылған, Есіл нұрың ойыма ақыл құйдырған. Асыл ана, құтты болсын мерекең, Құшағыңа күллі әлемді сыйдырған. Қолға алған кәсібін кеңейтіп, әр ісін тыңғылықты жүргізетін кәсіпкер нәзік жандылар өңірімізде баршылық. Ал солардың арасында ер-азаматтармен иық теңестіріп, кәсіптің дарасын таңдаған аруларымыз бар. Кәсіпкерлік саласындағы іскер жас Индира Әлібекқызы солардың қатарынан. Үш кәсіптің иесі Игі тілекпен: жұбайыңыз Армат, балаларыңыз Айгерім, Гүлжайна, Әділбек, Ақтілек Сырым ауданы Өлеңті ауылының тұрғыны, асқар тау әкеміз Айдынғали Ниязбекұлы АменовТЫ 8 наурызда толатын 60 жас мерейлі тойыңызбен шын жүректен құттықтаймыз!!! Әкемізге деніңіздің саулығын, отбасы мен достарыңыздың арасында көтеріңкі кіршіксіз көңіл, жарқын да мағыналы өмір тілейміз. Алғысым шексіз, әкетай, Аялап бізді өсірдің. Бақытқа толы күндерді, Анаммен бірге өткізгін. Индира осыдан 28 жыл бұрын Жалпақтал ауылында өмірге келген. Әкесі Әлібек жол инспекторы болып қызмет жасап, кейін жеке кәсіпкерлікке ауысқан. Анасы Сара да кәсіптен шет қалмаған. Дүкен ашып, сауда-саттық саласында жүр. Индира Әлібекқызының негізгі мамандығы заңгер жылы жоғары оқу орнын тәмамдағаннан кейін зейнетақы жинақтау қорында, 2 Орал қалалық сотында қызмет атқарды. Дегенмен, бұл жұмыс өзіне қол емес екенін түсінді. Ешкімге тәуелсіз болып, өз ісін бастағысы келді. Абай атамыздың «Ісім өнсін десеңіз, ретін тап» деген ұлағатты сөзін ұстаным етіп, бұл тұрғыда кәсіптің не екенін түсініп, неден бастау керектігін және аз уақыттың ішінде нәтижеге жету үшін «Іскерлік байланыс», «Бизнес бастау» жобаларына қатысып, түрлі курстарда оқыды. Сөйтіп Индира кәсіпкерлік саласына батыл қадам басты жылы «Әлібекова» жеке кәсіпкерлігін ашып, балаларға ағылшын, орыс тілдері мен ментальды арифметиканы үйретуді бастады. Жаз айларында ауылдағы ұл-қыздың бос жүрмей, есептеудің қыр-сырын үйреніп, тіл сындыруына көмегін тигізді. Алайда Индира бұл кәсіппен шектеліп қалуды жөн көрмеді. Жұмысы көп, қиындығы да жетерлік жолаушылар тасымалын қолға алды. «Бақыт Транс» ЖШС-ын ашып, бүгінде «Жалпақтал Жаңажол», «Жалпақтал Қараөзен», «Қараөзен Қазталов» бағыттары бойынша жолаушы тасымалын жүзеге асыруда. Әзірге қатынаста екі аутобус болса, алдағы уақытта олардың қатары тағы екі аутобуспен толықпақ. Сонымен қатар жақын күндері «Жалпақтал Ақпәтер» бағытына да аутобус шығармақ. Жастық жалын бойында жалындаған, бір іспен шектеліп қалуды қаламайтын жас кәсіпкер өткен жылы тағы бір жаңа кәсіпті бастады. «Қараөзен ауылы» ауыл шаруашылығы кооперативін құрып, қой өсіруге ден қойды. Қоғамдағы қасаң қағиданы бұзып, ерлермен қатар нәзік жандылар да күрделі шаруаны дөңгелете алатынын дәлелдеді. Болашақта ауылішілік таксилердің жұмысын заңдастырып, диспетчерлік бөлім ашқым келеді. Сонымен қатар жүн қырқатын құрылғы алу да ойымда бар. Бұл жоспарым іске асса, жүн экспортымен айналысатын боламын, деді Индира Әлібекқызы. Бүгінде сегіз адамды жұмыспен қамтып отырған Индира екі баланың анасы. Үш бірдей кәсібі, отбасының жұмысы, балаларының тәрбиесі оған бос уақыт қалдырмайтыны белгілі. Дегенмен, Индира қайырымдылық жұмыстарынан да тыс қалып жатқан жоқ. Олардың ішінде мереке күндері жолаушыларды тегін тасымалдау, мүмкіндігі шектеулі жандарға, балаларға жеңілдіктер жасау, сонымен қатар көп балалы, кіріс-табысы аз отбасыларға сыйлықтар тарату сынды қайырымдылықтар бар. Бізбен әңгімесінде Индира қандай жұмыс болмасын төзімділік пен жауапкершілік керектігін айта келе: «Адамда алдымен айқын мақсат болуы шарт. Сонда ғана діттеген мақсатыңа жетуге болады. Елімізде кәсіпкерлікті дамытуға берілген мүмкіндік көп. Ендеше, осы қолдауды біз, жастар барынша пайдалануға тиіспіз», деп ағынан жарылды. Осындай үш кәсіптің басын қосып, ісін дөңгелентіп отырған Индираға ауылдастары әрдайым тілекші. Мөлдір ӘНУАРБЕКҚЫЗЫ, Қазталов ауданы Игі тілекпен: зайыбыңыз Әлия, жиеніңіз Азиз, қыз-күйеу балаларыңыз Мирас-Эльмира, Сағындық-Айгүл ҚҰРЫЛЫС БҰЙЫМДАРЫНА ең арзан баға және 100% кепілдік беріледі - Ағаш - Тақтай - Арматура - Бұрыштар - Құбырлар - Квадратты құбырлар - Профильді құбырлар Мекенжайы: Шолохов көшесіндегі Айгүл базары. 142 ангар - Арқалық (балки) - БЖЖ құбырлары - Металл жабынқыштары - Профлист - Шатырға арналған доборлық элементтер - Темір қаңылтырлар (листы) Ең арзан бағалы тауарлар кепілдігімен қоса берілген ЖеңілдІктер Қала бойынша жеткізу тегін, ал аудандар үшін жеңілдік беріледі Жанкелді Аманжолұлы Қарабалин WһatsApp: , Газеттің келесі саны сейсенбі, 13 наурыз күні шығады.

бағдарламасы мемлекеттік бағдарламасы

бағдарламасы мемлекеттік бағдарламасы 2017-2020 жылдарға арналған «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы 1. Бағдарлама паспорты Бағдарламаның атауы Әзірлеуге негіздеме Бағдарламаны әзірлеу үшін жауапты мемлекеттік орган Бағдарламаны

Lisätiedot

Көмекке мұқтаж мүгедек жандарға арналған материалдар жинағы. Алматы, 2017 жыл

Көмекке мұқтаж мүгедек жандарға арналған материалдар жинағы. Алматы, 2017 жыл Көмекке мұқтаж мүгедек жандарға арналған материалдар жинағы Алматы, 2017 жыл «Аман-Саулық» ҚҚ ТІРЕК КӨЗІ Көмекке мұқтаж мүгедек жандарға арналған материалдар жинағы Алматы, 2017 жыл Өмірдің қиын жағдайына

Lisätiedot

РЕСМИ 12 ҚЫРКҮЙЕК 2017 ЖЫЛ 13 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

РЕСМИ 12 ҚЫРКҮЙЕК 2017 ЖЫЛ 13 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ 12 ҚЫРКҮЙЕК 2017 ЖЫЛ 13 ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК КОМИТЕТІ ТӨРАҒАСЫНЫҢ БҰЙРЫҒЫ 2017 жылғы 4 53 қе Астана қаласы «Ұлттық қауіпсіздік комитеті әскери полициясы органдарының гауптвахталарында ұлттық қауіпсіздік

Lisätiedot

HP LaserJet M1319 көп функциялы принтер сериясы Пайдаланушы нұсқаулығы

HP LaserJet M1319 көп функциялы принтер сериясы Пайдаланушы нұсқаулығы HP LaserJet M1319 көп функциялы принтер сериясы Пайдаланушы нұсқаулығы Авторлық құқық жəне лицензия 2008 Copyright Hewlett-Packard Development Company, L.P. Авторлық құқық жөніндегі заңдарға сəйкес жағдайлардан

Lisätiedot

Sisällys. СЕМЬЯ СУО МИНЕН. О ЧЕНЬ ПРИЯ ТНО! Suomisen perhe. Hauska tutustua! АЛФАВИ Т Aakkoset. 5. У тром Aamulla. 6. Моя шко ла Minun kouluni

Sisällys. СЕМЬЯ СУО МИНЕН. О ЧЕНЬ ПРИЯ ТНО! Suomisen perhe. Hauska tutustua! АЛФАВИ Т Aakkoset. 5. У тром Aamulla. 6. Моя шко ла Minun kouluni Sisällys СЕМЬЯ СУО МИНЕН. О ЧЕНЬ ПРИЯ ТНО! Suomisen perhe. Hauska tutustua! 7 TEEMA KUVASANASTO TÄSSÄ TEEMASSA OPIT KULTTUURI- IKKUNA АЛФАВИ Т Aakkoset 8 5. У тром Aamulla Aamiainen onnittelemaan syntymäpäiväsankaria

Lisätiedot

9. Что ты де лаешь сего дня?

9. Что ты де лаешь сего дня? Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko DOM 1 Pitkää venäjää alakouluun Sisällys 1. Verbikortit Kuvakorttien avulla voi kysellä sanoja tai pelata muistipeliä. 9. Что ты де лаешь сего

Lisätiedot

94 (47+57) (082) 3(2) :.. : ISBN KarJala, 1985

94 (47+57) (082) 3(2) :.. : ISBN KarJala, 1985 130 2011 94(47+57)(082) 3(2) 843 18. :..:.130.,.. (19231935.), «NeuvostoKarjala» «.,,. ISBN9785803807391 34 85 82 () KarJala,1985,2011(.),2011 ., 1987. 31!,! 130.,.., «NeuvostoKarjala» «Polkua pohjustamassa....,,...,...,.,,

Lisätiedot

АЛФАВИ Т. пау к. антило па. воро на. бегемо т. ры ба. оле нь. у тка. тигр. слон. гепа рд. дя тел. ено т. зе бра. жук. хомя к. ца пля. флами нго.

АЛФАВИ Т. пау к. антило па. воро на. бегемо т. ры ба. оле нь. у тка. тигр. слон. гепа рд. дя тел. ено т. зе бра. жук. хомя к. ца пля. флами нго. АЛФАВИ Т антило па бегемо т воро на оле нь пау к ры ба гепа рд дя тел ено т слон тигр у тка ёж жук зе бра флами нго хомя к ца пля игуа на йе ти ко шка черепа ха шимпанзе щено к лев медве дь носоро г Э

Lisätiedot

DOM С друзья ми. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen

DOM С друзья ми. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen DOM 2 Pitkää venäjää alakouluun Sisällys 9. С друзья ми 1. Muistipeli: herkkuja 2. A B-harjoitus oppilaiden suulliseen parityöskentelyyn

Lisätiedot

DOM Кака я кла ссная бейсбо лка! Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen

DOM Кака я кла ссная бейсбо лка! Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen DOM 2 Pitkää venäjää alakouluun Sisällys 3. Кака я кла ссная бейсбо лка! 1. Muistipelikortit vaatesanoista 2. Muotilehden sivu teeman

Lisätiedot

DOM 1 ÄÄNTÄMIS- HARJOITUKSIA. Sisällys. Pitkää venäjää alakouluun OPETUSHALLITUS. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko

DOM 1 ÄÄNTÄMIS- HARJOITUKSIA. Sisällys. Pitkää venäjää alakouluun OPETUSHALLITUS. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko DOM 1 Pitkää venäjää alakouluun ÄÄNTÄMIS- HARJOITUKSIA Sisällys 1. 3. Sanapaino 4. 7. Pehmeä ja kova merkki 8. 11. Taka-i 12. 15. Suhuäänteet 16.

Lisätiedot

Автокредитование новых авто (г. Алматы)

Автокредитование новых авто (г. Алматы) Автокредитование новых авто (г. Алматы) 1 Алматинская обл., поселок Бесагаш, ул. Раимбека, д. 165 Aster Auto Nissan На весь модельный ряд 2 Алматинская обл., поселок Бесагаш, ул. Раимбека, д. 165 Aster

Lisätiedot

DOM Что случи лось? Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen

DOM Что случи лось? Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen DOM 2 Pitkää venäjää alakouluun 7. Что случи лось? Sisällys 1. Kuvakortit: ihmiskeho ja pää 2. Sanakortit: kehon osat 3. A-B-harjoitus

Lisätiedot

DOM Э то наш дом. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen. 1.

DOM Э то наш дом. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen. 1. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen DOM 2 Pitkää venäjää alakouluun Sisällys 4. Э то наш дом 1. Huoneet 2. A B-harjoitus oppilaiden suulliseen parityöskentelyyn 3.

Lisätiedot

GRUNDFOS INSTRUCTIONS. Sololift2 C-3. Installation and operating instructions

GRUNDFOS INSTRUCTIONS. Sololift2 C-3. Installation and operating instructions GRUNDFOS INSTRUCTIONS Sololift2 C-3 Installation and operating instructions 2 C-3 Declaration of conformity.......................................... 5 English (GB) Installation and operating instructions.................................

Lisätiedot

Orologion ч ас ос л0 въ. Ensimmäinen hetki. Чa съ пeрв ый

Orologion ч ас ос л0 въ. Ensimmäinen hetki. Чa съ пeрв ый Orologion ч ас ос л0 въ Ensimmäinen hetki Чa съ пeрв ый Kiuruveden ortodoksinen seurakunta Romanos Pyrrö, TM 21.4.2008 Kiitetty olkoon Jumalamme alati, nyt ja aina ja Б lгос ло в e н ъ б Gъ нa шъ, в с

Lisätiedot

ПОЕХАЛИ! Taru Linna. Suomi-Venäjä-Seuran Vetävä Venäjä -järjestökoulutus Oulun Eden

ПОЕХАЛИ! Taru Linna. Suomi-Venäjä-Seuran Vetävä Venäjä -järjestökoulutus Oulun Eden ПОЕХАЛИ! Taru Linna Suomi-Venäjä-Seuran Vetävä Venäjä -järjestökoulutus Oulun Eden 2.-3.2.2019 VenäjänMatkat Suomi-Venäjä-Seuran matkatoimiston lakkautus: hallituksen päätös 7.11.2018 Toiminta päättyi

Lisätiedot

Ja nyt, kapteenit, ottakaa minulta reittipaperit!

Ja nyt, kapteenit, ottakaa minulta reittipaperit! ИГРА ПО СТАНЦИЯМ ДЛЯ 6-ых КЛАССОВ Цель. Повышение и поддержание мотивации к изучению финского языка у учащихся. ИНСТРУКТАЖ ПЕРЕД ИГРОЙ (учитель инструктирует участников до начала игры) Päivää, rakkaat

Lisätiedot

Lukion B3-venäjää. Kirsi Allén Tatiana Batanina Hanna-Maaria Luoto Liisa Partonen

Lukion B3-venäjää. Kirsi Allén Tatiana Batanina Hanna-Maaria Luoto Liisa Partonen Lukion B3-venäjää 2 Kirsi Allén Tatiana Batanina Hanna-Maaria Luoto Liisa Partonen Sisältö Kappale Teema Kielitieto Sivu Tekstityyppi Itsearviointi ja tavoitteet 9 Kurssi 4 10 1 Многонациона льный мир

Lisätiedot

Lukion B3-venäjää. Kirsi Allén Tatiana Batanina Hanna-Maaria Luoto Liisa Partonen

Lukion B3-venäjää. Kirsi Allén Tatiana Batanina Hanna-Maaria Luoto Liisa Partonen Lukion B3-venäjää 1 Kirsi Allén Tatiana Batanina Hanna-Maaria Luoto Liisa Partonen ISBN: 978-951-792-821-2 2017 Kirsi Allén, Tatiana Batanina, Hanna-Maaria Luoto, Liisa Partonen 1. painos Kansi: Matti

Lisätiedot

Kyrilliikan translitteroiminen Fennica-luetteloinnissa Minna Suikka А Б В Г Д. à A B V G D

Kyrilliikan translitteroiminen Fennica-luetteloinnissa Minna Suikka А Б В Г Д. à A B V G D Kyrilliikan translitteroiminen Fennica-luetteloinnissa Minna Suikka 15.12.2015 А Б В Г Д à A B V G D Miksi on translitterointistandardeja? Челябинск Kaupungin nimi kyrillisin kirjaimin Tšeljabinsk Suomalaisen

Lisätiedot

ГОДИНА: XXX БРОЈ 315 НИКШИЋ 4. НОВЕМБАР ISSN

ГОДИНА: XXX БРОЈ 315 НИКШИЋ 4. НОВЕМБАР ISSN Електропривреда Лист Електропривреде Црне Горе АД Никшић ГОДИНА: XXX БРОЈ 315 НИКШИЋ 4. НОВЕМБАР 2008. ISSN 1805136 Прослава Дана Друштва ХЕ Перућица: Ремонти и реконструкција Инфофест ICT - Израда и имплементација

Lisätiedot

Tiina Hemming-Sotejeff ja Ilona Antila ПРИЯТНОГО АППЕТИТА! PRIJÁTNAVA APPETÍTA! Palveluvenäjän perusteet

Tiina Hemming-Sotejeff ja Ilona Antila ПРИЯТНОГО АППЕТИТА! PRIJÁTNAVA APPETÍTA! Palveluvenäjän perusteet Tiina Hemming-Sotejeff ja Ilona Antila ПРИЯТНОГО АППЕТИТА! PRIJÁTNAVA APPETÍTA! Palveluvenäjän perusteet 1 Kuuntele, kuinka henkilöt esittäytyvät. Minkä nimisiä henkilöitä tunnistat? - Приве т! - Меня

Lisätiedot

Arkangeli Архáнгельск

Arkangeli Архáнгельск 1 Arkangeli Архáнгельск Pohjoinen Arkangeli on Vienanmeren rannalla sijaitseva kaupunki, jossa on noin 350 000 asukasta. Tsaari Iivana Julma perusti kaupungin 1 584. Tiedemies Mihail Lomonosov on syntyisin

Lisätiedot

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9 КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9 КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9 КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык Максимальное количество баллов 156. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

DP 10, EF 30, SL1.50, SLV.65

DP 10, EF 30, SL1.50, SLV.65 GRUNDFOS OHJEET DP 10, EF 30, SL1.50, SLV.65 Turvallisuusohjeet ja muut tärkeät tiedot Installation and operating instructions DP10/EF30 http://net.grundfos.com/qr/i/96526172 SL1.50/SLV.65 http://net.grundfos.com/qr/i/96526170

Lisätiedot

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 5-6 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 5-6 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 5-6 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА Максимальное количество баллов 150. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

ту ре, ко је су обе ле жи ле про те клу сед ми цу, при ну ди ле су до сад нај ве ћи број Ми тровча на да осве же ње по тра же на

ту ре, ко је су обе ле жи ле про те клу сед ми цу, при ну ди ле су до сад нај ве ћи број Ми тровча на да осве же ње по тра же на www.sremskenovine.co.rs redakcija@sremskenovine.co.rs Година LII Сремска Митровица Среда 8. август 2012. Број 2684 Цена 40 динара Ре корд у овом броју: ЈЕДИНА ПРИВАТНА ИЗВРШИТЕЉКА: Једна Јелена за цео

Lisätiedot

Info4Migrants TÄRKEITÄ LAUSEITA. Venäjäksi. Projektinumero: UK/13/LLP-LdV/TOI-615

Info4Migrants TÄRKEITÄ LAUSEITA. Venäjäksi. Projektinumero: UK/13/LLP-LdV/TOI-615 Info4Migrants! TÄRKEITÄ LAUSEITA Projektinumero: UK/13/LLP-LdV/TOI-615 Tärkeitä lauseita Tervehdykset Henkilökohtaiset tiedot Hei Tervetuloa Minun nimeni on Mikä sinun nimesi on? Kyllä Ei Ehkä Ole hyvä

Lisätiedot

Tältä Uusikaupunki näyttää

Tältä Uusikaupunki näyttää Tältä Uusikaupunki näyttää Sisältö Graafinen ohjeisto pitää sisällään yleisimmät visuaalisen ilmeen käyttöohjeet ja koostuu seuraavista osa-alueista: Johdanto 01. Tunnus 02. Värit 03. Kirjasintyypit 04.

Lisätiedot

ГОДИНА: XXXI БРОЈ 317 НИКШИЋ 9. АПРИЛ ISSN

ГОДИНА: XXXI БРОЈ 317 НИКШИЋ 9. АПРИЛ ISSN Електропривреда Лист Електропривреде Црне Горе АД Никшић ГОДИНА: XXXI БРОЈ 317 НИКШИЋ 9. АПРИЛ 2009. ISSN 1805136 Реструктурирање ЕПЦГ: "Пренос" - ново акционарско друштво 1 2 А ко смо при осми шља ва

Lisätiedot

Unilift AP12, AP35, AP50

Unilift AP12, AP35, AP50 Unilift AP12, AP35, AP50 Installation and operating instructions GRUNDFOS INSTRUCTIONS Unilift AP12, AP35, AP50 English (GB) Installation and operating instructions................................. 7

Lisätiedot

Kaarikasvihuone KERTTU 3X4m

Kaarikasvihuone KERTTU 3X4m Kaarikasvihuone KERTTU 3X4m kennopolykarbonaatilla päällystetty kasvihuone 2,1м 3,0м min 4м Tekninen sertifukaatti sivut 2 9 Kokoonpano-ohjeet sivut 10 31 TEKNINEN SERTIFUKAATTI / KERTTU-KASVIHUONE TEKNINEN

Lisätiedot

Orologion ч ас ос л0 въ. Kolmas hetki

Orologion ч ас ос л0 въ. Kolmas hetki Orologion ч ас ос л0 въ Kolmas hetki Чa съ трeтій Kiuruveden ortodoksinen seurakunta Romanos Pyrrö, TM 1.4.008 Kiitetty olkoon Jumalamme alati, nyt ja aina ja Б lгос ло в e н ъ б Gъ нa шъ, в с е гд A,

Lisätiedot

Luoteis-Venäjän -C1C2a -päätteiset joennimet. Nikolai Kirsanov, Kantele, Suomi 4 Helmi 2016, Tvärminne, Suomi

Luoteis-Venäjän -C1C2a -päätteiset joennimet. Nikolai Kirsanov, Kantele, Suomi 4 Helmi 2016, Tvärminne, Suomi Luoteis-Venäjän -C1C2a -päätteiset joennimet Nikolai Kirsanov, Kantele, Suomi 4 Helmi 2016, Tvärminne, Suomi Runoutta Paronymia vs homonymia Я перевожу грузы и деньги. Я перевожу тексты, грузы и деньги.

Lisätiedot

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА Максимальное количество баллов 171. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

DOM У ба бушки. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen

DOM У ба бушки. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Tuuli Virtanen DOM 2 Pitkää venäjää alakouluun Sisällys 5. У ба бушки 1. Muistipelikortit: liikennevälineet 2. Teeman matkakuvat 3. A B-harjoitus

Lisätiedot

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa MT3120. Kysy. Philipsiltä. Käyttöopas

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa  MT3120. Kysy. Philipsiltä. Käyttöopas Aina apuna Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa www.philips.com/welcome Kysy Philipsiltä MT3120 Käyttöopas Sisällysluettelo 1 Tärkeitä turvallisuu sohjeita 3 2 Handsfree-puhelin 4 Pakkauksen

Lisätiedot

Asennusohjeet Sauna

Asennusohjeet Sauna Asennusohjeet Sauna 16 + 8 Yleistä: 1) Saunapaketin varastointi tyomaalla Valmiit hirret seka muut osat on pakattu suojamuoviin. Jos et aloita pystytystä heti, älä riko suojamuovia. Pitempiaikaiseen sailytykseen

Lisätiedot

VENÄJÄ, LYHYT OPPIMÄÄRÄ

VENÄJÄ, LYHYT OPPIMÄÄRÄ VENÄJÄ, LYHYT OPPIMÄÄRÄ 16.9.2019 Alustavat hyvän vastauksen piirteet on suuntaa-antava kuvaus kokeen tehtäviin odotetuista vastauksista ja tarkoitettu ensisijaisesti tueksi alustavaa arvostelua varten.

Lisätiedot

II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 7-8 КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык. Часть А.

II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 7-8 КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык. Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 7-8 КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык Максимальное количество баллов 150. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

Ajankohtaista Jätkäsaaressa. Jätkäsaaren aluerakentamisprojekti Outi Säntti

Ajankohtaista Jätkäsaaressa. Jätkäsaaren aluerakentamisprojekti Outi Säntti Ajankohtaista Jätkäsaaressa Jätkäsaaren aluerakentamisprojekti Outi Säntti Jätkäsaari Nyt 5 500 asukasta Vuonna 2025 18 000 asukasta Valmistuneita asuntoja 4 010 (278 000 k-m2) 779 asuntoa rakenteilla

Lisätiedot

Luettelo liittyy Kielitoimiston ohjepankin ohjeeseen Venäjänkieliset nimet, osoite

Luettelo liittyy Kielitoimiston ohjepankin ohjeeseen Venäjänkieliset nimet, osoite Venäjän kielen siirrekirjainnuksen erot Luettelo liittyy Kielitoimiston ohjepankin ohjeeseen Venäjänkieliset nimet, osoite http://www.kielitoimistonohjepankki.fi/ohje/506. utistoimitukset välittävät venäläisiä

Lisätiedot

1. По сле ле тних кани кул

1. По сле ле тних кани кул Miten menee? 1. По сле ле тних кани кул Ympyröi ne sanat, jotka mielestäsi muistit hyvin. perhesanat aamiaissanat eläinsanat kaupunkisanat verbit viikonpäivät 1. Mitä saatat tarvita matkalla? Merkitse

Lisätiedot

1. Nähtävyyskortit Kuvakorteilla voi kysellä nähtävyyksien nimiä tai pelata Pietari-muistipeliä.

1. Nähtävyyskortit Kuvakorteilla voi kysellä nähtävyyksien nimiä tai pelata Pietari-muistipeliä. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko DOM 1 Pitkää venäjää alakouluun 11. Мой Пи тер Sisällys 1. Nähtävyyskortit Kuvakorteilla voi kysellä nähtävyyksien nimiä tai pelata Pietari-muistipeliä.

Lisätiedot

Asennusohjeet Sauna

Asennusohjeet Sauna Asennusohjeet Sauna 15 + 7 Yleistä: 1) Saunapaketin varastointi tyomaalla Valmiit hirret seka muut osat on pakattu suojamuoviin. Jos et aloita pystytystä heti, älä riko suojamuovia. Pitempiaikaiseen sailytykseen

Lisätiedot

Itsearviointi ja tavoitteet Koulun vuosikirja

Itsearviointi ja tavoitteet Koulun vuosikirja Sisältö Kappale Teema Kielitieto Sivu Tekstityyppi Itsearviointi ja tavoitteet 9 Kurssi 4 10 1 Многонациона льный мир Kansallisuus Kova- ja 12 Koulun vuosikirja pehmeävartaloiset sanat Akkusatiivi Aspektit

Lisätiedot

2. A-B-harjoitus oppilaiden suulliseen parityöskentelyyn

2. A-B-harjoitus oppilaiden suulliseen parityöskentelyyn Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko DOM 1 Pitkää venäjää alakouluun Sisällys 6. Моя шко ла 1. Koulukortit Kuvakorttien avulla voi kysellä sanoja tai tulostaa ne esimerkiksi muistipeliksi.

Lisätiedot

IV

IV 1 3 0 1 0 5 0 9 IV 0 6 0 0 0 2 0 8 0 5 0 1 0 7 0 0 0 2 0 8 0 5 0 1 0 2 0 4 0 9 1940-0 2 1990-0 2 0 0 0 0. 1. 0 6 0 0 0 2 0 8 0 5 0 1 0 2 0 4 0 0 0 6 0 8 0 7 0 8 0 6 0 9 0 7 0 9 0 6 (1939 C1944 0 0 0 0.)

Lisätiedot

GRUNDFOS INSTRUCTIONS. Sololift2 C-3. Installation and operating instructions

GRUNDFOS INSTRUCTIONS. Sololift2 C-3. Installation and operating instructions GRUNDFOS INSTRUCTIONS Sololift2 C-3 Installation and operating instructions 2 C-3 Declaration of conformity.......................................... 5 English (GB) Installation and operating instructions.................................

Lisätiedot

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 10-11 КЛАССОВ Финский как второй иностранный язык Максимальное количество баллов 159. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

DACHNAY TRYOSHKA -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista (euro)

DACHNAY TRYOSHKA -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista (euro) OY Volyan laadunhallintajärjestelmällä on iso 9001:2008 - sertifikaatti Venäjän rekisterin sertifioima DACHNAY TRYOSHKA -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista (euro) 2,1m 3,0m pituus mikä tahansa 2

Lisätiedot

Tutustutaan Tervehtiminen ja hyvästeleminen, voinnin kysyminen, esittäytyminen, kotimaasta ja kielitaidosta keskusteleminen

Tutustutaan Tervehtiminen ja hyvästeleminen, voinnin kysyminen, esittäytyminen, kotimaasta ja kielitaidosta keskusteleminen Содержа ние Дороги е друзья! Puhutusta venäjästä Pieniä sanoja keskusteluun 7 8 0 Вот и я! 2 Tutustutaan Tervehtiminen ja hyvästeleminen, voinnin kysyminen, esittäytyminen, kotimaasta ja kielitaidosta

Lisätiedot

FeRmeR-7,5. kennorakenteisella polykarbonaatilla lasitettu kasvihuone. tekninen ohjelehti. sivut 2-6. asennusohje. sivut Технический паспорт

FeRmeR-7,5. kennorakenteisella polykarbonaatilla lasitettu kasvihuone. tekninen ohjelehti. sivut 2-6. asennusohje. sivut Технический паспорт Технический паспорт FeRmeR-7, kennorakenteisella polykarbonaatilla lasitettu kasvihuone высота 3,8 м leveys 7, m pituus - mikä tahansa 2,:n kerrannainen, vähintään,2 m tekninen ohjelehti sivut 2- asennusohje

Lisätiedot

*päivittäiset vierailut 18 000. *64 568 jäsentä ryhmässä. 3. Живой Журнал http://marlen-m.livejournal.com/18715.html. *718 друзей.

*päivittäiset vierailut 18 000. *64 568 jäsentä ryhmässä. 3. Живой Журнал http://marlen-m.livejournal.com/18715.html. *718 друзей. Alue / osallistujat / ajankohta 1 Länsi-Uusimaa (4. 10.3 2013) 14 voittajaa, joista 3 ei realisoinut voittoa. Osallistujia matkalle 22 henk. Hakemust en määrä 347 Mukana ollut media Discovery * -lehti

Lisätiedot

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9-11 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9-11 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 9-11 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА Максимальное количество баллов 182. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА

Часть А. II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 10-11 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА Максимальное количество баллов 178. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa M110. Kysy. Philipsiltä. Käyttöopas

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa  M110. Kysy. Philipsiltä. Käyttöopas Aina apuna Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa www.philips.com/support Kysy Philipsiltä M110 Käyttöopas Sisällysluettelo 1 Tärkeitä turvallisuusohjeita 3 2 Puhelimesi 4 Pakkauksen

Lisätiedot

Marilaisia valokuva-albumeita katselemassa

Marilaisia valokuva-albumeita katselemassa Valkoisen jumalan tyttäret. Marilainen nainen ja modernisaatio. ÿ -. ÿ. Toim./. Ildikó Lehtinen. Suomalais-Ugrilaisen Seuran kansatieteellisiä julkaisuja = Travaux ethnographiques de la Société Finno-Ougrienne

Lisätiedot

Älä koske tähän kansioon ennen kuin valvoja antaa sinulle luvan aloittaa tehtäviin vastaamisen.

Älä koske tähän kansioon ennen kuin valvoja antaa sinulle luvan aloittaa tehtäviin vastaamisen. Venäjä äidinkielenä Älä koske tähän kansioon ennen kuin valvoja antaa sinulle luvan aloittaa tehtäviin vastaamisen. Ryska som modersmål Rör inte denna pärm förrän övervakaren ger dig tillstånd att börja

Lisätiedot

KUVAUS. Kokoonpano - Luvut. Yleiskatsaus osat nro 1 nro 2 nro 3 nro 4 nro 5 nro 6 nro 7. Sisällön osan

KUVAUS. Kokoonpano - Luvut. Yleiskatsaus osat nro 1 nro 2 nro 3 nro 4 nro 5 nro 6 nro 7. Sisällön osan DAŠNAJA-DUM polykarbonaattilasi kasvihuone malli 011 korkeus м leveys 3,07m pituus: 4,04m; 6,1m; 8,m Tekniset tiedot sivu -6 Asennusohjeet sivu 7- Tekniset tiedot Asennuksen aikana ja käytöstä kasvihuone,

Lisätiedot

STRONG kasvihuoneiden asennusohjeet

STRONG kasvihuoneiden asennusohjeet STRONG kasvihuoneiden asennusohjeet Kennorakenteisella polykarbonaatilla katettu kaarikasvihuone 2,1m 3,0m pituus mikä tahansa 2 m:llä jaollinen, Tekninen passi s. 2-5 Asennusohje s. 6-26 Tekninen passi!

Lisätiedot

DOM У тром. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko

DOM У тром. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko DOM 1 Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Pitkää venäjää alakouluun 5. У тром Sisällys 1. Aamiaiskortit Korttien avulla voi kysellä sanoja tai tulostaa ne esimerkiksi muistipeliksi.

Lisätiedot

Pakettien sisältö. 1. paketti (ristikkopalkit ja suorat osat) taulukko 1. taulukko 2. Kokoonpano paketeilla. 2. paketti (kaarien osat)

Pakettien sisältö. 1. paketti (ristikkopalkit ja suorat osat) taulukko 1. taulukko 2. Kokoonpano paketeilla. 2. paketti (kaarien osat) Tekninen ohjelehti Dachnaya Trioshka -kasvihuone on tarkoitettu puutarhaviljelylle sopivan mikroilmaston luomiseen puutarhoissa ja muilla palstoilla. Katettu maapinta-ala riippuu kasvihuoneen pituudesta

Lisätiedot

DACHNAYA DVUSHKA. -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista (EURO) Tekninen passi. Asennusohje. sivut 2-6. sivut 7-27.

DACHNAYA DVUSHKA. -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista (EURO) Tekninen passi. Asennusohje. sivut 2-6. sivut 7-27. DACHNAYA DVUSHKA -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista (EURO) korkeus 2,2 m leveys 2,0 m pituus mikä tahansa 2 m:llä jaollinen, vähint. 4 m Tekninen passi sivut 2-6 Asennusohje sivut 7-27 Tekninen

Lisätiedot

Liike-elämä Sähköposti

Liike-elämä Sähköposti - Aloitus Venäjä Suomi Уважаемый г-н президент Arvoisa Herra Presidentti Erittäin virallinen, vastaanottajalla arvonimi jota käytetään nimen sijasta Уважаемый г-н... Virallinen, vastaanottaja mies, nimi

Lisätiedot

ABLOY 0 3 EL580, EL582, PE580 C Solenoidilukko C Solenoidl 0 2s C Magnetl 0 2s C Solenoid Lock C

ABLOY 0 3 EL580, EL582, PE580 C Solenoidilukko C Solenoidl 0 2s C Magnetl 0 2s C Solenoid Lock C ABLOY 0 3 EL580, EL582, PE580 Solenoidilukko Solenoidl 0 2s Magnetl 0 2s Solenoid Lock 0 5 0 6 0 5 0 2 0 6 0 0 4 0 4 0 6 An ASSA ABLOY Group brand ASSA ABLOY Sis 0 llysluettelo SUOMI Idholdsfortegnelse

Lisätiedot

Monilukutaito opetussuunnitelman perusteissa 2016 Yhdessä ja erikseen seminaari. Pirjo Sinko Opetusneuvos, Opetushallitus Oulu 3.10.

Monilukutaito opetussuunnitelman perusteissa 2016 Yhdessä ja erikseen seminaari. Pirjo Sinko Opetusneuvos, Opetushallitus Oulu 3.10. Monilukutaito opetussuunnitelman perusteissa 2016 Yhdessä ja erikseen seminaari Pirjo Sinko Opetusneuvos, Opetushallitus Oulu 3.10.2013 Yleissivistävä koulutus uudistuu: Opetussuunnitelmatyö 2012-2017

Lisätiedot

Ateljee 2 on venäjän oppikirja lukioon. Se koostuu tekstikirjasta ja työkirjasta. Ateljee 2:ssa opitaan käyttämään venäjää taitotason A2.1 mukaisesti.

Ateljee 2 on venäjän oppikirja lukioon. Se koostuu tekstikirjasta ja työkirjasta. Ateljee 2:ssa opitaan käyttämään venäjää taitotason A2.1 mukaisesti. Keskustelutehtävät kehityt venäjän puhujana tutustut aiheeseen ja sen sanastoon vaihdat ajatuksia toisten kanssa ja opit asioimista Ateljee 2 on venäjän oppikirja lukioon. Se koostuu tekstikirjasta ja

Lisätiedot

Mr. Adam Smith Smith's Plastics 8 Crossfield Road Selly Oak Birmingham West Midlands B29 1WQ

Mr. Adam Smith Smith's Plastics 8 Crossfield Road Selly Oak Birmingham West Midlands B29 1WQ - Osoite Mr. J- Rhodes Rhodes & Rhodes Corp. 212 Silverback Drive California Springs CA 92926 Mr. J. Rhodes Rhodes & Rhodes Corp. 212 Silverback Drive California Springs CA 92926 Osoitteen ulkoasu amerikkalaisittain:

Lisätiedot

Business Opening. Very formal, recipient has a special title that must be used in place of their name. Уважаемый...

Business Opening. Very formal, recipient has a special title that must be used in place of their name. Уважаемый... - Opening Уважаемый г-н президент Arvoisa Herra Presidentti Very formal, recipient has a special title that must be used in place of their name Уважаемый г-н... Formal, male recipient, name unknown Уважаемая

Lisätiedot

Sivuston tiedotсайткраснодар.рф

Sivuston tiedotсайткраснодар.рф Sivuston tiedotсайткраснодар.рф Luotu Toukokuu 21 2019 16:36 PM Pisteet62/100 SEO Sisältö Otsikko Создание сайтов в Краснодаре Заказать сайт в Краснодаре Pituus : 57 Täydellistä, otsikkosi sisältää väliltä

Lisätiedot

Максимальное количество баллов 186. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный вариант (0-10 баллов). A B C D E A B C D E A B C D E A B C D E

Максимальное количество баллов 186. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный вариант (0-10 баллов). A B C D E A B C D E A B C D E A B C D E II ЭТАП РЕГИОНАЛЬНОЙ ОЛИМПИАДЫ ШКОЛЬНИКОВ ПО ФИНСКОМУ ЯЗЫКУ ДЛЯ 7-8 КЛАССОВ С УГЛУБЛЕННЫМ ИЗУЧЕНИЕМ ФИНСКОГО ЯЗЫКА Максимальное количество баллов 186. Часть А. А1-А5. Прослушай предложение и выбери правильный

Lisätiedot

DACHNAYA STRELKA. -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista Malli 2011 EURO. s s Asennusohje. Tekninen passi LUOKKA TITAANINLUJA

DACHNAYA STRELKA. -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista Malli 2011 EURO. s s Asennusohje. Tekninen passi LUOKKA TITAANINLUJA OY Volian laadunhallintajärjestelmällä on ISO 9001:008 -sertifikaatti. Venäjän rekisterin sertifioima DACHNAYA STRELKA -kasvihuone solumaisesta polykarbonaatista Malli 011 EURO Korkeus,47 m LUOKKA TITAANINLUJA

Lisätiedot

Mobiilimaksu. Palveluesittely

Mobiilimaksu. Palveluesittely Mobiilimaksu Palveluesittely Operaattoreiden yhteinen http://www.mobiilimaksuinfo.fi/ 2 Elisan, TeliaSoneran ja DNA:n yhteinen Mobiilimaksu Selkeä ja muista maksutavoista erottuva maksutapa kuluttaja tietää

Lisätiedot

Sivuston tiedotpechaticentr.ru

Sivuston tiedotpechaticentr.ru Sivuston tiedotpechaticentr.ru Luotu Kesäkuu 03 2019 17:04 PM Pisteet59/100 SEO Sisältö Otsikko Изготовление печатей в Москве. Изготовление печати любой сложности. Pituus : 67 Täydellistä, otsikkosi sisältää

Lisätiedot

G. J. Vereščaginin käsin kirjoittamat venäläis-udmurttilaiset sanakirjat: ortografisista erikoisuuksista

G. J. Vereščaginin käsin kirjoittamat venäläis-udmurttilaiset sanakirjat: ortografisista erikoisuuksista SUSA/JSFOu 94, 2013 Leonid Ivšin (Iževsk) G. J. Vereščaginin käsin kirjoittamat venäläis-udmurttilaiset sanakirjat: ortografisista erikoisuuksista There are two handwritten Russian-Vot (= Russian-Udmurt)

Lisätiedot

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa D4550. Kysy. Philipsiltä. Kattavat käyttöohjeet

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa  D4550. Kysy. Philipsiltä. Kattavat käyttöohjeet Aina apuna Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa www.philips.com/support Kysy Philipsiltä D4550 Kattavat käyttöohjeet Sisällysluettelo 1 Tärkeitä turvallisuusohjeita 3 2 Puhelimesi 4

Lisätiedot

GRUNDFOS OHJEET. Sololift2 C-3. Asennus- ja käyttöohjeet

GRUNDFOS OHJEET. Sololift2 C-3. Asennus- ja käyttöohjeet GRUNDFOS OHJEET Sololift2 C-3 Asennus- ja käyttöohjeet Vaatimustenmukaisuusvakuutus Vaatimustenmukaisuusvakuutus Vaatimustenmukaisuusvakuutus GB: EC declaration of conformity We, Grundfos, declare under

Lisätiedot

DOM Семе йный календа рь. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko

DOM Семе йный календа рь. Pitkää venäjää alakouluun. Sisällys. Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko Elena Iossafova Laura Paljakka Tiina Salomaa Niina Sinkko DOM 1 Pitkää venäjää alakouluun Sisällys 1. Viikonpäiväkortit Korttien avulla voi kysellä viikonpäiviä tai tulostaa ne muistipeliksi. Kortteja

Lisätiedot

Rahikainen, Kalevi. EKÄlogia. Eka-m&rket Kannelmäen tavaratalo Oy Helsinki"

Rahikainen, Kalevi. EKÄlogia. Eka-m&rket Kannelmäen tavaratalo Oy Helsinki Rahikainen, Kalevi EKÄlogia Eka-m&rket Kannelmäen tavaratalo Oy Helsinki"1973 26. Rapola, Martti Kieli elää pakinoita ja tutkielmia Werner Söderström Osakeyhtiö Forssa 1947 234» Рассказы советских писателей

Lisätiedot

VENÄJÄ, LYHYT OPPIMÄÄRÄ

VENÄJÄ, LYHYT OPPIMÄÄRÄ VENÄJÄ, LYHYT OPPIMÄÄRÄ 14.3.2019 Nämä täydet pisteet antavan vastauksen sisällöt eivät sido ylioppilastutkintolautakunnan arvostelua. Lopullisesta arvostelusta päättää tutkintoaineen sensorikunta. Kohtien

Lisätiedot

Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa. CD191 CD196. Käyttöopas

Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa.  CD191 CD196. Käyttöopas Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa www.philips.com/welcome CD191 CD196 Käyttöopas Sisällysluettelo 1 Tärkeitä turvallisuu sohjeita 3 2 Puhelimesi 4 Pakkauksen sisältö 4 Puhelimen

Lisätiedot

GRUNDFOS OHJEET APG. Asennus- ja käyttöohjeet

GRUNDFOS OHJEET APG. Asennus- ja käyttöohjeet GRUNDFOS OHJEET APG Asennus- ja käyttöohjeet Suomi (FI) Suomi (FI) Asennus- ja käyttöohjeet Alkuperäisen englanninkielisen version käännös SISÄLLYSLUETTELO 1. Tässä julkaisussa käytettävät symbolit Sivu

Lisätiedot

SoLoMo InnovaatioCamp 19.3.2013. Ari Alamäki HAAGA-HELIA Tietotekniikan koulutusohjelma Ratapihantie 13 00520 Helsinki ari.alamaki @ haaga-helia.

SoLoMo InnovaatioCamp 19.3.2013. Ari Alamäki HAAGA-HELIA Tietotekniikan koulutusohjelma Ratapihantie 13 00520 Helsinki ari.alamaki @ haaga-helia. SoLoMo InnovaatioCamp 19.3.2013 Ari Alamäki HAAGA-HELIA Tietotekniikan koulutusohjelma Ratapihantie 13 00520 Helsinki ari.alamaki @ haaga-helia.fi Social Mobile Local 7.3.2013 Perusversio-esimerkki 1.0

Lisätiedot

DAŠNAJA optima. kennorakenteisella polykarbonaatilla lasitettu kasvihuone. Tekninen ohjelehti sivut 2-6. Asennusohje sivut 7-22.

DAŠNAJA optima. kennorakenteisella polykarbonaatilla lasitettu kasvihuone. Tekninen ohjelehti sivut 2-6. Asennusohje sivut 7-22. DAŠNAJA optima kennorakenteisella polykarbonaatilla lasitettu kasvihuone korkeus,1m leveys 3,0m pituus mikä tahansa m kerrannainen Tekninen ohjelehti sivut -6 Asennusohje sivut 7- Tekninen ohjelehti Noudata

Lisätiedot

SUOMEN KIELEN KURSSIT

SUOMEN KIELEN KURSSIT SUOMEN KIELEN KURSSIT 2017 2018 Ilmoittautuminen ensi vuoden kursseille alkaa ma 12.6. Löydät silloin lukuvuoden 2017-2018 opinto-ohjelman netistä www.ekko.fi. INFO Suomen opettaja on tavattavissa opistolla

Lisätiedot

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa M550 M555. Kysy. Philipsiltä.

Aina apuna. Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa  M550 M555. Kysy. Philipsiltä. Aina apuna Rekisteröi tuote, voit käyttää tukipalvelua osoitteessa www.philips.com/welcome Kysy Philipsiltä M550 M555 Käyttöopas Sisällysluettelo 1 Tärkeitä turvallisuu sohjeita 3 2 Puhelimesi 4 Pakkauksen

Lisätiedot

Kasvihuoneen asennusohje Kasvihuone 3*6

Kasvihuoneen asennusohje Kasvihuone 3*6 Kasvihuoneen asennusohje Kasvihuone 3*6 Kasvihuoneen kokoamiseen tarvittavat välineet: johdoton porakone, ruuvimeisseli, 4.5 mm metallipora, pieni 7mm hylsyavain, työkäsineet ja pihdit. Kasvihuoneen rungon

Lisätiedot

Kasvihuoneen asennusohje Kasvihuone 3*10

Kasvihuoneen asennusohje Kasvihuone 3*10 Kasvihuoneen asennusohje Kasvihuone 3*10 Kasvihuoneen kokoamiseen tarvittavat välineet: johdoton porakone, ruuvimeisseli, 4.5 mm metallipora, pieni 7mm hylsyavain, työkäsineet ja pihdit. Kasvihuoneen rungon

Lisätiedot

Maahanmuutto Pankki. Pankki - Yleistä. Pankki - Pankkitilin avaaminen. Voinko nostaa rahaa [maassa] ilman kuluja?

Maahanmuutto Pankki. Pankki - Yleistä. Pankki - Pankkitilin avaaminen. Voinko nostaa rahaa [maassa] ilman kuluja? - Yleistä Я могу снять деньги в [страна] без оплаты комиссии? Kysyt, aiheutuuko tietyssä maassa tehdyistä rahan nostamisista kuluja Какая комиссия, если я использую внешний банкомат? Voinko nostaa rahaa

Lisätiedot

комиссии? Какая комиссия, если я использую внешний банкомат? Kysyt, paljonko rahan nostaminen maksaa jonkun muun kuin oman pankkisi automaateilla

комиссии? Какая комиссия, если я использую внешний банкомат? Kysyt, paljonko rahan nostaminen maksaa jonkun muun kuin oman pankkisi automaateilla - Yleistä Voinko nostaa rahaa [maassa] ilman kuluja? Kysyt, aiheutuuko tietyssä maassa tehdyistä rahan nostamisista kuluja Kuinka paljon muiden pankkien raha-automaattien käyttäminen maksaa? Я могу снять

Lisätiedot

V O L J A K A S V I H U O N E I D E N V A L M I S T U S DACHAN NUOLI

V O L J A K A S V I H U O N E I D E N V A L M I S T U S DACHAN NUOLI korkeus 2,4 m TITANIN LUJUUS-LUOKKA Y H T I Ö V O L J A K A S V I H U O N E I D E N V A L M I S T U S DACHAN NUOLI -3 Kasvihuone Polykarbonaatista leveys 3,0 m Mikä tahansa pituus, 2 metrin väli Tekninen

Lisätiedot

MUOTTIRAKENTEET SEINÄMUOTITUS MSK

MUOTTIRAKENTEET SEINÄMUOTITUS MSK MUOTTIRAKENTEET SEINÄMUOTITUS MSK 1 UUDENMAAN MUOTTI JA TELINE Oy HARRI HÄNNINEN +358 40 8 88 184 MARKUS SKONDRAS + 358 671 0 Mahtavien tehtävien helppo ratkaisu MSK-seinämuotit on tarkoitettu käytettäväksi

Lisätiedot

NÄIN OSALLISTUT KUNNON PUTKEN TEHDÄÄN TILAA KINKULLE -KAMPANJAAN!

NÄIN OSALLISTUT KUNNON PUTKEN TEHDÄÄN TILAA KINKULLE -KAMPANJAAN! NÄIN OSALLISTUT KUNNON PUTKEN TEHDÄÄN TILAA KINKULLE -KAMPANJAAN! Löydät alta ja tulevilta sivuilta kuvakaappausten kera ohjeet TEHDÄÄN TILAA KINKULLE -kampanjaan liittymiseksi 1. TEHTÄVÄ: LATAA HEIAHEIA

Lisätiedot

Odessalaisia muotokuvia

Odessalaisia muotokuvia Odessalaisia muotokuvia Kaupungin muodostavat sen asukkaat. Kaikki muu muistomerkit, rakennukset, kadut, historia, taide, kulttuuri on toissijaista ja rapistuu sitä mukaa, kun väestö katoaa. Vakuudeksi

Lisätiedot

3-й тип глаголов глаголы на (-l+)-la/lä, (-n+)-na/nä, (-r+)- ra/rä, (-s+)-ta/tä.

3-й тип глаголов глаголы на (-l+)-la/lä, (-n+)-na/nä, (-r+)- ra/rä, (-s+)-ta/tä. Урок 8. В этом уроке: III тип глаголов Арифметические действия Kello Milloin? 3-й тип глаголов глаголы на (-l+)-la/lä, (-n+)-na/nä, (-r+)- ra/rä, (-s+)-ta/tä. К глаголам третьего типа относятся глаголы:

Lisätiedot

Oppineiden talossa Helsingin yliopiston slavistien kansainväliset verkostot Suomen Yliopistollisen Avustuskomitean toiminnan yhteydessä vuosina 1921

Oppineiden talossa Helsingin yliopiston slavistien kansainväliset verkostot Suomen Yliopistollisen Avustuskomitean toiminnan yhteydessä vuosina 1921 Oppineiden talossa Helsingin yliopiston slavistien kansainväliset verkostot Suomen Yliopistollisen Avustuskomitean toiminnan yhteydessä vuosina 1921 1925 Jussi-Pekka Hakkarainen Pro gradu -tutkielma Helsingin

Lisätiedot

Meillä on kuitenkin lisää innovaatioita sinulle!

Meillä on kuitenkin lisää innovaatioita sinulle! Alun perin Bullerijan -tyyppisiä lämmittimiä keksivät yli kolmekymmentä vuotta kanadalaiset metsätyöläiset, jotka tekivät töitä lumen peittämissä Kanadan vuorissa. Heidän tarkoituksena oli polttaa polttopuita

Lisätiedot

TYÖNTEKIJÄN OHJEET EAZYBREAK-MOBIILISOVELLUKSET

TYÖNTEKIJÄN OHJEET EAZYBREAK-MOBIILISOVELLUKSET Sisällysluettelo. Ennen maksamista hyvä tietää 2. Maksaminen sovelluksella 2. ios ja Android 2.2 Windows 3. Käyttäjätuki 3. Työnantajasi oma tuki 3.2 Käyttäjätilisi ohjeet 3.3 Eazybreak-käyttäjätuki Tutustu

Lisätiedot